Ένα αρχαίο μνημείο μας προκαλεί συνήθως μια αίσθηση θαυμασμού. Έχετε όμως σκεφτεί ποτέ ότι θα μπορούσε να αποτελέσει κι έναν πυρήνα ενέργειας, που εξαγνίζει και αναζωογονεί την ψυχή μας, αλλά και ένα μέσο προς την ενόραση και την ανακάλυψη του εαυτού μας; ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
ΤΑ ΟΣΑ περί Αλεξάνδρου είχα να πω, τα έγραψα εκτενώς σε διάφορα βιβλία μου και σε πάμπολλες ομιλίες μου. Αν συνέβη στις τελευταίες συγγραφές μου να υποστηρίξω με πολλά «αν» και «ίσως» και «πιθανώς» ότι ο τάφος του μεγάλου δορικτήτορος, αφού δεν βρέθηκε στην Αίγυπτο, πρέπει να αναζητηθεί στην Μακεδονία και, αν εδώ και μία 15ετία θεωρώ ως περισσότερο πιθανή τοποθεσία την Αμφίπολη, τούτο είναι καρπός μελετών, στοχασμών και επιτόπιων ερευνών. Όπως είπα συχνά στην τηλοψία και στο ραδιόφωνο, και μάλιστα κατ΄επανάληψη, δεν είμαι κρυστάλλινη μπάλα να προβαίνω σε μαντείες. Η ιστορική διαίσθησή μου, επί 10ετίες τώρα, έχει έντονα ακονιστεί ώστε να γεννά μέσα μου κάποιες υποψίες, κάποια προαισθήματα που συχνά – συχνότατα επιβεβαιώθηκαν. Για την ενδεχόμενη επιβολή δικτατορίας στη χώρα μας είχα ειδοποιήσει προφορικά και γραπτά σημαίνοντα πολιτικά στελέχη της χώρας δύο χρόνια πριν από την εγκαθίδρυσή της. Τα γραπτά υπάρχουν. Το ίδιο συνέβη και με την κατάρρευση της γλώσσας μας. Από το 1976 κρούω τον κώδωνα του κινδύνου.
Και σε ό,τι αφορά στις πρόσφατες ανασκαφές στην Αμφίπολη, πιθανώς να έγινα αιτία για να ξαναρχίσουν ˙ όσο για το θόρυβο που έγινε, αυτός δεν έγινε με υπαιτιότητα δική μου. Απλούστατα στο τελευταίο βιβλίο μου για τον Αλέξανδρο γράφω:
« Κατά την άποψη του γράφοντος – ποτέ η υποψία δεν λείπει από την ιστορική γραφίδα – , αν κάποτε ο τάφος βρεθεί – και μάλλον έχει βρεθεί – ο χώρος ταφής θα είναι – και μάλλον είναι – κάποιο σημείο της Μακεδονίας» («Μέγας Αλέξανδρος: ο Άνθρωπος Φαινόμενο» τομ. Γ΄σ. 213).
Λίγες σελίδες παραπάνω στο κυρίως κείμενο και περισσότερο στην υποσημείωση γράφω:
«Η εικασία μου αυτή εδράζεται στην ακόλουθη σκέψη: η Ολυμπιάς θα έκανε τα αδύνατα δυνατά για να φέρει το λείψανο του γυιού της στην Μακεδονία και να τα κάνει έβλημα της δικής της εξουσίας. Η περιοχή της Αμφίπολης είναι η πιο πιθανή. Ίσως ο Λέων που έχει στηθεί (…) να ήταν το επιστέγασμα του τύμβου εντός του οποίου είχε ταφεί η σορός του Αλεξάνδρου. Αν η σορός είχε μείνει στην Αίγυπτο – φυσικά σε ανάλογο μνημείο – θα είχαμε περιγραφή του χώρου και του μνημείου από κάποιον Αλεξανδρινό συγγραφέα. Οι αναφερόμενες επισκέψεις επιφανών Ρωμαίων στο υποτιθέμενο λείψανο του Αλεξάνδρου πιθανώς να ήταν σε κάποιο υποκατάστατό του» (δ.π., σ. 206).
Το γεγονός ότι το τρίτομο έργο μου, που χάρη στην εφημερίδα «Real Neus» μπήκε σε 110.000 σπίτια και έγινε αιτία για την επανέναρξη των ανασκαφών στην Αμφίπολη, με κάνει ευτυχή. Δεν έχει σημασία αν θα δικαιωθώ ˙ σημασία έχει ότι χάρη στην 20ετή εμμονή μου βρέθηκε κάτι θαυμαστό. Κι αυτό μου είναι αρκετό. Είπα όμως σε κάποιο ραδιοφωνικό σταθμό κάτι που πιθανώς να ήταν προκλητικό: Τώρα βλέπω να έχει κυριεύσει τους πάντες Αλεξανδρομανία και Αλεξανδρολαγνεία. Δεν θα λείψουν βέβαια και οι απαραίτητοι Αλεξανδρομάχοι ή Αλεξανδρομάστιγες που θα μιλούν μειωτικά για τον πάντα εν ζωή στην λαϊκή ψυχή αήττητο παίδα. Το σπιθαμιαίο ανάστημά τους ( ανεξάρτητα από το «μπόι» τους) δίνει μεγαλύτερη διάσταση στο μεγαλείο του αήττητου παιδός.
