Με κάθε προσήλωση στην ταπεινότητα του ανειδίκευτου, το άρθρο αυτό γράφεται λίγο μετά την αποκάλυψη της Περσεφόνης στο ψηφιδωτό της Αμφίπολης. Συμμετέχει στη συζήτηση των ανειδίκευτων, όχι των ειδικών, και, ως τέτοιο, δεν υπεισέρχεται καθόλου στην αρχαιολογική εργασία, αλίμονο! Θέλει όμως να κάνει ορισμένες παρατηρήσεις στις… παρατηρήσεις που διατυπώνονται και δημοσιεύονται από ειδικούς και μη, πάντα δε σε ό,τι αφορά το μύθο της Περσεφόνης και τον λόγο που παρασταίνεται στην Αμφίπολη, δεν θέλουμε να πούμε τίποτα για το ίδιο το ταφικό μνημείο, παρά μόνο τ” αναγκαία συνδετικά στοιχεία του θέματος:
Αν και έχουν ανασκαφεί περισσότεροι από εκατό Μακεδονικοί τάφοι, μόνο στις Αιγές και την Αμφίπολη εμφανίζεται η παράσταση της Περσεφόνης! Σα να είναι “σήμα κατατεθέν” μιας ορισμένης δυναστείας. Όπως και ο δαφνοστεφής Πλούτων, κάτι σημαίνει κι αυτό, δε μπορεί να είναι τυχαίο. Χαράζει ευκρινώς μία διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους τάφους των βασιλέων από τη μια και, από την άλλη, στους τάφους των στρατηγών, των αξιωματούχων ή των πλουσίων. Αν λοιπόν η παράσταση υπονοεί ότι η “αρπαγή της Περσεφόνης” χρησιμοποιείται μόνο στον τάφο των μελών της βασιλικής οικογένειας των Μακεδόνων, θα επιβεβαιωθεί ή θα διαψευστεί στο τέλος της ανασκαφής.
Προς το παρόν, ακόμα και να το σκέφτεται ή να το ελπίζει, κανείς δεν τολμά να πει ότι πρόκειται για τον τάφο του Αλεξάνδρου, επειδή οι ιστορικές πηγές πουθενά δεν αναφέρουν μεταφορά της σορού του στη Μακεδονία.
Το θέμα μας είναι: Τι δουλειά έχει άραγε η “αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα” σε ένα ταφικό μνημείο και μάλιστα κατ” επανάληψη; Ότι η παράσταση δεν είναι σε άλλον Μακεδονικό τάφο, είναι όμως στην Αμφίπολη, σημαίνει άραγε ότι ο ένοικος ανήκει στην βασιλική οικογένεια την Τημενιδών; Αν ναι, γιατί στην Αμφίπολη και όχι στις Αιγές;
Η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι καθόλου εύκολη, τουλάχιστο προς το παρόν. Εντύπωση μάλιστα προκαλούν οι αμέτρητες “κοτσάνες” που εκστόμισαν αμέτρητοι ντόπιοι και ξένοι ειδικοί, αρχαιολόγοι ή καθηγητές φημισμένων πανεπιστημίων, άρθρα ή αναλύσεις των οποίων φιλοξενούν διάσημες εφημερίδες και περιοδικά. Εντύπωση προκαλεί και η σεβαστική προβολή αυτών των “επιστημονικών απόψεων” από τα εγχώρια Μέσα Ενημέρωσης που (χαζοχαρούμενα, θα έλεγε κανείς) παρουσιάζουν τη μία και την άλλη θεωρία καλλιεργώντας υποτίθεται τη μαγεία και το δέος που προκαλεί το μνημείο, στην ουσία όμως καλλιεργούν τη γενική σύγχυση. Δεν είναι μόνο ότι όλοι αυτοί απεφάνθησαν πριν τελειώσουν οι εργασίες της ανασκαφής (πράξη που συνιστά αντιεπιστημονική, όσο και αντιδεοντολογική συμπεριφορά, ούτως ή άλλως) είναι ότι απέδειξαν στην πράξη την ανεπάρκειά τους στην ανάγνωση της αρχαίας Ελληνικής Σκέψης. Κάνουν ευθύγραμμη θεώρηση της ιστορίας, εν αντιθέσει με την φιλοσοφία του Ελληνισμού που είναι κυκλική. Ο αποσυμβολισμός των αρχαίων μύθων και των ζωγραφικών ή των ψηφιδωτών παραστάσεων που αποτυπώνουν τους αρχαίους μύθους, είναι, καθώς φαίνεται, άγνωστος για την επιστημονική κοινότητα, άγνωστη ακόμα και στους λάτρεις της αρχαίας Ελλάδας! Εν προκειμένω, στο πρόσωπο της Περσεφόνης που την αρπάζει ο Πλούτων, βλέπουν τη… Ρωξάνη. Άλλος, μετά, λέει ότι, όχι, η Ρωξάνη καταγόταν από το σημερινό Αφγανιστάν, άρα δε μπορεί να είναι κοκκινομάλα, επομένως είναι η Ολυμπιάδα που καταγόταν από την Ήπειρο και ήταν η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου! Άλλος βλέπει στο πρόσωπο του Ερμή τον ίδιο τον Αλέξανδρο σε μικρή ηλικία. Ό,τι νά “ναι! Επιστήμων είναι, ό,τι θέλει λέει! Ποιος θα τον αμφισβητήσει;
Η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη εξηγεί ότι η συγκεκριμένη παράσταση έχει συμβολική σημασία και μπορεί να δηλώνει κάποια σχέση του νεκρού στον τάφο με τον βασιλικό μακεδονικό οίκο. «Βρίσκουμε τη σκηνή της αρπαγής της Περσεφόνης στην τοιχογραφία του λεγόμενου τάφου της Περσεφόνης, στο βασιλικό νεκροταφείο των Αιγών. Έχουμε και δεύτερη απεικόνιση με τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη, σε σκηνή ιερού γάμου, στον μαρμάρινο θρόνο, στον τάφο της Ευρυδίκης, μητέρας του Φιλίππου, στις Αιγές. Ο πολιτικός συμβολισμός είναι πολύ ισχυρός σε όλες τις εποχές. Το καθαρά ταφικό θέμα με την Περσεφόνη συνδέεται με τις λατρείες του κάτω κόσμου και τις Διονυσιακές τελετές στις οποίες αρχιερέας ήταν ο εκάστοτε επικεφαλής του οίκου των Μακεδόνων» τόνισε η γενική γραμματέας.
