Παγγαίο
Το όνομα του Παγγαίου όρους προέρχεται από τη λέξη «πάγγαιον» που σημαίνει τον κρατούντα και εξουσιάζοντα σ’ όλη τη γη Διόνυσο, με το ιερό μαντείο του που βρισκόταν ανάμεσα στις ωραιότατες κοιλάδες του όρους. (Σ.Σ. η λέξη Παγγαίον προέρχεται από τη φράση Παν–γαία, δηλαδή κάθε γη, αφού η ποικιλία των πετρωμάτων του όρους είναι παροιμιώδης).
Τον 5ο μ.Χ. αιώνα ονομαζόταν Μακέτιον ή Ματίκιο από τη δωρική λέξη «μάκος» που σημαίνει ψηλός. Με το όνομα αυτό διατυπωνόταν το ύψος και το μήκος του όρους. Χαρακτηριζόταν και με άλλα ονόματα, από την Ιερά Μονή της Εικοσιφοίνισσας και από τα δένδρα που φύτρωναν και αναπτύσσονταν σ’ αυτό. Έχει πολλές πανύψηλες κορυφές και φαράγγια με διάφορα ονόματα. Πολλά από τα γρανιτικά πετρώματα του Παγγαίου μεταμορφώθηκαν κατά τον παλαιοζωικό αιώνα από ηωκαινικά εκρηξιγενή πετρώματα. Στα βράχια του Παγγαίου σώζονται εγχάρακτες γραμμικές εικόνες ζώων της προϊστορικής εποχής. Είναι ξακουστό βουνό στη μυθολογία και στην ιστορία. Αναφέρεται πολλές φορές στη μυθολογία εξαιτίας: α) του μαντείου του θεού Διονύσου, που βρισκόταν στις χιονοσκέπαστες πάντοτε ψηλές βουνοκορφές του, β) της αντιπαλότητας του βασιλέα των Ηδωνών Λυκούργου με το θεό των Θρακών Διόνυσο και γ) των ανθρωποφάγων αλόγων που τα δάμασε ο ημίθεος Ηρακλής. Ο Ηρόδοτος (VII.111), που τοποθετεί τους Σάτρες στα ψηλά βουνά, επίσης τοποθετεί το ξακουστό μαντείο του Διονύσου στο όρος Παγγαίο. Σώζεται μια πολυδαίδαλη Ασκητότρυπα με γαλακτίτη, στην οποία ο Α. Λέτσας τοποθετεί το μαντείο του Διονύσου. Ο Ευριπίδης στους στίχους 971-974 του Ρήσου αναφέρει:
«κρυπτός δ’ εν άντροις της υπ’ αργύρου χθόνος
ανθρωποδαίμων κείσεται βλέπων φάος,
Βάκχου προφήτης, ώστε Παγγαίου πέτραν
ώκησε σεμνός τοίσιν ειδόσιν Θεός».
Το Παγγαίο όρος, λόγω της ιερότητας του μαντείου του Διονύσου, ονομάζεται από τον Όμηρο και το Λεξικό Σουίδα «αγάθιον Νησήιον». Ο Αριστοτέλης στο έργο του Περί ανέμων θέσεις αναφέρει ότι από ένα φαράγγι του Παγγαίου έβγαινε ο Ιάπυξ ή Φαραγγίτης άνεμος. Ο Ψευδοπλούταρχος στο Περί Ποταμών έργο του (παρ. ΙΙΙ) γράφει ότι στο Παγγαίο φύτρωνε το χορτάρι κιθάρα, που σκόρπιζε μελωδικούς ήχους στη γιορτή του Διόνυσου. Κατά τη διάβαση του περσικού στρατού από τη Μακεδονία ο Ξέρξης προσπέρασε από τα δεξιά του ψηλού μεγάλου βουνού Παγγαίου, όπου
«οικέουσι τε γαρ όρεα υψηλά εν τω χρύσεά
τε και αργύρεα ένι μέταλλα, τα νέμονται Πιέρες
τε και Οδόμαντοι και μάλιστα Σάτραι».
Είχε μεταλλεία χρυσού και αργύρου, τα οποία εκμεταλλεύονταν οι Πιέρες, οι Οδόμαντοι και ιδιαιτέρα οι Σάτρες. Είναι το όρος που προμηθεύε κάθε χρόνο χίλια τάλαντα χρυσού στους Μακεδόνες βασιλείς για να ενώσουν όλη την Ελλάδα και να πραγματοποιήσουν την εκπολιτιστική εκστρατεία τους σε τρεις ηπείρους. Ο Πεισίστρατος και ο Θουκυδίδης ασχολήθηκαν με τα χρυσωρυχεία του Παγγαίου.
Υπήρχε καθαρός χρυσός σε μικρούς κόκκους, που βρισκόταν σε διάφορα σχήματα μέσα στο χαλαζιακό πέτρωμα. Από χημική ανάλυση δείγματος του ως άνω μεταλλεύματος αποδείχθηκε ότι ο κάθε τόνος ύλης της περιοχής αυτής μπορεί να αποδώσει σήμερα 22 γραμμάρια χρυσού. Σώζονται τα καμίνια που έλιωναν το σιδηροπυρίτη και έβγαζαν χρυσό. Επίσης σώζονται στη Νικήσιανη μεγάλοι όγκοι απορριμμάτων από τα μεταλλεία του χρυσού και του αργύρου του Παγγαίου. Σώζεται και μεταλλείο εξορύξεως γαληνίτη, μόλυβδου και αργύρου. Στο Παγγαίο υπάρχουν ακόμη αρσενικό, άσπρα μάρμαρα, κιμωλία, γύψος, ώχρα, μαγγάνιο, αμίαντος και λιγνίτης. Επίσης, είχε ναυπηγήσιμη ξυλεία και εκατοντάφυλλα αγριοτριαντάφυλλα. (Σ.Σ. το όνομα του Ροδολίβους προέρχεται από το ρόδων-λίβος λιβάδι)
Από το βιβλίο του
Κυριάκου Παπακυριάκου
