Στο φύλλο της 30/9/2014 της εφημερίδας ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ της Καβάλας, καθώς και στην ηλεκτρονική έκδοσή της, στα πλαίσια της δημοσίευσης μιας σειράς άρθρων μου με τίτλο «ΘΕΟΙ, ΗΜΙΘΕΟΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΑΔΕΣ ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙ ΤΟ ΠΑΓΓΑΙΟ ΟΡΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ», αναφέρθηκα εκτεταμένα στον μυθικό βασιλιά των Θρακών του Παγγαίου, τον Ρήσο, λέγοντας, ήδη στον πρόλογο των άρθρων μου, επί λέξει τα εξής: «Πιο πολύ μ’ εντυπωσίασε το γεγονός πως το μνημείο που καθημερινά αποκαλύπτει η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έχει την γνωστή μέχρι σήμερα μορφή των μακεδονικών τάφων, αλλά φαίνεται σαν ν’ αντιγράφει κάποιο λατρευτικό σπήλαιο του Παγγαίου, σαν εκείνο στο οποίο ο Ευριπίδης τοποθέτησε τον μυθικό βασιλιά των Θρακών του Παγγαίου, τον Ρήσο, στην ομώνυμη τραγωδία του……….. Ο προβληματισμός μου, λοιπόν, μήπως κάτω από τον μεγάλο τύμβο της Αμφίπολης, με τις σφίγγες που προλέγουν τα μελλούμενα, εκτός από τον τάφο κάποιου επιφανέστατου άνδρα, κρύβεται και κάποια αρχαιότερη, σπηλαιική λατρεία, με ωθεί στο να εντρυφήσω στους αρχαίους αυτούς μύθους και θρύλους του Παγγαίου ….»
Και για μεν τον Ρήσο αναφέρομαι σε όσα στο σχετικό άρθρο μου έγραφα, το οποίο μπορείτε να δείτε στον ακόλουθο σύνδεσμο: http://www.xronometro.com/risos-paggaio/
Αφορμή, όμως, για να επανέλθω στον αρχαίο ήρωα του Παγγαίου, μ’ αυτή τη νέα δημοσίευση, στάθηκε το γεγονός ότι, λίγο μετά τη δημοσίευση του πιο πάνω άρθρου μου για τον Ρήσο, στον μεγαλοπρεπή τύμβο του λόφου «Καστά» της Αμφίπολης βρέθηκε, κάτω από το πάτωμα του τρίτου θαλάμου, ένας τάφος με τα διαταραγμένα οστά ενός νεκρού, στον οποίο, σύμφωνα με την σχετική ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού, αποδίδονταν λατρείες ήρωα. Ποιος, όμως, θα μπορούσε να είναι ο αφηρωισμένος νεκρός, ο ήρωας που λατρευόταν κάτω από το μεγαλόπρεπο μνημείο που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη;
Κατ’ αρχήν, δεν σκοπεύω (και δεν μπορώ) ν’ αντιπαρατεθώ στους ειδικούς επιστήμονες που ανασκάπτουν τον τύμβο, παίρνοντας, όμως, ως δεδομένη την πιο πάνω ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού, δεχόμενος, δηλαδή, κι εγώ ότι στον μεγαλοπρεπή τύμβο της Αμφίπολης αποδίδονταν τιμές ήρωα σε κάποιο νεκρό, (έστω κι αν δεν είναι αυτός που βρέθηκε θαμμένος κάτω από τον τρίτο θάλαμο), τολμώ, με βάση τις λιγοστές γνώσεις μου, (γνώσεις ενός απλού φιλίστορος), να προσθέσω κι εγώ μια υπόθεση, στο πλήθος των υποθέσεων που βλέπουν καθημερινά το φως της δημοσιότητας, προσπαθώντας, όμως, να τεκμηριώσω την υπόθεσή μου αυτήν όσο γίνεται επαρκέστερα.