Πολύ σωστά! Μόνο που “η αρπαγή της Περσεφόνης” δεν συνδέεται μόνο με τις Διονυσιακές τελετές, όπως σημειώνει η κυρία Μενδώνη, συνδέεται και με τις Ορφικές. Ήταν δε το βασικό θέμα στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου λατρεύονταν η Δήμητρα και η Περσεφόνη μαζί. Καθόλου τυχαίο επίσης, αφού οι βασιλείς των Μακεδόνων, επομένως ΚΑΙ ο Αλέξανδρος, ήταν μυημένοι στα Καβείρια Μυστήρια, τα οποία δεν ήταν καθόλου διαφορετικά από τα Ελευσίνια, απόδειξη ότι “η αρπαγή της Περσεφόνης” είναι κοινή. Τα Καβείρια Μυστήρια λοιπόν οι Μακεδόνες βασιλείς τα υπηρετούσαν ως αρχιερείς. Πολύ σημαντική πληροφορία αυτή! Το ερώτημα τώρα είναι: Θα μπορούσε άραγε να παρασταθεί “η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα” σε έναν (Μακεδονικό) τάφο, ο ένοικος του οποίου δεν θα ήταν αρχιερεύς των Καβειρίων ή των Ελευσινίων Μυστηρίων; Η απάντηση είναι κατηγορηματική: Όχι. Συνεπώς στον τάφο της Αμφίπολης ο ένοικος ανήκει οπωσδήποτε στην βασιλική οικογένεια των Τημενιδών και, σίγουρα, σιγουρότατα, δεν είναι κάποιου στρατηγού, δεν είναι του Ηφαιστίωνα, ούτε του Νεάρχου, ούτε της Ρωξάνης, ούτε του Κάσσανδρου, ούτε άλλου. Μήπως της Ολυμπιάδας; Θα μπορούσε να είναι της Ολυμπιάδας, αν δεν υπήρχε στη μέση ο λέων. Μήπως, τότε, του γιου του Αλέξανδρου; Θα μπορούσε να ήταν ο τάφος του μικρού γιου του Αλέξανδρου, αν είχε προλάβει να γίνει αρχιερέας των Καβειρίων Μυστηρίων! Είναι σαφές όμως ότι δεν πρόλαβε, αφού δολοφονήθηκε αμούστακο παιδί. Άρα δεν είναι ούτε αυτουνού.
Ούτως εχόντων… ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας θυμηθούμε τον αρχαίο μύθο που διηγείται την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Από την αφήγηση αυτή κάτι μπορεί να βγει…
Ο μύθος της Περσεφόνης
Η Περσεφόνη ήταν κόρη της θεάς Δήμητρας και του Διός. Ο Ζευς αποφάσισε να κάνει δική του τη Δήμητρα που, αν και καλλονή, αδιαφορούσε για τους άντρες, αν είναι δυνατόν! Τι να κάνει κι αυτός; Μεταμορφώθηκε σε ταύρο! Σου λέει, δεν αρκείται σε ημίμετρα η κυρία, εδώ χρειάζονται έκτακτα προσόντα, δεν ενδιαφέρεται για τους άνδρες η γυναίκα, ε, δε μπορεί, σε έναν νταβραντισμένο ταύρο θα κάτσει, θα πει κι ένα τραγούδι. Ο υπολογισμός του αποδείχτηκε αλάνθαστος. Τι θεός θα ήταν άλλωστε αν δεν μπορούσε να δει στα βάθη του μυαλού της! Άβυσσος η ψυχή της γυναίκας, ακόμα και για έναν θεό, ναι, αλλά για έναν μπερμπάντη θεό σαν τον Δία, κάτι τέτοια ήταν σίγουρα παιγνιδάκι… Ο ταύρος σαγήνευσε τη Δήμητρα, του δόθηκε όλο χαρά, ψυχή τε και σώματι, καθώς λένε, μια ηλιόλουστη μέρα, εκεί σε κάτι απόμερα λιβάδια. Βάλε τώρα σκηνή! Στις μέρες μας η κτηνοβασία είναι ποινικό αδίκημα. Εμ, το αντίθετο, τι έπρεπε να είναι; Τελοσπάντων, όπως συμβαίνει πάντα με τους θεϊκούς έρωτες, η ωραία Δήμητρα έμεινε έγκυος. Εννιά μήνες αργότερα γεννήθηκε ένα κοριτσάκι, που ονομάστηκε Περσεφόνη.
