Το άγνωστο πρόσωπο- κλειδί που εκτέλεσε το σχέδιο της μητέρας του Αλεξάνδρου
Η Ιστορία δεν μνημονεύει πάντα αυτούς που κινούν τα νήματα. Πολλές φορές λησμονεί , ξεχνάει και αφήνει για πάντα στην λήθη λεπτομέρειες, που όμως στην εποχή τους ήταν αυτές που μπορεί να άλλαξαν τον ρου ολόκληρης της Ιστορίας.
Ενώ το εντυπωσιακό μνημείο της Αμφίπολης αρχίζει σιγά – σιγά και σπάει την σιωπή του φανερώνοντας τα καλά κρυμμένα μυστικά του, δεν συμβαίνει το ίδιο και με την Ιστορία της εποχής.
Oι σχεδόν ανύπαρκτες πηγές μας αφήνουν στο σκοτάδι για το τι μπορεί να ακολούθησε του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μία περίοδο που ταυτίζεται χρονολογικά με το μνημείο, καθώς είμαστε γύρω στο 320 π. Χ. Οι διαμάχες και οι κόντρες μεταξύ των διαδόχων πήραν ανεξέλεγκτες διαστάσεις, μετά τον θάνατο του στρατηλάτη, που η παρουσία του αποτελούσε εγγύηση ενότητας στο αχανές βασίλειο του.
Στο σημείο αυτό αξίζει μία επισήμανση: O Μέγας Αλέξανδρος για τους περισσότερους διαδόχους δεν ήταν παρά το «λάφυρο» για την δική τους εξουσία. Ο νεκρός όσο σημαντικός και αν είναι δεν παύει να είναι νεκρός. Πάνω στα δικά του κατορθώματα, άλλοι ήθελαν να χτίσουν την δική τους μικρή δόξα και άλλοι απλά επεδίωκαν να περάσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στην λήθη, καθώς τα όσα είχε καταφέρει θα επισκίαζαν κάθε νέα προσπάθεια που θα γινόταν στο εξής, αφού οι κατακτήσεις του είχαν ήδη αρχίσει να ντύνονται με το πέπλο του μύθου.
Η μόνη που πενθούσε πραγματικά τον θάνατο του Αλεξάνδρου και το μόνο που την ενδιέφερε είναι να επιστρέψει στην Μακεδονία ο γιος της, ήταν η Ολυμπιάδα. Και προφανώς θα έκανε τα πάντα για να επιστρέψει.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ:
Εκείνη την περίοδο λαμβάνουν χώρα πολλά πολιτικά γεγονότα με την μορφή καταιγίδας. Για έναν περίεργο λόγο οι πηγές της εποχής, κόβονται, χάνονται και είναι συγκεχυμένες και αλληλοαντικρουόμενες μεταξύ τους. Σαν κάποιος να ήθελε να «ελέγξει την πληροφορία» της εποχής και οι μεταγενέστεροι να ψάχνουν να βρουν την σειρά των γεγονότων. Δεν είναι τυχαίο ότι το θέμα της ταφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια παγκοσμίως, αφού πρόκειται για τον πρώτο «κοσμοκράτορα».
Ας κάνουμε μια βουτιά στον χρόνο προσπαθώντας να συνθέσουμε κάποια κομμάτια του παζλ με τα όσα λιγοστά μας λένε οι πηγές.
