«Ανασκαφική έρευνα Ταφικού Μνημείου Τύμβου Καστά Αμφίπολης (2012-2014)»
Κατερίνα Περιστέρη, επικεφαλής της ανασκαφής και Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών.
===================================================
«Ξέρετε πολύ καλά ότι το πιο δύσκολο τώρα αρχίζει. Είναι η μελέτη που θα μας δώσει τα συμπεράσματα που όλοι περιμένουμε», ανέφερε στην αρχή της παρουσίασης η επικεφαλής των ανασκαφών στον Τύμβο Καστά.
«Η Αμφίπολη είναι ένας πολύτιμος αρχαιολογικός χώρος από τη δεκαετία του ‘50 με τις ανασκαφές του αείμνηστου Λαζαρίδη. Τότε είχαν αποκαλυφθεί τάφοι εποχής σιδήρου και εποχής αρχαϊκής. Είναι ένα μέρος φυσικού λόφου που έχει ενσωματωθεί στον Τύμβο.
«Ξεκινήσαμε το 2012, μια μικρή ομάδα με πολύ μεράκι και όρεξη για να δούμε τι συμβαίνει στον λόφο μυστήριο. Ήταν αφημένος για χρόνια, δεν πίστευαν πως είχε να δώσει άλλα πράγματα. Αυτό ήταν ένα έναυσμα για να δούμε τι πραγματικά γίνεται. Οι κάτοικοι μιλούσαν για τον «τάφο της Βασίλισσας». Σκεφτείτε όμως ότι πάντα κάτι έχουν να πουν όσα ακούγονται σε έναν τόπο. Ελπίζαμε να οριοθετήσουμε τον τύμβο γιατί δεν ήταν στρογγυλός μετά από όλα αυτά τα χρόνια και τις ανασκαφές», τόνισε η κα Περιστέρη.
Άρχισε την ομιλία της από τις ανασκαφές του 2012 και του 2013 οι οποίες διερεύνησαν τον περίβολο των 497 μέτρων περιμέτρου και 158,4 μ. διαμέτρου. Παρουσίασε επίσης βήμα-βήμα και τις ανασκαφές του 2014 και την αποκάλυψη του τάφου η είσοδος του οποίου βρέθηκε φέτος, κατά την τελευταία φάση οριοθέτησης του περίβολου.
Δήλωσε βέβαιη ότι ο Λέων της Αμφίπολης βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου. Στο χώρο του Λέοντα όπως είναι σήμερα έχουμε κομμάτια που ανήκαν στην αρχική μορφή της βάσης του, τα οποία είναι όμοια με τους δόμους του περιβόλου. Ο Μιχάλης Λεφαντζής έχει κάνει μια ψηφιακή σχεδιαστική αναπαράσταση.
Συνεχίζοντας, εξήγησε πως κομμάτια του ταφικού περιβόλου κατέστρεψε γερανός στα ρωμαϊκά χρόνια και χρησιμοποιήθηκαν σε γειτονικά κτίσματα.
Βρέθηκε αντίβαρο αλλά και πέδιλα έδρασης ρωμαϊκού γερανού, γεγονός που καταδεικνύει ότι χρησιμοποιήθηκε το μηχάνημα από τους Ρωμαίους για να αποξηλώσουν το μαρμάρινο υλικό, να το μεταφέρουν και να το επαναχρησιμοποιούν σε άλλα έργα. Βρέθηκαν μάλιστα και ίχνη ράμπας που υποδηλώνουν χρήση του γερανού. Όσο για το υλικό, φαίνεται ότι χρησιμοποιείται κατ’ επανάληψη μέχρι τον 5ο-6ο αιώνα.
Ο τύμβος ήταν ένα λατρευτικό μνημείο, μέρος του οποίου παρέμενε ανοιχτό στον κόσμο. Ο χώρος λεηλατήθηκε πριν γίνει η επίχωσή του, η οποία πραγματοποιήθηκε συγχρόνως με τους τοίχους σφράγισης κι αυτό προσδιορίζεται χρονικά κατά την επιστημονική ομάδα στους ρωμαϊκούς χρόνους.
«Σίγουρες είναι οι καταστροφές και οι συλήσεις του στους αρχαίους χρόνους, καθώς επρόκειτο για ένα μεγαλεπήβολο και επισκέψιμο μνημείο» είπε η ανασκαφέας κ. Κατερίνα Περιστέρη.
Αποκάλυψε, επίσης, ότι έχει βρεθεί μελαμβαφής κεραμική του 4ου αι. π.Χ. (που ίσως κατεβάζουν τη χρονολόγηση του μνημείου, όπως είπε η Τζένη Βελένη), καθώς και νομίσματα με την απεικόνιση του Αλέξανδρου Γ΄ που χρονολογούνται στον 2ο αι. π.Χ., την περίοδο των τελευταίων Μακεδόνων βασιλέων και άλλα του 3ου μ.Χ., προκαλώντας την έκπληξη των παρισταμένων. Είπε μάλιστα χαρακτηριστικά ότι «διαθέτουμε τόσο υλικό κεραμικής που δεν ξέρουμε ακόμη τι έχουμε».
