Gymnasium

•  Οι ανασκαφικές έρευνες του καθηγητή κ. Δημητρίου Λαζαρίδη, οδήγησαν στην ταύτιση του πρώτου μεγάλου δημόσιου κτιρίου (Παλαίστρας) με το αρχαίο Γυμνάσιο (βασικό δημόσιο κτίριο για τη στρατιωτική και αθλητική εκπαίδευση των νέων – εδώ προπονούνταν οι αθλητές του δρόμου, δίσκου, ακοντίου, πάλης, πυγμαχίας – καθώς και για την πνευματική και καλλιτεχνική τους διαπαιδαγώγηση). Η μορφή του μεγάλου κτιρίου αποτελεί τυπικό δείγμα Παλαίστρας και μπορεί να συγκριθεί γενικά ή σε επιμέρους στοιχεία με τα αντίστοιχα κτίρια των Δελφών, Νεμέας, Ολυμπίας, Ερέτριας, Πριήνης, Επιδαύρου, Δήλου, Μιλήτου, Περγάμου, Άσσου, τα οποία χρονολογούνται από τον 4ο – 2ο αιώνα π.Χ. Πρόκειται για το μοναδικό μέχρι στιγμής Γυμνασιακό συγκρότημα στη Βόρεια Ελλάδα. Στο κέντρο του γυμνασίου σχηματίζεται ορθογώνιος ακάλυπτος χώρος.  Πρόκειται για μία περίστυλη αυλή που περιβάλλεται και από τις τέσσερεις στοές. Στη βόρεια και νότια πλευρά του κτιρίου σχηματίζονται οκτώ δωμάτια. Τα τρία της βορειοδυτικής πλευράς και τα άλλα τρία της νοτιοανατολικής πλευράς είναι ίσων διαστάσεων, τετράγωνα. Από αυτά είναι σαφής η χρήση μόνο των δυο γωνιακών της βόρειας πλευράς που είναι αίθουσες λουτρού, με καλύτερα διατηρημένη τη μεγάλη βορειοανατολική αίθουσα, όπου και βρέθηκαν τέσσερις λουτήρες σε δεύτερη χρήση, στο δάπεδο. Οι λουτήρες τροφοδοτούνταν με νερό από αγωγό που σώζεται στο βόρειο τοίχο και από κρουνούς. Ανάμεσα στις δυο αίθουσες λουτρού υπάρχουν άλλα δυο δωμάτια, ίσως βοηθητικοί χώροι, δηλαδή αποδυτήρια, το ελαιοθέσιον (χώρος που αλείφονταν οι αθλητές με λάδι), και το κονιστήριο (όπου οι αθλητές έβαζαν στο σώμα τους σκόνη ή άμμο), αλλά και εξάσκησης στην πάλη και την πυγμαχία, όπως αναφέρει και ο Βιτρούβιος.
• Το κτίριο του Γυμνασίου (Παλαίστρα) πρέπει να ιδρύθηκε στην Ελληνιστική εποχή, ίσως όμως και στο τέλος της Κλασικής, όπως μαρτυρούν τα αγγεία, τα νομίσματα (τα οποία χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα π.Χ μέχρι τον 1ο αιώνα μ.Χ., μεταξύ αυτών Φιλίππου Β’ και Μεγάλου Αλεξάνδρου) και οι επιγραφές. Μετά από επεκτάσεις και προσθήκες λειτούργησε ως τους πρώιμους αυτοκρατορικούς χρόνους, οπότε πρέπει να καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά. Μετά το θάνατο του ανασκαφέα Δημητρίου Λαζαρίδη, τον Μάιο του 1985 και μέχρι και το 1989, η συνέχιση της ανασκαφής του Γυμνασίου ανατέθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία στην κόρη του, κ. Καλλιόπη Λαζαρίδη.
• Η ανασκαφική έρευνα απέδειξε ότι το Γυμνάσιο δεν περιοριζόταν μόνο στη Παλαίστρα, αλλά επεκτεινόταν και στο γύρω από αυτήν χώρο αποτελώντας ενιαίο κτιριακό συγκρότημα. Βόρεια από την παλαίστρα αποκαλύφθηκε τμήμα στοάς, ο ξυστός ή κατάστεγος δρόμος, που χρησίμευε για την άσκηση των αθλητών στο δρόμο σε περίπτωση κακοκαιρίας. Η έρευνα και η μελέτη των κτιρίων και των ευρημάτων τους, καθώς και τα δυο βεβαιωμένα ανασκαφικά στρώματα καταστροφής από πυρκαγιά, δείχνουν ότι: το αρχικό κτίριο καταστρέφεται βίαια, ίσως μετά από επίθεση, λεηλασία και πυρκαγιά. Το Γυμνάσιο είχε ιδιαίτερη ακτινοβολία σε μια τόσο σπουδαία και ιστορική πόλη, η οποία διαδραμάτισε συχνά πρωτεύοντα και καθοριστικό ρόλο, όχι μόνο στη Μακεδονία την εποχή του Φιλίππου Ε’, ή και αρχαιότερα σύμφωνα με μερικά ευρήματα και κάποιες ενδείξεις, αλλά και διεθνώς, με την οργάνωση ετήσιων αγώνων στην πόλη από τον Αιμίλιο Παύλο, καθώς και με τις επισκέψεις υψηλών αξιωματούχων.

…