Ο Πτολεμαίος ο επονομαζόμενος Σωτήρ, κλέβει την σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, προφανώς θέλοντας να κερδίσει χρόνο εναντίον του Περδίκκα, ο οποίος είχε την «επίσημη» εξουσία. Ο λόγος που το έκανε αυτό ήταν ίσως για να προλάβει να γεννήσει η Ρωξάννη και να γίνει διάδοχος του θρόνου ο Αλέξανδρος ο Δ’, γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ο Περδίκκας αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν ο επίσημος επιμελητής της αυτοκρατορίας και είχε αναδειχτεί σε πρωταγωνιστή της πρώτης φάσης του ανταγωνισμού των διαδόχων. Κάτι το οποίο δεν άρεσε καθόλου στον Αντίπατρο (πατέρα του Κασσάνδρου) που έβλεπε να χάνει το «τρένο» της διαδοχής. Για αυτό και συντάσσεται με τον «αντάρτη» Πτολεμαίο τον Σωτήρα, ο οποίος κατείχε την σορό. Αξίζει ακόμα να σημειώσουμε πως ο Αντίπατρος ήταν έμπιστος του Φιλίππου του Β’ , ο οποίος συνήθιζε να λέει ότι «κοιμάμαι ήσυχα, γιατί είναι ξάγρυπνος ο Αντίπατρος», ενώ ο Αλέξανδρος όταν ξεκίνησε την εκστρατεία , του ανέθεσε την αντιβασιλεία του Βασιλείου της Μακεδονίας και καθήκοντα επιμελητή του κράτους «τά κατά Μακεδονίαν τε καί τούς Έλληνας Αντιπάτρω επιτρέψας». Σε αυτή τη θέση, ο Αντίπατρος παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της μεγάλης εκστρατείας του Αλεξάνδρου στην Ασία. Αυτά για να καταλάβουμε τις συμμαχίες της εποχής, οι οποίες ωστόσο δεν είχαν τίποτα άλλο ως κίνητρο, παρά μόνο την εξουσία που άφησε πίσω του ο Μέγας Αλέξανδρος.
ΑΡΙΣΤΟΝΟΥΣ: ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ – ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ
Η εκστρατεία του Περδίκκα εναντίον του Πτολεμαίου με σκοπό να ανακτήσει την σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αποτυγχάνει παταγωδώς. Ο ίδιος ο Περδίκκας δολοφονείται από τους αξιωματικούς του , οι οποίοι αυτομολούν στο πλευρό του Πτολεμαίου. Και οι αξιωματικοί όμως του Περδίκκα δεν έχουν καλύτερη τύχη και θανατώνονται.
Διασώζεται όμως ένας. Το όνομα του άγνωστο στην Ιστορία. Πρόκειται για τον Αριστόνοα τον Πελλαίο . Ελάχιστες πληροφορίες έχουμε για αυτόν, αλλά γνωρίζουμε ίσως το πιο σημαντικό. Ότι ο Αριστόνους ο Πελλαίος ΔΙΟΡΙΣΤΗΚΕ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ το 321 π. Χ. , ενώ διατηρούσε άριστες σχέσεις με την μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου , την Ολυμπιάδα, η οποία του είχε αναθέσει όλες τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον του Κασσάνδρου.
Από τις ελάχιστες αναφορές που φτάνουν μέχρι εμάς για τον Αριστόνοα είναι από τον Αρριανό (6 βιβλίο, 28 κεφάλαιο, 4 παράγραφος) και από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη (19 βιβλίο, 50 κεφάλαιο) . Σχετικά μας ενημερώνει πως ο “ο Αριστόνους, ένας από τους σωματοφύλακες του Έλληνα στρατηλάτη, πήρε υπό τον έλεγχο του την Αμφίπολη. Η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδα, του είχε αναθέσει τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον του Κασσάνδρου. Ο τελευταίος έστειλε τον στρατό του εναντίον της Αμφίπολης υπό την ηγεσία του στρατηγού Κρατεύα. Ο Μακεδόνας στρατηγός εισέβαλε στην Βισαλτία. Ο Αριστόνους, έμπειρος στρατηγός, αρχικά απώθησε τα στρατεύματα του Κασσάνδρου και στην τελική μάχη που δόθηκε στην Βεδυνδία της Βισαλτίας, ο στρατός του Κρατεύα διαλύθηκε. Ο ίδιος ο Κρατεύας έπεσε στην μάχη»
Η πληροφορία είναι πολύ σημαντική: Μαθαίνουμε πως σε μία περίοδο που είναι πολύ πιθανόν, σύμφωνα με τους ανασκαφείς να έχει φτιαχτεί ο τύμβος της Αμφίπολης, δηλαδή το 321 π. Χ , παίρνει τα ηνία της πόλης ένας πρώην σωματοφύλακας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και άνθρωπος εμπιστοσύνης της μητέρας του Ολυμπιάδας, ο οποίος ήταν σε ανοιχτή κόντρα με τον Κάσσανδρο. Οι πηγές αναφέρουν μάλιστα τον Αριστόνοα, ως αριστοκρατικής καταγωγής και πιστό στα Μακεδονικά ήθη και έθιμα. Αυτός ήταν πιθανότατα και ο λόγος που είχε πάει με τον πλευρό του Περδίκκα και όχι του Πτολεμαίου, καθώς ο τελευταίος ήταν ο «αντάρτης» με σημερινούς όρους.