Όσο μεγάλωνε η Περσεφόνη, μεγάλωνε και η ομορφιά της. Τη βλέπει ο Πλούτων και παθαίνει ψυχικό τραλαλά. Ο θεός του Άδη την ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα και αποφάσισε να την κλέψει. Θα μπορούσε να ζητήσει το χέρι της σαν κύριος, αλλά ποια μάνα θα έδινε την ευλογία της σε έναν γάμο με τον άρχοντα του Κάτω Κόσμου; Θα έφτυνε στον κόρφο της για να εξατμιστεί από μπροστά της ο εξαποδώ. Σύμφωνα με τον Ομηρικό ύμνο προς τη Δήμητρα, η νεαρή Περσεφόνη μάζευε λουλούδια στο Νύσιο πεδίο. Την συντρόφευαν η Αθηνά, η Άρτεμις και οι Ωκεανίδες νύμφες. Ανέμελη η Περσεφόνη, απομακρύνθηκε από τη συντροφιά της, αναζητώντας το πιο όμορφο λουλούδι. Όταν έσκυψε να πιάσει έναν νάρκισσο, η γη χωρίστηκε στη μέση και από τα έγκατα εμφανίσθηκε ένα άρμα. Οδηγός ήταν ο Πλούτων που με το ένα χέρι κρατούσε τα χαλινάρια των αλόγων και με το άλλο άρπαξε την πανέμορφη κοπέλα. Οι κραυγές της δεν ακούστηκαν από κανέναν και η Περσεφόνη βρέθηκε βασίλισσα στο μαύρο βασίλειο του Κάτω Κόσμου.
Μάταια η Δήμητρα έψαχνε την κόρη της μέρα και νύχτα. Απ’ τη λύπη της, η γη και οι καλλιέργειες άρχισαν να μαραζώνουν. Μετά από καιρό, ο Ήλιος που έβλεπε τα πάντα απ’ τον ουρανό, λυπήθηκε την απαρηγόρητη θεά και της είπε πού βρισκόταν η κόρη της. Η Δήμητρα απαίτησε να επιστραφεί η Περσεφόνη, αλλιώς δεν θα άφηνε τη γη να ξανανθίσει. Ο Ζευς, παρακινημένος απ’ τις ικεσίες των ανθρώπων που πεινούσαν, διέταξε τον Πλούτωνα να ελευθερώσει την Περσεφόνη.
Ο Θεός του Άδη δεν είχε άλλη επιλογή απ’ το να υπακούσει, αλλά, πονηρός και δόλιος καθώς ήταν (μπροστά του ο σατανάς δεν έπιανε μπάζα) πρώτα έδωσε στην Περσεφόνη να φάει ένα ρόδι. Και, λες δηλαδή… καλά, τόσον καιρό δεν έτρωγε τίποτα η κοπέλα, νηστική την είχε ο αλήτης; Λεπτομέρειες! Ο Πλούτων γνώριζε ότι, αν η κοπέλα κατανάλωνε τροφή στον Κάτω Κόσμο, θα δενόταν μαζί του και δεν θα μπορούσε να φύγει. Ε; Κάτι σα μαγικό φίλτρο δηλαδή… Η Περσεφόνη έφαγε έξι σπόρια κι επισφράγισε έτσι τη μοίρα της. Όταν το έμαθε η Δήμητρα, έγινε έξαλλη (ο νόμος είναι νόμος, σου λέει, ακόμα και για τους θεούς) και για να την ηρεμήσει ο Δίας, πρότεινε ένα συμβιβασμό: Για κάθε σπόρο που έφαγε η Περσεφόνη, θα έμενε και ένα μήνα στον Άδη! Σολομώντεια λύση: Μισό από δω, μισό από κει! Λοιπόν, η κοπέλα θα περνούσε το μισό χρόνο δίπλα στη μητέρα της και τον άλλο μισό με τον Πλούτωνα. Η Δήμητρα αποδέχτηκε την απόφαση, αλλά δεν ξεπέρασε ποτέ το χαμό της κόρη της.
Έκτοτε τους έξι μήνες που η Περσεφόνη βρισκόταν στον Άδη, η Δήμητρα πενθούσε και μαζί της πενθούσε και η φύση. Τα δέντρα έχαναν το φύλλωμά τους, οι καλλιέργειες ασθενούσαν και βαρύς χειμώνας έπεφτε στη γη. Όμως, όταν η Περσεφόνη επέστρεφε στη μητέρα της, η χαρά της Δήμητρας πρασίνιζε τη γη και άνθιζε τα φυτά.
