ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ   Man in Armour  Rembrandt Kelvingrove Art Gallery and Museum 1655

Ο Μέγας Αλέξανδρος έμεινε στην ιστορία  ο μεγαλύτερος στρατηλάτης του κόσμου και διακρίθηκε για την σοφία του, την αστραπιαία εξυπνάδα, την τόλμη του, μα πάνω από όλα για τις πολεμικές ικανότητες ακόμα και όταν οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές.

ΤΟ ΦΙΛΙΠΠΕΙΟ ΑΦΙΕΡΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΙΛΙΠΠΟ Β΄ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΠΕΡΑΤΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ   (Απέναντι από την είσοδο, στο μέσο του σηκού, επάνω σε ημικυκλικό βάθρο ήταν στημένες 5 χρυσελεφάντινες πλαστικές εικόνες, που απεικόνιζαν τα μέλη της βασιλικής οικογένειας: του Μ. Αλεξάνδρου, των γονέων του, Φιλίππου και Ολυμπιάδας, και των γονέων του Φιλίππου, Αμύντα και Ευρυδίκης.)
Σε ηλικία 18 χρονώνο Αλέξανδρος πήρε μέρος στην πρώτη μεγάλη μάχη έδωσε στη Χαιρώνεια το 338 π.Χ. στο πλεύρό του πατέρα του Φιλίππου Β’  βασιλιά του μακεδονικού βασιλείου  ‘. Η μάχη ήταν καθοριστική και στόχος ήταν η νίκη που θα διαμόρφωνε την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Ο Αλέξανδρος πολέμησε διοικώντας το Θεσσαλικό ιππικό.
Η Τιμόκλεια ήταν μια Θηβαία αρχοντοπούλα, αδελφή του στρατηγού Θεαγένη, αρχηγού του στρατού της Θήβας στη μάχη της Χαιρώνειας,
Μετά τη νίκη του στρατηλάτη, η πόλη ισοπεδώθηκε, χιλιάδες σκοτώθηκαν και πουλήθηκαν ως δούλοι.Ο Αλέξανδρος διέταξε να μην καταστραφεί μόνο η οικία του ποιητή Πινδάρου.  Ο Αλέξανδρος είχε παραδώσει ως τρόπαιο την τιμή και την περιουσία των Θηβαίων, στη διάθεση του στρατού του.Η Τιμόκλεια συλλαμβάνεται και οδηγείται στον Αλέξανδρο άφού σκότωσε , ρίχνοντας τον σε ένα πηγάδι ένα αξιωματικό από την Θράκη.Ο Αλέξανδρος την ρώτησε, τι περίμενε να της συμβεί μετά από την πράξη της. Εκείνη στάθηκε με γενναιότητα απέναντί του , δηλώνοντας του ότι αν δεν την κρατούσαν τα δεσμά της θα τον κατασπάρασσε με τα ίδια της τα νύχια.Ο Αλέξανδρος   καλλιεργημένος  και δίκαιος   εδωσε εντολή να αφεθεί η Τιμόκλεια ελεύθερη και οι στρατιώτες του να την προστατεύσουν και να την οδηγήσουν με ασφάλεια στο σπίτι του Πινδάρου .

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ Η ΤΙΜΟΚΛΕΙΑ  Domenico Zampieri   1615 ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΟΥΒΡΟΥ

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΓΡΑΝΙΚΟΥ 1665 Charles Le Brun ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΕΡΣΑΛΛΙΩΝ

Ακολούθησε η μάχη στον Γρανικό ποταμό το 334 π.Χ. απέναντι στους Πέρσες η οποία αποτέλεσε την πρώτη ουσιαστική αναμέτρηση με την αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών. Η μάχη ήταν νικηφόρα για τον Αλέξανδρο και αποτέλεσε στρατηγικό πλεονέκτημα για την μετέπειτα πορεία των Μακεδονικών στρατευμάτων στα παράλια της Μικράς Ασίας.Από τα λάφυρα που άφησαν στο πεδίο της μάχης οι βάρβαροι, έστειλε 300 πανοπλίες στην Αθήνα, για να κοσμήσουν με αυτές τον Παρθενώνα. Στην αφιερωματική επιγραφή έδωσε εντολή να γραφτούν τα εξής: «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων από των βαρβάρων των την Ασίαν οικούντων». Εξαιρούσε τους Λακεδαιμόνιους και τους στιγμάτιζε μ’ αυτόν τον τρόπο, διότι ήταν οι μόνοι Έλληνες που δεν πήραν μέρος στην εκστρατεία.

Την άνοιξη του 333 π.Χ. έφτασε στην πόλη Γόρδιο. Εκεί υπήρχε ένα αμάξι με έναν πολύπλοκο κόμπο, ο γνωστός ως Γόρδιος δεσμός. Κατά την παράδοση όποιος τον έλυνε, θα γινόταν κύριος όλης της Ασίας. Ο Αλέξανδρος χωρίς αμφιταλαντεύσεις έκοψε με το ξίφος του τον άλυτο αυτό κόμπο θέλοντας να δείξει έτσι πως με το σπαθί του θα κατακτήσει την Ασία. Μετά πέρασε τα πανύψηλα βουνά του Ταύρου και φτάνοντας ιδρωμένος στον ποταμό Κύδνο έπεσε στα νερά του, για να δροσιστεί. Αρρώστησε βαριά, αλλά ο προσωπικός του γιατρός Φίλιππος τον έσωσε.

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΒΕΙ ΤΟΝ ΓΟΡΔΙΟ ΔΕΣΜΟ  Giovanni Paolo Panini 1718 Walters Art Museum

Δε πέρασε πολύς καιρός και οι Μακεδόνες με αρχηγό τον Αλέξανδρο αντιμετώπισαν εκ νέου τα εχθρικά στρατεύματα των Περσών τα οποία ηγούνταν από τον αρχηγό τους τον Δαρείο Γ’ στην Ισσό το 333 π.Χ.

Η ΜΑΧΗ ΤΗ Σ ΙΣΣΟΥ  Albrecht Altdorfer 1528
Η μάχη ήταν σημαντική και η νίκη ακόμα σημαντικότερη μιας και οι λιγοστοί Μακεδόνες έτρεψαν σε φυγή τους κατά πολύ περισσότερους Πέρσες.Οι 500.000 Πέρσες διαλύθηκαν και πάλι και ο Δαρείος γλίτωσε με τη φυγή. Άφησε όμως στα χέρια του Αλέξανδρου τη μητέρα του, τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Εκείνος όμως φέρθηκε με μεγαλοψυχία και ιπποτισμό προς τους υψηλούς αιχμαλώτους του.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΔΑΡΕΙΟΥ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ Veronese, Paolo 1565 National Gallery ΛΟΝΔΙΝΟ

Μετά προχώρησε νότια και έφτασε στη Φοινίκη, την οποία κυρίεψε και αιχμαλώτισε το στόλο της. Επίσης κατέλαβε την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο. Εκεί άφησε το στρατό του και με λίγους διαλεχτούς άνδρες προχώρησε στην έρημο, για να επισκεφτεί το μαντείο του Άμμωνα Δία. Ύστερα από περιπετειώδη πορεία έφτασε στο ξακουσμένο ιερό, όπου τον υποδέχτηκαν οι ιερείς με μεγάλες τιμές και ο αρχιερέας τον προσφώνησε «παιδί του Δία». Από εκεί εφοδιασμένος με χρησμούς που έλεγαν ότι θα κυριαρχούσε στην Ασία, ξαναγύρισε στην Αίγυπτο και άρχισε να ετοιμάζει το στρατό του για νέες μάχες. Μετά, αφού χάραξε τις όχθες της Αιγύπτου και κοντά στις εκβολές του Νείλου τα τείχη και τους δρόμους μιας νέας πόλης, της Αλεξάνδρειας, ξαναγύρισε στην Ασία.

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΙΔΡΥΕΙ  ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ Placido Costanzi  1736 Walters Art Museum

Κατά την διάρκεια του ίδιου έτους (333 π.Χ.) ο Μέγας Αλέξανδρος στη πορεία του προς τη Φοινίκη πήρε άλλη μια σημαντική νίκη αλλά αυτή τη φορά στρατηγικής σημασίας. Πολιόρκησε για περίπου 10 μήνες και τελικά κατέκτησε την πόλη της Τύρου η οποία κατά την άποψη του Μέγα Αλέξανδρου κατείχε εξαίχουσα γεωγραφική θέση στρατηγικού χαρακτήρος.
Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΤΥΡΟΥ

“Φίλοι και σύμμαχοι, βλέπω ότι η πορεία μας προς την Αίγυπτο δεν είναι ασφαλής, όσο οι Πέρσες επικρατούν στη θάλασσα. Ούτε είναι ασφαλές να συνεχίσουμε την καταδίωξη του Δαρείου, όσο έχουμε πίσω μας την αφερέγγυα πόλη της Τύρου και οι Πέρσες κατέχουν την Κύπρο και την Αίγυπτο. Θα έχουμε προβλήματα κυρίως στην Ελλάδα. Αν οι Πέρσες επανακτήσουν την κυριαρχία των παραλίων, ενώ εμείς θα προχωρούμε εναντίον της Βαβυλώνας και του Δαρείου, θα μεταφέρουν με μεγαλύτερες δυνάμεις τον πόλεμο στην Ελλάδα. Εκεί από τη μια η Σπάρτη μας πολεμά ανοιχτά, από την άλλη την Αθήνα την ελέγχουμε προς το παρόν περισσότερο εξαιτίας του φόβου της και λιγότερο επειδή μας συμπαθεί. Αν όμως καταστρέψουμε την Τύρο, όχι μόνο θα επικρατήσουμε σε ολόκληρη τη Φοινίκη, αλλά και το πιο σημαντικό και πιο αξιόμαχο κομμάτι του περσικού ναυτικού, το φοινικικό, θα περάσει προφανώς στα χέρια μας. ”
Με αυτά τα λόγια τους έπεισε εύκολα να επιτεθούν στην Τύρο. Επηρεάστηκε μάλιστα και από ένα θεϊκό σημάδι· την ίδια εκείνη νύχτα, είδε όνειρο πως πλησίασε τα τείχη της Τύρου και ο ίδιος ο Ηρακλής τον δέχτηκε και τον οδήγησε στην πόλη. Ο Αρίστανδρος το εξήγησε λέγοντας ότι η Τύρος θα καταληφθεί με κόπο, γιατί και οι άθλοι του Ηρακλή με κόπο έγιναν. Φαινόταν πράγματι δύσκολη υπόθεση η πολιορκία της Τύρου.
Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΤΥΡΟΥ

Ως μάχη των Γαυγαμήλων ή μάχη στα Γαυγάμηλα εννοείται η τελευταία και μεγαλύτερη μάχη του Αλέξανδρου Γ’ Μακεδόνα κατά του Δαρείου Γ΄ Κοδομανού το 331 ΠΚΕ, χάρη στην οποία ο Αλέξανδρος έκαμψε την τελευταία αντίσταση του μεγάλου βασιλέα στην πορεία του για την κατάληψη της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών. Κατέχοντας ο Αλέξανδρος τα παράλια της Αν. Μεσογείου και έχοντας εξουδετερώσει τον περσικό στόλο, ήταν έτοιμος να περάσει στη Μεσοποταμία. Πριν εκκινήσει, χρειάστηκε να καταστείλει την εξέγερση των Ιουδαίων της Σαμάρειας που είχαν κάψει ζωντανό τον Ανδρόμαχο, στρατηγό της περιοχής.
Το ίδιο βράδυ (20 Σεπτεμβρίου 331 ΠΚΕ) συνέβη ολική έκλειψη σελήνης και φόβος εξαπλώθηκε στο στρατόπεδο, καθώς η έκλειψη θεωρείτο κακός οιωνός. Ο μάντης Αρίστανδος όμως θύμισε στο στράτευμα πως σύμφωνα με τους Πέρσες μάγους ο ήλιος είναι το έμβλημα των Ελλήνων και η σελήνη έμβλημα των Περσών. Κατόπιν θυσίασε στη Σελήνη, τον Ήλιο και τη Γη ο μάντης και εξετάζοντας τα σφάγια βρήκε πως η έκλειψη ήταν ευνοϊκή για τους Έλληνες και ότι μέσα σε ένα μήνα θα γινόταν νικηφόρα μάχη.
Ο Αλέξανδρος όμως δεν είναι απόλυτα ικανοποιημένος. Όσο ζει ο Δαρείος, η κατάκτηση του Περσικού κράτους δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει τελειώσει. Γι’ αυτό συνεχίζει την καταδίωξή του.
Προχωρώντας κυριεύει τη Βαβυλώνα, τα Σούσα με τους βασιλικούς θησαυρούς των Περσών και τέλος την αρχαία πρωτεύουσά τους, την Περσέπολη, όπου βρίσκονταν τα μυθικά ανάκτορα του Δαρείου και οι τάφοι των προγόνων του. Εκεί στέφτηκε ο Αλέξανδρος βασιλιάς της Περσίας και μετά συνέχισε την καταδίωξη του Δαρείου. Στο μεταξύ όμως ο σατράπης της Βακτριανής Βήσσος αιχμαλώτισε το Δαρείο, με σκοπό να γίνει ο ίδιος βασιλιάς της Περσίας και, όταν καταδιωκόμενος από τον Αλέξανδρο είδε πως ο Δαρείος θα πέσει στα χέρια των Μακεδόνων, τον σκότωσε. Αργότερα ο Αλέξανδρος έπιασε το Βήσσο και τον παρέδωσε στους Πέρσες, για να τον τιμωρήσουν εκείνοι όπως ήθελαν.
Η μάχη στα Γαυγάμηλα (329 π.Χ.) σήμανε την τέλεια καταστροφή του περσικού στρατού και ο θάνατος του Δαρείου την υποταγή ολόκληρου του Περσικού κράτους στον Αλέξανδρο.

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΓΑΥΓΑΜΗΛΩΝ ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΥ (ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ)

Στην Ινδία πέρασε αφού ολοκλήρωσε την πολιορκία της Αόρνου Πέτρας για τον εορτασμό των επινικείων χτίστηκε ναός και θυσιαστήρια προς την Νίκαια Αθηνά. Κατά τον Αρριανό η Άορνος Πέτρα (Πιρ Σαρ) ήταν βράχος απρόσβλητος και η μοναδική πρόσβαση ήταν μόνο ένα μονοπάτι, τεχνητό και δύσβατο .

ΑΟΡΝΟΣ ΠΕΤΡΑ  περιοχη Πακιστάν Πίνακας του 1850, του στρατηγού  Τζειμς  Άμποτ
Οι πόλεις  έπεσαν η μία ύστερα από την άλλη, ώσπου φτάνοντας στον Υδάσπη ποταμό συνάντησε το βασιλιά Πώρο να τον περιμένει στην απέναντι όχθη με πολυάριθμο στρατό, ιππικό και 200 ελέφαντες. Κατόρθωσε όμως να περάσει το στρατό του απέναντι, να νικήσει τους Ινδούς και να συλλάβει αιχμάλωτο τον Πώρο, τον οποίο, επειδή θαύμασε για την ανδρεία του, τον συγχώρεσε και του ανέθεσε πάλι τη διοίκηση της χώρας του. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκε και ο Βουκεφάλας. Ο Αλέξανδρος έθαψε με τιμές το αγαπημένο του άλογο και στον τόπο εκείνο έχτισε μία πόλη, στην οποία έδωσε το όνομα Βουκεφάλα.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΥΔΑΣΠΗ  Nicolaes Pietersz Berchem   1640 THE BATTLE BETWEEN ALEXANDRE ET PORUS
Οι στρατιώτες του όμως είχαν κουραστεί και αρνήθηκαν να συνεχίσουν τις κατακτήσεις. Τότε ο Αλέξανδρος αναγκάστηκε να επιστρέψει (326 π.Χ.). Στη χώρα των Μαλλών πληγώθηκε και κινδύνεψε να σκοτωθεί. Μετά προχώρησε στα Πάταλλα. Μετά ένα μέρος του στρατού το έστειλε με το στόλο στην Περσία. Αρχηγό αυτών είχε βάλει το ναύαρχο Νέαρχο. Ο ίδιος με τον υπόλοιπο στρατό διέσχισε την έρημο Γεδρωσία, όπου έχασε τα 3/4 των αντρών του και έφτασε στην πρωτεύουσά της Πούρα.

Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ (Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΒΑΒΥΛΩΝΑ) Charles Le Brun 1673 ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΟΥΒΡΟΥ
Ο Αλέξανδρος, ολοκλήρωσε την ενοποίηση των αυτόνομων ελληνικών πόλεων-κρατών της εποχής, και κατέκτησε σχεδόν όλο τον γνωστό τότε κόσμο (Μικρά Ασία, Περσία Αίγυπτο κλπ), φτάνοντας στις παρυφές της Ινδίας και  επέστρεψε στη Βαβυλώνα όπου άρχισε να οργανώνει τον περίπλου της Αραβίας και την εξερεύνηση των ακτών της Βόρειας Αφρικής.

Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΕΦΙΠΠΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΥ

http://kleio2012.blogspot.com.cy

Ήλιος Βεργίνας – Οικόσημο δυναστείας Αργεαδών

 

Όσον αφορά στην χρονική περίοδο ίδρυσης του βασιλικού Οίκου της Μακεδονίας τίποτα δεν είναι απόλυτα σαφές. Η αρχή τοποθετείται μεταξύ μύθου και ιστορίας, ο δε ιδρυτής της φέρεται να έζησε την ίδια περίπου εποχή με τον ιδρυτή του Οίκου των Αχαιμενιδών. Αυτή η σύμπτωση γίνεται ακόμη πιο ενδιαφέρουσα, αφού τον 6^ο π.Χ. αιώνα ο Δαρείος Α’ πέρασε στην Ευρώπη και κατέστησε τον Αμύντα Α’ υποτελή του, εγκαινιάζοντας μία αντιπαλότητα μοιραία και για τους δύο Οίκους. Δύο αιώνες αργότερα ο Αλέξανδρος Γ΄ πέρασε στην Ασία και εκστράτευσε κατά της Αχαιμενιδικής αυτοκρατορίας. Τον τέταρτο χρόνο των εχθροπραξιών δολοφονήθηκε ο Δαρείος Γ΄, τον ενδέκατο χρόνο πέθανε ο Αλέξανδρος Γ΄ και μαζί τους πέθαναν και οι δύο βασιλικοί Οίκοι.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, τρεις γιοι του Τημένου, ο Γαυάνης, ο Αέροπος και ο Περδίκκας, εξορίσθηκαν από το Άργος και κατέφυγαν πρώτα στην Ιλλυρία και μετά στην πόλη Λεβαία της Άνω Μακεδονίας, όπου βιοπορίζονταν φροντίζοντας τα ζώα του τοπικού (μάλλον Παίονα) ηγεμόνα. Όταν εμφανίσθηκε κάτι που ερμηνεύθηκε ως θεϊκή προειδοποίηση, ο βασιλίσκος θορυβημένος τους διέταξε να φύγουν από τη χώρα του. Εκείνοι ζήτησαν τους δεδουλευμένους μισθούς τους και αυτός «τυφλωμένος από τους θεούς» τους έδειξε τις ακτίνες του ήλιου, που έμπαιναν μέσα από την καπνοδόχο του σπιτιού, λέγοντάς τους «Να ο μισθός, που σας αξίζει». Οι δύο μεγαλύτεροι έμειναν έκπληκτοι, αλλά ο μικρότερος που είχε μάχαιρα, την έβγαλε και λέγοντας «Βασιλέα δεχόμαστε ό,τι μας δίνεις», προσποιείτο ότι μάζευε από το χώμα τις ηλιαχτίδες και τις έβαζε στο χιτώνα του.