Υπήρξαν και κάποιοι που επιτέθηκαν εναντίον μου. Θα αγωνιούσα μήπως είπα ή έγραψα κάτι κακό, αν οι εν λόγω έλεγαν για μένα λόγο καλό. Υπήρξε μάλιστα και διαπρεπής αρχαιολόγος – ακαδημαϊκός, που εκτιμώ το έργο του και συχνά το μνημονεύω στις δικές μου εργασίες, ο οποίος πριν καν αρχίσει ο διάλογος – και ενώ ήξερε ο συνομιλητής του θα είμαι εγώ – δήλωσε ακόμψως, προτού πει ό,τι είχε να πει, ότι όσοι υποστηρίζουν ότι ο τάφος του Αλεξάνδρου βρίσκεται στη Μακεδονία, λένε ανοησίες. Με αποτέλεσμα να εκτεθεί και μία ελλόγιμη κυρία, η Βαρβάρα Ταβλαρίδου – Μπακάλη, να γράψει άρθρο επιτιμητικό εναντίον του για έλλειψη καλής ανατροφής. Εγώ τον αντιμετώπισα με ψυχραιμία και τελικά ο κ. ακαδημαϊκός υποχρεώθηκε (ήμαστε στην αρχή των ανασκαφών) να συμφωνήσει μαζί μου ότι το μνημείο έχει συληθεί, παρότι εγώ διέθετα μόνο μία φωτογραφία της πρώτης θύρας!
Προσπάθησα σε όλο αυτό το μακρό διάστημα να είμαι ευπρεπής. Λόγω καταγωγής και αγωγής δεν βρίζω, δεν χλευάζω. Σέβομαι και σκέπτομαι πάνω σε όσα λέγονται. Κι αν σε κάτι διαφωνώ, προσπαθώ να διατυπώσω την έντασή μου με την πρέπουσα σε επιστήμονα σοβαρότητα και ψυχραιμία. Διότι ξέρω ότι τίποτε στην επιστήμη δεν είναι σταθερό. Ακόμη και δύο παράλληλες γραμμές μπορεί στο άπειρο να συναντηθούν. Οι αμφιβάλλοντες, ας διαβάσουν τη γεωμετρία του Ρίμαν και του Λομπατσέφσκι. Δεν λειτουργούν όλα στην επιστήμη με την ευκλείδεια λογική.
Από την πρώτη μου συνέντευξη όμως στις αρχές Αυγούστου έκανα μερικές προειδοποιήσεις που είναι χρήσιμες ακόμη. Πρώτον, προτού προχωρήσουν οι ανασκαφές, πρέπει σε όλο τον λόφο – τύμβο να τοποθετηθεί στέγαστρο πολλών στρεμμάτων, για να μη χαθεί αυτή τη φορά ούτε «λέπι» λατύπης, όπως συνέβαινε παλιά. Οι βροχοπτώσεις ήσαν εγγύς και δεν έπρεπε ούτε ένας κόκκος να χαθεί. Δεύτερον, να μην αρχίσουν τα ira και τα studia, διότι αντί, χάρη στο εύρημα αυτό να προβληθούμε, υπάρχει κίνδυνος να ρεζιλευτούμε. Ήδη οργιάζει ένα κουτσομπολιό που μακαρίζω το Θεό, ο οποίος εν τη απεράντω ευνοία Του, άρχισε να με κάνει επιλεκτικά κωφό. Ακούω όσα πρέπει ή όσα θέλω να ακούω. Και τρίτον, να μην είμαστε βιαστικοί. Ήταν λάθος πολιτικού παράγοντα να δηλώσει από την πρώτη στιγμή ότι σε δυο εβδομάδες θα ξέρουμε. Με ευγένεια υπέδειξα ότι τουλάχιστον τα δύο χρόνια θα είναι διάστημα μικρό. Αυτό το είπα από ραδιοφώνου, διότι δεν έχω το προνόμιο να βρίσκομαι κοντά σε υπουργό.
Ο Αλέξανδρος και η λαϊκή ψυχή
ΑΝ ΣΗΜΕΡΑ (3 Νοεμβρίου 2014) χαράσσω τις γραμμές αυτές γιατί επί 3 μήνες η Αμφίπολη μονοπωλεί το ενδιαφέρον του ελληνικού λαού. Μια σφυγμομέτρηση, ακόμη και τώρα, σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού θα έδειχνε ότι οι περισσότεροι συμπολίτες μας θέλουν να πιστεύουν ότι το εύρημα στον τύμβο του Καστά (άλλο κομψότερο όνομα δεν υπάρχει;) είναι ο τάφος του Αλεξάνδρου. Αν εξετάσουμε σε βάθος αυτή τη λαϊκή ροπή, θα βγει μια σκέψη συγκλονιστική: Ο λαός μας έπαψε να περιμένει σωτηρία από τους ζωντανούς, που τον κυβερνούν, και περιμένει τη σωτηρία από τους νεκρούς. Όπως είπα σε μία εκπομπή, οι πιο ζωντανοί Έλληνες είναι νεκροί. Και ο πιο ζωντανός από τους ζωντανούς του παρελθόντος είναι ο Αλέξανδρος. Στην ίδια εκπομπή είπα και κάτι σαρκαστικό: – «Γιατί με καλείτε να μιλάω διαρκώς για νεκρούς και όχι για τους ζωντανούς; Ενδόμυχα έχετε πεισθεί ότι κάποιοι νεκροί είναι πιο ζωντανοί από τους ζωντανούς, που, ωστόσο, είναι πεθαμένοι αλλά έχουν ξεχάσει να ξαπλώσουν»!