Στο σημείο αυτό θα δανειστούμε μία δημοσιευμένη υπέροχη περιγραφή για την τοιχογραφία των Αιγών (δεν γνωρίζουμε τον συντάκτη):
Η τοιχογραφία στις Αιγές
Η τοιχογραφία με την αρπαγή της Περσεφόνης έχει βρεθεί σε έναν κιβωτιόσχημο τάφο στις Αιγές με διαστάσεις 3Χ4,5 μ. ο οποίος χρονολογείται γύρω στο 350 π.Χ. και ο οποίος ανήκε σε μια νεαρή γυναίκα περίπου 25 χρονών που πρέπει να πέθανε στη γέννα και θάφτηκε εδώ μαζί με το βρέφος της, η οποία εικάζεται ότι είναι μια από τις επτά συζύγους του Φιλίππου Β΄, πιθανότατα η Νικησίπολις από τις Φερές, η μητέρα της Θεσσαλονίκης. Στον βόρειο τοίχο του τάφου βρίσκεται η εκπληκτική τοιχογραφία. Στη μέση της εικόνας δεσπόζει το άρμα με τα τέσσερα λευκά άλογα. Ο Άδης, πιο μεγάλος απ” όλες τις άλλες μορφές, άρπαξε τη λεία του και πηδάει στο άρμα. Στο δεξί χέρι του ο βασιλιάς των νεκρών σφίγγει το σκήπτρο της εξουσίας και τα γκέμια των αλόγων, που τινάζονται με τα μπροστινά πόδια στον αέρα, ξεκινώντας ήδη τον ξέφρενο καλπασμό τους. Ανάμεσα από τα πόδια του, φυλακισμένη στη σκοτεινή αγκαλιά του, ο Πλούτων κρατάει σφιχτά την Περσεφόνη. Η Κόρη είναι γυμνή. Το φουστάνι της γλίστρησε κι έπεσε. Έμεινε μόνο το κορδόνι που το κρατούσε στον ώμο της και το πορφυρό της ιμάτιο να κρύβει την ήβη, να γίνεται φόντο για τους μαλακούς γοφούς της και να χάνεται σμίγοντας με το πορφυρό του ιματίου του Πλούτωνα. Σε μια ύστατη προσπάθεια να ξεφύγει, η Κόρη τινάζεται προς τα πίσω, το σώμα της τεντώνεται, τρυφερό σα μίσχος λουλουδιού, να ξεγλιστρήσει από τα σκέλια και το μπράτσο που το σφίγγουν σαν τανάλια. Απόλυτα αδύναμη, απλώνει τα μπράτσα, ικετεύοντας απελπισμένα για τη βοήθεια που δεν θα έρθει. Ο άνεμος παίρνει τα μαλλιά της, τα μάτια της βασιλεύουν, το πρόσωπο της γίνεται μάσκα απόγνωσης. Η άρνηση της Κόρης να δεχτεί τη Μοίρα της, η επιθυμία της να γαντζωθεί στον κόσμο που αναγκάζεται ν” αφήσει και η αποστροφή της για τον Άδη γίνεται ολοφάνερη μέσα από την κίνηση του σώματος της που είναι ολότελα αντίθετη προς τη δική του και μέσα από την απομάκρυνση των κεφαλιών τους. Με μια εξαιρετικά δυναμική και σχεδιαστικά ιδιαίτερα τολμηρή, ανοιχτή σύνθεση, που στηρίζεται στην ένταση, αλλά και στην ισορροπία που παράγουν δύο διαγώνιες που διασταυρώνονται, ένα εύρημα που μάλλον αυτός εισάγει στην παραδοσιακή εικονογραφία της Αρπαγής, ο καλλιτέχνης κατορθώνει ν” αποδώσει όλη τη δραματική ένταση της αντιπαράθεσης του κυνηγού με το θήραμα, του αρσενικού με το θηλυκό, της ζωής με το θάνατο.
Πίσω από το άρμα, στην ανατολική γωνία της εικόνας, μισογονατισμένη στο χώμα, μια φίλη της Περσεφόνης παρακολουθεί το δράμα, πετρωμένη από φόβο. Το φόρεμά της γλίστρησε και το στήθος της είναι γυμνό, όμως το χρυσοκάστανο ιμάτιό της με τη φαρδιά μενεξελιά μπορντούρα την τυλίγει ακόμα, σχηματίζοντας ένα θερμό στεφάνι, μέσα στο οποίο προβάλλεται η σαγηνευτική λευκότητα του δέρματός της. Λυγισμένη στα δύο σηκώνει το χέρι να φυλαχτεί, μοιάζει να θέλει να φύγει και να μη μπορεί, παγωμένη σα σε εφιάλτη, ακούσιος μάρτυρας του αποτρόπαιου. Τα μάτια της σχεδιασμένα εντελώς λιτά, δυο γραμμούλες και μια βουλίτσα όλο κι όλο και όμως καταφέρνουν να εκφράσουν απόλυτα τον άφατο τρόμο…
Σαν μορφολογική, αλλά και εννοιολογική αντίστιξη στην παθητικότητα της συντρόφισσας της Κόρης, που με τρόμο αποδέχεται το μοιραίο, στην άλλη μεριά της παράστασης εμφανίζεται ο Ερμής. Με το κηρύκειο, το μαγικό ραβδί που γητεύει τις ψυχές των νεκρών, το μόνο παραδοσιακό και αναγνωρίσιμο σύμβολο της παράστασης, στο χέρι, ο ψυχοπομπός γίνεται εδώ νυμφοπομπός σκοτεινού Γάμου και τρέχοντας, σχεδόν πετώντας στις μύτες των ποδιών του, οδηγεί το άρμα στη δύση, στη χώρα των νεκρών.
Η ερμηνεία των μύθων
Αν ο σύγχρονος αναγνώστης ή ο ερευνητής μπορούσε ν” απαλλαχτεί, προσωρινά έστω, από την ορθόδοξη ή την καθολική χριστιανοκεντρική ανάγνωση Ανατολής και Δύσης ή, ακόμη καλύτερα, και από την αντίστιξη των Ολυμπίων θεών με το Θεό της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, θα μπορούσε να εντοπίσει ένα κομβικό εννοιολογικό σημείο, χρήσιμο κλειδί στην αποκωδικοποίηση του μύθου:
Στην “δυτική ανάγνωση”, αλλά και στην “Ανατολική ανάγνωση”, ο Ζευς είναι ένας αδιόρθωτος ερωτύλος και όποια ομορφούλα “του γυάλιζε”, την κυνηγούσε μέχρι να την κάνει δική του. Όμως η “Ελληνική ανάγνωση”, διάφορη και των δύο, λέει ότι κάθε έρωτας του Διός (κάθε ένας έρωτας από τους αναρίθμητους έρωτές του) συμβολίζει τη συνάντηση δύο φυσικών δυνάμεων, η μία από τις οποίες γονιμοποιεί την άλλη για να προκύψει πάντα μια νέα φυσική δύναμη. Κανένας έρωτας του Διός δεν είναι “άγονος”. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι κανένας έρωτας του Διός δεν είναι απλά και μόνο για την ηδονή ή, κατά πώς θα έλεγαν κάποιοι σήμερα, “για το κρεβάτι”. Όλες οι συνευρέσεις του είχαν ως αποτέλεσμα τη γέννηση ενός ήρωα ή μιας ηρωίδας, ενός νέου θεού ή μιας νέας θεάς, παναπεί, τη γέννηση μιας νέας φυσικής δύναμης. Άρα: Η μεν φυσική δύναμη που γονιμοποιεί, συμβολίζεται με το αρσενικό (τον Δία, ο οποίος είναι η αρχική, η πρωταρχική δύναμη) η δε φυσική δύναμη που γονιμοποιείται (κάθε φορά μία επιγενόμενη φυσική δύναμη) συμβολίζεται με το θηλυκό. Η γνωστή λέξη “υβρίδιο” σημαίνει τη διασταύρωση δύο στοιχείων για την παραγωγή ενός νέου, το οποίο θα είναι ισχυρότερο των γονεϊκών στοιχείων. Αν όμως αυτή η διασταύρωση αυτή γίνεται από ανθρώπινα και όχι από θεϊκά χέρια, προκύπτει το “υβρίδιο”, που σημαίνει: Ύβρις Διός. Δηλαδή, ύβρις στο Θεό. Δηλαδή, παραβίαση της Φύσης. Άρα ο Ζευς είναι η Φύση.