Όπως είχα αναφέρει στο άρθρο μου για τον Ρήσο, όταν οι Αθηναίοι θέλησαν να βάλουν το πόδι τους στην πλούσια, μεταλλοφόρο περιοχή του Παγγαίου κι αποφάσισαν, το 437 π.Χ., να στείλουν μια ομάδα αποίκων στην πόλη των Εννέα Οδών του Στρυμόνα, με οικιστή τον Αγνωνα, έπρεπε να νομιμοποιήσουν την εκεί παρουσία τους. Έτσι, κατά το 3ο έτος της 85ης Ολυμπιάδος….. ας αφήσω, όμως, τον Πολύαινο, στο 6ο βιβλίο των «Στρατηγημάτων» του, ν’ αφηγηθεί τη συνέχεια:
Τα παραπάνω σας τα παραθέτω, σ’ ελεύθερη μετάφραση:
«Ο Άγνων ξεκίνησε να ιδρύσει αττική αποικία, θέλοντας ν’ αποικίσει τις ονομαζόμενες Εννέα Οδούς, πάνω στον Στρυμόνα’ Υπήρχε όμως ο εξής χρησμός στους Αθηναίους:
Είστε τίποτε πρόθυμοι, γιοί των Αθηναίων, να κτίσετε δια της βίας στον πολυπόδαρο τόπο; Αυτό θα είναι δύσκολο για σας, χωρίς τη θέληση των θεών. Γιατί δεν είναι γραφτό (να το πετύχετε), προτού βρείτε και φέρετε από την Τροία το λείψανο του Ρήσου και το κρύψετε με λαμπρότητα στην πατρική του γη. Μόνο τότε θα μπορούσατε ν’ αποκτήσετε δόξα. Αφού ο Θεός έδωσε αυτόν τον χρησμό, ο στρατηγός Άγνων έστειλε άνδρες στην Τροία, οι οποίοι νύχτα άνοιξαν το ταφικό μνημείο του Ρήσου και πήραν τα οστά. Και αφού τοποθέτησαν τα οστά σε κόκκινη χλαμύδα, τα φέρνουν στον Στρυμόνα. Όμως οι βάρβαροι που κατείχαν τον τόπο εκείνο, τους εμπόδιζαν να διαβούν τον ποταμό. Τότε ο Άγνων σύναψε τριήμερες σπονδές με τους βαρβάρους κι έτσι τους απομάκρυνε κι αφού πέρασε νύχτα τον Στρυμόνα, μαζί με το στράτευμά του, τα μεν οστά του Ρήσου τα έθαψε δίπλα στον ποταμό, αφού δε κατέστρεψε την τάφρο, κατασκεύασε τείχος κάτω από το φεγγάρι. Την ημέρα δεν εργάζονταν και ολόκληρο το έργο εκτελέστηκε μέσα σε τρεις νύχτες. Μόλις δε οι βάρβαροι, μετά τρεις ημέρες, ήλθαν κι είδαν κτισμένο το τείχος, κατηγορούσαν τον Άγνωνα, ότι παραβίασε τις σπονδές. Εκείνος, όμως, είπε ότι δεν έπραξε τίποτε το άδικο, διότι οι σπονδές έκαναν λόγο για τρεις ημέρες, όχι για τρεις νύχτες. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο Άγνων αποίκισε τις Εννέα Οδούς και την πόλη ονόμασε Αμφίπολη».
Δίπλα, λοιπόν, στον ποταμό Στρυμόνα, λοιπόν ο Άγνων έθαψε τα λείψανα του αρχαίου βασιλιά των Θρακών, του Ρήσου, σύμφωνα με τον Πολύαινο, ενώ ο ιστορικός Μαρσύας από τους Φιλίππους, στις Μακεδονικές Ιστορίες του, είναι ακόμη σαφέστερος, αφού αναφέρει ότι οι άποικοι έθαψαν τα λείψανα του γιου του Στρυμόνα, του Ρήσου, στην κορυφή ενός λόφου, που τον έβρεχε ο Στρυμόνας, ενώ ακριβώς απέναντι από το μνημείο που ανήγειραν για τον ήρωα, έφτιαξαν έναν βωμό, που τον αφιέρωσαν στην μητέρα του, την Μούσα Κλειώ. («Έστιν ιερόν της Κλειούς εν Αμφιπόλει, ιδρυθέν απέναντι του Ρήσου μνημείου, επί λόφου τινός».
