Η απόσταση των περίπου 14 μέτρων που «χωρίζει» το κεφάλι της Σφίγγας από το σώμα της -στην είσοδο του ταφικού μνημείου- η αποκάλυψή του μαζί με θραύσματα από τα φτερά, αλλά και κομμάτια από το αριστερό θυρόφυλλο της βαριάς μαρμάρινης πόρτας, στα χώματα του τρίτου θαλάμου, περισσότερο γεννούν ερωτήματα, παρά δίνουν απαντήσεις.
Η κ. Χρυσούλα Παλιαδέλη, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ. και διευθύντρια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα, απαντά στα ερωτήματα του TheTOC.gr με μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα υπόθεση εργασίας
Η κ. Χρυσούλα Παλιαδέλη, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ. και διευθύντρια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα, απαντά στα ερωτήματα του TheTOC.gr με μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα υπόθεση εργασίας, η οποία πηγαίνει πιο μακριά από την «επόμενη μέρα».
Εάν το «σενάριο» περί τυμβωρυχίας και σύλησης του τάφου της Αμφίπολης θεωρείται ως το πλέον δημοφιλές (έχει μέχρι στιγμής τους περισσότερους υποστηρικτές στην επιστημονική κοινότητα), τα ευρήματα που ήρθαν στο φως το απόγευμα της περασμένης Τρίτης, ίσως έχουν «πρωταγωνιστές» άλλους, «φιλικά διακείμενους» και όχι τους τυμβωρύχους.
Ενα κεφάλι 80 κιλών γιατί δεν αφέθηκε στην είσοδο;
Ξεκινάμε από το εύλογο: Δεν είναι παράξενο ένα μαρμάρινο κεφάλι βάρους 80 κιλών –τίποτα δεν αποκλείει να βρεθεί στην αποχωμάτωση του τρίτου θαλάμου και το κεφάλι της άλλης Σφίγγας- να μεταφέρθηκε σε απόσταση 14 μέτρων από το σώμα του γλυπτού; Γιατί να μπουν σε αυτόν τον κόπο;
Μήπως αυτοί που «νοικοκύρεψαν» τον τάφο μετά την καταστροφή του, θέλησαν να συγκεντρώσουν τα κομμάτια του ταφικού μνημείου που είχαν καταστραφεί από τους τυμβωρύχους σε έναν χώρο σαν «αποθέτη»;
«Αυτό είναι ένα ερώτημα που έχει δύσκολη απάντηση» λέει η κ. Παλιαδέλη. «Αλλά υπάρχουν περισσότερες από μία αναγνώσεις. Τον λόγο για τον οποίον κατ’ αρχάς αφαιρέθηκαν τα κεφάλια των Σφιγγών δεν μπορώ να τον αγγίξω – αδυνατώ να προβάλω τη λογική μου στη λογική τους (σ.σ. των τυμβωρύχων).
Καταστράφηκε το γλυπτό, ναι, αλλά το γεγονός ότι βρέθηκε θαμμένο, γιατί στην ουσία κάτω από την επιφάνεια του κατωφλιού ήταν, είναι ένα ζήτημα.
Μήπως αυτοί που “νοικοκύρεψαν” τον τάφο μετά την καταστροφή του, θέλησαν να συγκεντρώσουν τα κομμάτια του ταφικού μνημείου που είχαν καταστραφεί από τους τυμβωρύχους σε έναν χώρο σαν “αποθέτη”; Βεβαίως, πρόκειται για μία υπόθεση εργασίας».
Εάν πρόκειται για «απόθεση», πότε έγινε;
Εάν αποδειχθεί η παραπάνω υπόθεση εργασίας, έχουμε ελπίδες να μάθουμε πότε συνέβη; Πότε μπήκαν οι άνθρωποι αυτοί στον συλημένο πια τάφο και «μάζεψαν τα κομμάτια» του; Η κ. Παλιαδέλη απαντά: «Πρέπει να προκύψουν στοιχεία –ή, ελπίζω ότι, θα προκύψουν στοιχεία- από το σημείο, τον “λάκκο” που περιείχε τα νέα ευρήματα, για να δούμε τη «χρονική στιγμή».
Εάν έχουν βρεθεί στο ίδιο σημείο, όστρακα αγγείων, κάποιο νόμισμα, κάποιο στοιχείο που τέλος πάντων βοηθά στη χρονολόγηση, θα είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε και το πότε έγινε η “απόθεση”. Χωρίς αναγκαστικά να συνδέσουμε το γεγονός αυτό με την τυμβωρυχία».
Για ποιόν λόγο γίνεται η «απόθεση»;
«Παράδειγμα: Στην ανασκαφή της Αγοράς στη Βεργίνα βρήκαμε εντυπωσιακά μαρμάρινα γλυπτά και επιγραφές του 4ου π.Χ. αι., θαμμένα σε λάκκο πολύ αργότερα. Εννοώ, γλυπτά που συγκεντρώθηκαν εκεί μετά από κάποια καταστροφή. Από τα συνευρήματα στον αποθέτη αυτόν, μπορέσαμε και χρονολογήσαμε την περίοδο της απόθεσης.