Αφού έφυγαν τα τρία αδέρφια, ο βασιλέας τους καταδίωξε θεωρώντας ότι ο νεαρός Περδίκκας είχε προβάλει διεκδικήσεις στο θρόνο και σε όλη την επικράτειά του κάτω από τον ήλιο. Εκείνοι κατέφυγαν πέρα από τους «κήπους του Μίδα» και με ορμητήριο το όρος Βέρμιο κατέλαβαν πρώτα τα γειτονικά μέρη και μετά όλη την Μακεδονία. Παραδίδεται και ο μύθος ότι ο Περδίκκας ακολούθησε ένα κοπάδι κατσικιών και στο σημείο, που σταμάτησαν τα κατσίκια (αίγες), αποφάσισε να χτίσει την πρωτεύουσά του, τις οποίες εύλογα ονόμασε Αιγές.

Διαδρομή Αργεαδών – από το Άργος στην Μακεδονία

Η βασιλική δυναστεία της Μακεδονίας ονομάσθηκε Τημενίδες ή Αργεάδες, διότι οι τρεις αδερφοί ήταν γιοι του Τήμενου από το Άργος. Το οικόσημο του βασιλικού Οίκου δεν ήταν γνωστό, μέχρι την ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου Β΄. Τότε διαπιστώθηκε ότι ήταν ο λεγόμενος «ήλιος της Βεργίνας», που μας παραπέμπει άμεσα στα γραφόμενα του Ηρόδοτου και την συλλογή των ακτίνων του ήλιου από τον Περδίκκα, τον φερόμενο ως ιδρυτή της δυναστείας.

Στη γενεαλογία των Μακεδόνων βασιλέων ο Αλέξανδρος Α΄ αποτελεί κομβικό πρόσωπο. Για τους περισσότερους προκατόχους του ουσιαστικά τίποτα δεν είναι γνωστό εκτός ίσως από το όνομα. Η εμπλοκή του Αλεξάνδρου Α΄ στους Περσικούς πολέμους έβγαλε τη Μακεδονία από την ιστορική αφάνεια και η συνδυασμένη δράση νοτίων Ελληνικών κρατών και Μακεδονίας στο γεωγραφικό χώρο της σημερινής Ελληνικής Μακεδονίας, που ως τότε ανήκε σε διάφορους Παιονικούς λαούς, ρίχνουν αρκετό φως στους επόμενους βασιλείς. Για τους προκατόχους του Αλεξάνδρου Α΄ βασιζόμαστε στον Ηρόδοτο και η πλήρης γενεαλογία των Μακεδόνων βασιλέων προκύπτει ως εξής:

Αιγές – τετράδραχμο_ Περδίκκας Ι_ 500 π.Χ

Περδίκκας Α΄: φέρεται να βασίλεψε στις αρχές του 7^ου αιώνα

Αργαίος Α΄: διαδέχθηκε τον πατέρα του και φέρεται να βασίλεψε στα τέλη του 7^ου αιώνα

Φίλιππος Α΄: διαδέχθηκε τον πατέρα του και φέρεται να βασίλεψε στις αρχές του 6^ου αιώνα.

Στατήρας_Αεροπός_398-395-4 π.Χ

Αέροπος: ανήλικος ακόμη διαδέχθηκε τον πατέρα του το 588 και βασίλεψε έως το 568 π.Χ.

Αλκέτας: διαδέχθηκε τον πατέρα του και βασίλεψε μεταξύ 568 και 540 π.Χ.

Αμύντας Α΄: γιος του Αλκέτα και πατέρας του Αλεξάνδρου Α΄. Ανήλθε στο θρόνο το 540 π.Χ. και έδωσε γη και ύδωρ στους πρέσβεις του Δαρείου. Επί των ημερών του η Μακεδονία απετέλεσε μέρος της Ευρωπαϊκής σατραπείας των Αχαιμενιδών.

Αργυρούν οκτάδραχμο_βασιλεία Αλεξάνδρου Ι_460 π.Χ

Αλέξανδρος Α΄: γιος του Αμύντα Α΄, ανέβηκε στο θρόνο το 498 π.Χ Έγινε γνωστός σε όλη την Ελλάδα κατά την εκστρατεία του Ξέρξη, οπότε όντας βασιλέας υποτελής των Περσών («Μακεδόνων ύπαρχος») πληροφορούσε τους ανυπότακτους Έλληνες για τα σχέδια των Περσών. Πριν την μάχη των Θερμοπυλών ειδοποίησε τις Ελληνικές δυνάμεις και πριν από τη μάχη των Πλαταιών γνωστοποίησε στους Αθηναίους το πολεμικό σχέδιο του Μαρδόνιου. Μετά το τέλος του πολέμου επεξέτεινε τη Μακεδονία μέχρι το Στρυμόνα. Όταν θέλησε να λάβει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες, στους οποίους επιτρεπόταν να συμμετέχουν μόνο Έλληνες, χρειάσθηκε να αποδείξει στους ελλανοδίκες την Ελληνική του καταγωγή.

Νόμισμα Περδίκκα ΙΙ 451-413 π.Χ

Περδίκκας Β΄: γιος του Αλεξάνδρου Α΄. Διαδέχθηκε τον πατέρα του το 454 π.Χ και συμβασίλευσε με τον αδελφό του Φίλιππο, ο οποίος πέθανε νωρίς.

Δίδραχμο _Αρχέλαος ΙΙ_399 π.Χ

Αρχέλαος: νόθος γιος του Περδίκκα Β΄. Το 413 π.Χ σφετερίσθηκε το θρόνο, αλλά αναδείχθηκε σε άξιο ηγέτη. Σύμφωνα με το Θουκυδίδη ήταν ο 9^ος βασιλέας της δυναστείας και έκανε για τη Μακεδονία περισσότερα απ’ όσα είχαν κάνει όλοι οι προηγούμενοι βασιλείς μαζί. Μετέφερε την πρωτεύουσα από τις Αιγές στην Πέλλα.

Η Μακεδονία επί βασιλείας Αμύντα ΙΙ

Αμύντας Β΄: το 393 π.Χ διαδέχθηκε τον Αρχέλαο, βασίλεψε ως το 389 π.Χ και συχνά συγχέεται με τον επόμενο.

Στατήρας_Αμύντας ΙΙΙ

Αμύντας Γ΄: γιος του Αρριδαίου, δισέγγονος του Αλεξάνδρου Α’, πατέρας του Φιλίππου Β΄ και παππούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το 389 π.Χ. διαδέχθηκε τον Αμύντα Β΄ και το 383 π.Χ.  τον εκθρόνισε ο Αργαίος, ένας ευγενής από τη Λυγκηστίδα. Το 381 π.Χ. με τη βοήθεια των Θεσσαλών εκθρόνισε τον Αργαίο και ανακατέλαβε το θρόνο ως το 369 π.Χ.

Αλέξανδρος Β΄: γιος του Αμύντα Β΄, κατέλαβε το θρόνο το 369 π.Χ.. Επιτέθηκε κατά της Θεσσαλίας, αλλά εσωτερικές έριδες τον ανάγκασαν να επιστρέψει στη Μακεδονία. Το 367 π.Χ. τον δολοφόνησε ο Πτολεμαίος, ένας εταίρος από την Άλωρο της Βοττιαίας, ο οποίος ανέλαβε επίτροπος των γιων του Αμύντα Γ΄, Περδίκκα και Φιλίππου.

Νόμισμα Περδίκκα ΙΙΙ με την κεφαλή του Ηρακλέους

Περδίκκας Γ΄: γιος του Αμύντα Γ’ και μεγαλύτερος αδελφός του Φιλίππου. Το 365 π.Χ. δολοφόνησε τον Πτολεμαίο Αλωρίτη και ανήλθε στο θρόνο. Το 359 π.Χ. σκοτώθηκε σε μάχη κατά των Ιλλυριών, που πίεζαν ασφυκτικά τα σύνορα της Μακεδονίας.

Φίλιππος ΙΙ

Φίλιππος Β΄: γεννήθηκε το 383 π.Χ, ήταν γιος του Αμύντα Γ΄ και της Ευρυδίκης και αδελφός του Περδίκκα Γ΄. Μυήθηκε στα Καβείρια μυστήρια της Σαμοθράκης την ίδια περίοδο με την Ολυμπιάδα, κόρη του Νεοπτόλεμου και αδελφή του Αλεξάνδρου Α΄ των Μολοσσών. Παρέμεινε ως όμηρος στη Θήβα από το 368 π.Χ. έως το 359 π.Χ.

Το 359 π.Χ. όταν πληροφορήθηκε ότι ο μεγαλύτερος αδελφός του και βασιλέας σκοτώθηκε προσπαθώντας να αποκρούσει τους Ιλλυριούς, δραπέτευσε από τη Θήβα και ανέλαβε το θρόνο της Μακεδονίας. Απέσπασε τους στρατηγικούς πόρους της Θράκης, εκσυγχρόνισε τον Μακεδονικό στρατό μετατρέποντάς τον σε επαγγελματικό και εφάρμοσε επιθετική και επεκτατική πολιτική. Χρησιμοποιώντας τη στρατιωτική ισχύ και την εξαγορά των πάντοτε πρόθυμων πολιτικών, επέβαλε τη Μακεδονική Ηγεμονία στην Ελλάδα. Λένε πως ο ίδιος υπερηφανευόταν περισσότερο για τη διπλωματικότητα του και τη στρατηγική του σύνεση παρά για την ανδρεία του στη μάχη, διότι στα πολεμικά κατορθώματα μετέχουν όλοι όσοι μάχονται, ενώ οι διπλωματικές επιτυχίες ήταν αποκλειστικά δικές του.

Το 357 π.Χ. παντρεύτηκε την Ολυμπιάδα και έκανε μαζί της δύο παιδιά, τον Αλέξανδρο (356 π.Χ.) και την Κλεοπάτρα (355 π.Χ.). Το 338 π.Χ. ίδρυσε στην Κόρινθο το Κοινό Συνέδριο των Ελλήνων και κήρυξε πανελλήνια εκστρατεία κατά των Περσών. Το 337 έστειλε στην Ασία στρατεύματα, για να προπαρασκευάσουν την εισβολή, και τον επόμενο χρόνο δολοφονήθηκε κατ’ εντολή του Μεγάλου Βασιλέως στο θέατρο των Αιγών κατά τους γάμους της κόρης του, Κλεοπάτρας.

Αλέξανδρος Γ’ ο Μέγας

Αλέξανδρος Γ΄ ο Μέγας: γιος του Φιλίππου Β΄ και της Ολυμπιάδας. Διαδέχθηκε τον πατέρα του το 336 π.Χ., τον επόμενο χρόνο επέβαλε την κυριαρχία του σε όλους τους Θρακικούς λαούς ως τον Ίστρο, κατέστρεψε την εξεγερθείσα Θήβα και το 334 εισέβαλε στην Ασία. Υπέταξε ολόκληρη την αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών και την Ινδία μέχρι τον ποταμό Ύφαση. Πέθανε τον Ιούνιο του 323 στη Βαβυλώνα.

Ο Πλούταρχος λέει ότι γεννήθηκε την 6^η Εκατομβαιώνος, δηλαδή την 21^η Ιουλίου του 356 π.Χ. Κατά τον Αρριανό, έζησε 32 χρόνια και 8 μήνες, με αντίστροφη δε μέτρηση από την 13^η Ιουνίου 323 π.Χ., την απολύτως βεβαία ημερομηνία του θανάτου που μας δίνει ο Πλούταρχος, βρίσκουμε ως ημερομηνία γέννησης τον Οκτώβριο του 356 π.Χ. Αυτό είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα του πόσο επισφαλής μέθοδος είναι ο συνδυασμός πληροφοριών από διαφορετικές πηγές, αλλά εν προκειμένω η διαφορά των τριών περίπου μηνών στην ημερομηνία γέννησης δεν αποτελεί πρόβλημα.

Για την γέννησή του Αλεξάνδρου καταγράφηκαν διάφοροι οιωνοί, που υποτίθεται ότι προμήνυαν τη νικηφόρα δράση του, αν και πρέπει να θεωρούμε βέβαιο ότι κατασκευάσθηκαν εκ των υστέρων. Ο Πλούταρχος λέει ότι ο Φίλιππος μόλις είχε κυριεύσει την Ποτίδαια, όταν πήρε τρία μηνύματα: ο Παρμενίων είχε νικήσει τους Ιλλυριούς σε μεγάλη μάχη, ένας ίππος του νίκησε στους Ολυμπιακούς αγώνες και τέλος γεννήθηκε ο Αλέξανδρος. Λέει ακόμη ότι την ημέρα της γέννησής του πυρπολήθηκε ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο, κάτι που θεωρήθηκε ως κακός οιωνός για την τύχη της Ασίας, ο δε ρήτορας Ηγησίας από τη Μαγνησία ακούγοντας το συσχετισμό φέρεται να σάρκασε ότι ήταν λογικό να καεί ο ναός της Αρτέμιδος, αφού ως θεά προστάτις του τοκετού ήταν απασχολημένη με το κοσμοϊστορικό γεγονός της γέννησης του Αλεξάνδρου. Ο Ιουστίνος λέει ότι κατά γέννησή του δύο αετοί παρέμειναν στην οροφή του πατρικού σπιτιού όλη την ημέρα, προλέγοντας την κυριαρχία του σε Ευρώπη και Ασία.

Ρωμαϊκό μετάλλιο εκδοθέν επί Καρακάλλα το οποίο απεικονίζει την Ολυμπιάδα.

Η μητέρα του Ολυμπιάδα, έχει περιγραφεί ως παρορμητική και ζηλόφθονη, ενώ δεν παραδίδεται απολύτως κανένα θετικό στοιχείο του χαρακτήρα της, γεγονός που εγείρει την υποψία ότι είχε πέσει θύμα συκοφαντίας. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο Φίλιππος ήταν ιδιαίτερα ερωτύλος και ότι η Ολυμπιάς ήταν η τρίτη, ή τέταρτη κατά σειρά από τις συνολικά έξι ή επτά συζύγους του, ενώ είναι άγνωστος ο αριθμός των ερωμένων του. Με όλες τους δε, συζύγους και ερωμένες, έκανε παιδιά και δημιούργησε στην Ολυμπιάδα εύλογο άγχος για τα κληρονομικά δικαιώματα του γιου της, του μοναδικού γνήσιου άρρενος τέκνου του Φιλίππου.

Φίλιππος ο Αρριδαίος_αρχαιολογικό μουσείο Νάπολι

Το άλλο άρρεν τέκνο του, ο Φίλιππος ο Αρριδαίος,  ήταν νόθος, κάτι που εν τούτοις δεν εμπόδισε άλλους στο παρελθόν να καταλάβουν το θρόνο, όπως δεν εμπόδισε τελικά και τον ίδιο τον Αρριδαίο να διαδεχθεί τον Αλέξανδρο. Η φυσική κατάσταση του Αρριδαίου φαίνεται ότι έδωσε άλλη μία αφορμή στην προπαγάνδα να πλήξει την υστεροφημία της Ολυμπιάδας. Υποτίθεται ότι στα πρώτα χρόνια της ζωής του ήταν ένα αξιόλογο αγόρι και ότι η Ολυμπιάς με διάφορα δηλητήρια διατάραξε την σωματική και ψυχική υγεία του.

Άλλο προπαγανδιστικό εφεύρημα είναι ενδεχομένως η ιστορία ότι ο Φίλιππος την είδε να κοιμάται με έναν δράκοντα δίπλα της, φοβήθηκε ότι κάποιος θεός μεταμορφωμένος σε ερπετό συνευρισκόταν με τη σύζυγό του και γι’ αυτό ψυχράθηκε μαζί της. Αυτό μοιάζει να αποτελεί έναν καλό λόγο για το διαζύγιο του Φιλίππου από τη συγκεκριμένη σύζυγο, ωστόσο δεν παραδίδονται οι λόγοι για τα υπόλοιπα διαζύγιά του.

Υποτίθεται ακόμη ότι καλώς έπραξε ο Φίλιππος, διότι το μαντείο των Δελφών πιστοποίησε με χρησμό ότι ο Άμμων είχε μεταμορφωθεί σ’ εκείνον το δράκοντα και ότι ο απατημένος σύζυγος θα έχανε το μάτι του για τιμωρία, που κρυφοκοίταξε τον θεό. Ο χρησμός φέρεται να επαληθεύθηκε κατά την πολιορκία της Μεθώνης, οπότε ο Φίλιππος τραυματίσθηκε στο μάτι και τυφλώθηκε. Δεν αποφεύγουμε τον πειρασμό να θυμηθούμε ότι ο Δίας είχε συνευρεθεί με την Αλκμήνη, σύζυγο του βασιλέα της Θήβας Αμφιτρύωνα και καρπός της συνεύρεσης ήταν ο Ηρακλής. Οι αναλογίες λοιπόν ανάμεσα στο προπαγανδιστικό δημιούργημα για τη θεϊκή καταγωγή του Αλεξάνδρου και στον μύθο για τον πρόγονό του δεν μπορεί να είναι τυχαίες.

Κάσσανδρος

Λόγους να προπαγανδίσουν εις βάρος της Ολυμπιάδας είχαν κυρίως ο Φίλιππος, για να δικαιολογήσει την απόρριψη της συζύγου που του έδωσε γνήσιο διάδοχο, ο Κάσσανδρος, που είχε υποστεί βαριές προσβολές τόσο από τον Αλέξανδρο όσο κι από την Ολυμπιάδα, η οποία συν τοις άλλοις βεβήλωσε τον τάφο του αδελφού του, αλλά και ο ίδιος ο Αλέξανδρος, που επέλεξε να εφαρμόσει το διοικητικό πρότυπο του ανατολίτη θεού – βασιλέα. Ουδέποτε θα μπορέσουμε να δούμε μέσα από το πέπλο της συκοφαντίας τον πραγματικό χαρακτήρα της Ολυμπιάδας, η οποία μάλλον ήταν εντελώς διαφορετική απ’ ότι παραδίδεται. Επειδή ήταν κόρη βασιλέα, γνώριζε πολύ καλά τις ανακτορικές δολοπλοκίες, πώς να αντιμετωπίσει τις συμμαχίες των αντιπάλων της και πώς να κατοχυρώσει τα συμφέροντα του γιου της επί του θρόνου.