Οδυσσέας και Διομήδης κλέβουν τα άλογα του Ρήσου
Έτσι η λατρεία του αρχαίου βασιλιά των Θρακών του Παγγαίου, του Ρήσου, που υπήρχε από αιώνες ανάμεσα στους Θράκες, αποτέλεσε μια από τις επίσημες λατρείες της νέας πόλης. Ο ηρωοποιημένος, αρχαίος βασιλιάς συνέχισε να λατρεύεται στην Αμφίπολη και μετά την ίδρυσή της, όπως συνέχισε να λατρεύεται απ’ όλους τους Θράκες, κι όχι μόνο απ’ αυτούς που κατοικούσαν γύρω από το Παγγαίο. Γνωρίζουμε, μάλιστα, ότι ακόμη και μέχρι τον 3ο αιώνα μ.Χ. ο Ρήσος λατρευόταν από το θρακικό φύλο των Βησσών της Ροδόπης σαν θεός, με πιο γνωστές ιδιότητες αυτές του κυνηγού και του θεραπευτή, με τις οποίες θυμίζει έντονα έναν άλλο θεό των Θρακών όλης της αρχαίας Θράκης, τον Κύριο Ήρωα ή Θράκα Ιππέα, επίσης θεό θεραπευτή και κυνηγό και γι” αυτό πολλοί συγγραφείς θεωρούν ότι κάτω από τα δύο ονόματα κρύβεται η ίδια μεγάλη θεότητα των Θρακών, η ιδιαίτερα αγαπητή σ” αυτούς, αυτή του Διονύσου Σαβαζίου ή Βάκχου, τις σχέσεις του οποίου με τον ήρωά μας τις επιβεβαιώνει ο επίλογος της τραγωδίας «ΡΗΣΟΣ» του Ευρυπίδη, σύμφωνα με τον οποίο, o Ρήσος, γενόμενος ανθρωποδαίμων της διονυσιακής πομπής, δηλαδή γενόμενος από άνθρωπος ημίθεος, θα είναι για πάντα προφήτης του Βάκχου, κρυμμένος στα σπήλαια του Παγγαίου που η γη του κρύβει ασήμι, όπου, όχι μόνο θα προλέγει τα μελλούμενα, αλλά θα στέλνει ο ίδιος τη θεία φώτιση στους προφήτες του, για τους οποίους θα είναι σεβαστός θεός. (Στίχοι 967 επόμ. «..ου γαρ ες ταυτόν ποτε, έτ’ εισιν ουδέ μητρός όψεται δέμας, κρυπτός δ’ εν άντροις της υπαργύρου χθονός, ανθρωποδαίμων κείσεται βλέπων φάος, Βάκχου προφήτης ώστε Παγγαίου πέτραν ώκησε σεμνός τοίσιν ειδόσιν θεός»).