Πιθανώς το έκαναν για να αποκαταστήσουν την ιερόσυλη πράξη (των τυμβωρύχων). ‘Η των «καταστροφέων» του τάφου
Πιθανώς το έκαναν για να αποκαταστήσουν την ιερόσυλη πράξη (των τυμβωρύχων). ‘Η των «καταστροφέων» του τάφου. Μόνο έχοντας ωστόσο, πλήρη εικόνα του τι υπάρχει μέσα στον ενδεχόμενο αποθέτη, μπορεί κανείς να είναι σίγουρος. Παραμένει απλά ένα ενδεχόμενο».
Κάτω από το δάπεδο
«Τα ευρήματα στην τάφο της Αμφίπολης αποκαλύφθηκαν κάτω από το μαρμάρινο κατώφλι (σ.σ. έγινε από τους αρχαιολόγους δοκιμαστική τομή στο κατώφλι, στην είσοδο του τέταρτου χώρου 2 Χ 2 μ και σε βάθος 0,45), άρα στην ουσία βρέθηκαν κάτω από την επιφάνεια χρήσης του χώρου, κάτω από το δάπεδο. Αυτό πιθανότατα έχει και όρια το- σκάμμα στο φυσικό έδαφος.
Η εικόνα που έχω είναι αυτή, μπορεί να είναι εντελώς λανθασμένη, γιατί δεν έχω την ανασκαφική εικόνα. Η ανασκαφέας θα δει εάν πρόκειται για έναν λάκκο που σκάφτηκε στο δάπεδο και χαμηλότερα και εάν αυτός ο λάκκος έχει όρια, διακριτά από το φυσικό έδαφος, τότε θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε «αποθέτη».
Τέτοιου είδος αποθέτες, γνωστοί και σε ιερά, μπορούν να οριοθετηθούν. Αυτό θα το δει η ανασκαφέας».
Βεργίνα, Μεγάλη Τούμπα
«Η αποκατάσταση μιας ιερόσυλης πράξης διαπιστώθηκε ανασκαφικά και στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας: Στα πάνω στρώματα του τύμβου, αλλά σε ορισμένα σημεία και χαμηλότερα, βρήκαμε έναν μεγάλο αριθμό σπασμένων βίαια από ανθρώπινα χέρια επιτύμβιων στηλών, που οι κατασκευαστές του τύμβου θεώρησαν σωστό να μεταφέρουν όχι μόνο προκειμένου να χρησιμοποιήσουν τα κομμάτια τους ως οικοδομικό υλικό για την κατασκευή του τύμβου (ο συνολικός όγκος τους ήταν πολύ μικρός σε σχέση με το μέγεθος του τύμβου), αλλά τοποθετώντας τα κομμάτια με φροντίδα ανάμεσα στις πέτρες μιας μεγάλης λιθοκατασκευής, σαν να ήθελαν να αποκαταστήσουν την ιερόσυλη καταστροφή του νεκροταφείου».
Αμφίπολη
«Στην περίπτωση της Αμφίπολης, αν έχουμε “απόθεση” πρέπει να σκεφτόμαστε μία πράξη που ακολούθησε την τυμβωρυχία ή την καταστροφή.
Εάν ήταν μία πράξη τυμβωρύχων με τη λογική του «κρύβω για να το πάρω αργότερα», δεν θα το πήγαιναν 14 μέτρα πίσω… Άλλωστε οι τυμβωρύχοι δεν ενδιαφέρονταν για λίθινα. Τα μετάλλινα αντικείμενα τους ενδιέφεραν.
Το κρύψιμο των κομματιών -κεφάλι, φτερά, κομμάτια από τη σπασμένη θύρα- μου θυμίζει περισσότερο αποθέτες, δηλαδή συμμάζεμα και αποκατάσταση μίας ιερόσυλης πράξης, παρά (προσωρινή) απόκρυψη τυμβωρύχου.
Επαναλαμβάνω ότι, για τη στήριξη της υπόθεσης αυτής χρειάζονται στοιχεία που δεν έχω στη διάθεση μου…»
Βανδαλισμός και τυμβωρυχία
«Ο βανδαλισμός είναι η καταστροφή ενός μνημείου και έχει ένα ιδεολογικό υπόβαθρο.
Η τυμβωρυχία (όπως και η αρχαιοκαπηλεία) γίνεται για πλουτισμό, με την αφαίρεση των πολύτιμων αντικειμένων.
Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι σαφής, αλλά ενίοτε μπορεί και να συνυπάρχουν.
Στη Βεργίνα συνέβη βανδαλισμός και τυμβωρυχία στο εκτεταμένο νεκροταφείο των Αιγών, στις αρχές του 3ου αι. π.χ. από τους Γαλάτες μισθοφόρους του Πύρρου… τα περιγράφει αρχαία πηγή. Μπήκαν οι Γαλάτες στις Αιγές, κατέστρεψαν τους βασιλικούς τάφους, πέταξαν τα οστά έξω, για να έλθουν στη συνέχεια οι κατασκευαστές της Μεγάλης Τούμπας και να συμμαζέψουν ό, τι απέμεινε».
Ελπίζω πως η μελέτη που θα ακολουθήσει την ολοκλήρωση της ανασκαφής στην Αμφίπολη θα δώσει απαντήσεις στα σύνθετα ερωτήματα που θέτει το συγκλονιστικό αυτό μνημείο».
TheTOC.gr