Όλα είναι σύμβολα. Και τα σύμβολα αυτά διδάσκονταν στα Ελευσίνια ή τα Καβείρια Μυστήρια, όπου αρχιερεύς ήταν λέει, ο βασιλιάς της Μακεδονίας! Εξ ου και η επίμονη παράσταση για την “αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα” στους βασιλικούς τάφους. Ο Ζευς, η Δήμητρα, η Περσεφόνη, ο Πλούτων. Είναι ιερά, είναι αρχετυπικά σύμβολα που από μόνα τους σημαίνουν κάτι πολύ σημαντικό και όλα μαζί, στη συνάντησή τους, κάτι πολύ σημαντικότερο. Αλλά… τι;
Με την αποκάλυψη του ταφικού μνημείου της Αμφίπολης γίνονται συζητήσεις και δημοσιεύματα σε όλο τον κόσμο. Επιφανείς αρχαιολόγοι και καθηγητές πανεπιστημίων επιχειρούν να ερμηνεύσουν αυτό που αναδεικνύει λίγο – λίγο η σκαπάνη της κ. Περιστέρη. Παραθέτουμε εδώ ορισμένα ενδεικτικά αποσπάσματα δημοσιευμάτων:
Ο Ίαν Γουόρδινγκτον, καθηγητής Κλασσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μισούρι, πιστεύει ότι οι ανασκαφείς βρίσκονται σε τάφο που ανήκει σε γυναίκα, καθώς το μωσαϊκό δείχνει μία γυναίκα να οδηγείται στον κάτω κόσμο. Εάν αποδειχθεί, προσθέτει ο Γουόρδινγκτον, τότε ο τάφος μπορεί να φιλοξενεί τη Ρωξάνη, σύζυγο του Μ. Αλεξάνδρου, ή τη μητέρα του Ολυμπιάδα. Και οι δύο γυναίκες τάφηκαν από τον Κάσσανδρο, έναν εκ των στρατηγών του Αλέξανδρου, όταν ανέβηκε στο θρόνο της αρχαίας Μακεδονίας», συμπληρώνει.
«Βάσει κλασικών κειμένων ο Κάσσανδρος έθαψε την Ρωξάνη και τον γιο της στην Αμφίπολη το 310 πΧ, έτσι είναι πιθανό να να είναι εκείνη η ένοικος του τύμβου», σημείωσε ο καθηγητής, σύμφωνα με το περιοδικό. «Όμως άλλα στοιχεία δείχνουν την Ολυμπιάδα. Ο Αλέξανδρος ήθελε να θεοποιήσει τη μητέρα του, όπως η γυναίκα στο άρμα του Άδη. Επιπλέον, η Ολυμπιάδα συνέχισε να διατηρεί πολιτική εξουσία και μετά το θάνατο του στρατηλάτη. Αν και δολοφονήθηκε από τον Κάσσανδρο και τους συμμάχους του, «πιστεύω ότι θα μπορούσε να τιμηθεί με έναν τέτοιο τύμβο», επεσήμανε ο Φίλιπ Φρίμαν, καθηγητής Κλασικών Σπουδών στο Luther College της Αϊόβα.
Ο συγγραφέας Άντριου Τσαγκ μιλάει στο Discovery και αναλύει την άποψή του γιατί το ψηφιδωτό αυτό θα μπορούσε να είναι το πιο άρτιο πορτραίτο του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε νεαρή ηλικία. Μέσω αυτής της άποψης ο Τσανγκ εκτιμά ότι ενδυναμώνεται η θεωρία πως στον τάφο είναι θαμμένη η Ολυμπιάδα, μητέρα του Μακεδόνα Βασιλιά.
«Το ψηφιδωτό απεικονίζει τον Ερμή, το Πλούτωνα και την Περσεφόνη. Στην πραγματικότητα η αναπαράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης έχει ανθρώπινες αντιστοιχίες» υποστηρίζει ο Άντριου Τσαγκ, συγγραφέας του βιβλίου «Αναζητώντας τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου».
«Πιστεύω ότι η Περσεφόνη αναπαριστά το πρόσωπο της γυναίκας που είναι θαμμένη στον τάφο, η οποία οδηγείται στον Κάτω Κόσμο» σημειώνει ο συγγραφέας.