Δεν είναι περίεργο αυτό. Πάντα τους Έλληνες τους έσωζαν οι νεκροί τους. Κάποτε ο Ιούλιος Καίσαρ είπε στους Αθηναίους καυστικά! «Ως πότε θα σας σώζει η δόξα των προγόνων σας;». Πάντα, βλέποντας το ζήτημα της Αμφίπολης από πολιτική σκοπιά, φθάνω σ΄ένα συμπέρασμα αισιοδοξίας. Φρονώ ότι το εκπληκτικό δεν είναι το εύρημα αυτό καθαυτό. Το εντυπωσιακό είναι πως – παρά την κρίση και την φορολογική καταιγίδα – η αινιγματική υπόγεια κατασκευή επί τρεις μήνες – το ξαναλέω – έρχεται πρώτη στα ενδιαφέροντα του λαού μας. Κι αυτό παρά την επι δεκαετίες προσπάθεια κάποιων πολιτικών και ελληνομάχων διανοητών να εξαλείψουν την ιστορική μνήμη του λαού μας, να σβήσουν την αρχαία παράδοση από τη ζωή μας. Ίσως κακώς έγραψα και μίλησα για τάφο του Αλεξάνδρου. Ο Αλέξανδρος ζη και βασιλεύει ακόμη στην αγνή ψυχή του λαού. Σε χρόνους παλαιούς, όταν η καταιγίδα έδερνε τα βουνά, οι τσοπάνηδες απεύθυναν δέηση στην αδελφή του Αλεξάνδρου, την Κυρά Καλώ, τη βασίλισσα των νεράϊδων και της έλεγαν:
– «Κυρά Καλώ, πες του αδελφού σου του Αλέξανδρου να μη μας κάνετε κακό»!
Στη συνείδηση του απλού λαού ο Αλέξανδρος εξακολουθεί να ζη σαν ένας αγαθοποιός θρύλος. Στις δύσκολες ημέρες που περνάμε χρειαζόμαστε και τον Αλέξανδρο και την Κυρά Καλώ, για να δούμε… καλό! Κι όμως ό, τι έχει μάθει ο λαός μας για τον Αλέξανδρο, το οφείλει κυρίως σε κάποιους εμπνευσμένους δασκάλους, στο ότι κάποτε κάναμε στην Γ΄ Γυμνασίου την «Αλεξάνδρου ανάβασιν» του Αρριανού, μα περισσότερο στην «Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου» και στο «Θίασο των Σκιών», στον κοσμαγάπητο Καραγκιόζη. Δεν θα πω ότι Έλληνες ιστορικοί δεν έπραξαν το χρέος τους. Αυτοί που δεν έπραξαν το χρέος τους είναι οι λογοτέχνες και περισσότερο οι ποιητές. Στα σχολικά αναγνωστικά δεν υπάρχει κανένα ποίημα για τον Αλέξανδρο! Ούτε ξέρω κανέναν ποιητή – από τους γνωστούς – που να έγραψε ένα ποίημα γι΄αυτόν1 . Αντίθετα μπορείς να βρεις ποιήματα για τον Στάλιν, τον Ζαχαριάδη, που για την εποχή τους δεν θα τα έλεγα ποιήματα κακά. Οι Σκοπιανοί έχουν γράψει τόσα ποιήματα για τον Αλέξανδρο που φτιάχνουν τόμο. Αφήνω πια τους γιγάντιους «κιτσοειδείς» ανδριάντες. Στην πρωτεύουσα της Ελλάδος ο ανδριάντας του Αλεξάνδρου χρόνια τώρα παραμένει αποθηκευμένος. Αυτόν τον Αλέξανδρο, ποιος θα τον ξεθάψει;
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ακόμη και ο Καβάφης αναφέρεται στον Αλέξανδρο περιστασιακά.
Από το βιβλίο «Η περιπέτεια της Αμφίπολης», του Σαράντου Ι. Καργάκου, το οποίο κυκλοφορήθηκε την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου του 2014, από την εφημερίδα, Realnews.
Η αρχαιολόγος Φωτεινή Αναστασοπούλου, μας παρουσιάζει μια εργασία περί της χρονολόγησης του Ταφικού μνημείου του Τύμβου Καστά:
Αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας κάποια στοιχεία σχετικά με τη χρονολόγηση και τις μεθόδους που ακολουθεί η επιστήμη της αρχαιολογίας για να το επιτύχει. Δεν θα μπω σε τεχνικές λεπτομέρειες (που άλλωστε δεν γνωρίζω). Αν κάποιος επιθυμεί να εντρυφήσει στην Αρχαιομετρία συστήνω το βιβλίο του Γιάννη Λυριτζή «Αρχαιομετρία»- εκδόσεις Καρδαμίτσα.
Θα διαπραγματευθώ όλα όσα αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη και θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ασφαλή χρονολόγηση του ταφικού μνημείου. Θέλω όμως να σημειώσω ότι προσωπικά συμφωνώ απόλυτα με την εκτίμηση της κυρίας Περιστέρη για το τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. και θα εξηγήσω παρακάτω γιατί.
«Όστρακα» μελαμβαφών αγγείων:
Όταν λέμε όστρακα στην αρχαιολογία, εννοούμε τα θραύσματα από αγγεία ή άλλα τεχνουργήματα από πηλό. Τέτοια όστρακα, από μελαμβαφή αγγεία, έχουν βρεθεί στο ταφικό μνημείο της Αμφίπολης που τώρα μελετάμε. Απ’ ότι ανέφερε η κυρία Περιστέρη στην επίσημη παρουσίαση της ανασκαφής που έγινε στην Αθήνα στις 29/11, έχουν βρεθεί όστρακα μελαμβαφών αγγείων σε χώρους του μνημείου (αλλά όχι στον ταφικό θάλαμο).
