ΤΑ ΟΣΑ περί Αλεξάνδρου είχα να πω, τα έγραψα εκτενώς σε διάφορα βιβλία μου και σε πάμπολλες ομιλίες μου. Αν συνέβη στις τελευταίες συγγραφές μου να υποστηρίξω με πολλά «αν» και «ίσως» και «πιθανώς» ότι ο τάφος του μεγάλου δορικτήτορος, αφού δεν βρέθηκε στην Αίγυπτο, πρέπει να αναζητηθεί στην Μακεδονία και, αν εδώ και μία 15ετία θεωρώ ως περισσότερο πιθανή τοποθεσία την Αμφίπολη, τούτο είναι καρπός μελετών, στοχασμών και επιτόπιων ερευνών. Όπως είπα συχνά στην τηλοψία και στο ραδιόφωνο, και μάλιστα κατ΄επανάληψη, δεν είμαι κρυστάλλινη μπάλα να προβαίνω σε μαντείες. Η ιστορική διαίσθησή μου, επί 10ετίες τώρα, έχει έντονα ακονιστεί ώστε να γεννά μέσα μου κάποιες υποψίες, κάποια προαισθήματα που συχνά – συχνότατα επιβεβαιώθηκαν. Για την ενδεχόμενη επιβολή δικτατορίας στη χώρα μας είχα ειδοποιήσει προφορικά και γραπτά σημαίνοντα πολιτικά στελέχη της χώρας δύο χρόνια πριν από την εγκαθίδρυσή της. Τα γραπτά υπάρχουν. Το ίδιο συνέβη και με την κατάρρευση της γλώσσας μας. Από το 1976 κρούω τον κώδωνα του κινδύνου.
Και σε ό,τι αφορά στις πρόσφατες ανασκαφές στην Αμφίπολη, πιθανώς να έγινα αιτία για να ξαναρχίσουν ˙ όσο για το θόρυβο που έγινε, αυτός δεν έγινε με υπαιτιότητα δική μου. Απλούστατα στο τελευταίο βιβλίο μου για τον Αλέξανδρο γράφω:
« Κατά την άποψη του γράφοντος – ποτέ η υποψία δεν λείπει από την ιστορική γραφίδα – , αν κάποτε ο τάφος βρεθεί – και μάλλον έχει βρεθεί – ο χώρος ταφής θα είναι – και μάλλον είναι – κάποιο σημείο της Μακεδονίας» («Μέγας Αλέξανδρος: ο Άνθρωπος Φαινόμενο» τομ. Γ΄σ. 213).
Λίγες σελίδες παραπάνω στο κυρίως κείμενο και περισσότερο στην υποσημείωση γράφω:
«Η εικασία μου αυτή εδράζεται στην ακόλουθη σκέψη: η Ολυμπιάς θα έκανε τα αδύνατα δυνατά για να φέρει το λείψανο του γυιού της στην Μακεδονία και να τα κάνει έβλημα της δικής της εξουσίας. Η περιοχή της Αμφίπολης είναι η πιο πιθανή. Ίσως ο Λέων που έχει στηθεί (…) να ήταν το επιστέγασμα του τύμβου εντός του οποίου είχε ταφεί η σορός του Αλεξάνδρου. Αν η σορός είχε μείνει στην Αίγυπτο – φυσικά σε ανάλογο μνημείο – θα είχαμε περιγραφή του χώρου και του μνημείου από κάποιον Αλεξανδρινό συγγραφέα. Οι αναφερόμενες επισκέψεις επιφανών Ρωμαίων στο υποτιθέμενο λείψανο του Αλεξάνδρου πιθανώς να ήταν σε κάποιο υποκατάστατό του» (δ.π., σ. 206).
Το γεγονός ότι το τρίτομο έργο μου, που χάρη στην εφημερίδα «Real Neus» μπήκε σε 110.000 σπίτια και έγινε αιτία για την επανέναρξη των ανασκαφών στην Αμφίπολη, με κάνει ευτυχή. Δεν έχει σημασία αν θα δικαιωθώ ˙ σημασία έχει ότι χάρη στην 20ετή εμμονή μου βρέθηκε κάτι θαυμαστό. Κι αυτό μου είναι αρκετό. Είπα όμως σε κάποιο ραδιοφωνικό σταθμό κάτι που πιθανώς να ήταν προκλητικό: Τώρα βλέπω να έχει κυριεύσει τους πάντες Αλεξανδρομανία και Αλεξανδρολαγνεία. Δεν θα λείψουν βέβαια και οι απαραίτητοι Αλεξανδρομάχοι ή Αλεξανδρομάστιγες που θα μιλούν μειωτικά για τον πάντα εν ζωή στην λαϊκή ψυχή αήττητο παίδα. Το σπιθαμιαίο ανάστημά τους ( ανεξάρτητα από το «μπόι» τους) δίνει μεγαλύτερη διάσταση στο μεγαλείο του αήττητου παιδός.