Αυτό σημαίνει ότι πρόκειται για κάποια σημαντική βασίλισσα της Μακεδονίας, η οποία πέθανε κάπου ανάμεσα στο 325-300 π.Χ. πιθανότατα στην Αμφίπολη, οπότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για την Ολυμπιάδα ή τη Ρωξάνη.
Ο Άντριου Τσαγκ θεωρεί πιο πιθανό το ενδεχόμενο στο τάφο να βρίσκεται η Ολυμπιάδα από τη στιγμή που οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τις Σφίγγες και τα γυναικεία αγάλματα των Καρυάτιδων στο εσωτερικό του τάφου.
Η Ρωξάνη, η σύζυγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, προερχόταν από την περιοχή του σημερινού Αφγανιστάν, κάτι που καθιστά εξαιρετικά σπάνια την πιθανότητα να είναι στην πραγματικότητα κοκκινομάλλα. Στον αντίποδα η Ολυμπιάδα προερχόταν από τους Μολοσσούς της Ηπείρου, όπου τα κόκκινα μαλλιά ήταν κάτι το συνηθισμένο» λέει ο συγγραφέας στο Discovery. Ωστόσο, στην ανάλυσή του ο Τσάγκ πάει ένα βήμα παραπέρα και ισχυρίζεται ότι τα άλλα δύο πρόσωπα του ψηφιδωτού, ο Ερμής και ο Πλούτωνας, έχουν σημαντικές ομοιότητες με τους δύο «πρωταγωνιστές» της ζωής της Ολυμπιάδας. Ο Πλούτωνας έχει μορφή που μοιάζει αρκετά στον Φίλιππο Β”, σύζυγο της Ολυμπιάδας και πατέρα του Αλέξανδρου. Είναι εστεμμένος σαν βασιλιάς και έχει γυρισμένη τη δεξιά πλευρά του κεφαλιού του. Το δεξί μάτι του Φιλίππου ήταν παραμορφωμένου εξαιτίας μιας πληγής από βέλος κατά τη διάρκεια μάχης.
Μια άλλη προσέγγιση
Η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα είναι ένα ταφικό θέμα που έρχεται κατευθείαν από την Ορφική φιλοσοφία και τα Ελευσίνια ή τα Καβείρια Μυστήρια. Ίσως να μην είναι τυχαίο ότι η μητέρα του Φιλίππου λεγόταν Ευριδίκη, όπως ακριβώς και η αγαπημένη σύζυγος του Ορφέα που κατέβηκε στον Άδη. Η ιστορία της Ευριδίκης του Ορφέα μοιάζει πολύ με την ιστορία της Περσεφόνης της Δήμητρας. “Ταφικό θέμα” σημαίνει λοιπόν ότι η παράσταση δεν συμβολίζει τα πρόσωπα που κατεβαίνουν στον Άδη, όπως διατείνονται οι αξιότιμοι καθ” όλα καθηγητές ανά τον κόσμο, αλλά συμβολίζει την βαθύτερη ουσία του θανάτου, παρασταίνει μυθολογικά την ψυχή και το ανεβοκατέβασμα της ψυχής από τον πνευματικό στον υλικό κόσμο και το αντίστροφο. Στην παράσταση της Αμφίπολης, όπου για πρώτη φορά συναντάμε τον Πλούτωνα δαφνοστεφανωμένο, υποδηλώνεται ένας ένδοξος θάνατος, ο ενδοξότερος όλων των θανάτων. Και τέτοιος ήταν μόνο ο θάνατος του Αλεξάνδρου. Κατά συνέπεια, ο τάφος είναι του Αλεξάνδρου, είτε βρίσκεται εντός του η σορός του μεγάλη στρατηλάτη, είτε όχι. Αυτό τουλάχιστον με τη χρήση των συμβόλων διηγείται το ψηφιδωτό της Περσεφόνης!
Η αρχιτεκτονική του μνημείου “διηγείται” και κάτι άλλο σημαντικό: Οι σφίγγες, οι Καρυάτιδες, μετά το ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης, αντιπροσωπεύουν μια κλιμακούμενη ακολουθία μυητικών επιπέδων, το καθένας τους ανώτερο από το προηγούμενο, με το δικό του θάλαμο έκαστο. Στον τάφο της Αμφίπολης οι προθάλαμοι είναι περισσότεροι από κάθε άλλον Μακεδονικό τάφο και αυτό σημαίνει πως ο ένοικος είναι ο περισσότερο μυημένος απ” όλους, κάποιος που κατέχει το μέγιστο βαθμό μύησης, είναι δηλαδή αρχιερεύς των μυστηρίων, ιδιότητα ανώτερη και από την βασιλική, άρα εδώ έχουμε έναν Μακεδόνα βασιλιάς, όχι στρατηγό του Αλεξάνδρου, ούτε Ρωμαίο ή Ρωμαίους, αν, τελοσπάντων, εκλάβουμε ως σωστή την υπόθεση κάποιων αρχαιολόγων ότι ο τάφος είναι μεταγενέστερος. Δεν είναι ΚΑΙ γι” αυτόν τον λόγο μεταγενέστερος!
