Romans

Στη ΝΔ πλευρά της ακρόπολης και σε απόσταση 200 μ. από τη βασιλική Α, αποκαλύφθηκε μία ρωμαϊκή έπαυλη, , που χρονολογείται στο 2ο ή 3° αιώνα μ.Χ. σύμφωνα με τον ανασκαφέα Ε. Στίκα Στο κέντρο τοι οικοδομήματος υπάρχει ορθογώνιος χώρος διαστάσεων 2.60 μ.? 9.34μ. , που καταλήγει στα νότια σε ημικυκλική κόγχη. Ο ορθογώνιος αυτός χώρος έχει ψηφιδωτό δάπεδο με γεωμετρικά σχήματα, στο μέσο του οποίου, σε διάχωρο διαστάσεων 0,82 Χ 0,71 μ. υπάρχει παράσταση της αρπαγής της Ευρώπης από το Δία, θέμα  ιδιαίτερα διαδεδομένο στην αρχαία ελληνική τέχνη. Παρόμοια απεικόνιση του θέματος  βρέθηκε στη Σπάρτη, όπως και στην Κω.  

Στην ανατολική πλευρά της κόγχης υπάρχει άλλος ορθογώνιος χώρος διαστάσεων 2,70 Χ 8,10 μ., με ψηφιδωτό δάπεδο με γεωμετρικά σχήματα σε τρία διάχωρα. Στη δυτική πλευρά του χώρου, όπου η αρπαγή της Ευρώπης, υπάρχει δωμάτιο διαστάσεων  5,28 Χ 5,45 Μ με δύο θύρες, μία στον ανατολικό τοίχο και μία στο βόρειο. Ένας τρίτος ορθογώνιος χώρος διαστάσεων 3,22 Χ 5,35 μ, διακοσμείται με δάπεδο με ωραία ψηφιδωτά σε τρεις επάλληλες ταινίες. Στο μέσο του ψηφιδωτού ξεχωρίζουν δύο τετράγωνα διάχωρα διαστάσεων 1,06 Χ 1,14 μ., με παραστάσεις από θέματα της ελληνικής μυθολογίας. Στο πρώτο εικονίζεται ο Ποσειδώνας με την τρίαινα και η Αμυμώνη, στο δεύτερο η αρπαγή του Υλα από τις Νύμφες.

ΡΩΜΑΪΚΟ ΚΤΙΡΙΟ

Στα ΒΑ της ρωμαϊκής έπαυλης και σε μικρή απόσταση από αυτή εντοπίσθηκε ένα αξιόλογο κτιριακό συγκρότημα ρωμαϊκών χρόνων. Από τις διαστάεις και την κατασκευή του κτιρίου καθώς και από τα αγάλματα που βρέθηκαν στο εσωτερικό του προκύπτει ότι πρόκειται για σημαντικό δημόσιο κτίριο, με το οποίο είναι πιθανόν να σχετίζεται και η γειτονική ρωμαϊκή έπαυλη. Πιθανότατα πρόκειται για μεταγενέστερο γυμνάσιο της Αμφίπολης, που διαδέχθηκε το γυμνάσιο των ελληνιστικών χρόνων, όταν το τελευταίο καταστράφηκε τον 1ο αι. π.Χ. Δεν αποκλείεται όμως η συσχέτιση του κτιρίου αυτού και με κάποιο άλλο δημόσιο κτίριο της πόλης.

 Οι ρωμαϊκές επαύλεις συνεχίζουν ως προς την μορφολογία τον κοινό τύπο σπιτιών που επικρατεί κατά την ελληνιστική περίοδο. Το σχήμα και το μέγεθος τους είναι ανάλογα τόσο του γεωγραφικού τοπίου, όσο και της χρηματικής ισχύος του ιδιοκτήτη. Κάθε οικεία χαρακτηρίζεται από εσωτερικό προσανατολισμό, δηλαδή γύρω από έναν κεντρικό χώρο, την αυλή (αίθριο), η οποία είναι περίστυλη, διατάσσονται μικρότεροι χώροι, που είναι συνήθως τα υπνοδωμάτια, ο οίκος ή ανδρών και άλλοι βοηθητικοί χώροι, όπως είναι η κουζίνα, το λουτρό και το αποχωρητήριο. Ο ανδρώνας ήταν η αίθουσα συμποσίων και περιμετρικά έφερε κλίνες. Συνήθως ο oίκος ή ανδρών, που αποτελεί το κυριότερο δωμάτιο της κατοικίας, βρίσκεται απέναντι από την είσοδο της, έχοντας την πρόσοψη και τα ανοίγματα προσανατολισμένα νοτίως για να προφυλάσσεται από τους βοριάδες. Είναι διακοσμημένος με μωσαϊκό στο δάπεδο του και τοιχογραφίες. Τοιχογραφίες σε συνδυασμό με πλαστική διακόσμηση παρατηρούμε και σε άλλα δωμάτια του σπιτιού. Τα δωμάτια αυτά δέχονται φως και αέρα μόνο από την κεντρική αυλή και συνήθως απουσιάζουν από την εξωτερική πλευρά τους παράθυρα. Αυτό το γεγονός τα καθιστά ήσυχα μέρη, προς ανάπαυση και απομόνωση των ιδιοκτητών τους από την πολύβουη ζωή της πόλης. Αξιοσημείωτο στοιχείο αποτελεί η ύπαρξη θυρωρείου, σε ορισμένες περιπτώσεις, στα δεξιά της κεντρικής εισόδου για τον έλεγχο των εισερχομένων επισκεπτών. Οι πιο πλούσιες οικίες περιελάμβαναν ιδιωτικές κινστέρνες, ωστόσο σε όλα τα σπίτια κάτω από την αυλή υπήρχε συνήθως μεγάλη, υπόγεια, τετράγωνη δεξαμενή προς συγκέντρωση του νερού της βροχής. Σε πολλές περιπτώσεις οικιών οι ανασκαφικές έρευνες έφεραν στο φως ευρήματα που αποδεικνύουν την ύπαρξη δεύτερου και σπανιότερα και τρίτου ορόφου σε αυτά.