Στην Ολυμπιάδα καταμαρτυρείται ανάμιξη στην πολιτική, τόσο πριν ο Αλέξανδρος γίνει βασιλέας, όσο και μέχρι τις τελευταίες ημέρες του. Μάλιστα μία θεωρία θέλει την ανάμιξη της Ολυμπιάδας ως έναν από τους παράγοντες, που ώθησαν τον Αντίπατρο να οργανώσει τη δολοφονία του Αλεξάνδρου με δηλητήριο. Η πληροφορία του Πλούταρχου ότι ο Αλέξανδρος «χάριζε στη μητέρα του πολλά δώρα, αλλά δεν της επέτρεπε να αναμιγνύεται στα πολιτικά ή στρατιωτικά πράγματα» σημαίνει απλώς ότι ο Αλέξανδρος ούτε τη συμβουλευόταν ούτε της είχε αναθέσει συγκεκριμένο ρόλο, και όχι ότι η ίδια δεν αναμιγνυόταν. Με δεδομένη δε την περιθωριακή θέση των γυναικών στην αρχαία Ελλάδα ήταν αναπόφευκτο να προκαλέσει την οργή πολλών επιφανών ανδρών και οπωσδήποτε των αντιπάλων της.

Η επιρροή της Ολυμπιάδας στον Αλέξανδρο ήταν σημαντική, τόσο λόγω της φυσικής σχέσης μητέρας και γιου όσο και λόγω της συζυγικής αστάθειας του Φιλίππου, που δημιουργούσε ανασφάλεια στον υπό όρους διάδοχο. Ο επικεφαλής των πρώτων παιδαγωγών και διδασκάλων του Αλεξάνδρου ήταν ένας συγγενής της Ολυμπιάδας, ο Λεωνίδας. Ένας άλλος δάσκαλος, ο Ακαρνάνας Λυσίμαχος, λέγεται ότι αποκαλούσε τον εαυτό του Φοίνικα. Αρκετοί νεώτεροι κυρίως συγγραφείς αποδίδουν στον Αλέξανδρο θαυμασμό ή ακόμη και ταύτιση με τον Αχιλλέα, χωρίς όμως αυτό να προκύπτει από τις διαθέσιμες αρχαίες πηγές. Η πληροφορία ότι ο Αλέξανδρος κάτω από το μαξιλάρι του εκτός από το εγχειρίδιό του είχε κι ένα αντίγραφο της Ιλιάδας, προέρχεται από τον Ονησίκριτο και συνεπώς δεν είναι αξιόπιστη.

Αλέξανδρος (αριστερά) και Ηφαιστίων_μουσείο Γκετύ

Η μόνη αξιόπιστη πληροφορία σχετικά με το θέμα είναι ότι αμέσως μόλις αποβιβάσθηκαν στην Ασία, εκείνος κατέθεσε στεφάνι στον τάφο του Αχιλλέα κι ο Ηφαιστίων στου Πατρόκλου. Όμως η ενέργεια αυτή ίσως σηματοδοτούσε απλώς την έναρξη μίας νέας Τρωικής εκστρατείας, αφού ήταν η πρώτη πανελλήνια εκστρατεία μετά τον Τρωικό πόλεμο.

Όταν ο Αλέξανδρος έγινε 13 ετών και έπρεπε να αρχίσει τον επόμενο κύκλο σπουδών, ο Φίλιππος τον απομάκρυνε από την Πέλλα και τον έστειλε στο Νυμφαίο της Μίεζας. Καινούργιος δάσκαλος ανέλαβε ο Αριστοτέλης από τα Στάγειρα και τα δίδακτρά του περιελάμβαναν την ανοικοδόμηση της γενέτειρας του φιλοσόφου από τον Φίλιππο, που την είχε καταστρέψει λίγο νωρίτερα, καθώς και την αποκατάσταση των εξορίστων και εξανδραποδισμένων Σταγειριτών. Εκτός από ηθική και πολιτική δίδαξε τον Αλέξανδρο και κάποιες βαθύτερες και απόρρητες θεωρίες, τις οποίες ονόμαζαν «ακροατικές και εποπτικές».

Όταν ο Αλέξανδρος προελαύνοντας πλέον στην Ασία, έμαθε ότι ο Αριστοτέλης είχε εκδώσει κάποια σχετικά βιβλία, φέρεται να του έστειλε επιστολή, με την οποία διαμαρτυρόταν για τη δημοσίευση. Επεσήμανε στον παλιό του διδάσκαλο ότι, αν οι διδασκαλίες αυτές γίνονταν κτήμα όλων, θα εξισώνονταν πνευματικά οι λίγοι με τους πολλούς και ότι τον ίδιον περισσότερο τον ενδιέφερε να υπερέχει των άλλων στο πνεύμα παρά σε άλλο τομέα.

Ο Αλέξανδρος επισκέπτεται τον Διογένη_πίνακας του Jean-Baptiste_Regnault

Σχετικά με το ενδιαφέρον του Αλεξάνδρου για τη φιλοσοφία αναφέρεται ακόμη πως όταν ο Αλέξανδρος πήγε στον Ισθμό της Κορίνθου (μάλλον επ’ ευκαιρία της σύγκλησης του Κοινού Συνεδρίου των Ελλήνων το 336-5 π.Χ.), θέλησε να δει τον διάσημο κυνικό φιλόσοφο Διογένη από τη Σινώπη. Πήγε ως το πιθάρι του με τους υπασπιστές και τους πεζέταιρους και τον βρήκε ξαπλωμένο στον ήλιο. Τον ρώτησε τι χρήσιμο μπορούσε να του προσφέρει και ο κυνόσοφος του είπε να φύγουν ο ίδιος και η ακολουθία του από μπροστά του, διότι του έκρυβαν τον ήλιο. Συνολικά η γενική του παιδεία ήταν ίδια με όλων των ανώτερα κοινωνικά Ελλήνων, αφού ο Άρπαλος του έστειλε στην άνω (ανατολική) Ασία τα βιβλία του Φιλίστου, αρκετές τραγωδίες του Ευριπίδη, του Σοφοκλή του Αισχύλου καθώς και τους διθυράμβους του Τέλεστου και του Φιλόξενου. Επειδή δε οι γεωγραφικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων για την Ασία ήταν ελλιπείς, ο Αλέξανδρος κατέληξε σε λάθος συμπεράσματα όταν βρισκόταν στην Ινδία.

Από τις πληροφορίες του Πλούταρχου προκύπτει ότι ο Αλέξανδρος αισθανόταν είτε ανταγωνισμό προς τον πατέρα του είτε ανασφάλεια, επειδή ο άστατος ερωτικός βίος του Φιλίππου κρατούσε σε διαρκή κίνδυνο τα κληρονομικά του δικαιώματα. Αυτή η ανασφάλεια φαίνεται ότι υποχρέωνε τον Αλέξανδρο να αποδεικνύει διαρ­κώς τις ικανότητές του, όπως περιγράφει η πληροφορία ότι «συχνά εξέφραζε την ανησυχία ότι ο πατέρας του δεν θα του αφήσει κανένα κατόρθωμα, για να δείξει την αξία του». Οι δικαιολογημένοι φόβοι του Αλεξάνδρου επαληθεύθηκαν, όταν στο δείπνο επ’ ευκαιρία του γάμου του Φιλίππου με την Κλεοπάτρα ο Άτταλος ευχήθηκε να γεννηθεί γνήσιος διάδοχος του θρόνου. Τότε ο Αλέξανδρος εξοργισμένος του πέταξε τον σκύφο λέγοντας: «Εμείς άθλιε, σου φαινόμαστε για νόθοι;». Ο Φίλιππος προσεβλήθη, τράβηξε το ξίφος του και κινήθηκε εναντίον του γιου του, όμως από το μεθύσι παραπάτησε, για να εισπράξει τη χλεύη του Αλεξάνδρου: «Αυτός λοιπόν, που ετοιμάζεται να εισβάλει από την Ευρώπη στην Ασία, σωριάστηκε προσπαθώντας να περάσει από το ένα κρεβάτι στο άλλο!».

Μετά από αυτό ο Αλέξανδρος έστειλε τη μητέρα του στους συγγενείς της στην Ήπειρο και ο ίδιος κατέφυγε στους Ιλλυριούς. Από μόνο του το γεγονός ότι ζήτησε καταφύγιο στους πάντοτε επικίνδυνους για τη Μακεδονία Ιλλυριούς, μας βάζει σε σκέψεις για τις προθέσεις τις δικές του σχετικά με τον πατέρα του ή του πατέρα του σχετικά μ’ εκείνον. Είναι σαφές ότι ο Φίλιππος πήρε βαρέως τα προσβλητικά λόγια του γιου του ενώπιον όλων των εταίρων, διότι όπως πληροφορούμαστε από τον Αρριανό εξόρισε τους προσωπικούς φίλους του Αλεξάνδρου, Πτολεμαίο του Λάγου, Άρπαλο του Μαχάτα, Νέαρχο του Ανδροτίμου, Εριγύιο και Λαομέδοντα του Λάριχου, σε μία προφανή προσπάθεια να του στερήσει κάθε έρεισμα στην Αυλή. Αυτοί όταν επανήλθαν από την εξορία αποκαταστάθηκαν στις προηγούμενες θέσεις τους και επειδή αυξήθηκε η εμπιστοσύνη του Αλεξάνδρου προς τα πρόσωπά τους, στη στρατιά του ανέλαβαν αργότερα ηγετικές θέσεις. Ο Πτολεμαίος έγινε σωματοφύλακας, ο Ερυγίος ιππάρχης των συμμάχων, ο αδελφός του Λαομέδων, που ήταν δίγλωσσος, ανέλαβε τους βάρβαρους αιχμαλώτους, ο Άρπαλος έγινε θησαυροφύλακας και ο Νέαρχος αρχικά σατράπης και τελικά ναύαρχος του στόλου σε όλη τη διαδρομή από τον Υδάσπη ως τη Βαβυλώνα.

Έργο του Γάλλου ζωγραφου,Francois Schommer στο οποίο απεικονίζεται ο Αλέξανδρος να τιθασεύει τον Βουκεφάλα_περί το 1935

Όσον αφορά στα αισθήματα του Φιλίππου προς το γιο του, καταγράφεται με σαφήνεια ότι και τον αγαπούσε και τον εκτιμούσε και ότι τον προόριζε για διάδοχό του. Όταν προς έκπληξη όλων ο Αλέξανδρος δάμασε τον Βουκεφάλα, ο Φίλιππος του είπε «Παιδί μου, ζήτα βασίλειο ισάξιό σου, διότι η Μακεδονία δεν σε χωράει». Όταν ο Φίλιππος εξεστράτευσε κατά του Βυζαντίου, είχε ορίσει αναπληρωτή του τον Αλέξανδρο. Εκείνος αν και 16 ετών εκστράτευσε κατά των Μαιδών, που βρήκαν ευκαιρία να ξεσηκωθούν, τους συνέτριψε, τους έδιωξε από την πόλη τους, την εποίκισε με μικτό πληθυσμό και την μετονόμασε σε Αλεξανδρούπολη.

Φυσικά, αυτές οι πληροφορίες θα μπορούσαν να έχουν κατασκευασθεί εκ των υστέρων, για να δείξουν ότι από μικρή ηλικία φαινόταν πόσο μεγάλος θα γινόταν ο Αλέξανδρος, πάντως το σημαντικό είναι ότι γενικά ο Φίλιππος πουθενά δεν παρουσιάζεται με αρνητική προδιάθεση προς τον Αλέξανδρο, αντίθετα λέγεται ότι χαιρόταν, όταν αποκαλούσαν τον ίδιο στρατηγό και τον Αλέξανδρο βασιλέα. Η πιο ξεκάθαρη απόδειξη ότι ο Φίλιππος προόριζε τον Αλέξανδρο για διάδοχό του δίνεται από το ακόλουθο περιστατικό.

Όταν έστειλε τον Παρμενίωνα και τον Άτταλο στη Μ. Ασία, για να προετοιμάσουν την εισβολή των κυρίως δυνάμεων, ο Πιξώδαρος, ο σφετεριστής του υποτελούς στους Πέρσες θρόνου της Καρίας, ήταν απόλυτα βέβαιος για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος και έσπευσε να επωφεληθεί προτείνοντας συγγένεια και συμμαχία. Τότε η Ολυμπιάς και διάφοροι φίλοι έπεισαν τον Αλέξανδρο, ότι ο πατέρας του δια­πραγματευόταν το γάμο του νόθου γιου του με την Άδα, την κόρη του Κάρα βασιλέα, διότι είχε αποφασίσει τον παραγκωνισμό του. Ο πάντοτε ανασφαλής για τα δι­καιώματά του στο θρόνο Αλέξανδρος έστειλε στον Πιξώδαρο ένα τραγικό ηθοποιό από την Κόρινθο, τον Θεσσαλό, με μήνυμα να προτιμήσει για γαμπρό εκείνον, που ήταν γνήσιος γιος του Φιλίππου αντί του Αρριδαίου, που ήταν νόθος και όχι υγιής ψυχικά. Η απροσδόκητη αντιπρόταση κολάκευσε τον Πιξώδαρο και εξαγρίωσε τον Φίλιππο, που μόλις το έμαθε πήγε στο δωμάτιο του Αλεξάνδρου με έναν πιστό εταί­ρο και φίλο του, τον Φιλώτα του Παρμενίωνα, επετίμησε αυστηρά το γιο του απο­καλώντας τον ανάγωγο και ανάξιο για τα γύρω του αγαθά, αφού επέλεξε ως πεθερό έναν βάρβαρο, που ήταν δούλος ενός βάρβαρου βασιλέα. Κατά τον Πλούταρχο, οι φίλοι του Αλεξάνδρου, Άρπαλος, Νέαρχος, Φρύγιος και Πτολεμαίος, που τον είχαν παρασύρει σε αυτήν την ενέργεια εξορίστηκαν, αν και κατά τον Αρριανό, που βασί­σθηκε στα απομνημονεύματα του Πτολεμαίου, η εξορία τους επιβλήθηκε μετά την παρεξήγηση στο γαμήλιο δείπνο.

Οι Μύριοι αναφωνώντας Θάλαττα – Θάλαττα!!_ πίνακας του Bernard Granville Baker, 1901

Όσον αφορά στην στρατιωτική εκπαίδευση και ειδικά στους τομείς της τακτικής και της στρατηγικής δεν αναφέρεται στις αρχαίες πηγές. Εν τούτοις από την πληροφορία του Πλούταρχου, ότι από μικρή ηλικία ρωτούσε τους Πέρσες πρέσβεις για τη στρατιωτική οργάνωση του κράτους τους, συμπεραίνουμε ότι μέρος της εκπληκτικής οργάνωσης, που είχε κάνει ο Φίλιππος, ήταν η συλλογή κρί­σιμων πληροφοριών για την Περσία. Το κατόρθωμα των Μυρίων ήταν σχετικά πρόσφατο και είχε συγκλονίσει τον Ελληνικό κόσμο, τόσο ώστε για πρώτη φορά οι Έλληνες ρήτορες (ως πολιτικοί αναλυτές) να αντιληφθούν τις δυνατότητες των στρατιωτικών τους δυνάμεων και τις αδυναμίες της περσικής πολεμικής μηχανής. Οι πρώτοι Έλληνες πολιτικοί, που θέλησαν να δουν αυτήν την πραγματικότητα ήταν ο Ιάσων των Φερρών και ο Φίλιππος της Μακεδονίας. Συνεπώς ο Αλέξανδρος πρέπει να γνώριζε αν όχι όλο το συγγραφικό έργο του Ξενοφώντα, οπωσδήποτε την Κύρου Ανάβαση, όπου περιέχονται οι οδηγίες, πώς έπρεπε να κινηθεί ο στρατός ει­σβολής μέσα στην Περσική επικράτεια. Για την ακρίβεια, αποδεικνύεται ότι ο Αλέξανδρος είχε μελετήσει τουλάχιστον αυτό το έργο, επειδή ήδη στην Ευρωπαϊκή εκστρατεία του χρησιμοποίησε τις ασκοσχεδίες που είχε δει ο Ξενοφών στην Ασσυ­ρία, και κυρίως επειδή εφάρμοσε πιεστικά την ταχεία προέλαση και άμεση συμπλο­κή με τις Περσικές δυνάμεις, όπως είχαν κάνει και οι Μύριοι.

Για ένα τόσο σημαντικό ιστορικό πρόσωπο σαν τον Αλέξανδρο, που έζησε πριν από 25 αιώνες και για τον οποίο διασώθηκαν τα έργα πρακτικά τεσσάρων μόνο συγγρα­φέων κι αυτά όχι πλήρη, είναι απόλυτα λογική η αδυναμία διαχωρισμού μεταξύ προπαγάνδας και πραγματικότητας. Στο ερώτημα λοιπόν κατά πόσον οι επιτυχίες της εκστρατείας είναι δικά του επιτεύγματα και κατά πόσον των επιτελών του δεν μπορεί να δοθεί ασφαλής απάντηση. Το βέβαιο είναι ότι το Μακεδονικό επιτελείο ήταν στελεχωμένο με αξιωματικούς, που τα άλλα Ελληνικά κράτη είχαν πάψει από δεκαετιών να διαθέτουν, οι δε ικανότητες των σημαντικότερων επιτελών του απο­δείχθηκαν περίτρανα με την επιτυχή κατοχή και διακυβέρνηση των κατακτημένων λαών αρκετό χρόνο μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου.

Στην Ινδία, το ανατολικότερο άκρο των κτήσεων, 500 χρόνια αργότερα εξακολουθούσαν να κυβερνούν Έλληνες βασιλείς και στα δυτικά περί τους τρεις αιώνες αργότερα, παρά την κατάκτηση σχε­δόν όλων των εδαφών από τους Ρωμαίους, τα Ελληνικά που επέβαλε ο Αλέξανδρος παρέμεναν η επίσημη γλώσσα των ασιατικών εδαφών. Επειδή πριν τον Φίλιππο το Μακεδονικό κράτος παρέπαιε μεταξύ υποτέλειας και περιορισμένης κυριαρχίας, ενώ αμέσως μετά τη δολοφονία του ο διάδοχός του έγινε ο διασημότερος κατακτη­τής στην ιστορία της ανθρωπότητας, δεν χωράει η παραμικρή αμφιβολία ότι τόσο οι Μακεδόνες επιτελείς όσο κι ο ίδιος ο Αλέξανδρος ήταν δημιουργήματα της στρα­τηγικής οργάνωσης του Φιλίππου.