Όταν λέμε μελαμβαφή αγγεία εννοούμε τα αγγεία που έχουν μαύρη απόχρωση η οποία δεν είναι χρώμα αλλά διάλυμα πηλού που απλώθηκε στο αγγείο πριν το ψήσιμο και με την όπτηση παίρνει μαύρο χρώμα. Αν το αγγείο έχει στιλβωθεί πριν, πράγμα που επιτυγχάνεται με τρίψιμο με λείο βότσαλο ή οστό τότε το μαύρο χρώμα είναι στιλπνό. Η διακόσμηση των μελαμβαφών αγγείων δεν περιλαμβάνει μορφές αλλά φυτικές γιρλάντες («στεφάνι») στο λαιμό κυρίως του αγγείου. Η κόσμηση γίνεται με αραιωμένο πηλό καστανής ή κιτρινωπής απόχρωσης. Αυτό το είδος αγγείου ονομάζεται τύπου «δυτικής κλιτύος» και συνηθίζεται στη Μακεδονία από τον 4ο ως τον 1ο αι. π.Χ.
Τα ανευρεθέντα όστρακα θα βοηθήσουν να διαπιστωθεί η χρονολόγηση του μνημείου με δύο τρόπους.
Πρώτα πρώτα θα συγκριθεί ο τύπος τους με άλλα αγγεία της ευρύτερης περιοχής που μοιάζουν ως προς τον τύπο και έχουν με βεβαιότητα χρονολογηθεί.
Για να είναι πιο βέβαιη η χρονολόγηση, ακολουθεί η εργαστηριακή χρονολόγηση με τη μέθοδο της θερμοφωταύγειας. Κατ’ αυτή τη μέθοδο μετράται το αποτέλεσμα της ραδιενεργού ακτινοβολίας στο υπό εξέταση υλικό της οποίας ακτινοβολίας το μέγεθος αυξάνεται με το πέρασμα του χρόνου.
(Μελανομβαφές αγγείο από το Μουσείο Αμφίπολης)
Οστά
Ως γνωστόν στον ταφικό θάλαμο του μεγαλόπρεπου μνημείου στον τύμβο Καστά βρέθηκαν μέσα στο ταφικό όρυγμα τα οστά νεκρού/νεκρής. Δυστυχώς ο σκελετός είναι διαμελισμένος και θα πρέπει πρώτα να «συναρμολογηθεί». Θα ακολουθήσει εξέταση από ειδικούς επιστήμονες (κυρίως ανθρωπολόγοι αλλά και άλλες ειδικότητες) οι οποίοι βάσει της δομής κάποιων οστών θα συμπεράνουν αν πρόκειται για άνδρα ή γυναίκα, το ύψος και την ηλικία του θανόντος καθώς και την χρονολογία θανάτου. Στη διαπίστωση του τελευταίου θα βοηθήσει η εργαστηριακή μέθοδος χρονολόγησης μέσω του ραδιάνθρακα 14 (C14). Ο ραδιάνθρακας 14 είναι μία από τις τρεις ισοτοπικές μορφές του χημικού στοιχείου C12.
Κατά τη μέθοδο του υπολογισμού της ηλικίας με ραδιάνθρακα μετράται η συνεχώς μειούμενη ραδιενέργεια που ελαττώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Νομίσματα
Όπως δήλωσε κατά την επίσημη παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ανασκαφής στις 29/11 η κυρία Περιστέρη έχουν ανευρεθεί νομίσματα από τον 2π.Χ. αι. και από τον 3ο μ.Χ. αι. στον πρώτο και δεύτερο χώρο του ταφικού μνημείου. Τις μόνες ενδείξεις που δίνουν τα νομίσματα αυτά είναι η περίοδος που το ταφικό μνημείο ήταν ανοιχτό και επισκέψιμο. Η θέση της κυρίας Περιστέρη είναι ότι βεβηλώθηκε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο πιθανόν κατά τον 3ο αι. μ. Χ. και σφραγίστηκε από τους τελευταίους εναπομείναντες Μακεδόνες.
Το ταφικό μνημείο
Το ίδιο το ταφικό μνημείο, με τη λαμπρότητά του, την αρχιτεκτονική του αρτιότητα, τον θαυμαστό διάκοσμο με εξαίσιας τέχνης γλυπτά, τον πανέμορφο βοτσαλωτό πίνακα με την αρπαγή της Περσεφόνης, το ζωγραφικό διάκοσμο στα «επιστύλια», την χρήση του πανάκριβου για την εποχή μαρμάρου από το ορυχείο Αλυκής Θάσου, σίγουρα έγινε κατά την περίοδο ακμής και ισχύος του μακεδονικού βασιλείου, με κρατική ανάθεση και δαπάνη. Οπωσδήποτε το έργο ανέλαβε να το σχεδιάσει και να το εκτελέσει ένας από τους καλύτερους αρχιτέκτονες της εποχής με το επιτελείο του από επιδέξιους καλλιτέχνες και τεχνίτες. Το ψηφιδωτό, -που όσον αφορά την τεχνοτροπία ταιριάζει με αυτά που έχουν ανευρεθεί παλαιότερα στην Πέλλα (όπως το πασίγνωστο Κυνήγι Λιονταριού) αλλά και με το βοτσαλωτό ψηφιδωτό που απεικονίζει Κενταυρίνα να ετοιμάζεται να προσφέρει σπονδή μπροστά σε είσοδο σπηλαίου και που αποκαλύφθηκε πριν μερικά χρόνια στην Πέλλα- τα οποία χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π. Χ. με ασφάλεια μπορεί να τοποθετηθεί η κατασκευή του την ίδια περίοδο.