Υπήρξαν και κάποιοι που επιτέθηκαν εναντίον μου. Θα αγωνιούσα μήπως είπα ή έγραψα κάτι κακό, αν οι εν λόγω έλεγαν για μένα λόγο καλό. Υπήρξε μάλιστα και διαπρεπής αρχαιολόγος – ακαδημαϊκός, που εκτιμώ το έργο του και συχνά το μνημονεύω στις δικές μου εργασίες, ο οποίος πριν καν αρχίσει ο διάλογος – και ενώ ήξερε ο συνομιλητής του θα είμαι εγώ – δήλωσε ακόμψως, προτού πει ό,τι είχε να πει, ότι όσοι υποστηρίζουν ότι ο τάφος του Αλεξάνδρου βρίσκεται στη Μακεδονία, λένε ανοησίες. Με αποτέλεσμα να εκτεθεί και μία ελλόγιμη κυρία, η Βαρβάρα Ταβλαρίδου – Μπακάλη, να γράψει άρθρο επιτιμητικό εναντίον του για έλλειψη καλής ανατροφής. Εγώ τον αντιμετώπισα με ψυχραιμία και τελικά ο κ. ακαδημαϊκός υποχρεώθηκε (ήμαστε στην αρχή των ανασκαφών) να συμφωνήσει μαζί μου ότι το μνημείο έχει συληθεί, παρότι εγώ διέθετα μόνο μία φωτογραφία της πρώτης θύρας!
Προσπάθησα σε όλο αυτό το μακρό διάστημα να είμαι ευπρεπής. Λόγω καταγωγής και αγωγής δεν βρίζω, δεν χλευάζω. Σέβομαι και σκέπτομαι πάνω σε όσα λέγονται. Κι αν σε κάτι διαφωνώ, προσπαθώ να διατυπώσω την έντασή μου με την πρέπουσα σε επιστήμονα σοβαρότητα και ψυχραιμία. Διότι ξέρω ότι τίποτε στην επιστήμη δεν είναι σταθερό. Ακόμη και δύο παράλληλες γραμμές μπορεί στο άπειρο να συναντηθούν. Οι αμφιβάλλοντες, ας διαβάσουν τη γεωμετρία του Ρίμαν και του Λομπατσέφσκι. Δεν λειτουργούν όλα στην επιστήμη με την ευκλείδεια λογική.
Από την πρώτη μου συνέντευξη όμως στις αρχές Αυγούστου έκανα μερικές προειδοποιήσεις που είναι χρήσιμες ακόμη. Πρώτον, προτού προχωρήσουν οι ανασκαφές, πρέπει σε όλο τον λόφο – τύμβο να τοποθετηθεί στέγαστρο πολλών στρεμμάτων, για να μη χαθεί αυτή τη φορά ούτε «λέπι» λατύπης, όπως συνέβαινε παλιά. Οι βροχοπτώσεις ήσαν εγγύς και δεν έπρεπε ούτε ένας κόκκος να χαθεί. Δεύτερον, να μην αρχίσουν τα ira και τα studia, διότι αντί, χάρη στο εύρημα αυτό να προβληθούμε, υπάρχει κίνδυνος να ρεζιλευτούμε. Ήδη οργιάζει ένα κουτσομπολιό που μακαρίζω το Θεό, ο οποίος εν τη απεράντω ευνοία Του, άρχισε να με κάνει επιλεκτικά κωφό. Ακούω όσα πρέπει ή όσα θέλω να ακούω. Και τρίτον, να μην είμαστε βιαστικοί. Ήταν λάθος πολιτικού παράγοντα να δηλώσει από την πρώτη στιγμή ότι σε δυο εβδομάδες θα ξέρουμε. Με ευγένεια υπέδειξα ότι τουλάχιστον τα δύο χρόνια θα είναι διάστημα μικρό. Αυτό το είπα από ραδιοφώνου, διότι δεν έχω το προνόμιο να βρίσκομαι κοντά σε υπουργό.