Η ΠΛΕΚΤΑΝΗ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ
Η τοποθέτηση του Αριστόνοα ως διοικητή της Αμφίπολης δεν πρέπει να είναι καθόλου τυχαία και είναι πιθανόν να έχει την σφραγίδα της Ολυμπιάδας.Πότε όμως μπορεί να πάρθηκε αυτή η απόφαση και για ποιο λόγο;
Μετά την λήξη των «εχροπραξιών» μεταξύ Περδίκκα – Πτολεμαίου, γίνεται η σύσκεψη στον Τριπαράδεισο, εκείνη την εποχή, για την οποία δεν γνωρίζουμε καθόλου τι αποφασίστηκε, αφού λείπουν οι αρχαίες πηγές. Εκεί προφανώς έγινε κάποια συμφωνία για να «πέσουν οι τόνοι» , μοιράστηκε σε κομμάτια η αυτοκρατορία και στα ελάχιστα που μας έχουν σωθεί από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, ξέρουμε ότι αποφασίστηκε η επιστροφή των βασιλιάδων στην Μακεδονία.
Τα γεγονότα πάντως έχουν μία αλληλουχία και μία χρονική σύνδεση μεταξύ τους που μας επιτρέπει να κάνουμε την εξής εικασία:
Στην σύσκεψη τέθηκε και το βασικό αίτημα της Ολυμπιάδας για επιστροφή του νεκρού Αλέξανδρου στην Μακεδονία. Για την εκτέλεση του συγκεκριμένου σχεδίου ορίστηκε διοικητής ο Αριστόνοας, ο οποίος είχε στενή σχέση με την μητέρα του Αλεξάνδρου. Στην ίδια σύσκεψη αποφασίστηκε η κατασκευή του τύμβου της Αμφίπολης με «εκτελεστή» τον Πτολεμαίο και σχεδιαστή τον Δεινοκράτη. Αν μεταφέρθηκε τελικά ο Αλεξανδρος στην Αμφίπολη δεν το ξέρουμε. Είναι πάντως πολύ πιθανόν η δημιουργία του τύμβου να έγινε για αυτόν.
ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ Ο ΤΥΜΒΟΣ ΣΤΗΝ ΑΜΦΙΠΟΛΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΙΣ ΑΙΓΕΣ;
Η υπόθεση μπορεί να έχει μεγάλη βάση αν σκεφτεί κανείς την τοποθέτηση του Αριστόνοα , ως διοικητή της Αμφίπολης και την επιθυμία της Ολυμπιάδας να επιστρέψει ο Αλέξανδρος στην Μακεδονία, κάτι που το είχε ως αυτοσκοπό μέχρι να πεθάνει.
Το ερώτημα που προκύπτει όμως είναι γιατί στην Αμφίπολη και όχι στις Αιγες;
Και εδώ μπορούμε εύκολα να απαντήσουμε αν λάβουμε υπ’ οψιν μας τις ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ εξελίξεις της εποχής.