Και μόνο να σκεφθεί κάποιος την ποσότητα του μαρμάρου που έχει χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του περιβόλου και του ταφικού μνημείου, μαρμάρου που το έφεραν από τη Θάσο με πλοία ημικατεργασμένο, το μετέφεραν με σχεδίες μέσω του ποταμού Στρυμώνα κοντά στο σημείο κατασκευής του τύμβου και του περίλαμπρου τάφου όπου έγινε η τελική του επεξεργασία, μόνο να αναλογιστούμε τις εργατοώρες που χρειάστηκαν, κατανοούμε ότι δεν θα μπορούσε αυτό το εγχείρημα να γίνει για οποιονδήποτε
Για ποιόν ήρωα, στρατηγό ή βασιλιά, το ίδιο το μακεδονικό κράτος θα αναλάμβανε τέτοια δαπάνη; Για να τιμήσουν ποιόν νεκρό θα έρχονταν επισκέπτες στην Αμφίπολη; Φίλοι μου, προσωπικά δεν νομίζω ότι ειδικά το δεύτερο θα μπορούσε να γίνει για τον Ηφαιστίωνα ή κάποιον άλλο στρατηγό. Πιστεύω ότι σοβαρός υποψήφιος για να του αποδοθεί αυτό το ταφικό μνημείο είναι ο Μέγας Στρατηλάτης της Ελληνικής Ψυχής μας, ο κοσμοξακουσμένος Αλέξανδρος ο Γ’ ο Μέγας.
Αλλά, ακόμα κι αν η εκτίμησή μου αποδειχθεί λανθασμένη δεν πρόκειται να στεναχωρηθώ. Ήδη η αρχαιολογική σκαπάνη έχει εμπλουτίσει την εθνική μας ιστορία με ένα λαμπρό κεφάλαιο κι αυτός είναι ένας θησαυρός που μένει αναλλοίωτος στους αιώνες, ένας θησαυρός που είναι πολυτιμότερος κι από τα χρυσά κτερίσματα. Γι’ αυτό και υπάρχουν κράτη που επειδή δεν έχουν ιστορία προσπαθούν να την υποκλέψουν… και για τα οποία προσωπικά αισθάνομαι βαθύ οίκτο.
Όπως και να ’χει, αρκετά από τα ερωτήματα θα έχουν απαντήσεις με επιστημονικό τρόπο μέσα στον Ιανουάριο του 2015 αλλά και πάλι πιθανόν να ανακύψουν άλλα. Η αλήθεια είναι ότι αυτό το μνημείο θα είναι αντικείμενο μελέτης για χρόνια όχι μόνο από Έλληνες επιστήμονες (και πρέπει να αισθανόμαστε περήφανοι που μέχρι στιγμής μόνο Έλληνες επιστήμονες έχουν χρησιμοποιηθεί σε όλους τους τομείς) αλλά και από ξένους παγκοσμίου φήμης ειδικούς. Τα επικείμενα αποτελέσματα των διασκοπήσεων πιθανόν να ανοίξουν κι άλλους δρόμους για νέες ανασκαφικές έρευνες στον τύμβο Καστά οι οποίες πιθανόν θα αποκαλύψουν εξίσου λαμπρά ευρήματα.
Το κείμενο αυτό το έγραψα στην περιοχή της αρχαίας Λυγκηστίδος που ήταν είναι και θα είναι Μακεδονία.
Φωτεινή Αναστασοπούλου
empedotimos.blogspot.gr
Η Ολυμπιάδα ως ιστορική προσωπικότητα έζησε στη σκιά δύο μεγάλων ιστορικών χαρακτήρων, του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου. Όμως, δεν υστερούσε καθόλου σε δύναμη προσωπικότητας και η συμμετοχή ή η παρέμβασή της συνετέλεσαν σημαντικά στη διαμόρφωση πολλών ιστορικών γεγονότων της εποχής της.
Ήταν η δευτερότοκη κόρη του Νεοπτόλεμου, βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου, και γεννήθηκε το 373 π.Χ στην Πασσαρώνα, την πρωτεύουσα του βασιλείου.
Όταν ήταν έντεκα χρόνων, πέθανε ο πατέρας της και το θρόνο πήρε ο θείος της, Αρύββας, ο οποίος παντρεύτηκε τη μεγαλύτερη αδελφή της, Τρωάδα. Ο αδελφός της, Αλέξανδρος, ήταν τότε μόλις ενός έτους. Ήταν η εποχή που η Ήπειρος είχε απαλλαγεί από το πνεύμα της τοπικής περιχαράκωσης και βρίσκονταν σε αναγεννητική περίοδο σε όλους τους τομείς.
Η Ολυμπιάδα από τα παιδικά της χρόνια έτυχε ιδιαίτερης μόρφωσης πέρα από απλή μάθηση και γραφή. Νωρίς διακρίθηκε για το ανήσυχο και ανικανοποίητο πνεύμα της, τις μεταφυσικές της ανησυχίες και τη δίψα να μάθει περισσότερα για τα μυστήρια της ζωής και του θανάτου. Έμαθε τα ιερατικά μυστικά στο Μαντείο της Δωδώνης, το οποίο και υπηρέτησε για χρόνια, ενώ ήταν μυημένη και στα Βακχικά Μυστήρια. Ήταν ιέρεια των Καβειρίων Μυστηρίων της Σαμοθράκης, όπου και γνώρισε και ερωτεύτηκε τον Φίλιππο Β’.