Το ερώτημα για την αξία του Αλεξάνδρου σε σχέση ειδικά με τον Παρμενίωνα στον τομέα της στρατηγικής και της τακτικής γίνεται ακόμη δυσκολότε­ρο να απαντηθεί, διότι η διατεταγμένη δολοφονία του γηραιού στρατηγού επέβαλε τον εν συνεχεία υποβιβασμό της συμβολής του. Έτσι δεν θα μάθουμε ποτέ αν είναι πραγματικές οι αντιρρήσεις, που καταγράφεται ότι είχε ο Παρμενίων. Βέβαιο είναι ότι ο Παρμενίων εξέλιπε, αφού είχε συντριβεί ο τακτικός στρατός των Περσών και αφού είχε παραδοθεί το σύνολο της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της αυτοκρατορίας. Πράγματι μετά το θάνατο του Παρμενίωνα ο Αλέξανδρος δεν αντιμετώπισε άλλον τακτικό στρατό ανάλογο του Περσικού. Ποιός όμως μπορεί να υποτιμήσει τις ικανότητες του Αλεξάνδρου, όταν στη Σογδιανή κατόρθωσε να απο­φύγει μία συντριβή, έστω κι αν χρειάσθηκε να το πληρώσει με έναν ανεπιθύμητο γάμο

Η μάχη του Γρανικού_πίνακας του Charles_Le_Brun,_1665

Η αυλική προπαγάνδα μεταθανατίως απέδωσε στον Παρμενίωνα άστοχες προ­τάσεις στις σημαντικότερες αναμετρήσεις και επιλογές. Όταν η στρατιά έφτασε στο Γρανικό ήταν ήδη απόγευμα και οι Πέρσες παρατεταγμένοι στην απέναντι όχθη. Ο Παρμενίων φέρεται να πρότεινε επίθεση νωρίς το επόμενο χάραμα, πριν προ­λάβουν να πάρουν θέσεις οι Πέρσες, ενώ ο Αλέξανδρος επέλεξε την άμεση εμπλο­κή. Δηλαδή ο Παρμενίων πρότεινε ένα στρατήγημα (τακτικό τέχνασμα) σαν αυτά που περιγράφει ο Πολύαινος, ενώ ο Αλέξανδρος προτίμησε να ακολουθήσει κατά γράμμα τις οδηγίες του Ξενοφώντα. Αφού ελήφθη αυτή η απόφαση, έμενε να πε­ράσουν το υδάτινο κώλυμα με τις μικρότερες δυνατές απώλειες από τα καταιγιστι­κά περσικά τοξεύματα. Επελέγη να προηγηθεί ένα μικρό τμήμα ιππέων, που τράβη­ξε τα τοξεύματα των παραπλανηθέντων Περσών και οι υπόλοιποι πέρασαν χωρίς απώλειες. Η πατρότητα αυτής της επιλογής είναι άγνωστη και σιωπηρά αποδίδεται στον Αλέξανδρο.

Στα Γαυγάμηλα ο Αλέξανδρος και πάλι ήθελε την άμεση εμπλοκή, αλλά ο Παρμενί­ων τον έπεισε να περιμένουν μέχρι να αναγνωρίσουν επαρκώς το έδαφος. Στη συ­νέχεια ο Παρμενίων φέρεται να πρότεινε νυκτερινή επιδρομή, για να σαρώσουν τις περσικές γραμμές. Ο Αλέξανδρος φοβόταν ιδιαίτερα τον συντονισμό των δυνάμεών τους λόγω του εκτεταμένου μετώπου και αρνήθηκε. Ο Δαρείος, που ήξερε ότι η νυ­κτερινή επίθεση ήταν συνήθης Ελληνική τακτική, φοβήθηκε ότι θα την εφάρμοζαν και κράτησε τις δυνάμεις του παρατεταγμένες επί τόπου όλη τη νύχτα. Έτσι έπληξε το ηθικό των στρατιωτών του και βοήθησε τον Αλέξανδρο να νικήσει. Σ’ αυτή τη μάχη, την τελευταία μεγάλη τακτική όλης της εκστρατείας και του Παρμενίωνα, οι επικοινωνιολόγοι του Αλεξάνδρου βρήκαν την ευκαιρία να εμφυτεύσουν τις πρώτες προφάσεις για την εξόντωσή του.

Συνολικά, από τη μάχη της Ισσού δεν προκύπτει κάτι χρήσιμο στην προσέγγισή μας και από τις μάχες του Γρανικού και των Γαυγαμήλων προκύπτει ο μεν Παρμενίων να επιδιώκει τον αιφνιδιασμό του εχθρού, ο δε Αλέξανδρος να προτιμά την άμεση και κατά μέτωπο επίθεση, ώστε αφενός να μην μπορέσει να αναπτυχθεί στη στρατιά του άσχημη ψυχολογία λόγω των απέναντί της υπέρτερων περσικών δυνάμεων και αφετέρου να χρησιμοποιήσει τις προηγούμενες νίκες του ως παράγοντα πτόησης του αντιπάλου.

412px-Η άλωση της ΜΙλήτου_έργο του Andre_Castaigne_(1898-1899)

Στη Μίλητο ο Παρμενίων φέρεται να πρότεινε τη διεξαγωγή ναυτικών επιχειρήσεων παράλληλα με τις χερσαίες και ο Αλέξανδρος να τις απέρριψε. Βέβαια, μόλις λίγες εβδομάδες αργότερα υποχρεώθηκε να διεξαγάγει ναυτικές επιχειρήσεις, κυρίως αμυντικές, για να προστατέψει τα νησιά του Αιγαίου από τις επιθέσεις του περσι­κού στόλου, ωστόσο η συγκεκριμένη απόφαση του Αλεξάνδρου δεν ήταν εντελώς εσφαλμένη. Λάθος του ήταν η διάλυση του στόλου και όχι η απόφαση να αποφύ­γουν την κατά μέτωπο αναμέτρηση με τον περσικό στόλο. Ο στόλος του Κοινού Συ­νεδρίου αριθμούσε 160 πλοία, ενώ ο Περσικός 400, γι’ αυτό ο Αλέξανδρος προτίμη­σε να τον αποκόψει από τις βάσεις ανεφοδιασμού του καταλαμβάνοντας τα πα­ράλια της Μεσογείου. Η επιλογή του δικαιώθηκε στη συνέχεια, αφού ο Περσικός στόλος, που απαρτιζόταν κυρίως από Κύπριους και Φοίνικες, εξουδετερώθηκε όταν είχε καταληφθεί όλη η ακτογραμμή ως την Τύρο. Δεν είναι λοιπόν καθόλου βέβαιο ότι μία ναυτική εμπλοκή, όπως την πρότεινε ο Παρμενίων, θα προσέφερε περισ­σότερα θετικά απ’ ότι αρνητικά αποτελέσματα.

Ρωμαϊκή προτομή Έλληνα στρατηγού η οποία πιθανόν να ανήκει στον Παρμενίωνα_400 π.Χ_μουσείο Βατικανού

Αν οι άστοχες προτάσεις του Παρμενίωνα δεν είναι εντελώς χαλκευμένες, η αλή­θεια ίσως να κρύβεται πίσω από μία άλλη κεφαλαιώδη επιλογή. Η πρόταση του Παρμενίωνα προς τον Αλέξανδρο, να αποδεχθεί όσα προσέφερε ο Δαρείος με τη δεύτερη επιστολή του και να συνθηκολογήσει από θέσεως ισχύος, ήταν απόλυτα συνεπής με τις αποφάσεις του Κοινού Συνεδρίου των Ελλήνων καθώς και την πολιτι­κή και στρατιωτική παιδεία τους. Όμως ο Αλέξανδρος την απέρριψε, διότι απλώς ήθελε να ταυτίσει την κοινή απόφαση για τιμωρία των Περσών με την προσωπική του επιδίωξη να γίνει ο ίδιος Μέγας Βασιλεύς στη θέση του Μεγάλου Βασιλέως.

Ο Πλούταρχος παραδίδει ότι ο Αλέξανδρος είχε δυνατό χαρακτήρα, δεν υποχωρού­σε στις φιλονικίες αν δεν πειθόταν με λογικά επιχειρήματα και ότι γι’ αυτό ο Φίλιπ­πος προτιμούσε να τον πείθει παρά να τον προστάζει. Εξαγριωνόταν και παραφε­ρόταν, όταν του έλεγαν ότι αγαπάει τη δόξα περισσότερο από την εξουσία ή τη ζωή του, αλλά στη χώρα των Μαλλών πρέπει να κατανόησε πλήρως τη διαφορά μεταξύ στρατηγού και στρατιώτη. Όταν έμαθε ότι δύο Μακεδόνες, ο Δάμων κι ο Τιμόθεος, είχαν ασελγήσει πάνω σε γυναίκες συνακολουθούσες κάποιους μισθοφόρους, διέταξε τον προϊστάμενό τους Παρμενίωνα να ερευνήσει το θέμα και, αν οι καταγ­γελίες ευσταθούσαν, να τιμωρήσει τους δράστες «σαν να ήταν ανθρωποφάγα ζώα». Ο Αλέξανδρος ήταν στρατηγός αυτοκράτωρ, επιχειρούσε σε εκτεταμένο μέτωπο εναντίον του ως τότε κοσμοκράτορα και δεν θα μπορούσαμε να περιμένου­με κάτι λιγότερο από την επιβολή σιδηράς πειθαρχίας στη στρατιά του.

Όσον αφορά στα υπόλοιπα στοιχεία του χαρακτήρα του, λέγεται ότι ήταν γενικά βί­αιος και ορμητικός, αλλά δεν υπέκυπτε στις σωματικές απολαύσεις. Στα πρώτα χρόνια της ζωής του διδάχθηκε τη λιτότητα από το Λεωνίδα, ο οποίος έλεγχε σχολα­στικά τα ατομικά του είδη μήπως η Ολυμπιάς του είχε δώσει κρυφά κάτι περισσότε­ρο ή πολυτελέστερο από τα απολύτων απαραίτητα. Ως πρόσθετο στοιχείο της εγκράτειάς του μπορούμε να θεωρήσουμε και την πάγια διαταγή του οι δαπάνες υποδοχής του να μην υπερβαίνουν τις 10.000 δραχμές. Φαίνεται όμως ότι μόνο η εγκράτεια στο φαγητό και στην πολυτέλεια τον συνόδεψε ως το τέλος. Ενώ αρχικά έπινε λίγο, κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στη Σογδιανή βάδιζε ήδη προς τον αλκοολισμό, μετά δε το θάνατο του Ηφαιστίωνα η στρατιά υποχρεωνόταν να ανα­στέλλει επί ολόκληρα εικοσιτετράωρα την πορεία της και να περιμένει τον Αλέξαν­δρο να συνέλθει από το μεθύσι της προηγούμενης νύχτας.

Φλάβιος Αρριανός

Μετά το θάνατο του Δαρείου έγινε «ιδιαίτερα άπληστος για επαίνους» και «παρ’ όλο που μπορούσε [λόγω της παιδείας του] να κατανοήσει το καλύτερο, παρέμεινε δέσμιος της δίψας του για δόξα» λέει ο Αρριανός συνοψίζοντας λακωνικά την αλλα­γή στο χαρακτήρα του. Η αλλαγή αυτή εξωτερικεύθηκε κυρίως με την υιοθέτηση του παγιωμένου ανατολίτικου διοικητικού προτύπου και όλων των παρελκομένων του, όπως η ανατολίτικη ενδυμασία, ο θεός-βασιλέας και η προσκύνησή του. Για να γίνει κατανοητό πόσο εξοργιστική ήταν η υιοθέτηση των βαρβαρικών εθίμων, αρκεί να προσέξουμε ότι ο Αριστοτέλης δίδασκε στον Αλέξανδρο και φυσικά σ’ όλους τους μαθητές του να φέρεται «στους μεν Έλληνες σαν σε φίλους ή συγγενείς, στους δε βαρβάρους σαν σε ζώα ή φυτά».

«Ήταν αδιάφθορος, αλλά έκανε αφειδώς δωρεές, για να ικανοποιεί τους άλλους», δηλαδή για να τους δωροδοκεί, προκειμένου να συνεργασθούν πρόθυμα. Η πρώτη δωροδοκία εταίρων από τον Αλέξανδρο εντοπίζεται στις παραμονές της αποβίβα­σης στην Ασία, όταν τους μοίρασε τη βασιλική περιουσία. Λέγεται ότι ο Περδίκκας τον ρώτησε τι κρα­τούσε για τον εαυτό του και στην απάντηση του Αλεξάνδρου «τις ελπίδες» αρνήθη­κε να δεχθεί την περιουσία του βασιλέα του λέγοντας ότι θα περίμενε να πάρει την περιουσία του Δαρείου. Εκτός από τη δωροδοκία εδώ εντοπίζεται και μία πρώτη υποδήλωση της πρόθεσης του Αλεξάνδρου να μην επιστρέψει ξανά στη Μα­κεδονία, ίσως και η πρώτη εκδήλωση των φιλοδοξιών του Περδίκκα.

Όσο προέλαυνε βαθύτερα στην Ασία η στρατιά και όσο λιγότερο σύμφωνες με την εντολή του Κοινού Συνεδρίου των Ελλήνων αποδεικνύονταν οι αποφάσεις του Αλεξάνδρου, τόσο εντο­νότερες ήταν οι αντιδράσεις των Μακεδόνων της παλιάς φρουράς, όλο και περισσότε­ρο έπρεπε να βασίζεται σε νεώτερους αξιωματικούς, να γίνεται σκληρότερος αντιφρονούντες και πιο γενναιόδωρες έπρεπε να είναι οι πα­ροχές του, για να εξαγοράζει την υπακοή των προθύμων. Όταν ο Αλέξανδρος επέστρεψε από την Ινδία, διαπίστωσε ότι κατά την απουσία του πολλοί από τους εξαγορασμένους αξιωματούχους του, μη περιμένοντας να τον ξαναδούν ζωντανό, αποδείχθηκαν διεφθαρμένοι και άσκησαν ληστρική διοίκηση με αποτέλεσμα να εξοργίσουν τους υποτελείς λαούς και να θέσουν σε κίνδυνο την ειρήνη, που χρεια­ζόταν το εσωτερικό της αυτοκρατορίας.

Ο εξαιρετικά ριψοκίνδυνος χαρακτήρας του είχε ως αποτέλεσμα να τραυματισθεί πολλές φορές, αρκετές μάλιστα σοβαρά. Στη μάχη του Γρανικού ένα πλήγμα κοπίδας έσπασε στα δύο το κράνος του και τον τραυμάτισε ελαφρά στο κεφάλι, στη μάχη της Ισσού τραυματίσθηκε στο μηρό από ξίφος, στην πολιορκία της παλαιστι­νιακής Γάζας τραυματίσθηκε σοβαρά στον ώμο από βέλος καταπέλτη, που διαπέρα­σε ασπίδα και θώρακα. Σε μία εκκαθαριστική επιχείρηση κατά των Σογδιανών επα­ναστατών κοντά στον Ιαξάρτη ένα βέλος τον χτύπησε στην κνήμη και έσπασε ένα κομμάτι από το οστούν, ενώ στην πολιορκία της Κυρούπολης δέχθηκε σοβαρά πλήγματα από πέτρες στο κεφάλι και τον αυχένα. Στην πολιορκία κάποιας πόλης των Ασπίων τραυματίσθηκε ελαφρά στον ώμο από βέλος, που τρύπησε τον θώρακά του, στην πολιορκία των Μασσάγων τραυματίσθηκε ελαφρά στον αστράγαλο από βέλος και στην πολιορκία της ανώνυμης πόλης των Μαλλών τραυματίσθηκε παρ’ ολίγον θανάσιμα από βέλος στο στήθος. Ο Πλούταρχος πιστεύει ότι ο Αλέξανδρος ποτέ δεν θεραπεύθηκε πλήρως από το τελευταίο τραύμα, ότι ίσως το γνώριζε κι ο ίδιος και ότι αυτό τον οδήγησε στο θάνατο σχεδόν τρία χρόνια αργότερα.

Ένα άλλο στοιχείο του χαρακτήρα του φάνηκε κατά την εφηβεία του, όταν το 340 π.Χ υπέταξε τους Μαιδούς και σύμφωνα με τον Πλούταρχο έδωσε το όνομά του (Αλε­ξανδρόπολη) σε μία πόλη τους. Δύο χρόνια νωρίτερα το ίδιο είχε κάνει και ο πα­τέρας του, όταν είχε απαλλάξει τη Μακεδονία από τους Ιλλυριούς, είχε νικήσει τους κάποτε πανίσχυρους Οδρύσες κι ετοιμαζόταν να διεκδικήσει την Ηγεμονία της Ελ­λάδος. Αλλά τηρουμένων των αναλογιών κι ο Αλέξανδρος δεν πέτυχε κάτι υποδε­έστερο. Ήταν μόλις 16 ετών, αντιβασιλέας της Μακεδονίας και νίκησε ένα σκληρο­τράχηλο ορεσίβιο λαό κατά την απουσία του Φιλίππου σε εκστρατεία. Παρά ταύτα η ενέργειά του ασφαλώς θα θεωρήθηκε από τους συγχρόνους του ως θρασύτητα και αλαζονεία. Εμείς κρίνοντας εν των επιτευγμάτων του πρέπει να θεωρήσουμε ότι από πολύ νωρίς τον διέκρινε μεγάλη αυτοπεποίθηση, αφού μία δεκαετία αργότερα ο Αλέξανδρος ήταν απόλυτα δικαιολογημένος, όταν ίδρυε τη μία Αλεξάνδρεια μετά την άλλη.

Το παράδειγμα του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου ακολούθησαν οι ηγε­μόνες της Ελληνιστικής περιόδου, που έδωσαν σε πόλεις της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής τα ονόματά τους ή τα ονόματα των συζύγων τους, όπως Σελεύκεια, Αντιόχεια, Κασσάνδρεια, Θεσσαλονίκη, Απάμεια. Στη συνέχεια ήταν απόλυτα φυσι­κό να ακολουθήσουν την ίδια πρακτική οι Ρωμαίοι (Αδριανούπολη, Τραϊανούπολη, Πομπηία κλπ), οι Βυζαντινοί (Κωνσταντινούπολη, Ηράκλεια κλπ) και οι ευρωπαϊκές χώρες με αυτοκρατορική αντίληψη έως πολύ μετά την περίοδο των Μεγάλων Εξε­ρευνήσεων. Έτσι βασιλείς, διάδοχοι, εξερευνητές και τυχοδιώκτες έδωσαν τα ονόματά τους στις νέες (για τους Ευρωπαίους) νήσους (όπως Φιλιππίνες, Μάρσαλ, Κουκ, Τασμανία), χώρες (όπως Κολομβία, Ροδεσία), ακόμη και σε ολόκληρες ηπεί­ρους (Αμερική).