Πιστεύοντας, λοιπόν, ότι ο λόφος «Καστά», όπου ανασκάπτεται ο μεγάλος, ταφικός τύμβος, που βρεχόταν από τον Στρυμόνα, μέχρι τ’ αποστραγγιστικά έργα της δεκαετίας του 1930, ταιριάζει απόλυτα στις περιγραφές των αρχαίων ιστορικών που παρέθεσα κι έχει πάμπολλες πιθανότητες, να ήταν αυτός που φιλοξένησε τα λείψανα του Ρήσου που έφεραν οι Αθηναίοι άποικοι από την Τροία, ανακεφαλαιώνω:
Υπάρχει το περίλαμπρο, λατρευτικό σύνολο, (αυτό των τριών θαλάμων, που ανασκάφηκαν στον τύμβο της Αμφίπολης), το οποίο ήταν ανοιχτό κι επισκέψιμο και χρησιμοποιήθηκε, ίσως και για αιώνες, για την απόδοση τιμών σ’ έναν (ή περισσότερους;;) ηρωοποιημένους νεκρούς, (σύμφωνα, πάντα, με όσα συμπεραίνουμε από τις σχετικές ανακοινώσεις της ανασκαφέως και του Υπουργείου Πολιτισμού). Θεωρώ, επίσης, δεδομένη την χρονολόγηση του λατρευτικού συνόλου, στο τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα. Ο Ρήσος, όμως, θάφτηκε σε λόφο, δίπλα στον ποταμό Στρυμόνα, τον 5ο π.Χ. αιώνα. Αυτή η φαινομενική αντίφαση με οδηγεί στο να κάνω τις ακόλουθες δύο υποθέσεις:
Αν μεν αποδειχθεί, δια της μεθόδου του άνθρακα, πως ο νεκρός που βρέθηκε κάτω από τον τρίτο θάλαμο του λατρευτικού συνόλου (καθώς και αυτή η ίδια η ταφή του) είναι προγενέστερος του χρόνου κατασκευής του λατρευτικού συνόλου, (όπως εγώ πιστεύω), τότε πιστεύω επίσης και πως αυτό το λατρευτικό σύνολο κατασκευάστηκε πάνω από τον τάφο του ήρωα, ακριβώς επειδή ο χώρος ήταν ήδη ιερός, επειδή οι Θράκες και οι Αθηναίοι άποικοι της Αμφίπολης λάτρευαν εκεί τον ηρωοποιημένο θνητό (ανθρωποδαίμονα, κατά τον Ευρυπίδη) Ρήσο και γι’ αυτό, κάποιο μέλος της μακεδονικής, βασιλικής δυναστείας, (γιατί όχι κι ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος;) επέλεξε να κατασκευάσει τον μεγαλοπρεπή, ταφικό τύμβο του πάνω από τον τόπο της αρχαίας λατρείας του αγαπημένου ήρωα – ημίθεου των Θρακών, ακριβώς προκειμένου να δέχεται κι αυτό, από τους κατοίκους της περίφημης πόλης, τις λατρείες και τις τιμές που ταίριαζαν σ’ έναν ήρωα σαν τον μυθικό βασιλιά του Παγγαίου, για τον οποίο είχε μιλήσει ο Όμηρος και του είχε αφιερώσει μια ομώνυμη τραγωδία του ο Ευρυπίδης. Επειδή προκύπτει το εύλογο ερώτημα για το κατά πόσο τα οστά αυτά είναι τριών χιλιάδων χρόνων, μια πιθανή απάντηση είναι ότι επειδή οι Αθηναίοι δήλωσαν ότι τα οστά που έφεραν είναι του Ρήσου, έτσι πρέπει να είναι; Θα μπορούσαν κάλλιστα να βρουν κάποια άλλα οστά να τα τύλιξαν σε πορφυρά χλαμύδα και να τα παρουσίασαν με σκοπό σαν να είναι του Ρήσου, έτσι ώστε να εκπληρώσουν τον χρησμό!
Αν, πάλι, αποδειχθεί, πάντοτε δια της μεθόδου του άνθρακα, ότι ο νεκρός που βρέθηκε είναι σύγχρονος του χρόνου κατασκευής του λατρευτικού συνόλου, τότε θα πρέπει να συνεχίσουμε ν’ αναζητούμε, στον ίδιο λόφο και στα σπηλαιώδη χάσματα που, ασφαλώς, αυτός κρύβει, τον ήρωα της Αμφίπολης, τον Ρήσο, αλλά κι εκείνο και πάλι το μέλος της μακεδονικής, βασιλικής δυναστείας, που κατασκεύασε το ταφικό μνημείο του στον ίδιο χώρο, για να νομιμοποιήσει την απόδοση τιμών ήρωα και στο δικό του πρόσωπο! Και στις δύο περιπτώσεις, ο τύμβος της Αμφίπολης είμαι βέβαιος ότι θα κάνει αμέτρητες γενιές Ελλήνων περήφανες για τους αρχαίους προγόνους μας, τους υπέροχους μύθους τους και τον λαμπρό πολιτισμό τους.
ΘΟΔΩΡΟΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ ΛΥΜΠΕΡΑΚΗΣ
xronometro.com