Το όνομά της, σύμφωνα με τον ιστορικό W. Heckel, ήταν Πολυξένη όταν ήταν παιδί, Μυρτάλη όταν παντρεύτηκε, και αργότερα μετονομάστηκε Ολυμπιάδα και Στρατονίκη. Το όνομα Ολυμπιάδα της δόθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, ύστερα από την νίκη του Φίλιππου στους Ολυμπιακούς αγώνες του 356 π.Χ.
Υπήρξε η νόμιμη γυναίκα του Φιλίππου και μοναδική βασίλισσα των Μακεδόνων. Έζησε μαζί του είκοσι χρόνια (375 π.Χ.-337 π.Χ.). Ο Φίλιππος, βέβαια, σύμφωνα με τα κρατούντα της εποχής, πήρε πολλές γυναίκες (Αυδάτα, Φιλίνα, Νικησίπολη, Μήδα, κ.α.) που δεν ήταν Μακεδόνισσες, εκτός της τελευταίας, της Κλεοπάτρας. Όταν μπήκε στη Μακεδονική αυλή, βρήκε από αυτές τη Φίλιννα με το γιο της, Αριδαίο, και τη θυγατέρα της Αυδάτας, Κυνάνη. Η Ολυμπιάδα ήταν η πιο μορφωμένη από όλες όσες παντρεύτηκε ο Φίλιππος και από όλες γενικά τις Μακεδόνισσες αρχόντισσες. Εξασκούσε μια απαράμιλλη γοητεία με την ομορφιά της, τη μόρφωση και τη σοβαρότητά της. Θυσίαζε πολλά για την ακόρεστη φιλαρχία της, εκτός από τη ζωή ή τη φήμη του γιου της, Αλέξανδρου, που αγαπούσε παθολογικά.
Ο Πλούταρχος, ο οποίος έζησε πολλούς αιώνες αργότερα, τη χαρακτήριζε κακότροπη και ζηλιάρα. Επίσης, αναφέρει ότι εμφανιζόταν με εξημερωμένα φίδια. Αργότερα, λέγεται ότι η ίδια ομολόγησε στο σύζυγό της ότι ο Αλέξανδρος δεν ήταν γιος του, αλλά ότι τον είχε συλλάβει από ένα φίδι που εμφανίστηκε στον ύπνο της, το οποίο, σύμφωνα με το μύθο, ήταν ενσάρκωση του ίδιου του Δία κι ότι ο ίδιος ο Φίλιππος τη χώρισε και την έστειλε στην Ήπειρο κατηγορώντας τη για μοιχεία.
Ωστόσο, είχε πολλές αρετές, αρκετές από τις οποίες μετέδωσε στο γιο της, τον Αλέξανδρο. Στην πολυκύμαντη και ταραχώδη ζωή της συναντώνται μεγάλα προτερήματα και μεγάλα ελαττώματα. Ως αφοσιωμένη μητέρα, είχε τάξει τη ζωή της σε ένα μόνο σκοπό και τον υπηρετούσε με πάθος: πώς θα εξασφάλιζε για το γιο της τη διαδοχή του θρόνου της Μακεδονίας μέσα στη δίνη των μηχανορραφιών και δολοπλοκιών στην αυλή της Πέλλας. Και αυτό το ανυποχώρητο πάθος της υπονοούσε ο Φίλιππος, όταν, απαντώντας στο γιο του Αλέξανδρο, που χαρακτήριζε τη μητέρα του ως τη γενναιότερη απ’ όλες τις Νηρηίδες, του είπε γελώντας: «όχι μόνο γενναιότερη, αλλά και πολεμικότερη, γιατί δε σταματάει να με καυγαδίζει».
Οι σχέσεις των δύο συζύγων έως τo 337 π.Χ., οπότε και η Μακεδόνισσα Κλεοπάτρα, ανεψιά του στρατηγού Άτταλου, ανυψώνεται ως ισότιμη και νόμιμη βασίλισσα, υπήρξαν κατά βάση αρμονικές, χωρίς να λείπουν κάποιες εκρήξεις. Ο Φίλιππος της εμπιστευόταν τη διακυβέρνηση του κράτους, όταν απουσίαζε στις συχνές και μακρόχρονες εκστρατείες του. Η Ολυμπιάδα είχε δημιουργήσει στην αυλή δικό της κύκλο ευνοουμένων, που τους προστάτευε ακόμα και από τη στράτευσή τους και την αποστολή στα διάφορα μέτωπα.
Ήταν προικισμένη με χαρίσματα μεγάλα, πράγματι ηγεμονικά. Μετά το θάνατο του αδελφού της, Αλέξανδρου, βασιλιά των Μολοσσών, εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο και έγινε Αντιβασίλισσα και επίτροπος του ανήλικου εγγονού της, Νεοπτόλεμου Γ’.
Στην Ήπειρο, ανέπτυξε πολιτική δράση ιστορικής σημασίας. Πλάτυνε το «κοινό των Μολοσσών» με την εισδοχή νέων Ηπειρωτικών φύλων και το μετονόμασε «Οι Σύμμαχοι των Απειρωτάν», ζωντανεύοντας έτσι το κλονισμένο γόητρο της δυναστείας των Αιακιδών, κυβέρνησε δε την Ήπειρο δεκατρία ολόκληρα χρόνια έως το 317 π.Χ..