Λέων της Χαιρώνειας

Η σωματική διάπλαση του Αλεξάνδρου δεν ήταν ανάλογη των επιτευγμάτων του. Σε αντιδιαστολή προς το Δαρείο και την οικογένειά του, που ήταν ψηλοί, εκείνος ήταν τόσο μικρόσωμος, ώστε η μητέρα του Δαρείου να νομίσει ότι βασιλέας ήταν ο πιο σωματώδης Ηφαιστίων και ώστε να χρειαστεί ένα τραπεζάκι για τα πόδια του, που δεν έφταναν ως το πάτωμα, όταν στα Σούσα κάθισε στο θρόνο του Δαρείου. Επίσης λέγεται ότι δεν γνώριζε κολύμβηση, ωστόσο τίποτα απ’ αυτά δεν τον εμπόδιζε να μάχεται με γενναιότητα στη πρώτη γραμμή. Στη μάχη της Χαιρώνειας σε ηλικία μόλις 18 ετών λέγεται ότι διέσπασε πρώτος τις γραμμές του Ιερού Λόχου των Θη­βαίων, στη μάχη του Γρανικού βρισκόταν ακριβώς πίσω από το τμήμα παραπλάνη­σης και γύρω απ’ αυτόν έγινε η πιο πεισματική ιππομαχία. Γενικά πολεμούσε στις τάξεις της βασιλικής ίλης του εταιρικού ιππικού, αλλά όποτε η κατάσταση το απαί­τησε, ηγήθηκε και άλλων στρατιωτικών τμημάτων. Όταν οι Τύριοι αιφνιδίασαν και αποσυντόνισαν τον κυπριακό στόλο, μπήκε σε μία πεντήρη και κατάφερε να τους απωθήσει. Μόλις προκλήθηκε το καθοριστικό ρήγμα στα τείχη της Τύρου, ήταν από τους πρώτους που τα πάτησαν. Στην πολιορκία των Σαγγάλων βλέποντας ότι το ιπ­πικό δεν μπορούσε να υπερβεί τα εχθρικά κωλύματα, ξεπέζεψε και επιτέθηκε στους Καθαίους επικεφαλής της φάλαγγας.

Σύμφωνα με τον μαθητή του Αριστοτέλη, τον φιλόσοφο Αριστόξενο τον Ταραντίνο, ο Αλέξανδρος ήταν ακριβώς όπως τον απεικόνιζαν οι ανδριάντες του Λυσίππου, το κεφάλι του έγερνε ελαφρά προς τα αριστερά και το βλέμμα του ήταν υγρό. Η επι­δερμίδα του ήταν λευκή, κι επειδή τονίζεται επαρκώς ότι ο Απελλής έκανε λάθος στον πίνακα, που τον απεικόνιζε κεραυνοφόρο σαν τον Δία, και ότι τον απέδωσε πολύ μελαχροινό, συμπεραίνουμε ότι ήταν χαρακτηριστικά λευκός. Επιπλέον είχε μία ελαφρά κοκκινωπή απόχρωση στο πρόσωπο και δεν είχε γενειάδα, ενώ σε αρ­κετές παραστάσεις, όπως στο διάσημο ψηφιδωτό της Πομπηίας, απεικονίζεται με χαρακτηριστική φαβορίτα. Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι κι άλλοι εταίροι, περίπου συνομήλικοί του, όπως ο Ηφαιστίων, απεικονίζονται επίσης χωρίς γε­νειάδα. Διάφοροι βασιλείς της Ελληνιστικής περιόδου εμφανίζονται κι αυτοί αγένειοι οδηγώντας μας στο συμπέρασμα ότι ο Αλέξανδρος εισήγαγε αυτήν την τάση, ενώ ως τη γενιά του Φιλίππου, τόσο στα Ελληνικά κράτη όσο και στα βαρβα­ρικά, η γενειάδα ξεχώριζε τους άντρες από τα αγόρια.

Φαίνεται ότι κάποιοι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς είχαν επιδοθεί σε φιλότιμες προσπάθειες να αποκρύψουν ότι ο Αλέξανδρος ήταν εξίσου ερωτύλος με τον πατέρα του. Ο Πλούταρχος κάνει αυτήν την απόπειρα τόσο αδέξια, ώστε δείχνει σαν να μην ήθελε πραγματικά να αναπαρα­γάγει την αυλική προπαγάνδα. Λέει συγκεκριμένα ότι ο Αλέξανδρος θεωρούσε τις ψηλές και ωραίες Περσίδες «βασανιστήριο για τα μάτια», αλλά ήταν τόσο εγκρα­τής, ώστε να τις αντιμετωπίζει σαν άψυχα αγάλματα. Παράλληλα, δεν μας αποκρύ­πτει ότι συνήψε σχέσεις με την ωραία και μορφωμένη Βαρσίνη απ’ την οποία απέκτησε κι ένα γιο, τον Ηρακλή. Οι σωζόμενοι Έλληνες και Ρωμαίοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι ο Αλέξανδρος δεν είχε καμία ανάμιξη στην άλ­λως ανεξήγητη εγκυμοσύνη της συζύγου του Δαρείου. Τέλος, οι Ρωμαίοι ιστορικοί του αποδίδουν την πατρότητα ενός ακόμη γιου από τη βασίλισσα των Ασσακηνών Κλεόφιδα, αλλά η συγκεκριμένη ιστορία θυμίζει τόσο έντονα τον Ιούλιο Καίσαρα, την Κλεοπάτρα και το γιο τους, ώστε να απορρίπτεται ως πλαστή.

Εκτός από τις παραπάνω δύο ευγενείς και αιχμάλωτες Περσίδες ο Αλέξανδρος δεν καταγράφεται να συνήψε σχέσεις με άλλες γυναίκες, ίσως διότι αυτές δεν ήταν ανώτερης καταγωγής. Ο Πλούταρχος αρνείται ότι ο Αλέξανδρος συνήψε σχέσεις με τις «όσες και οι μέρες του χρόνου» και κατά κανόνα ευγενούς καταγωγής παλλακί­δες, που κληρονόμησε από το Δαρείο, όταν επιτέλους έγινε Μέγας Βασιλεύς, Βασι­λεύς Βασιλέων και Βασιλεύς της Ασίας. Η πρώτη σύζυγός του, η Ρωξάνη, ήταν άγνωστης κοινωνικής τάξης Βάκτρια και την παντρεύτηκε, για να απεγκλωβιστεί από το επιχειρησιακό τέλμα της Σογδιανής. Ο γάμος αυτός επιβλήθηκε από την απόγνωση και επισκίασε τον άλλον, που ο Αλέξανδρος προετοίμαζε προσεκτικά επί χρόνια. Νυμφευόμενος ως πρώτη (ίσως και μοναδική) σύζυγο μία από τις δύο κόρες του Δαρείου, θα συνένωνε τους βασιλικούς Οίκους των Αργεαδών και των Αχαιμε­νιδών και θα εξασφάλιζε στον ίδιο και στους απογόνους του δικαιώματα στο θρόνο του Βασιλέα της Ασίας. Τα πράγματα όμως τον υποχρέωσαν να την πάρει ως δεύτε­ρη σύζυγο.

Η Ροξάνα με τον Αλέξανδρο IV γιό του Μεγ. Αλεξάνδρου_πίνακας του Allesandro Varotari_1588-1648

Αλέξανδρος Δ΄: γεννήθηκε το 323, μερικούς μήνες μετά το θάνατο του πατέρα του, Αλεξάνδρου Γ΄. Ο στρατός στην Βαβυλώνα τον ανακήρυξε βασιλέα μαζί με τον Αρριδαίο του Φιλίππου υπό την κηδεμονία, αρχικά του Περδίκκα και μετά του Αντιπάτρου. Πρακτικά έζησε αιχμάλωτος και τελικά δολοφονήθηκε το 311 σε ηλικία 12 ετών μαζί με τη μητέρα του, Ρωξάνη, από τον Κάσσανδρο στην Αμφίπολη. Ο τάφος του βρίσκεται στις Αιγές (Βεργίνα), δίπλα στον τάφο του Φιλίππου Β΄

 

Πηγές

Ηρόδοτος Α.88, Η.93, 137-139

Ξενοφών Κύρου Ανάβασις Α.V.9, Γ.ΙΙ.25

Αρριανός Α.23, Γ.6, Ζ.2, Ζ.28

Πλούταρχος Αλέξανδρος 2, 3.1-9, 4.1-3, 4.8, 5.1, 5.4, 6.8, 7.1, 7.5-9, 9.1, 9.4-κε, 10, 21.10, 22.1-4, 23, 28.6, 39.11-13, 42.4, 45.3-κ.ε, 58.6, 67.7, 68.3-5, 75.1

Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής 329.B

Διόδωρος ΙΣΤ.34.5, 54.3, 95.3, ΙΖ.66.3-7

Ιουστίνος 9.8.1, 11.11.3, 12.16.5)

Posted by Xείλων in ΙΣΤΟΡΙΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ THΣ ΠΕΡΙ ΤΟ ΠΑΓΓΑΙΟ ΟΡΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ

Η περί το Παγγαίο όρος χώρα, με τις απέραντες πεδιάδες των Σερρών και των Φιλίππων, που αρδεύονται αντίστοιχα από τους ποταμούς Στρυμόνα και Αγγίτη, ήταν κατά την αρχαιότητα πολύ εύφορη, ενώ συνάμα το υπέδαφός της έκρυβε άφθονα πολύτιμα μέταλλα. Ήταν έτσι φυσικό, όλη η πορεία της περιοχής αυτής μέσα στην ιστορία, ήδη από τα πρώϊμα ιστορικά χρόνια, νάναι στενά δεμένη με τον υλικό της πλούτο, που τραβούσε σαν μαγνήτης πόλεις, λαούς και κατακτητές.

Ξεκινώντας από την χλωρίδα της χώρας αυτής κι από τ” αγροτικά προϊόντα που παρήγε η γή της, είμαστε υποχρεωμένοι να σταθούμε πρώτα και ν” αφιερώσουμε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο του άρθρου μας αυτού σ” ένα προϊόν που μέχρι και σήμερα δίνει στην περιοχή την πιο χαρακτηριστική της ταυτότητα. Πρόκειται για τ” αμπέλια και το κρασί του Παγγαίου και ιδιαίτερα του σημερινού Συμβόλου όρους, (το οποίο οι αρχαίοι Έλληνες δεν το ξεχώριζαν συνήθως από το Παγγαίο), που την άφθονη και μακρόχρονη παρουσία τους μαρτυρούν, εκτός από τις ιστορικές πηγές, τα πολυάριθμα όστρακα κρατήρων και οινοχοών που βρίσκονται στα ερείπια των αρχαίων οικισμών της περιοχής.

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

 

Ελένη Μιχαλοπούλου, Νομικός

Τεκμηρίωση στα κείμενα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματολογίας (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Πλούταρχος, Αρριανός, Δημοσθένης, Πολύβιος, Ισοκράτης).

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Περί αυτονοήτων το παρόν σημείωμα. Επειδή, όμως, ο λόγος γίνεται όλο και πιο συχνά για τα αυτονόητα, είναι, ίσως, χρήσιμο, να εντρυφήσει κάποιος -για λίγο- σε αυτά. Μια πρόσφατη, για την καταγωγή του Αλέξανδρου και των Μακεδόνων, μελέτη μου στο έργο μεγάλων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Πλούταρχος, Αρριανός, Δημοσθένης, Ισοκράτης, Πολύβιος) οδήγησε στην τεκμηρίωση των γνωστών, κατά το μάλλον ή ήττον, επιχειρημάτων για το ζήτημα. Επειδή η σημειολογική αξία του ονόματος, ως λέξης, είναι σοβαρότερη υπόθεση από ό,τι θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος, -πολύ δε περισσότερο όταν πρόκειται για όνομα ιστορικό, πολύ-σημαντικό και εριζόμενο, όπως αυτό της Μακεδονίας, αξίζει να ρίξει κανείς μια προσεκτική ματιά σε αυτά που καταγράφουν οι ιστορικοί της αρχαιότητας.

Ι. Ο ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ξεκινώντας από τις απαρχές των αναφορών στον όρο ‘Έλληνες’ συγκρατούμε ότι ο Θουκυδίδης, από τους μεγαλύτερους ιστορικούς και πολιτικούς φιλόσοφους της ανθρωπότητας αναφέρει ότι πριν από τον Τρωικό πόλεμο δεν υπήρχε ο όρος ‘Έλληνες’ και ότι η πρώτη φορά που τον συναντούμε είναι στον Όμηρο, ως ονομασία εκείνων που εξεστράτευσαν εναντίον της Τροίας, από την Φθιώτιδα, υπό τον Αχιλλέα– ‘οι πρώτοι Έλληνες’ [1]. Στον Όμηρο, συνεχίζει ο Θουκυδίδης, οι ‘Έλληνες’ αναφέρονται με την ίδια έννοια που αναφέρονται οι ‘Αχαιοί’, οι ‘Αργείοι’, οι ‘Δαναοί’. Στα ομηρικά έπη δεν συναντάμε, άλλωστε, ούτε τον όρο ‘βάρβαροι’, επειδή δεν είχε ακόμη ξεχωρισθεί (πολύ περισσότερο καθιερωθεί, όπως έγινε αργότερα) ο όρος ‘Έλληνες’ «ως αντιθετική συνολική ονομασία» προς τους ‘βαρβάρους’[2], καταλήγει ο μεγάλος Έλληνας ιστορικός.

Στο πλαίσιο αυτού του δυισμού της αρχαίας ελληνικής γραμματολογίας (‘Έλληνες –βάρβαροι’), βάρβαροι ήσαν όσοι δεν ήσαν Έλληνες. Υπό την θεώρηση αυτή, όλες οι ιστορικές πηγές που έχουμε στη διάθεσή μας δείχνουν ότι οι Μακεδόνες ήσαν Έλληνες και όχι βάρβαροι. Και θα ήταν περίεργο να μην ήταν, καθώς η γενέτειρα των Ελλήνων, η Φθιώτιδα, βρισκόταν λίγα μόνο χιλιόμετρα νοτίως της Μακεδονίας. Από την Φθιώτιδα η ονομασία εξαπλώθηκε σε μεγάλη ακτίνα που συμπεριέλαβε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. Θα ήταν πράγματι ανεξήγητο να εξαπλωθεί παντού εκτός από τις γειτονικές Ημαθία και Πιερία, η οποία βρισκόταν –πάντως- πολύ πιο κοντά από ό,τι π.χ.η Αθήνα.

Η χάλκευση της θεωρίας περί μη ελληνικότητας των Μακεδόνων στηρίχθηκε στο γεγονός ότι κατά την περίοδο της ακμής του ελληνικού κόσμου, οι Έλληνες του κέντρου, όπως υποστηρίζει ο Αλέξανδρος Ραγκαβής, διέκριναν τον εαυτό τους από εκείνους που ευρίσκοντο στην περιφέρεια (Μακεδόνες, Ηπειρώτες), επειδή οι τελευταίοι, λόγω επιμιξίας με άλλους λαούς, κατετάσσοντο σε ταπεινότερη βαθμίδα πολιτικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Ο Ραγκαβής υπογραμμίζει περαιτέρω, ότι η δωρική εισβολή και η Αμφικτιονία των Δελφών συνετέλεσαν στην επέκταση της επωνυμίας των Ελλήνων ‘επί πάσης της Ελληνικής φυλής[3]’.

Στην Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου, για να ξαναγυρίσουμε στον Θουκυδίδη, και ειδικώτερα στο σημείο όπου περιγράφεται η εκστρατεία των Θρακών, υπό τον Σιτάλκη, εναντίον της Μακεδονίας, ορίζονται με ακρίβεια οι γεωγραφικές συντεταγμένες της “κάτω Μακεδονίας … της νυν Μακεδονίας”, όπως την ονομάζει ο ιστορικός[4]. Όπως προκύπτει από τη μελέτη της περιγραφής, τους παλαιούς χάρτες και την σημερινή γεωγραφία, η περιοχή ορίζεται ως ο χώρος γύρω από την Πιερική λεκάνη, στις εκβολές του Αξιού, μέχρι το Παγγαίο και πέρα από τον Στρυμώνα στην οποία συμπεριλαμβάνονται η Πέλλα, η Χαλκιδική, η Βοττία (δίπλα στην Χαλκιδική) η Εορδαία (Αριδαία), η Αλμωπία, η Γρηστωνία (Γυρτωνία), η Μυγδωνία, ο Ανθεμούντας (κοντά στον Πολύγυρο) και άλλες ελληνικές περιοχές. Είναι ενδιαφέρον ότι Θουκυδίδης λέει ότι στους Μακεδόνες περιλαμβάνονται και έθνη ‘επάνωθεν’ όπως οι Λυγκησταί[5] και οι Ελιμιώται[6] τα οποία είναι συμμαχικά και ‘υπήκοα’ -υποτακτικά- της κάτω – ‘της νυν, όπως την χαρακτηρίζει, Μακεδονίας. Στους παλαιούς χάρτες οι εν λόγω περιοχές εντοπίζονται βορείως της σημερινής Πιερίας και Β.Α. της Μαγνησίας, εντός ελληνικού εδάφους. Προς βορράν της Λυγκεστίας, εντοπίζεται η Παιονία, (περιοχή στα σύνορα της Ελλάδος με την πΓΔΜ -εντός της ελληνικής επικράτειας), της οποίας, όπως λέει ο Θουκυδίδης, οι Μακεδόνες κυρίευσαν μία στενή λωρίδα που ακολουθεί τον Αξιό και φθάνει στην Πέλλα και την θάλασσα. Είναι αξιοσημείωτο ότι τους Παίονες –προφανώς εκείνους που δεν είχαν κυριεύσει οι Μακεδόνες- ο Αρριανός τους κατονομάζει βαρβάρους, από κοινού με τους Θράκες και τους Ιλλυριούς και τους Αγριάνες.[7] Το συμπέρασμα είναι ότι η Μακεδονία των χρόνων του Θουκυδίδη, “ής Αλέξανδρος[8] και ο υιός αυτού Περδίκκας ήρχεν” ήταν η περιοχή που είχε επίκεντρο την Πιερία, την Ημαθία και τη Χαλκιδική[9].