Ακόμη υποστήριξε ότι το πρόσωπο της δεξιάς Καρυάτιδας δεν διασώζεται, επειδή ένα δοκάρι που βρισκόταν μέσα στην επίχωση (παρουσίασε φωτογραφία από μια μαρμάρινη δοκό του επιστυλίου πάνω από τις Καρυάτιδες) έπεσε αφαιρώντας τα χαρακτηριστικά της γυναικείας μορφής. Το συμβάν αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εκδοχή περί βανδαλισμού του συγκεκριμένου αγάλματος αποκλείεται.
Αναφέρθηκε στο εντυπωσιακό ψηφιδωτό του τάφου, του οποίου η αποκατάσταση του κεντρικού του μέρους είναι σε καλό δρόμο.
Κατέληξε λέγοντας ότι ο κιβωτιόσχημος τάφος στο βάθος του τρίτου θαλάμου έφτανε στα 8,9 μέτρα από τον θόλο. Σε αυτόν είχαν παρέμβει όπως είπε βάναυσες χείρες.
Η κα Περιστέρη ολοκλήρωσε την παρουσίασή της αναφέροντας: «Δεν ξέρουμε ποιος ή ποια είναι ο νεκρός», προκαλώντας πλήθος ερωτήσεων σχετικά με τον σκελετό, τον οποίο είχε παραλείψει να δείξει σε φωτογραφίες. Κατά την άποψή της, επί του παρόντος η δημοσίευση φωτογραφιών δεν έχει νόημα: «Όταν ο σκελετός βρίσκεται σε τέτοιες συνθήκες παίρνουμε όλα τα μέτρα προστασίας, μαζί με τα χώματα, ώστε ο ανθρωπολόγος να μπορέσει να κάνει την έρευνα», απάντησε η κα Περιστέρη στις επίμονες ερωτήσεις δημοσιογράφων για τον σκελετό.
Τελικά, η αρχαιολόγος έδωσε στη δημοσιότητα φωτογραφίες του σκελετού, διευκρινίζοντας πως αυτός ήταν πειραγμένος από τυμβωρύχους.
Στη συνέχεια, απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, η κ. Περιστέρη είπε: «Στα επιστύλια αρχικά βλέπουμε χρώμα. Μαζέψαμε τα πεσμένα κομμάτια και προσπαθούμε να συνθέσουμε μορφές και παραστάσεις. Προφανώς με λέιζερ θα δουλέψουμε. Δεν έχει γίνει ακόμη φωτογράφηση με επιστημονικό τρόπο, με ultra violet για να καταλάβουμε από ποια χρονολογία είναι. Θέλουμε έναν χρόνο για να έχουμε τις σωστές απαντήσεις».
Σε ερώτηση για περισσότερες διευκρινίσεις για τα νομίσματα, η απάντηση της κ. Περιστέρη ήταν πως ακόμη το θέμα είναι στη φάση της επεξεργασίας.
Η Κατερίνα Περιστέρη απάντησε αινιγματικά στην ερώτηση αν ήταν μόνο ένας ο νεκρός της Αμφίπολης. Είπε «αυτόν βρήκαμε», ενώ ερωτώμενη αν ο νεκρός είναι μέλος της οικογένειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και είπε πως τίποτα δεν αποκλείεται και δεν μπορεί κανείς να πει τίποτα με σιγουριά.
Στις ερωτήσεις αναφορικά με την ταυτότητα του νεκρού δήλωσε: «Υπάρχουν μαρτυρίες από το παρελθόν ότι υπήρχε η πρόθεση του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την δημιουργία ενός μεγάλου μνημείου. Η Αμφίπολη ήταν ένα πολύ σημαντικό κέντρο (…) Μέσα στον τύμβο υπήρχε μια σημαντική προσωπικότητα αλλιώς δεν θα έστηναν το λιοντάρι στην κορυφή».
Σχολιάζοντας παλιότερη δήλωσή της πως στην Αμφίπολη είναι θαμμένος Μακεδόνας στρατηγός, τόνισε: «Με ένα λιοντάρι στην κορυφή και ένα τέτοιο τεράστιο μνημείο θα μπορούσε να είναι στρατηγός είχα πει όταν με είχατε ρωτήσει παλιότερα. Όταν βρέθηκε ο σκελετός δεν θα μπορούσε ποτέ ένας αρχαιολόγος να πει αν είναι άνδρας ή γυναίκα. Βρέθηκε σε άσχημη κατάσταση. Εγώ μιλώ με βάση το ίδιο το μνημείο. Είπα ότι όταν υπάρχει ένα λιοντάρι στην κορυφή θα μπορούσε να είναι στρατηγός. Δεν απαντώ σε θεωρίες συνωμοσίας ότι εκεί είναι θαμμένος ο Μέγας Αλέξανδρος».
Αναφορικά με τις ανασκαφές η κ. Περιστέρη δήλωσε ότι η ανασκαφή του τάφου έχει μόλις τελειώσει, προσθέτοντας ότι η γεωσκόπηση που γίνεται θα δείξει αν υπάρχουν κι άλλοι τάφοι στην Αμφίπολη και ελπίζει του χρόνου να συνεχίσουν σε άλλο σημείο.
Φωτογραφία: Δημήτριος Νικολούλιας