Η Μακεδονία εκείνη την περίοδο δεν ήταν ενιαία και ταλανιζόταν από μεγάλες έχθρες. Το βασίλειο των Αιγών το ήλεγχε ο Φίλιππος ο Αριδαίος ο οποίος είχε έρθει σε συμφωνία με τον Κάσσανδρο (η συμφωνία έγινε με την σύζυγο του Ευριδίκη, καθώς ο Φίλιππος ο Αριδαίος ήταν τύποις βασιλιάς καθότι πνευματικά καθυστερημένος) και έγινε αντιβασιλιάς.
Για να καταλάβουμε ακόμα καλύτερα τις πολιτικές ισορροπίες της εποχής, τόσο ο Φίλιππος ο Αριδαίος όσο και η σύζυγος του φονεύτηκαν με εντολή της Ολυμπιάδας το 317 π.Χ, η οποία είχε καταφύγει μέχρι εκείνη την περίοδο στο βασίλειο των Μολοσσών της Ηπείρου και είχε πάρει υπό την προστασία της τόσο την Ρωξάννη όσο και τον εγγονό της Αλέξανδρο τον Δ’.
Άρα οι Αιγές ήταν εντελώς ξένες πλέον για την Ολυμπιάδα, που εάν τυχόν ο Αλέξανδρος επέστρεφε στην Μακεδονία θα έπρεπε να βρεθεί ένα άλλο μέρος για να γίνει η ταφή του. Για αυτό εκείνη όρισε διοικητή έναν έμπιστο δικό της άνθρωπο , τον Αριστόνοα, που είχε τιμηθεί και από τον γιο της με το υψηλό αξίωμα του σωματοφύλακα, ώστε να εκτελέσει το μυστικό σχέδιο της ταφής του Αλεξάνδρου.
Ήταν λιμάνι και δεν θα γινόταν αντιληπτή η μεταφορά του υψηλού νεκρού και δεν θα προκαλούσε νέα πάθη, καθώς δεν θα περνούσε καθόλου κάποια νεκρική πομπή από στεριά.
Η Αμφίπολη εξυπηρετούσε και έναν ακόμη σκοπό:
Όποιος έχει επισκεφτεί την Αμφίπολη σήμερα, θα έχει διαπιστώσει πως το λιμάνι της δεν απέχει παρά ελάχιστα από το σημείο που έχει φτιαχτεί ο τύμβος.
Σε όλα αυτά θα πρέπει να συνυπολογίσουμε ένα ακόμα στοιχείο: H Ολυμπιάδα, ήταν μία γυναίκα που πετύχαινε πάντα αυτό που ήθελε. Έτσι περιγράφεται από τις ιστορικές πηγές και έχει συνδεθεί με ουκ ολίγες δολοπλοκίες, όπως η δολοφονία του συζύγου της, η δηλητηρίαση του Φίλιππου του Αριδαίου, που του άφησε και την πνευματική αναπηρία, ενώ ήταν ιέρεια στα Καβείρια μυστήρια για τα οποία ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε , καθώς καλύπτονται από έντονο μυστήριο. Προφανώς για να επιστρέψει ο Αλέξανδρος στην Μακεδονία θα έκανε τα πάντα , ακόμα και μια τόσο υψηλού επιπέδου συνωμοσία.