1. Ο ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Μία αληθινά καταλυτική μαρτυρία, αναφορικώς προς την εθνική υπόσταση των Μακεδόνων ως φύλου ελληνικού, βρίσκεται στον Ηρόδοτο και συγκεκριμένα στην περιγραφή της πολεμικής προπαρασκευής για την μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.), που έθεσε οριστικό τέλος στις περσικές φιλοδοξίες για την κατάκτηση της Ελλάδος: Τις παραμονές της μάχης, ο Αλέξανδρος ο Α’, υιός του Αμύντα και βασιλιάς της Μακεδονίας, ακούσιος σύμμαχος του Μαρδόνιου, ως υποτελής των Περσών[10], προσέγγισε, κρυφά την νύκτα, τις αθηναϊκές προφυλακές, και έδωσε στους στρατηγούς των Αθηναίων πολύτιμες πληροφορίες σε σχέση με το στρατηγικό σχέδιο του Μαρδόνιου. Αυτό το έκανε επειδή, όπως είπε, “ήταν και ο ίδιος Έλληνας και μάλιστα από παλιά γενιά και δεν θα ήθελε να δει την Ελλάδα υπόδουλη”. Παρεκάλεσε μάλιστα, σε περίπτωση νίκης, να ενδιαφερθούν οι Αθηναίοι και για την δική απελευθέρωση[11]. Η αναφορά αυτή του Ηρόδοτου, δια στόματος μάλιστα του Αλεξάνδρου του Α’, προπάππου του Μεγάλου Αλεξάνδρου[12], είναι, αναμφίβολα, πλήρης –δικανική θα λέγαμε- απόδειξη για το επίμαχο ζήτημα, το περί της καταγωγής, δηλαδή, του Αλέξανδρου και των Μακεδόνων.

Στο όγδοο βιβλίο των Ιστοριών του Ηροδότου (Ουρανία) γίνεται αναφορά στους βασιλείς της Μακεδονίας, από καταβολής της δυναστείας μέχρι τον προαναφερόμενο Αλέξανδρο τον Α’. Σύμφωνα με την περιγραφή αυτή, ο τελευταίος ήταν γιος του Αμύντα, γιου του Αλκέτα, του οποίου πατέρας ήταν ο Αέροπος, γιος του Φιλίππου που είχε πατέρα τον Αργαίο, γιο του Περδίκκα, από το Άργος, που κατέλαβε πρώτος την ανώτατη εξουσία στην Μακεδονία.[13]

ΙΙΙ. Ο ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

… ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Για την καταγωγή του Αλέξανδρου –το πλέον επίμαχο από τα ζητήματα του ονοματολογικού– ο Πλούταρχος δίνει ξεκάθαρη απάντηση: Aπόγονος του μυθικού Ηρακλή μέσω του Κάρανου[14], από το μέρος του πατέρα και του Αιακού, μέσω του Νεοπτόλεμου από εκείνο της μητέρας του[15]. Η όλη συζήτηση θα μπορούσε να κλείσει εδώ, εκτός εάν τεθεί υπό αμφισβήτηση και η καταγωγή του Ηρακλή και του Αιακού και του Νεοπτόλεμου. Αξίζει όμως να διατρέξει κάποιος την συναρπαστική διήγηση των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων για να βρει και άλλες, εξ ίσου ξεκάθαρες απαντήσεις, στο ίδιο, το περί της καταγωγής του Αλέξανδρου, ερώτημα.

Μια και ο λόγος για ονόματα, αξίζει να σταθούμε, προηγουμένως, κατά τρόπο παρενθετικό, σε εκείνο του Αλέξανδρου, η ετυμολογική προέλευση του οποίου είναι, κατά την επικρατέστερη άποψη, από το ρήμα ‘αλέκω’ (απωθώ, απομακρύνω) και το ουσιαστικό ‘ανήρ’. Αλέξανδρος είναι κατ’ εξοχήν όνομα που προσιδιάζει σε ηγέτη, καθώς η πρώτη ιδιότητα του Αρχηγού είναι η ικανότητά του να αποτρέπει και να εξουδετερώνει τους αντιπάλους. Το -ελληνικό- όνομα του Αλέξανδρου, αλλά και εκείνο του πατέρα, της μητέρας, των προγόνων, των δασκάλων, των στρατηγών του κλπ, είναι από μόνα τους ικανή απόδειξη για την καταγωγή του ανδρός, της δυναστείας και του λαού της Μακεδονίας στο σύνολό του.

Στο σημείο αυτό αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στο –επίσης ελληνικό- όνομα του Βουκεφάλα, που δόθηκε στο άλογο, όπως περιγράφει ο Αρριανός, από το γεγονός ότι, ενώ ήταν μαύρο, είχε στο κεφάλι ‘ένα άσπρο σημάδι σε σχήμα κεφαλής βοός’[16]. Συμπερασματικά, η όλη ονοματολογία η οποία μας είναι γνωστή από τις ιστορικές πηγές, αποτελεί απόδειξη του ότι η γλώσσα της Αρχαίας Μακεδονίας ήταν η ελληνική, επειδή θα ήταν πράγματι περίεργο να υπήρχε άλλη, διαφορετική καθομιλουμένη και να μην υπάρχει ούτε η ελάχιστη ένδειξη γι’ αυτήν, ούτε καν στα ονόματα (και, μάλιστα, ούτε σ’ εκείνο του αλόγου).

…ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ

Οι δάσκαλοι και οι τροφοί του Αλέξανδρου, μας λέει ο μεγάλος βιογράφος, ήταν Έλληνες και η παιδεία την οποία έλαβε ελληνική: Επικεφαλής, από διοικητική άποψη, της ομάδας των παιδαγωγών του υπήρξε ο Λεωνίδας, συγγενής της Ολυμπιάδας και δεύτερος κατά σειράν ο Λυσίμαχος από την Ακαρνανία[17]. Ο κατ’ εξοχήν όμως παιδαγωγός και διαμορφωτής του έξοχου χαρακτήρα του Αλέξανδρου ήταν “ο των φιλοσόφων ενδοξότατος και λογιώτατος Αριστοτέλης”, για τον οποίο ο Αλέξανδρος έτρεφε -τουλάχιστον στην αρχή- ιδιαίτερο σεβασμό και αγάπη[18].

…ΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ

Ο Αλέξανδρος, “φύσει φιλόλογος και φιλομαθής και φιλαναγνώστης”, έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη για την λογοτεχνία και ιδιαίτερα για την Ιλιάδα, αντίγραφο της οποίας, σχολιασμένο από τον Αριστοτέλη, είχε πάντοτε κοντά του και “μαζί με το σπαθί του έβαζε κάτω από το προσκέφαλο”.[19] Τα βιβλία που τον συντρόφευαν στην εκστρατεία “ήταν τα έργα του Φιλίστου, πολλές από τις τραγωδίες του Ευριπίδη, του Σοφοκλή και του Αισχύλου, καθώς και οι διθύραμβοι του Τελέστου και του Φιλόξενου”[20]. Η αγάπη του Αλέξανδρου για τον Πίνδαρο έσωσε, όπως είναι γνωστό, την ζωή των απογόνων του ποιητή από τον θάνατο, καθώς αυτοί εξαιρέθηκαν από εκείνους που σκοτώθηκαν ή πουλήθηκαν ως δούλοι μετά την καταστροφή των Θηβών[21].

… ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ

Η παιδεία του είχε ως βάση τα ελληνικά ιδεώδη της αρετής, της γνώσης[22], της φιλοτιμίας και της ανδρείας και για τον λόγο αυτόν “δεν επιθυμούσε ούτε ηδονή, ούτε πλούτο, αλλά αρετή και δόξα … και πράξεις σημαντικές”.Για τον ίδιο λόγο ήθελε η εξουσία του “να είναι απαλλαγμένη από χρήματα, χλιδή και απολαύσεις, αλλά να είναι πλούσια σε αγώνες, πολέμους και φιλοδοξίες”[23]. Θεωρούσε δουλοπρεπές να ζει κανείς στη χλιδή και βασιλικό το να σέβεται τους νόμους και να υποβάλλεται σε κόπους, σε περίοδο κατά την οποία όλος ο μη ελληνικός κόσμος της εποχής, ιδιαιτέρως δε οι Πέρσες και οι ανατολικοί λαοί, εκθείαζαν τη δύναμη της εξουσίας κα του χρήματος, εντρυφούσαν στις απολαύσεις, συσσώρευαν πλούτο και, όπως περιφρονητικά περιγράφει ο Ηρόδοτος, οι ηγέτες τους ζούσαν βυθισμένοι στην χλιδή, ακόμη και στην διάρκεια πολεμικών εκστρατειών.

… ΤΟ ΔΩΔΕΚΑΘΕΟ

Οι συχνές επισκέψεις στα ελληνικά μαντεία[24], αλλά και οι θυσίες στο δωδεκάθεο του Ολύμπου υπογραμμίζουν την ελληνοπρέπεια του ανδρός. Στην Ασία ίδρυσε, μας λέει ο Πλούταρχος, βωμούς θεών, που έμειναν για αιώνες σεβαστοί και στους οποίους προσεφέροντο ελληνικές θυσίες.[25]

… ΤΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ

Η μεγάλη αγάπη του Αλέξανδρου για την σωματική άσκηση, την άθληση και την στρατιωτική εκπαίδευση ήταν αποτέλεσμα της ελληνικής παιδείας την οποία είχε λάβει. Σε όσους μάλιστα τον παρακινούσαν, ενώ ακόμη δεν είχε διαδεχθεί τον πατέρα του, να λάβει μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες[26] απαντούσε ότι ασφαλώς θα το έκανε εάν είχε βασιλείς για ανταγωνιστές (ο Αλέξανδρος ήταν πολύ υπερήφανος για την βασιλική του προέλευση και απολύτως πεπεισμένος για την θεϊκή του καταγωγή). Πρόκειται εδώ για το γνωστό επιχείρημα, ότι, επειδή στους Ολυμπιακούς αγώνες συμμετείχαν μόνον Έλληνες, δεν θα ήταν δυνατόν να γίνεται λόγος περί συμμετοχής, εάν ο Αλέξανδρος δεν ήταν Έλληνας[27].

…ΤΙΣ ΜΑΧΕΣ

Όπως προαναφέρεται, οι Έλληνες ονόμαζαν βαρβάρους όλους όσοι δεν ήσαν Έλληνες.[28] Ο αρχαίος κόσμος, κατά συνέπεια, χωριζόταν από τους Έλληνες σε δύο κατηγορίες: στον ελληνικό και τον βαρβαρικό[29]. Από τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην αρχή της βασιλείας του Αλέξανδρου, ο Πλούταρχος μνημονεύει τους πολέμους του μεγάλου στρατηλάτη εναντίον των βαρβάρων προς βορράν και, σε αντιδιαστολή, τις μάχες εναντίον των Ελλήνων[30] -χωρίς από αυτό να μπορεί να στοιχειοθετηθεί, όπως επιχειρείται, ότι οι Μακεδόνες δεν ήσαν Έλληνες. Οι εν λόγω μάχες αναφέρονται με τη ίδια ακριβώς έννοια με την οποία τις βρίσκουμε στην περιγραφή του Πελοποννησιακού πολέμου από τον Θουκυδίδη: μάχες, δηλαδή, για την διεκδίκηση της ηγεμονίας επί των Ελλήνων, από πλευράς Αθηναίων και Σπαρτιατών. Αυτό, βεβαίως δεν σημαίνει ότι οι Αθηναίοι ή οι Σπαρτιάτες δεν ήσαν Έλληνες. Το ίδιο συμβαίνει, κατ’ αναλογίαν και με τους Μακεδόνες, οι οποίοι διεκδίκησαν επίσης την ηγεμονία στον ελληνικό χώρο και ήσαν εξ ίσου Έλληνες, όσο οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες.

 

…ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΠΡΟΣ ΑΝΑΤΟΛΑΣ

Στην περιγραφή της προς ανατολάς εκστρατείας, η πρώτη αναφορά που συναντούμε έχει σχέση με την λήψη της μεγάλης απόφασης: Με ψήφισμα που έλαβε χώρα στον Ισθμό, οι Έλληνες αποφάσισαν να εκστρατεύσουν εναντίον των Περσών, ο δε Αλέξανδρος ανηγορεύθη αρχηγός τους[31]. Αρχηγός των Ελλήνων δεν θα ήταν, βεβαίως, δυνατόν να μην είναι Έλληνας.

α. Ο Γρανικός

Την πρώτη μεγάλη νίκη στον Γρανικό έσπευσε ο Αλέξανδρος να κάνει γνωστή στέλνοντας στους Αθηναίους τριακόσιες ασπίδες αιχμαλώτων στις οποίες ανεγράφη το γνωστό επίγραμμα “Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων από των βαρβάρων των την Ασίαν κατοικούντων” [32]. Είναι ευνόητο ότι εάν οι Μακεδόνες δεν ήσαν Έλληνες, η αναγραφή παρόμοιου επιγράμματος δεν θα ήταν νοητή[33].

β. Ο Οιωνός στην Λυκία

Μετά την κυρίευση των Σάρδεων, της Αλικαρνασσού και της Μιλήτου, αφηγείται ο Πλούταρχος, ο Αλέξανδρος δίσταζε ως προς την περαιτέρω πορεία της εκστρατείας. Και, επειδή, όπως είναι γνωστό, έδινε ιδιαίτερη προσοχή στους οιωνούς, θεώρησε το ακόλουθο γεγονός ως σημείο οδηγητικό για τον σχεδιασμό της στρατηγικής του: Μία πηγή στην Λυκία, κοντά στην πόλη των Ξανθίων, “άλλαξε αιφνιδίως κοίτη από μόνη της, πλημμύρισε και από τον βυθό της έβγαλε χάλκινη πινακίδα με αρχαία γράμματα τα οποία δήλωναν ότι θα σταματήσει η κυριαρχία των Περσών όταν την καταλύσουν οι Έλληνες”. Ενθαρρυνθείς από αυτό ο Αλέξανδρος, μας λέει ο Πλούταρχος, έλαβε αμέσως αποφάσεις και προχώρησε νικηφόρα σε όλη την παραλία μέχρι την Φοινίκη και την Κιλικία[34]. Είναι προφανές ότι και το χωρίο αυτό της αφήγησης, αποτελεί απόδειξη για την καταγωγή του Αλεξάνδρου (και όλου του στρατεύματος), επειδή, πώς θα ήταν δυνατόν να ενθαρρυνθεί ο Αλέξανδρος από το γεγονός αυτό εάν δεν θεωρούσε ό ίδιος τον εαυτό του Έλληνα (και το στρατό του ελληνικό).

γ. Η Αλεξάνδρεια

Μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου “εβούλετο πόλιν μεγάλην και πολυάνθρωπον Ελληνίδα συνοικίσας επώνυμον εαυτού καταλιπείν[35]”. Η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού ήταν ο σκοπός της εκστρατείας του Αλέξανδρου και τούτο αποδεικνύεται, μεταξύ άλλων, από την απόφαση για την ίδρυση της μεγάλης αυτής, ελληνικής, όπως την ήθελε ο Αλέξανδρος, πόλης. Ο σχεδιασμός και το κτίσιμο της Αλεξάνδρειας περιγράφεται από τον Πλούταρχο με τρόπο συναρπαστικό[36].

δ.  Στο ιερό του Άμμωνος Διός

Το επόμενο επεισόδιο βρίσκει τον Αλέξανδρο, μετά την μεγαλειώδη και μυστηριακή πορεία του στρατού στην έρημο, ενώπιον του ιερέα του ναού του Άμμωνος Διός, ο οποίος, “Ελληνιστί βουλόμενος προσειπείν μετά τινος φιλοφροσύνης «ω παιδίον», από βαρβαρισμό τον τελευταίο φθόγγο τον πρόφερε ως σίγμα, με αποτέλεσμα να πει «ω παιδίος», που ερμηνεύθηκε «ω παι Διός», ένα ακόμη σημείο, για τους οιωνοσκόπους, της θεϊκής καταγωγής του Αλέξανδρου. Τι νόημα θα είχε, αλήθεια, η φιλόφρων προσφώνηση στα ελληνικά, από τον ιερέα του Άμμωνος, εάν ο Αλέξανδρος δεν ήταν Έλληνας?

ε. Στα Γαυγάμηλα

Για την περιγραφή της έναρξης της αποφασιστικής μάχης στα Γαυγάμηλα, όπου ηττήθηκε οριστικά ο στρατός του Πέρση βασιλέως, ο Πλούταρχος επικαλείται μαρτυρία του Καλλισθένη, κατά την οποία, ο Αλέξανδρος “έκανε επίκληση στους θεούς και ευχόταν, εάν πράγματι είχε γεννηθεί από τον Δία, να προσφέρουν βοήθεια και ενίσχυση στους Έλληνες” [37].

Και όταν, αργότερα, ο Αλέξανδρος κάθισε στον βασιλικό θρόνο των Περσών, ο Δημάρατος ο Κορίνθιος δάκρυσε από την συγκίνηση και είπε: “Πόσο μεγάλη ευχαρίστηση στερήθηκαν οι Έλληνες που πέθαναν, πριν δουν στον θρόνο του Δαρείου να βρίσκεται καθισμένος ο Αλέξανδρος” [38]. Πώς θα ήταν δυνατόν να χαρούν οι Έλληνες τόσο πολύ ώστε να καταγραφεί, στην διήγηση του Πλουτάρχου, ένα τέτοιο σχόλιο, εάν ο Αλέξανδρος δεν ήταν και αυτός Έλληνας?

στ. Η διάδοση της ελληνικής

Την εποχή που ο Αλέξανδρος άρχισε να υιοθετεί στοιχεία του τρόπου ζωής των ανθρώπων της Βαβυλώνας, είχε ήδη συνειδητοποιήσει ότι η σύμμιξη πολιτισμικών στοιχείων θα διευκόλυνε την επικοινωνία και τις επαφές μεταξύ των ντόπιων και του στρατού του, κατά τρόπον ώστε να εξασφαλισθεί σταθερότητα, που θα μπορούσε να διατηρηθεί και μετά το θάνατό του. Για τον λόγο αυτό, διηγείται ο Πλούταρχος, αφού επέλεξε τριάντα χιλιάδες παιδιά έδωσε διαταγή να μάθουν ελληνικά[39]. Πώς, αλήθεια και γιατί ο Αλέξανδρος θα προέβαινε σε μια τέτοια κίνηση, εάν δεν ήταν και ο ίδιος Έλληνας? Η διάδοση της ελληνικής γλώσσας απετέλεσε πολιτιστική προσφορά, με αυταπόδεικτη παιδευτική αξία για τους λαούς της περιοχής. Με την απόφαση αυτή τέθηκαν τα θεμέλια για την διαμόρφωση και την διάδοση της κοινής ελληνικής, η οποία κυριάρχησε, όπως είναι γνωστό στον ελληνιστικό κόσμο, μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου.