Η απροσδόκητη και θλιβερή αγγελία του θανάτου του γιου της, το 323 π.Χ., τη συνέτριψε. Δε θέλησε ποτέ να δεχτεί πως ο Αλέξανδρος πέθανε από φυσιολογικό θάνατο και θρηνούσε ακόμα που μάθαινε ότι έμενε άταφος στη Βαβυλώνα επί δύο χρόνια, εξαιτίας των άγριων αγώνων διαδοχής των στρατηγών του. Η οργή της μεγάλωσε, όταν ο Μακεδονικός στρατός της Ασίας αναγόρευσε βασιλιά τον διανοητικά καθυστερημένο γιο του Φιλίππου – από τη Φίλιννα – ως Φίλιππο Αριδαίο, τον οποίο παντρεύτηκε η φιλόδοξη κόρη της Κυνάνης, Ανταία-Ευρυδίκη, για να εξυπηρετήσει τους φιλόδοξους σκοπούς της.
http://master-lista.blogspot.gr
Τάδε έφη, λίγους μήνες πριν, η Κατερίνα Περιστέρη, η εκ Καβάλας αρχαιολόγος που συνδέθηκε με την σπουδαιότερη, ίσως, ανασκαφή από την εποχή του Ανδρόνικου, αυτή της Αμφίπολης.
Το Real.gr, συνεχίζει το μαγευτικό ταξίδι στα -πιο πρόσφατα, αυτήν τη φορά- ευρήματα στον λόφο Καστά.
Αρχές του 2004. Η Περιστέρη αναλαμβάνει τη θέση της προϊσταμένης της νεοσύστατης ΚΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στις Σέρρες.
2009-2010. Ξεκινούν ανασκαφικές εργασίες στο Αρχαϊκό Νεκροταφείο της περιοχής του λόφου Καστά.
.
«Υπάρχει το σκεπτικό να οριοθετήσω τον Τύμβο, να δούμε γενικά τι συμβαίνει και όχι μόνο με μερικούς τάφους που δίνουν στοιχεία για μικρό χρονικό διάστημα, θέλουμε συνολική εικόνα», αναφέρει η ίδια στο Αθηναϊκό Πρακτορείο.
2012. Για πρώτη φορά αρχίζει η αρχαιολογική σκαπάνη να μπαίνει κάθετα του λόφου, σε βάθος δεκαπέντε μέτρων από τον αγροτικό δρόμο που βρίσκεται στους πρόποδες.
Η πρώτη (νέα) μεγάλη αποκάλυψη είναι γεγονός: έρχεται στο φως το μεγαλειώδες περίβολο του τύμβου, ξεπερνά τα τρία μέτρα ύψος, είναι από θασίτικο μάρμαρο και εκπλήσσει ευχάριστα την ομάδα της Περιστέρη, καθώς διασώζεται σε άριστη κατάσταση.
«Περικλείει σίγουρα σημαντικά ταφικά μνημεία, στα οποία σκοπεύουμε να φτάσουμε», δηλώνει στην ΕΤ3 η αρχαιολόγος.
Μάρτιος 2014. Λίγο μετά το αρχαιολογικό συνέδριο για την ανασκαφική δραστηριότητα στη Μακεδονία η επικεφαλής της ανασκαφής αποκαλύπτει:
«Η είσοδος ήταν κολλημένη στον περίβολο και αγναντεύει, όπως και το λιοντάρι, την Αμφίπολη».
8 Αυγούστου 2014. Τα πράγματα έχουν πάρει τον δρόμο τους. Εντοπίσθηκαν δύο μαρμάρινες ακέφαλες και άπτερες μαρμάρινες Σφίγγες πάνω σε υπέρθυρο. Μπροστά τους υπήρχε σφραγιστικός τοίχος από πωρόλιθο, από τον οποίο έλειπαν μερικοί λίθοι.
«Όταν τις αντικρίσαμε, ήταν μία μαγική στιγμή, νιώσαμε συγκίνηση. Τα μάτια μας τρέχανε δάκρυα χαράς, ήταν κάτι που δεν το περιμέναμε», ομολογεί η Περιστέρη.
20 Αυγούστου. Με την αφαίρεση έντεκα λίθων από τον τοίχο σφράγισης, αποκαλύπτονται εξ ολοκλήρου οι Σφίγγες από μάρμαρο Θάσου.
Το ύψος των αγαλμάτων είναι 1.45 μ. Εντοπίσθηκαν επίσης τμήματα από τα φτερά τους και τμήμα από τη ράχη του αγάλματος του Λέοντος.
21 Αυγούστου. Ηρθε στο φως κάτω από τη βάση των Σφιγγών το ανώτερο τμήμα του μαρμάρινου θυρώματος.
Φέρει διακόσμηση με κόκκινο, μπλε και μαύρο χρώμα. Αμέσως κάτω από αυτό, αποκαλύφθηκαν δύο ιωνικά επίκρανα των παραστάδων της θύρας, επίσης επικαλυπτόμενα με fresco και επιζωγραφισμένα με τα ίδια χρώματα.
25 Αυγούστου. Με την αφαίρεση των λιθόπλινθων από τον τοίχο σφράγισης αναδεικνύεται σχεδόν ολόκληρη η πρόσοψη του ταφικού μνημείου.
26 Αυγούστου. Στο κέντρο και μπροστά από την είσοδο αποκαλύπτεται βοτσαλωτό δάπεδο, με ορθογώνια και τετράγωνα σχήματα, πλαισιωμένα από ασπρόμαυρους ρόμβους.
6 Σεπτεμβρίου Η μέρα είναι ξεχωριστή. Στον χώρο μπροστά από τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο, αποκαλύφθηκαν κάτω από το μαρμάρινο επιστύλιο, δύο εξαιρετικής τέχνης Καρυάτιδες, από θασίτικο μάρμαρο.