Στο τέλος της ανασκαφής θα μάθουμε γιατί ο τάφος έγινε στην Αμφίπολη και όχι στις Αιγές. Προς το παρόν, μπορούμε να κάνουμε την υπόθεση ότι, πιθανότερο όλων είναι, η Μακεδονική αυτοκρατορία που έχτισε ο Αλέξανδρος, να χρειαζόταν μία νέα πρωτεύουσα, ένα μεγάλο λιμάνι, δίπλα ακριβώς στο χρυσοφόρο Παγγαίο και τον τεράστιο σιτοβολώνα του Στρυμόνα. Η Αμφίπολη ήταν τότε μία πόλη πολύ μεγαλύτερη από την δοξασμένη Αθήνα, το τείχος της ήταν 7,5 χιλιόμετρα, της Αθήνας ήταν μόνο 6 χιλιόμετρα! Πού αλλού θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη έδρα για το ναυτικό του μεγάλου βασιλιά, στην ισχύ του οποίου βασίστηκε η χερσαία εκστρατεία του εναντίον των Περσών; Γνωρίζουμε άλλωστε από ιστορικές πηγές ότι ο Αλέξανδρος ενδιαφερόταν για τη Δύση και είχε αρχίσει τις ετοιμασίες για την εκστρατεία του δυτικά. Πώς θα το έκανε άραγε χωρίς ναυτικό; Θα μπορούσε ο Αλέξανδρος ν” αγνοήσει την εμπειρία του (Αμφιπολιώτη κιόλας) ναύαρχου Νεάρχου; Αποκλείεται! Η μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αμφίπολη θα μπορούσε επομένως να είναι το πρώτο στρατηγικό βήμα για την εκστρατεία που άρχισε ήδη να ετοιμάζει ο Αλέξανδρος εναντίον της Δύσης.
Ας δούμε όμως αναλυτικότερα το μυθολογικό θέμα: Από πού προέρχεται η λέξη “Περσεφόνη” και τι σημαίνει;
Περσεφόνη. Περσέφασσα. Φερσέφασσα. Φερέφασσα. Φερέφαττα. Φερσεφάασσα
Όπως ο φερόλβιος, ο φέρων ευτυχίαν ή ο φέροπλος, ο φέρων όπλα. Φερέγγυος. Φέρελπις. Φερέφωνο. Για το πρώτο συνθετικό και για το δεύτερο συνθετικό: Απόφαση. Αντίφαση. Κατάφαση.
Φερσεφάασσα λοιπόν. Η φέρουσα τον αρχαίο Λόγο που ειπώθηκε για να ισχύει παντοτινά. Η γνώστης του αρχαίου Λόγου. Η μύστης. Γι” αυτό και ο ναός της Περσεφόνης λεγόταν Φερρεφάττιον.
Η Περσεφόνη ήταν κόρη του Διός και της Δήμητρας. Δήμητρα = Γα Μήτηρ = Γη Μήτηρ. Στη σχέση του Διός με τη Δήμητρα ο Ζευς εκπροσωπεί τον ουράνιο κόσμο και η Δήμητρα εκπροσωπεί τον γήινο κόσμο. Η κόρη τους η Περσεφόνη εκπροσωπεί τη ζωή που γεννιέται από τη σύζευξη των ουρανίων και των γήινων πραγμάτων, υπονοεί ότι η ζωή στη γη εμπεριέχει το ουράνιο και το χθόνιο στοιχείο. Η ζωή στη γη είναι μία σύζευξη των ουράνιων και των γήινων στοιχείων. Αυτό φανερώνει ο “έρωτας” του Διός και της Δη Μητρός, της Γη Μητρός, της Δήμητρας. Η οποία σε ομηρικό ύμνο συναντάται και ως κόρη του Κρόνου και της Ρέας. Ίδιος δηλαδή συμβολισμός, απόλυτα ίδιος: Συνεύρεση πάλι του ουράνιου και του γήινου στοιχείου. Έρωτας του Διός προς τη Γη. Η Περσεφόνη, απότοκος αυτού του έρωτα, εκπροσωπεί την ένωση του ουράνιου και του γήινου στοιχείου, ως φορέας δε και των δύο στοιχείων γνωρίζει τον αρχαίο Λόγο, γνωρίζει τη μοίρα κι έχει (ή πρέπει να έχει) συνείδηση του πνευματικού όντος που παγιδεύτηκε στην ύλη.
Η Περσεφόνη ζει έξι μήνες στον απάνω κόσμο και έξι μήνες στον κάτω κόσμο. Αυτό συμβολίζει τις γεννήσεις και τους θανάτους που υφίσταται η κόρη του Πατρός Διός και της Μητρός Γης (Δήμητρας) μέχρι να φτάσει πάλι στην πρότερη θέωση, εκείνη που διέθετε μέχρι που την άρπαξε ο Πλούτων. Και την οποία θα ξαναβρεί, όταν θα ξεφύγει από τον Πλούτωνα. Μέχρι τότε όμως θα πηγαινοέρχεται από τον πάνω στον κάτω κόσμο και το αντίθετο.
Αν η Περσεφόνη φάει τους σπόρους του ροδιού, παγιδεύεται για πάντα στον Κάτω κόσμο και σ” αυτό την εξωθεί ο Πλούτων. Οι σπόροι του ροδιού συμβολίζουν τον αμέτρητο αριθμό ζωών, δηλαδή τον αμέτρητο αριθμό γεννήσεων και θανάτων, τον αμέτρητο δηλαδή αριθμό των ενσαρκώσεων της ψυχής, που θα χρειαστούν για να ξεφύγει η ωραία κόρη, δηλαδή η ψυχή, από τη σκοτεινή αρπάγη του Πλούτωνα, δηλαδή της ύλης. Η Περσεφόνη ξεγελιέται προς στιγμήν και τρώει μόνο έξι σπόρια, γι” αυτό και και κατεβαίνει στον Άδη μόνο έξι μήνες το χρόνο. Ο αριθμός έξι συμβολίζει εδώ και τους έξι “ουρανούς” που αντιστοιχούν στον Κάτω Κόσμο, τα έξι δηλαδή επίπεδα πνευματικής ανύψωσης που απαιτούνται μέχρι την κατάκτηση του εβδόμου. Η ψυχή που ανεβαίνει στον “έβδομο ουρανό”, απαλλάσσεται από την οδύνη των απανωτών και επώδυνων γεννήσεων και θανάτων. Ο έβδομος σπόρος του ροδιού συμβολίζει τον επόμενο ουρανό, ο οποίος αποτελείται επίσης από έξι βαθμίδες. Αν η Περσεφόνη έτρωγε εφτά σπόρους από το ρόδι, θα είχε απαλλαχτεί από την αιχμαλωσία του Πλούτωνα. Όπως και τα “διαμερίσματα” που έχει το ρόδι, καθένα από τα οποία έχει πολλούς σπόρους, έτσι είναι και τα πολλά πνευματικά επίπεδα που πρέπει να διαβεί η ψυχή για να ενωθεί ξανά με το Θεό, όπως ήταν κάποτε.