ζ. Για την δόξα των Αθηναίων

Προς το τέλος της βιογραφίας συναντούμε μία από τις περισσότερο ανάγλυφες μαρτυρίες, στο έργο του Πλούταρχου, αναφορικώς προς την ελληνοπρέπεια του Αλέξανδρου: Μετά την είσοδο του στρατού στην Ινδία και κατά την διάβαση του ποταμού Υδάσπη (στην άλλη όχθη του οποίου βρισκόταν παρατεταγμένος ο στρατός του βασιλιά Πώρου) νύχτα και με καταιγίδα, –ραγδαίου εκχυθέντος όμβρου-, είχε ανέβει η στάθμη των υδάτων, διερράγη η κοίτη και μεγάλη ποσότητα νερού έκανε το έδαφος από το οποίο περνούσε ο Αλέξανδρος και οι συμπολεμιστές του, ολισθηρό και με ρωγμές. Τη στιγμή εκείνη, αφηγείται ο Πλούταρχος, άκουσαν τον Αλέξανδρο να αναφωνεί: “Άραγε Αθηναίοι, θα πιστεύατε πόσο μεγάλους κινδύνους διατρέχω για τη δική σας δόξα?”[40] Πόσο μεγαλύτερη διαβεβαίωση απ’ αυτήν θα χρειαζόταν άρα γε και ο πλέον δύσπιστος παρατηρητής για να πεισθεί ότι ο Αλέξανδρος αγωνιζόταν συνειδητά, σαν Έλληνας που ήταν, για το μεγαλείο της Ελλάδος, όπως αυτό εκφραζόταν από την λαμπρότητα που ακτινοβολούσε το μεγάλο μητροπολιτικό κέντρο που εξακολουθούσε εκείνη την εποχή να είναι η πόλη των Αθηνών?

ΙV. Ο ΑΡΡΙΑΝΟΣ

Από το έργο του Αρριανού, πλήρες και αυτό αποδείξεων για την ελληνική καταγωγή και την ελληνοπρέπεια του Αλέξανδρου και των Μακεδόνων, συγκρατούνται επίσης ορισμένες μόνον αναφορές, αφού είναι αδύνατον να συμπεριληφθούν όλες σε μία επιλεκτική, όπως η παρούσα, προσέγγιση:

Σημειώνεται παρεμπιπτόντως, ότι στην διήγηση των γεγονότων, οι Μακεδόνες, ενώ έχουν τις περισσότερες σε αριθμό αναφορές, εμφανίζονται, πάντως, ως μία από τις ελληνικές οντότητες, όπως όλες οι άλλες (: ‘ιππείς δε Μακεδόνων ες τριακοσίους, και Θεσσαλών ιππείς διακόσιοι, Ηλείων δε εκατόν και πεντήκοντα’ – Βιβλίο Α’, 29).

α. Οι μηδίσαντες Έλληνες

Mετά τη μάχη του Γρανικού, Αθηναίοι Πρέσβεις παρεκάλεσαν τον Αλέξανδρο να ελευθερώσει τους Έλληνες που είχαν εκστρατεύσει με τους Πέρσες και αιχμαλωτίσθηκαν. Ο Αλέξανδρος, όμως, αναφέρει ο Αρριανός, “θεώρησε ότι δεν είναι ασφαλές να σταματήσουν να τον φοβούνται οι Έλληνες που δεν δίστασαν να εκστρατεύσουν εναντίον των Ελλήνων, στο πλευρό των βαρβάρων, για όσο διάστημα θα διαρκούσε η εκστρατεία του εναντίον των Περσών”[41]. Πώς θα ήταν δυνατόν να φοβούνται την μήνι του Αλέξανδρου οι μηδίσαντες Έλληνες, αν ο Αλέξανδρος, δεν ήταν ο ίδιος Έλληνας?

β. Εις Μακεδονίαν και εις την άλλην Ελλάδα

Μετά την μάχη της Ισσού, όπου νικήθηκε κατά κράτος και ετράπη σε άτακτη φυγή ο Δαρείος και την οποία αφηγείται λεπτομερώς και με γλαφυρότητα ο Αρριανός, ο Πέρσης βασιλεύς έστειλε επιστολή στον Αλέξανδρο με την οποία του ζήτησε την σύναψη φιλίας και συμμαχίας, καθώς και την επιστροφή της αιχμάλωτης οικογένειάς του (μητέρα, γυναικαδέλφη και παιδιά).

Στην απαντητική του επιστολή ο Αλέξανδρος του ζήτησε να πάει ο ίδιος (ο Δαρείος) να ζητήσει αυτοπροσώπως την οικογένειά του, του κατέστησε σαφές ότι κυρίαρχος της Ασίας ήταν, πλέον, ο ίδιος ο Αλέξανδρος και του απαγόρευσε να του απευθύνεται ως ίσος προς ίσον. Το περιεχόμενο της επιστολής του Αλέξανδρου, όπως το καταγράφει ο Αρριανός, αρχίζει με κατηγορητήριο εναντίον του Δαρείου ως εξής: “Oι υμέτεροι πρόγονοι ελθόντεςεις Μακεδονίαν και εις την άλλην Ελλάδα κακώς εποίησαν ημάς ουδέν προηδικημένοι. Εγώ δε των Ελλήνων ηγεμών κατασταθείς και τιμωρήσασθαι βουλόμενος Πέρσας διέβην ες την Ασίαν … και παρά των σου πεμφθέντων … την ειρήνην, ην τοις Έλλησι κατεσκεύασα, διαλύειν επιχειρούντων – εστράτευσα επί σε ”[42].

Το απόσπασμα αυτό της επιστολής του ίδιου του Αλέξανδρου, όπως το περιγράφει ο Αρριανός- αρκεί για να σταματήσει κάθε συζήτηση.

γ. Υπέρ των Ελλήνων δίκας λαβείν

Με την είσοδο της στρατιάς στα Σούσα, ο Αρριανός αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος πήρε τα υπάρχοντα του Πέρση βασιλιά, μεταξύ αυτών δε τις χάλκινες προτομές των τυραννοκτόνων Αρμόδιου και Αριστογείτονα (τις οποίες είχε πάρει ο Ξέρξης από την Ελλάδα) και τις έστειλε πίσω στην Αθήνα, όπου τοποθετήθηκαν στον Κεραμεικό[43]. (Είναι γνωστό ότι η κατάργηση της τυραννίδος εθεωρείτο ορόσημο στην ιστορία των Αθηνών και για τον λόγο αυτό οι τυραννοκτόνοι ετιμώντο περισσότερο και από τους επιφανέστερους ήρωες). Σε άλλο σημείο όπου φαίνεται επίσης καθαρά ότι ο Αλέξανδρος ήθελε να εκδικηθεί για τα δεινά που υπέστη η Ελλάδα από τις εκστρατείες των Περσών, ο ιστορικός αναφέρει ότι, μόλις έφθασε στους Πασαργάδες, πυρπόλησε τα ανάκτορα παρά τις περί του αντιθέτου συμβουλές του Παρμενίωνα, ο οποίος δεν ήθελε να θεωρηθεί ότι ο Αλέξανδρος έφθανε στην Ασία ως επιδρομέας και κατακτητής. Ο Αλεξανδρος, όμως -αφηγείται ο Αρριανός-απάντησε ότι ήθελε να τιμωρήσει τους Πέρσες, επειδή επιτέθηκαν κατά της Ελλάδος, κατέσκαψαν την Αθήνα, έκαψαν τα ιερά και προκάλεσαν πολλές συμφορές στους Έλληνες. ‘Υπέρ τούτων δίκας λαβείν[44]’. Με ποια νομιμοποίηση, άραγε, εάν ο Αλέξανδρος δεν ήταν, ο ίδιος, Έλληνας?

δ. Ο Καλλισθένης

Στο τέταρτο βιβλίο, στο μέρος της αφήγησης, όπου ο Αρριανός αναφέρεται στις παρεκτροπές του Αλέξανδρου προς συνήθειες και ήθη περσικά, παρατίθενται οι ευθύβολοι λόγοι του τολμηρού φιλόσοφου Καλλισθένη, από την Όλυνθο, μαθητή του Αριστοτέλη, σε απάντηση όσων είχε πει ο Ανάξαρχος, υπέρ της αξίωσης του Αλέξανδρου να τον προσκυνούν, αξίωση την οποία είχαν ενθαρρύνει σοφιστές και επιφανείς Μήδοι και Πέρσες στην αυλή του. “… ο γιος του Φιλίππου, απόγονος του Ηρακλή και του Αιακού, που οι πρόγονοί του ήρθαν από το Άργος στην Μακεδονία και διετέλεσαν άρχοντες των Μακεδόνων με το νόμο και όχι με τη βία…. Και αν πρέπει να σκεφτόμαστε όπως οι βάρβαροι, επειδή είμαστε σε βαρβαρική γη, εγώ, Αλέξανδρε, απαιτώ από σένα να θυμηθείς την Ελλάδα, που για χάρη της έκανες όλη την εκστρατεία, για να θέσεις την Ασία κάτω από την κυριαρχία των Ελλήνων. Σκέψου όταν ξαναγυρίσεις στην Ελλάδα, μήπως θα εξαναγκάσεις και τους Έλληνες, ‘τους ελευθερωτάτους, εις την προσκήνυσιν’? Ή θα αποτραβηχτείς από τους Έλληνες και θα προσθέσεις στους Μακεδόνες αυτή την ατιμία? Ή, μήπως, θα ξεχωρίσεις μια και καλή τις τιμές και θα τιμάσαι ελληνοπρεπώς μεν από τους Έλληνες, βαρβαρικώς, δε, από τους βαρβάρους”[45]?

Το προαναφερόμενο απόσπασμα μιλά επίσης από μόνο του.

ε. Για την ελευθερία των Ελλήνων

Όταν έστειλε πίσω στην Έλλάδα τους Μακεδόνες που δεν μπορούσαν πλέον να πολεμήσουν λόγω ηλικίας, ασθένειας ή τραυματισμού, με επικεφαλής τον πιστότερο σύντροφό του, στον στρατηγό Κρατερό, του ζήτησε ‘να οδηγήσει τους στρατιώτες πίσω και να αναλάβει τις υποθέσεις της Θράκης, της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και την περιφρούρηση της ελευθερίας των Ελλήνων[46]’.

στ. Ένας Έλληνας στην Αρμόζεια

Στην ‘Ινδική’, το βιβλίο όπου ο Αρριανός περιγράφει τον πλου του Νεάρχου, από τον Ινδό ποταμό μέχρι τα Σούσα, δια του Ινδικού Ωκεανού και του Περσικού κόλπου, (ένα συναρπαστικό ταξιδιωτικό ανάγνωσμα), αξιοσημείωτο είναι ένα απόσπασμα, χαρακτηριστικό της απανταχού παρουσίας του ελληνικού στοιχείου:

Μετά από ταλαιπωρίες μηνών, η παράτολμη εξερεύνηση συνεχιζόταν. “Ξεκίνησαν πάλι με το χάραμα, πέρασαν εκατό στάδια και άραξαν κοντά στον ποταμό Άναμη, σε μια περιοχή που ονομαζόταν Αρμόζεια. Εκεί υπήρχαν άφθονα τα πάντα, εκτός από ελιές. Τα πληρώματα κατέβηκαν για να ξεκουρασθούν, χαρούμενοι που έπαψαν οι ταλαιπωρίες τους. Θυμήθηκαν τα παθήματα στην θάλασσα, τη χώρα των ιχθυοφάγων, τις ερημιές από τις οποίες πέρασαν, τη θηριωδία φυλών που συνάντησαν, αλλά και τα δικά τους προβλήματα. Μερικοί σκόρπισαν και προχώρησαν στο εσωτερικό για να εξερευνήσουν. Εκεί είδαν κάποιον που φορούσε ελληνική χλαμύδα, φερόταν όπως οι Έλληνες και μιλούσε ελληνικά. Οι πρώτοι που τον είδαν έβαλαν τα κλάματα. Τόσο αναπάντεχο τους φάνηκε, μετά από τόσες συμφορές, να αντικρύσουν ένα Έλληνα και να ακούσουν την ελληνική γλώσσα. Τον ρώτησαν από πού έρχεται και ποιος είναι. Τους είπε ότι είχε φύγει από το στρατόπεδο του Αλέξανδρου και ότι το στρατόπεδο και ο ίδιος ο Αλέξανδρος δεν είναι μακριά. Χειροκροτώντας και φωνάζοντας τον πήγαν στον Νέαρχο. Του είπε τα πάντα. Το στρατόπεδο απείχε πέντε ημερών δρόμο από την θάλασσα.”[47]

 

ζ. Οι Μακεδόνες τριήραρχοι

Στην περιγραφή των προετοιμασιών για τον διάπλου, ο Αρριανός αναφέρει ονομαστικά τους τριήραρχους, αναφέροντας την πόλη από την οποία προέρχονταν. Σε σχέση με τους Μακεδόνες[48] οι αναφερόμενες πόλεις ευρίσκονται στην περιοχή της Πιερίας, της Ημαθίας, της Χαλκιδικής (Πέλλα, Αμφίπολη, Ορεστιάδα, Εορδαία, Πύδνα, Μίεζα –νοτίως, προς τη Θεσσαλία- Αιγές, Αλκομενές, Βέροια, Τύμφη, Αλωρίδα). Σε μία τυχαία, όπως αυτή, παράθεση μακεδονικών πόλεων, είναι, χωρίς αμφιβολία, αξιοσημείωτο ότι ούτε μία δεν ξεφεύγει από τον γεωγραφικό χάρτη, όπως μας τον περιγράφει ο Θουκυδίδης, που τοποθετεί, όπως προαναφέρεται, την Μακεδονία εξ ολοκλήρου μέσα στην ελληνική επικράτεια και μάλιστα σε ικανή απόσταση από τα σημερινά, προς βορράν, σύνορα.

1. O ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Το, κατά γενική ομολογία, χαρακτηριστικώτερο γνώρισμα του Δημοσθένη υπήρξε η σφοδρότητα των αντιμακεδονικών του αισθημάτων, η οποία και προσδιόρισε –περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο – το πολιτικό στίγμα του ανδρός. Η οξυδέρκεια και η πολιτική του σοφία οδήγησαν τον Δημοσθένη, πολύ πριν από τους συμπολίτες του, στη συνειδητοποίηση της αναπόφευκτης, εν τέλει, επικράτησης των Μακεδόνων. Η νοσταλγία του μεγαλείου των Αθηνών, η οποία βασάνιζε το ρήτορα -φλογερό πατριώτη σε μια εποχή ύφεσης, χαλαρότητας και αδιαφορίας για τα κοινά- και η προσκόλλησή του στο ιδεώδες της ελευθερίας και της δημοκρατίας, ανέδειξαν τον πολιτικό αυτόν άνδρα, ως τον μεγαλύτερο πολέμιο του Φιλίππου, στην πολιτική του οποίου διέβλεπε το οριστικό τέλος της Αθηναϊκής ηγεμονίας και την μεγαλύτερη απειλή για το δημοκρατικό πολίτευμα. Τα προαναφερόμενα διαγράφονται ανάγλυφα στους σχετικούς με το θέμα ρητορικούς του λόγους -τρεις Ολυνθιακούς και τέσσερις κατά Φιλίππου. Στον τρίτο κατά Φιλίππου, όμως, η έξαρση του πάθους του εναντίον του Μακεδόνα βασιλιά, οδηγεί το Δημοσθένη στην διατύπωση χαρακτηρισμών[49] που χρησιμοποιήθηκαν ως βάση κατασκευής θεωριών περί μη ελληνικότητας της δυναστείας των Μακεδόνων.

Η μελέτη του συνόλου των λόγων του Δημοσθένη, παρά ταύτα, δεν αφήνει οποιαδήποτε αμφιβολία ότι τα προαναφερόμενα είναι ξέσπασμα ρητορικού πάθους, το οποίο δεν έχει σχέση με την ιστορική αλήθεια. Σεκαμμία άλλη ομιλία δεν υπάρχει οποιαδήποτε αντίστοιχη αναφορά, καθώς σε όλες είναι φανερό ότι ο ρήτορας βλέπει τον Φίλιππο όχι ως αλλόφυλο εχθρό, αλλά ως αντίπαλο των Αθηνών, με τον τρόπο που ήταν, παλαιότερα, αντίπαλος η Σπάρτη (πριν και μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου). Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι παρόμοιες παρεκτροπές εξυπηρετούσαν, κατά κανόνα, την προώθηση στενώς εννοουμένων παραταξιακών σκοπών, σε μία ταραγμένη, πολιτικά και παρακμάζουσα Αθήνα. Είναι αξιοσημείωτο, ότι οι χαρακτηρισμοί αποδόθηκαν από το Δημοσθένη όχι στο λαό της Μακεδονίας, αλλά μόνο στον Φίλιππο. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πάθος του Δημοσθένη ήταν τέτοιο, ώστε δεν δίστασε να καλέσει τους Αθηναίους σε σύμπραξη με αυτούς ακόμη τους Πέρσες εναντίον του Φιλίππου[50], σε εποχή κατά την οποία ο Ισοκράτης, ο μεγάλος δάσκαλος της ρητορικής, προσέβλεπε προς τους βασιλείς της Μακεδονίας καλώντας σε πανελλήνια συστράτευση, υπό την ηγεσία τους, εναντίον των Περσών – η οποία και πραγματοποιήθηκε, εν τέλει, υπό τον Αλέξανδρο.

1. Ο ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ

α. Ες την Ασίαν τον πόλεμον εξενεγκείν…

Σε επιστολή του, η οποία γράφθηκε λίγο μετά τη μάχη της Χαιρωνείας[51], ο Ισοκράτης προτρέπει με θέρμη τον Φίλιππο: “… να συμφιλιώσεις την Αθήνα με τη Σπάρτη, τη Θήβα και το Άργος και να φέρεις την ομόνοια στους Έλληνες[52]… να βάλουν ένα τέλος στην παραφροσύνη και την απληστία που χαρακτηρίζουν τις μεταξύ τους σχέσεις και να μεταφέρουν τη διεξαγωγή του πολέμου στην Ασία”. Από την επιστολή προκύπτει ότι μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης στην Αθήνα πίεζε για την προώθηση της ιδέας της εκστρατείας κατά των Περσών υπό τον Φίλιππο διότι –γράφει ο Ισοκράτης “…κανένα επίτευγμα δεν θα μπορούσε να είναι πιο ωραίο, πιο χρήσιμο για τους Έλληνες και πιο κατάλληλο για τις ιστορικές συγκυρίες” [53]. Και παρακάτω: “Να είσαι σίγουρος ότι τότε θα αποκτήσεις δόξα αξεπέραστη και αντάξια των επιτευγμάτων σου όταν θα εξαναγκάσεις τους βαρβάρους … να είναι δούλοι των Ελλήνων και όταν υποχρεώσεις το βασιλιά που τώρα τον αποκαλούν μεγάλο να κάνει ό,τι του διατάξεις εσύ. Τότε δεν θα σου απομένει τίποτε άλλο από το να γίνεις θεός” [54].

Δεν θα ήταν, βεβαίως δυνατό να μιλά για πόλεμο των Ελλήνων κατά των βαρβάρων ο Ισοκράτης -ο επιφανέστερος διδάσκαλος της ρητορικής και ο μεγαλύτερος υπερασπιστής του ηθικού μεγαλείου του αθηναϊκού πολιτεύματος- εάν ο Φίλιππος δεν ήταν Έλληνας και η Μακεδονία δεν ήταν και εκείνη αναπόσπαστο μέρος της Ελλάδος[55].