Ο Αλέξανδρος και η λαϊκή ψυχή
ΑΝ ΣΗΜΕΡΑ (3 Νοεμβρίου 2014) χαράσσω τις γραμμές αυτές γιατί επί 3 μήνες η Αμφίπολη μονοπωλεί το ενδιαφέρον του ελληνικού λαού. Μια σφυγμομέτρηση, ακόμη και τώρα, σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού θα έδειχνε ότι οι περισσότεροι συμπολίτες μας θέλουν να πιστεύουν ότι το εύρημα στον τύμβο του Καστά (άλλο κομψότερο όνομα δεν υπάρχει;) είναι ο τάφος του Αλεξάνδρου. Αν εξετάσουμε σε βάθος αυτή τη λαϊκή ροπή, θα βγει μια σκέψη συγκλονιστική: Ο λαός μας έπαψε να περιμένει σωτηρία από τους ζωντανούς, που τον κυβερνούν, και περιμένει τη σωτηρία από τους νεκρούς. Όπως είπα σε μία εκπομπή, οι πιο ζωντανοί Έλληνες είναι νεκροί. Και ο πιο ζωντανός από τους ζωντανούς του παρελθόντος είναι ο Αλέξανδρος. Στην ίδια εκπομπή είπα και κάτι σαρκαστικό: – «Γιατί με καλείτε να μιλάω διαρκώς για νεκρούς και όχι για τους ζωντανούς; Ενδόμυχα έχετε πεισθεί ότι κάποιοι νεκροί είναι πιο ζωντανοί από τους ζωντανούς, που, ωστόσο, είναι πεθαμένοι αλλά έχουν ξεχάσει να ξαπλώσουν»!
Δεν είναι περίεργο αυτό. Πάντα τους Έλληνες τους έσωζαν οι νεκροί τους. Κάποτε ο Ιούλιος Καίσαρ είπε στους Αθηναίους καυστικά! «Ως πότε θα σας σώζει η δόξα των προγόνων σας;». Πάντα, βλέποντας το ζήτημα της Αμφίπολης από πολιτική σκοπιά, φθάνω σ΄ένα συμπέρασμα αισιοδοξίας. Φρονώ ότι το εκπληκτικό δεν είναι το εύρημα αυτό καθαυτό. Το εντυπωσιακό είναι πως – παρά την κρίση και την φορολογική καταιγίδα – η αινιγματική υπόγεια κατασκευή επί τρεις μήνες – το ξαναλέω – έρχεται πρώτη στα ενδιαφέροντα του λαού μας. Κι αυτό παρά την επι δεκαετίες προσπάθεια κάποιων πολιτικών και ελληνομάχων διανοητών να εξαλείψουν την ιστορική μνήμη του λαού μας, να σβήσουν την αρχαία παράδοση από τη ζωή μας. Ίσως κακώς έγραψα και μίλησα για τάφο του Αλεξάνδρου. Ο Αλέξανδρος ζη και βασιλεύει ακόμη στην αγνή ψυχή του λαού. Σε χρόνους παλαιούς, όταν η καταιγίδα έδερνε τα βουνά, οι τσοπάνηδες απεύθυναν δέηση στην αδελφή του Αλεξάνδρου, την Κυρά Καλώ, τη βασίλισσα των νεράϊδων και της έλεγαν:
– «Κυρά Καλώ, πες του αδελφού σου του Αλέξανδρου να μη μας κάνετε κακό»!
Στη συνείδηση του απλού λαού ο Αλέξανδρος εξακολουθεί να ζη σαν ένας αγαθοποιός θρύλος. Στις δύσκολες ημέρες που περνάμε χρειαζόμαστε και τον Αλέξανδρο και την Κυρά Καλώ, για να δούμε… καλό! Κι όμως ό, τι έχει μάθει ο λαός μας για τον Αλέξανδρο, το οφείλει κυρίως σε κάποιους εμπνευσμένους δασκάλους, στο ότι κάποτε κάναμε στην Γ΄ Γυμνασίου την «Αλεξάνδρου ανάβασιν» του Αρριανού, μα περισσότερο στην «Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου» και στο «Θίασο των Σκιών», στον κοσμαγάπητο Καραγκιόζη. Δεν θα πω ότι Έλληνες ιστορικοί δεν έπραξαν το χρέος τους. Αυτοί που δεν έπραξαν το χρέος τους είναι οι λογοτέχνες και περισσότερο οι ποιητές. Στα σχολικά αναγνωστικά δεν υπάρχει κανένα ποίημα για τον Αλέξανδρο! Ούτε ξέρω κανέναν ποιητή – από τους γνωστούς – που να έγραψε ένα ποίημα γι΄αυτόν1 . Αντίθετα μπορείς να βρεις ποιήματα για τον Στάλιν, τον Ζαχαριάδη, που για την εποχή τους δεν θα τα έλεγα ποιήματα κακά. Οι Σκοπιανοί έχουν γράψει τόσα ποιήματα για τον Αλέξανδρο που φτιάχνουν τόμο. Αφήνω πια τους γιγάντιους «κιτσοειδείς» ανδριάντες. Στην πρωτεύουσα της Ελλάδος ο ανδριάντας του Αλεξάνδρου χρόνια τώρα παραμένει αποθηκευμένος. Αυτόν τον Αλέξανδρο, ποιος θα τον ξεθάψει;
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ακόμη και ο Καβάφης αναφέρεται στον Αλέξανδρο περιστασιακά.
Από το βιβλίο «Η περιπέτεια της Αμφίπολης», του Σαράντου Ι. Καργάκου, το οποίο κυκλοφορήθηκε την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου του 2014, από την εφημερίδα, Realnews.