ΓΙΑΤΙ ΜΥΣΤΙΚΑ Η ΤΑΦΗ;
Η Ολυμπιάδα γνώριζε ότι ο γιος της είχε πάρει ήδη τεράστια φήμη σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Προφανώς την ενδιέφερε περισσότερο να επιστρέψει στην Μακεδονία και να ταφεί όπως εκείνη ήθελε, παρά ο τάφος του να γίνει προσκύνημα ανά τους αιώνες. Εξάλλου το αντάλλαγμα για να γίνει η μεταφορά στην Αμφίπολη, πιθανόν να ήταν να κρατηθεί μυστικό, καθώς αυτό βόλευε και τους διαδόχους τόσο στην Μακεδονία όσο και στην Αίγυπτο. Μην ξεχνάμε ότι ο Πτολεμαίος ο Σωτήρ είχε τον γιο του Πτολεμαίο τον Φιλάδελφο, ο οποίος ισχυριζόταν ότι κυβερνούσε την Αίγυπτο με την δύναμη που του έδινε η σορός του Μεγάλου Αλεξάνδρου , που ήταν θαμμένη στην Αλεξάνδρεια, σύμφωνα με τα θρυλούμενα. Άρα μιλάμε για μία τέλεια συνωμοσία , τέλεια εκτελεσμένη από την Ολυμπιάδα με έναν μόνο στόχο: Να επιστρέψει ο Αλέξανδρος στην Μακεδονία.
Μια επισήμανση που αξίζει: Όταν λέμε μυστική ταφή εννοούμε, να μην αποτυπωθεί στις πηγές, οι οποίες προφανώς έπεσαν σε “λογοκρισία” . Δεν εξηγείται αλλιώς ότι καμία πηγή δεν αναφέρεται στην κατασκευή του τύμβου. Η μυστική ταφή δεν περιλαμβάνει την επιχωμάτωση καθώς προφανώς σε πρώτη φάση η Ολυμπιάδα θα ήθελε να μπορεί το μνημείο να είναι επισκέψιμο, τουλάχιστον από την ίδια. Άλλο ένα στοιχείο που δένει απόλυτα με τις εικασίες της ανασκαφικής ομάδας. Ότι το μνημείο δεν επιχωματώθηκε εξ αρχής και η άμμος είναι μεταγενέστερη. Οι ημερομηνίες πάντως συμπίπτουν για μία ακόμη φορά. Καθώς η Ολυμπιάδα χωρίς κανένα προφανή λόγο επιστρέφει ξαφνικά το 317 π. Χ στην Μακεδονία. Πάμε να δούμε τα γεγονότα της επιστροφής της
Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Το συγκεκριμένο σενάριο, ενισχύεται από ένα ακόμα γεγονός. Η Ολυμπιάδα είχε επιστρέψει στην Μακεδονία, το 317 π. Χ μετά από 13 χρόνια στο “δικό της” βασίλειο των Μολοσσών της Ηπείρου, το οποίο μάλιστα είχε αναδιοργανώσει πλήρως.
Γιατί επέστρεψε στην Μακεδονία το 317 π.Χ και σε ποια πόλη πήγε , αφού οι Αιγές ήταν αδύνατο να την «φιλοξενήσουν»; Προφανώς επέστρεψε γιατί είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή του τύμβου της Αμφίπολης , που θα υποδεχόταν τον νεκρό γιο της και εκείνη φυσικά πήγε στην Αμφίπολη, η οποία ήταν φιλική προς αυτήν, αφού είχε διοικητή τον Αριστόνοα.
Η άφιξη της Ολυμπιάδας στην Μακεδονία εξάπτει ξανά τα πολιτικά πάθη και αναλαμβάνει ενεργό δράση ο Κάσσανδρος, ο οποίος φοβάται ότι θα χάσει οριστικά το τρένο της εξουσίας (μην ξεχνάμε ότι ήταν γιος του Αντίπατρου, του “απόλυτου αντιβασιλιά” της Μακεδονίας κατά την διάρκεια της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου), άρα εθισμένος στην εξουσία. Οι ιστορικές πηγές μας διαφωτίζουν ευτυχώς σε αυτό το σημείο, επιβεβαιώνοντας την θεωρία.