β.  Η Αθήνα προστάτις των προγόνων των Μακεδόνων βασιλέων 

Άξιο ιδιαίτερης αναφοράς είναι επίσης το γεγονός, ότι εξυμνώντας το μεγαλείο των Αθηνών, ο Ισοκράτης δείχνει ότι η πόλη υπήρξε πάντοτε η προστάτις όλων των Ελλήνων. Προς τούτο μάλιστα ανατρέχει στους προ του Τρωικού πολέμου χρόνους, διότι, όπως γράφει, “από τόσο παλιά πρέπει να ανασύρουν τις αποδείξεις εκείνοι που θέλουν να υπερασπισθούν την πατρίδα τους”[56] (αυτό, παρενθετικώς, προς απάντηση όσων απαξιώνουν την Ιστορία, όταν πρόκειται να αναιρεθούν αβάσιμοι ισχυρισμοί τους). Σε αυτήν λοιπόν την αναδρομή, ο μεγάλος ρητοροδιδάσκαλος περιγράφει, πώς οι απόγονοι του Ηρακλή (και πρόγονοι των Μακεδόνων βασιλέων), καταδιωκόμενοι από τους Πελοποννησίους με επικεφαλής τον Ευρυσθέα “θεώρησαν την Αθήνα ως την μόνη ικανή να ξεπληρώσει τις υπηρεσίες που ο πατέρας τους είχε προσφέρει σε όλους τους ανθρώπους”. Οι πρόγονοί μας, συνεχίζει ο Ισοκράτης, βάδισαν εναντίον τους, τους νίκησαν και έθεσαν τέλος σε αυτήν την ύβρη[57]: εξ ου και ο ιδιαίτερος σεβασμός που οι Μακεδόνες βασιλείς και, ειδικώτερα, ο Αλέξανδρος έτρεφαν πάντοτε για την Αθήνα.

1. O ΠΟΛΥΒΙΟΣ

α.  Υπήκοον την Ασίαν εποίησεν τοις Έλλησι

Στο ένατο βιβλίο των Ιστοριών του ο Πολύβιος αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στη συμμαχία των Αιτωλών με τους Ρωμαίους εναντίον του Φιλίππου του Ε’ της Μακεδονίας, των Αχαιών, των Ακαρνάνων και των συμμάχων τους (210 π.χ.). Σε ομιλία του ενώπιον της συνέλευσης των Λακεδαιμονίων, ο εκπρόσωπος του κοινού των Ακαρνάνων Λυκίσκος, προσπαθεί να αποτρέψει τους Σπαρτιάτες από του να συμμαχήσουν με τους Αιτωλούς και τους Ρωμαίους εναντίον των Μακεδόνων και των Αχαιών: Στον Αιτωλό Χλεναία, ο οποίος είχε προηγουμένως μιλήσει υπέρ της συμμαχίας των Σπαρτιατών με τους εχθρούς του Φιλίππου, λέει: “Τον Αλέξανδρο που τιμώρησε τους Θηβαίους, επειδή πίστεψε ότι αδικείται, τον κατηγόρησες αυστηρά. Το ότι όμως πήρε εκδίκηση από τους Πέρσες για την προσβολή που έκαναν σε όλους τους Έλληνες, δεν το ανέφερες, ούτε το ότι μας απάλλαξε όλους από κοινές και μεγάλες συμφορές, υποδουλώνοντας τους βαρβάρους και αφαιρώντας τους τα μέσα με τα οποία κατέστρεφαν την Ελλάδα … και τελικά υπέταξε (ο Αλέξανδρος) την Ασία στους Έλληνες” [58]. Στην ίδια ομιλία ο Πολύβιος γράφει ότι ο Λυκίας αναρωτήθηκε : “… ποια και πόσο μεγάλη τιμή αξίζουν οι Μακεδόνες, οι οποίοι τον περισσότερο χρόνο της ζωής τους δεν σταματούν να αγωνίζονται εναντίον των βαρβάρων για την ασφάλεια των Ελλήνων? Ότι πάντοτε η Ελλάδα θα αντιμετώπιζε μεγάλους κινδύνους, αν δεν είχαμε για προπύργιο τους Μακεδόνες και την φιλοτιμία των βασιλέων τους, ποιος δεν το γνωρίζει? …”

β. Προς Αχαιούς και Μακεδόνας ομοφύλους …

Στην ίδια ομιλία ο Λυκίας συμπληρώνει απευθυνόμενος στους Λακεδαιμονίους: “τότε αγωνιζόσαστε με ζήλο για την ηγεμονία και τη δόξα απέναντι σε ομοφύλους σας, τους Αχαιούς και τους Μακεδόνες … τώρα όμως το θέμα είναι η υποδούλωση των Ελλήνων σε αλλοφύλους (δηλ. τους Ρωμαίους)[59].

Η επανειλημμένη αναφορά στους ομοφύλους Μακεδόνες -στο ίδιο επίπεδο με τους Αχαιούς- και σε αντιδιαστολή προς τους αλλοφύλους, δηλώνει σαφώς περί της εθνικότητας των πρώτων.

KAI O KHALED HOSSEINI 

Η περιδιάβαση στα της Μακεδονίας και του Αλέξανδρου συμπληρώθηκε αναπάντεχα με ένα εύρημα στο best seller του Αφγανο – Αμερικανού συγγραφέα Khaled Hosseini με τίτλο ‘Οne Thousand Splendid Suns’. Eκτός από τις αναφορές στην καθημερινότητα του Αφγανιστάν (πριν από τον εισβολή της Ρωσσίας) που κάνουν λόγο για συνήθειες όπως κόκκινα αυγά, εδέσματα με γιαούρτι και αγγούρι, διαγωνισμούς με χαρταετούς (σαν και αυτούς που γίνονταν παλαιότερα στην ελληνική επαρχία) και άλλα συναφή, στην ηρωίδα εξηγούν ότι οι άνθρωποι πρέπει να σέβονται και να εφαρμόζουν απαρεγκλίτως το νόμο (κατ’ εξοχήν ελληνική ηθική και πολιτική αρχή, η βάση και ο στυλοβάτης της αθηναϊκής δημοκρατίας). Και όπως συχνά στο κείμενο, ο συγγραφέας παραθέτει την αφγανική λέξη: qanoon[60]: ‘Kανών’, προφανώς (και έχουμε εδώ μια παράπλευρη απόδειξη για την μακρά εκφορά των μακρών φωνηέντων όπως το ωμέγα). Θα είχε, ίσως, ενδιαφέρον η πραγματοποίηση μιας συγκριτικής γλωσσολογικής μελέτης μεταξύ της ελληνικής και των γλωσσών των χωρών από όπου πέρασε η στρατιά του Αλέξανδρου, η οποία διέδωσε την γλώσσα και τον πολιτισμό της Ελλάδος στα βάθη της Ασίας. ‘Προς δόξαν των Αθηναίων’, όπως δηλώνει ο Πλούταρχος…

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα προαναφερόμενα είναι ορισμένα μόνον από τα στοιχεία στην αφήγηση του Ηρόδοτου, του Θουκυδίδη, του Πλούταρχου, του Αρριανού, του Πολύβιου, αλλά και στα κείμενα του Δημοσθένη και του Ισοκράτη, που μιλούν, εμμέσως ή και σαφώς, για την καταγωγή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η αξία της ιστορικής αλήθειας, όπως καταγράφεται σε έργα σαν αυτά, είναι, για τα έθνη που έχουν μεγάλη παράδοση, ιερή και απαραβίαστη. Για νεόκοπες, όμως, χώρες, οι οποίες βρίσκονται σε αναζήτηση ταυτότητας και προσπαθούν να χτίσουν οντότητα σε βάρος της Ιστορίας, η αξία της αλήθειας είναι σχετική και μεταβαλλόμενη. Για τις τελευταίες αυτές περιπτώσεις, ιστορικά μεγέθη όπως οι προαναφερόμενοι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, επιφυλάσσουν, από τα βάθη των αιώνων, ετυμηγορίες αμετακλήτως καταδικαστικές στην συνείδηση όλων εκείνων που ξέρουν και επιμένουν να θυμούνται.

[1] Ο Έλληνας ήταν γιος του Δευκαλίωνος. (Γιοί του Έλληνα ήταν ο Ίων, ο Αίολος, ο Δώρος και ο Ξούθος).

[2] Θουκυδίδου Ιστορίαι, Βιβλίο Α’, ΙΙΙ «… ουδέ μη βαρβάρους είρηκε δια το μηδέ Έλληνάς πω αντίπαλον εις έν όναμα αποκεκρίσθαι.»

[3] Αλέξανδρος Ρ. Ραγκαβής, ‘Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας’, Τόμος Α, λήμμα ‘Ελλάς’.

[4] Θουκυδίδου Ιστορίαι, Βιβλίο Β’, XCIX.

[5] Στον ελληνικό σήμερα χώρο, δυτικά της Ημαθίας.

[6] Nοτίως της Καστοριάς (Ελιμαία λίμνη)

[7] ‘Αλεξάνδρου Ανάβασις’ Αρριανός, βιβλίο Β’, 7, σελ. 148 ‘Οι Έλληνες’ Εκδόσεις ‘Χατζόπουλος’

[8] ‘Οι πρόγονοι του οποίου ήσαν ‘οι Τημενίδαι το αρχαίον όντες εξ Άργους’ Θουκυδίδης XCIX.

[9] Τα στοιχεία των ιστορικών πηγών καταγράφονται λεπτομερώς στο ‘Λεξικό της Ελληνικής Αρχαιολογίας’ του Αλέξανδρου Ρ. Ραγκαβή υπό το λήμμα ‘Μακεδονία’.

[10] Ο Αμύντας είχε υποταγεί κατά την εκστρατεία του Δαρείου του Υστάσπη. Σύμμαχοι των Περσών ήσαν οι μηδίσαντες Βοιωτοί, Θεσσαλοί και Αργείοι.

[11] «…αυτός τε γαρ Έλλην γένος ειμί τωρχαίον, και αντ’ ελευθέρης δεδουλωμένην ουκ αν εθέλοιμι οράν την Ελλάδα.» Ηρόδοτος, Βιβλίο Θ’– Καλλιόπη, κεφ. 44 – 45, σελ. 174 – 176, ‘Αρχαίοι Συγγραφείς’, Εκδόσεις Ζήτρος.

[12] Ο Αλέξανδρος ο Α’ ήταν ο πατέρας του Αμύντα του Β’, υιοί του οποίου ήσαν ο Αλέξανδρος ο Β’, και ο Φίλιππος, πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

[13] Ηρόδοτος, Ιστορία 8, Ουρανία 139, Εκδόσεις Χατζόπουλου ‘Οι Έλληνες’.

[14] Ο Κάρανος, από το Άργος, απόγονος του Ηρακλή, κυρίευσε πόλη κοντά στην Έδεσσα, στην οποία έδωσε το όνομα ‘Αιγαί’ και ίδρυσε εκεί την Μακεδονική δυναστεία. Επ’ αυτού συμφωνεί και ο Αρριανός.

[15] Κεφάλαιο 2. εδάφιο 2. Οι παραπομπές χωρίς προσδιορισμό της πηγής, στο παρόν κεφάλαιο, αφορούν στο έργο του Πλούταρχου «Βίοι Παράλληλοι , Αλέξανδρος – Καίσαρ» από τις Εκδόσεις Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας ‘Οι Έλληνες’ του Οδυσσέα Χατζόπουλου.

[16] Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Βιβλίο Ε’ 19, Εκδόσεις ‘Οι Έλληνες’ Οδυσσέα Χατζόπουλου.

[17] Κεφ. 5, εδ. 7,8. Ο Λυσίμαχος παρομοίαζε τον Αλέξανδρο με τον Αχιλλέα, τον Φίλιππο με τον Πηλέα και τον ευατό του με τον Φοίνικα, δάσκαλο του Αχιλλέα.

[18] Κεφ. 8, εδ. 4: ‘Αριστοτέλην δε θαυμάζων εν αρχή και αγαπών ουχ ήττον του πατρός, ως δι’ εκείνον μεν ζων, δια τούτον δε καλώς ζων’.

[19] Κεφ. 8, εδ. 2.

[20] Κεφ. 8, εδ. 3.

[21] Κεφ. 11, εδ. 12.

[22] Και μάλιστα της επιστημονικής – ο Αλέξανδρος είχε ιδιαίτερη κλίση στην ιατρική (Κεφ. 8).

[23] Κεφ. 5, εδ. 6.

[24] Κεφ. 14, εδ. 6.

[25] Κεφ. 62. εδ. 8.

[26] Ήταν ωκύπους.

[27] Τιμές νοητές μόνο προς Έλληνες είχαν αποδοθεί, σε Ολυμπιακούς Αγώνες, ήδη στον προπάππου του Αλέξανδρου, Αλέξανδρο τον Α’.

[28] Η ετυμολογία της λέξεως ‘βάρβαρος’ δηλώνει το ακατάληπτο, από γλωσσικής απόψεως, και το αλλοεθνές (επανάληψη του ήχου ‘βαρ’ που δεν σημαίνει τίποτε στα ελληνικά).

[29]‘ Θουκυδίδου Ιστορίαι’ Βιβλίο Α’ ΙΙΙ σελ. 62 , Εκδόσεις Γκοβόστη.

[30] Κεφ. 9, εδ..3.

[31] Κεφ. 14.2

[32]Κεφ. 16 εδ. 18

[33] Αυτός ήταν ο τρόπος σύνταξης επιγραμμάτων (: π.χ. «Παυσανίας ο Κλεομβρότου, Λακεδαιμόνιος, ελευθερώσας την Ελλάδα από των Μήδων μετά Ελλήνων των εθελησάντων ξυνάρασθαι τον κίνδυνον της μάχης». Ο Αλέξανδρος μάλιστα δεν πρόσθεσε τον όρο ‘Μακεδών, όπως ο Παυσανίας τον όρο ‘Λακεδαιμόνιος’).

[34] Κεφ 17. εδ. 4-5

[35]Κεφ. 26. εδ. 4 – 14.

[36] Κεφ. 26 εδ. 4-14.

[37] Κεφ. 33 εδ. 2.

[38]Κεφ. 37 εδ. 7.

[39] Κεφ. 47 εδ. 6.

[40] Κεφ. 60 εδ. 6. ‘Ω Αθηναίοι, άρα γε πιστεύσαιτ’ αν ηλίκους υπομένω κινδύνους ένεκα της παρ’ υμίν ευδοξίας?’

[41] Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Βιβλίο Α’, 29 Εκδόσεις ‘Οι Έλληνες’ Οδυσσέα Χατζόπουλου.

[42] Αρριανός , Αλεξάνδρου Ανάβασις Βιβλίο Β’, 14.

[43] Αρριανός , Αλεξάνδρου Ανάβασις Βιβλίο Γ’, 16.

[44] Αρριανός , Αλεξάνδρου Ανάβασις, Βιβλίο Γ’, 18.

[45] Αλεξάνδρου Ανάβασις, Αρριανός Βιβλίο Δ’, 11.

[46] Αλεξάνδρου Ανάβασις, Αρριανός Βιβλίο Ζ’, 12.

[47] Αλεξάνδρου Ανάβασις, Αρριανός Ινδική 32.

[48]Υπάρχει και η αντίστοιχη παράθεση για τριήραρχους προερχόμενους από πόλεις της υπόλοιπης Ελλάδος.

[49] ‘΄…όχι μόνον Έλληνας δεν είναι, αλλά δεν είναι ούτε καν βάρβαρος με καταγωγή από κάποιο καλό τόπο, αλλά είναι ένας ολέθριος Μακεδόνας, από μέρος, όπου παλιότερα δεν μπορούσες να αγοράσεις ούτε δούλο της προκοπής.’ Δημοσθένης, ‘Κατά Φιλίππου Γ΄’ 31 ‘Οι Έλληνες’ , Εκδόσεις ‘Κάκτος’. Ο Δημοσθένης κατηγορούσε και συμπολίτες του ως βαρβάρους, όταν έκρινε ότι δεν σέβονταν τις αξίες, τις αρχές και τα ιδεώδη της Ελλάδος.

[50] Δημοσθένης, ‘Κατά Φιλίππου Γ΄’ 51 ‘Οι Έλληνες’ , Εκδόσεις ‘Κάκτος’

[51] 338 π.Χ.

[52] … εις ομόνοιαν καταστήσαι τους Έλληνας … και ες την Ασίαν τον πόλεμον εξενεγκείν.

‘Προς Φίλιππον (ΙΙΙ)’ 2 Ισοκράτης, Αρχαίοι Συγγραφείς, Εκδόσεις Ζήτρος

[53] … ούτε καλλιόνων έργων ούτ’ ωφελιμώτερον τοις Έλλησιν ούτ’ εν καιρώ μάλλον πραχθησομένων.

Προς Φίλιππον (ΙΙΙ 3 Ισοκράτης, Αρχαίοι Συγγραφείς, Εκδόσεις Ζήτρος

[54] … Ηγού δε τόθ’ έξειν ανυπέρβλητον αυτήν και των σοί πεπραγμένων αξίαν, όταν τους μεν βαρβάρους αναγκάσης ειλωτεύειν τοις Έλλησιν … Ουδέν γαρ έσται λοιπόν έτι πλην θεόν γενέσθαι. Idem.

[55] Την ιδέα αναπτύσσει λεπτομερώς ο Ισοκράτης στον ‘Πανηγυρικό’, που δημοσιεύθηκε πολύ πριν από την προαναφερόμενη επιστολή (380 π.Χ.).

[56] πολύ δε προ των Τρωικών, – εκείθεν γαρ δίκαιον τας πίστεις λαμβάνειν τους υπέρ των πατρίων   αμφισβητούντας… ‘Πανηγυρικός’, Ισοκράτης, 54, ‘Οι Έλληνες’, 113 Εκδόσεις Χατζόπουλου

[57] ‘Πανηγυρικός’, Ισοκράτης 56-57-58 ‘Οι Έλληνες’ Εκδόσεις Χατζόπουλου

[58] ‘… υπήκοον εποίησεν την Ασίαν τοις Έλλησι’ Πολύβιος, Ιστοριών Θ’ 34.3 «Οι Έλληνες» Εκδόσεις ‘Κάκτος’

[59] ‘τότε μεν γαρ υπέρ ηγεμονίας και δόξης εφιλοτιμείσθε προς Αχαιούς και Μακεδόνας ομοφύλους… νυν δε περί δουλείας ενίσταται πόλεμος τοις Έλλησι προς αλλοφύλους’ Πολύβιος Ιστοριών Θ’ 37, Οι Έλληνες

55 Κhaled Hosseini ‘Α Thousand Splendid Suns’, Riverhead Books, New York 2007 σελ. 284.

Ας μην μένουμε σε λόγια αρχαιολόγων που δεν έχουν καν επισκεφτεί τον λόφο Καστά…..