Έτσι, τους μήνες που η Περσεφόνη είναι στον πάνω κόσμο, η Θεά Δήμητρα χαιρόταν και υπήρχε καλοκαιρία, ενώ τους άλλους έξι μήνες υπήρχε κακοκαιρία. Η χαρά της Δήμητρας αντιστοιχεί στην απελευθέρωση της ψυχής την περίοδο που έχει απαλλαχτεί από το υλικό σώμα. Αντίστοιχα η λύπη της αντιστοιχεί στην περίοδο που η ψυχή είναι φυλακισμένη στο υλικό σώμα. Η νεανικότητα της Περσεφόνης αντιστοιχεί στην αιώνια νεότητα της ψυχής, αντιστοιχεί δηλαδή στην αθανασία της ψυχής. Που, όμως, κάποια στιγμή παγιδεύεται στην ύλη. Είναι η στιγμή μέσα στην αιωνιότητα που αρχίζουν οι γεννήσεις και οι θάνατοι, οι ενσαρκώσεις και οι αποσαρκώσεις.
Να σταθούμε και λίγο σ” εκείνη τη φράση: “Η Δήμητρα αποδέχτηκε την απόφαση, αλλά δεν ξεπέρασε ποτέ το χαμό της κόρη της”. Να σταθούμε, διότι αυτό σημαίνει ότι ο Θεός δεν ξέχασε ποτέ την πτώση της ψυχής στον Κάτω Κόσμο. “Κοιμάται και ξυπνάει” με την προσμονή να γυρίσει η αθάνατη ψυχή στην αιώνια ουράνια κατοικία της…
Συμπέρασμα
Ο μύθος της Περσεφόνης συμπυκνώνει ολόκληρη την Ελληνική φιλοσοφία για το φαινόμενο της ζωής και του θανάτου. Το ίδιο κάνουν και πολλοί άλλοι Ελληνικοί μύθοι, ο καθένας απ” τους οποίους φωτίζει στο ίδιο πλαίσιο διαφορετικές εφαρμογές. Η αποκωδικοποίηση του μύθου της Περσεφόνης αποκαλύπτει όλη την Ορφική διδασκαλία για το πριν και το μετά της ζωής, αποκαλύπτει όλη εκείνη τη Γνώση που έκρυψαν από τους ανθρώπους οι θρησκείες, η καθεμιά με τον τρόπο της και για τους λόγους της.
Σε ό,τι αφορά το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης, η “αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα” μαρτυρά ένοικο της ίδιας βασιλικής γενιάς με τον ένοικο του τάφου των Αιγών. Ο ένοικος αυτός γνωρίζει τη μέγιστη αλήθεια, είναι δηλαδή μυημένος, ξέρει τον πλήρη αποσυμβολισμό του μύθου, επειδή είναι αρχιερέας των Καβειρίων Μυστηρίων, έχει δηλαδή ανέβει στον υπέρτατο βαθμό της μύησης, δηλαδή της πανανθρώπινης, της κοσμικής, της υπερκόσμιας Γνώσης. Κι αυτός, σε αυτή την χρονική περίοδο που χρονολογείται ο τάφος, είναι μονάχα ο Αλέξανδρος. Δε μπορεί να είναι άλλος, ούτε καν η Ολυμπιάδα, επειδή εκείνη δεν ήταν αρχιερέας, εκτός και την άφησε στο πόδι του φεύγοντας για την εκστρατεία του, αλλά και σ” αυτήν την περίπτωση, το γεγονός ότι δολοφονήθηκε από τον Κάσσανδρο, αποκλείει την απόδοση τέτοιας τιμής. Ένα τέτοιο μεγαλειώδες μνημείο χτίζεται μόνο για τον ισχυρό της ημέρας, ποτέ για τον ηττημένο. Έχει και η πολιτική τα όριά της… Αλλά ισχυρός της ημέρας, ακόμα και νεκρός, τότε και μέχρι σήμερα, δεν είναι άλλος από τον Αλέξανδρο.
Κι αν κάνουμε λάθος σ” αυτό, δεν πειράζει. Το σημαντικό δεν είναι σε καμία περίπτωση η ανακάλυψη του τάφου του Αλεξάνδρου, στην Αμφίπολη ή αλλού, η δε σωτηρία της χώρας για μιαν ακόμη φορά από τους νεκρούς της, η τουριστική αξιοποίηση του μνημείου για χάρη των ανέργων της χειμαζόμενης Ελλάδας, θα ήταν μία νέα ύβρις, χείρων της πρώτης. Είναι σαφές: Σημαντικότερο πάντων είναι η αποκάλυψη της μέγιστης Γνώσης για το τι κωδικοποιεί και τι θέλει να πει στην ανθρωπότητα ο κοσμικός μύθος της Περσεφόνης. Αυτό, μόνο αυτό, θα διέλυε τα σκοτάδια που επικρατούν στη γη.
http://agriniovoice.gr