Ο Κάσσανδρος επιστρέφει δυναμικά στο προσκήνιο. Κάνει συμφωνία με τον Αριστόνοα να του παραδόσει την Αμφίπολη και παρά το γεγονός ότι είχε έρθει σε συμφωνία μαζί του και του είχε εγγυηθεί την ασφάλεια του με αντάλλαγμα (Διοδ. 19.50.8), τον ξεγέλασε. Ο Αριστόνους παρέδωσε την πόλη, αλλά τελικά ο Κάσσανδρος αθέτησε την συμφωνία και τον σκότωσε το 315 π.Χ, μειώνοντας τους κινδύνους για την εξουσία του. Το σχετικό απόσπασμα αναφέρει:
Το 315 π.Χ. και με την συνδρομή μελών της οικογένειας του Κρατεύα, δολοφονείται και ο Αριστόνους και η Αμφίπολη περνάει επιτέλους κάτω από τον έλεγχο του Κασσάνδρου.
Eίχε προηγηθεί η δολοφονία της Ολυμπιάδας που ήταν και ο μεγαλύτερος κίνδυνος η άφιξη της στην Μακεδονία για κάποια συνωμοσία.Ο Κάσσανδρος την κυνηγάει (προφανώς από την Αμφίπολη ) και αυτή καταφεύγει στην Πύδνα. Εκεί πεθαίνει δια λιθοβολισμού το 316 π.Χ.
Μένει η Ρωξάννη με τον Αλέξανδρο τον Δ’. Ο Κάσσανδρος τους φυλάκισε στην Αμφίπολη (Διοδ. 19.52.4) όπου παρέμειναν, μέχρι και την δολοφονία τους από τον Γλαυκία (Διοδ. 19.105.1-2, Παυσ. 9.7.2) το 313 π.Χ.
Αποκλείεται με βάση τις ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ εξελίξεις και το μίσος μεταξύ Κάσσανδρου και Ολυμπιάδας, Ρωξάννης και Αλέξανδρου του Δ’ ο τύμβος να φτιάχτηκε προς τιμήν τους επί βασιλείας Κάσσανδρου.
Ο τυμβος της Αμφίπολης είχε ΗΔΗ ΦΤΙΑΧΤΕΙ ΜΕΤΑΞΥ 321 π. Χ και 317 π.Χ , επί Αριστόνοα, μέχρι να αναλάβει δράση ο Κάσσανδρος, ο οποίος αφού τελείωσε διαδοχικά με ολόκληρη την οικογένεια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πήρε οριστικά την εξουσία στα χέρια του.
Δεν αποκλείεται ωστόσο ο Κάσσανδρος να έθαψε μέσα στον τύμβο που προοριζόταν για τον Μέγα Αλέξανδρο και την Ολυμπιάδα και την Ρωξάννη και τον γιο του ή κάποια από αυτά τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Αφού τοποθετήθηκαν μέσα όλοι οι νεκροί, ο τύμβος επιχωματώθηκε περίπου 10 χρόνια μετά την κατασκευή του για να περάσει οριστικά στην λήθη και ο Κάσσανδρος να εξουσιάσει την Μακεδονία ,μακρυά από τον ενοχλητικό μύθο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της οικογένειας του.
ΣΥΝΔΕΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ – ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ:
Η συγκεκριμένη θεωρία που βασίζεται σε έναν συνδυασμό λίγων ιστορικών πηγών και λογικής αλληλουχίας γεγονότων , φαίνεται να συμπίπτει και με τις αρχαιολογικές ανακοινώσεις του υπουργείου. Η μεγάλη μαρμάρινη πόρτα φαίνεται να έχει ανοίξει πολλές φορές. Αυτό μπορεί να έγινε είτε για να τοποθετηθούν παραπάνω νεκροί, είτε για να εισέλθει στο εσωτερικό του τάφου η Ολυμπιάδα για να δει τον νεκρό γιο της. Επίσης η επιχωμάτωση φαίνεται να είναι μεταγενέστερη, κάτι που μπορεί να δικαιολογηθεί από την επιθυμία του Κάσσανδρου να απαλλαγεί άπαξ δια παντός από το “ενοχλητικό” μνημείο και μαζί του και από τον βασιλιά για τον οποίο φτιάχτηκε: τον Αλέξανδρο τον Γ’ του Φιλίππου.