Το πρόσωπο της δυτικής Καρυάτιδας σώζεται σχεδόν ακέραιο, ενώ από την ανατολική λείπει.
Οι Καρυάτιδες έχουν πλούσιους βοστρύχους, που καλύπτουν τους ώμους τους, και φορούν χιτώνα.
Οι μορφές, επί των οποίων σώζονται ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος, παραπέμπουν στον τύπο της Κόρης.
12 Σεπτεμβρίου Στο ανώτερο τμήμα του τρίτου διαφραγματικού τοίχου διαπιστώθηκε η ύπαρξη επιμελημένου μαρμάρινου περιθυρώματος, ιωνικού ρυθμού, όπως και τα υπόλοιπα αρχιτεκτονικά μέλη του χώρου.
21 Σεπτεμβρίου. Με την αφαίρεση τριών σειρών του τοίχου σφράγισης αποκαλύφθηκαν ολόκληρες οι Καρυάτιδες, ύψους 2,27 μ. Φορούν ποδήρη χιτώνα και μακρύ κροσσωτό ιμάτιο με πλούσιες πτυχώσεις.
Φέρουν κοθόρνους διακοσμημένους με κόκκινο και κίτρινο χρώμα, ενώ τα ακροδάχτυλα των ποδιών τους έχουν αποδοθεί με εξαιρετική λεπτομέρεια. Στέκονται επάνω σε μαρμάρινα βάθρα.
Στην επιφάνεια του βάθρου της ανατολικής Καρυάτιδος διακρίνεται κόκκινο χρώμα.
12 Οκτωβρίου. Το μεγαλείο του αρχαιολογικού θησαυρού όλο και επιβεβαιώνεται. Κατά την αφαίρεση της επίχωσης αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου, το οποίο καλύπτει όλη την επιφάνεια του χώρου δηλαδή, 4,5 μ. πλάτος επί 3 μ. μήκος.
Η κεντρική παράσταση απεικονίζει άρμα σε κίνηση, που σύρεται από δύο λευκά άλογα, το οποίο οδηγεί γενειοφόρος άνδρας, με στεφάνι δάφνης στο κεφάλι.
Μπροστά από το άρμα απεικονίζεται ο θεός Ερμής ως ψυχοπομπός, ο οποίος φορά πέτασο, μανδύα, φτερωτά σανδάλια και κρατά κηρύκειο. Το ψηφιδωτό έχει υποστεί φθορά στο κέντρο, σε σχήμα κύκλου, διαμέτρου 0,80 μ.
16 Οκτωβρίου. Αφαιρέθηκαν και τα τελευταία στρώματα χωμάτων από την ανατολική πλευρά του ψηφιδωτού και αποκαλύφθηκε η τρίτη μορφή της παράστασης.
Πρόκειται για γυναικεία νεανική μορφή, με κόκκινους ανεμίζοντες βοστρύχους, η οποία φοράει λευκό χιτώνα που συγκρατείται με κόκκινη λεπτή ταινία στο ύψους του στήθους.
Είναι η μυθολογική παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, με την παρουσία του θεού Ερμή ως ψυχοπομπού, όπως είθισται σε ανάλογες αναπαραστάσεις.
21 Οκτωβρίου. Μπροστά στην είσοδο του τρίτου θαλάμου αποκαλύφθηκαν δυο τμήματα, από το δυτικό θυρόφυλλο, τα οποία και συνανήκουν.
Σε βάθος 0,15 μ. από την επιφάνεια του κατωφλίου εντοπίστηκε και αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο κεφάλι της ανατολικής Σφίγγας, ακέραιο με ελάχιστη θραύση στη μύτη. Εχει ύψος 0,60 μ.
Βρέθηκαν, επίσης, θραύσματα από τα φτερά των Σφιγγών.
28 Οκτωβρίου Η υπόθεση εργασίας ότι υπήρχε τέταρτη θύρα δεν επιβεβαιώνεται. Πρόκειται για μαρμάρινο ορθοστάτη που είχε αφαιρεθεί.
Κάτω από τους πωρόλιθους του δαπέδου του τρίτου θαλάμου βρέθηκαν τμήματα των φτερών των Σφιγγών.
Επιπλέον υπήρχε ένα μέρος από τον λαιμό της δεύτερης Σφίγγας και τμήματα από το μέρος του ψηφιδωτού που έλειπε.
12 Νοεμβρίου. Η ώρα της ιστορικής αποκάλυψης: Τάφος και σκελετός βρέθηκαν στον τύμβο Καστά.
Σε βάθος 1,60μ. από τους σωζόμενους λίθους του δαπέδου, εντοπίστηκε μεγάλος κιβωτιόσχημος τάφος με διάσπαρτα, σιδερένια και χάλκινα καρφιά και οστέινα και γυάλινα διακοσμητικά στοιχεία φέρετρου, μέσα και έξω από τον οποίο υπήρχαν οστά.
29 Νοεμβρίου. Η Περιστέρη παρουσιάζει φωτογραφία των οστών τονίζοντας ότι στόχος είναι η καλύτερη προστασία του σκελετού.
«Κάντε υπομονή θα μας πουν οι ανθρωπολόγοι, σε ονόματα δεν αναφερόμαστε», είπε η κατά τη διάρκεια των επιστημονικών ανακοινώσεων για τις ανασκαφικές εργασίες.
«Το ίδιο το μνημείο είναι από μόνο του ένα αριστούργημα καταπληκτικών καλλιτεχνών» επαναλαμβάνει.
«Πρόκειται για ένα πολυτελέστατο ταφικό μνημείο μία πολύ ακριβή κατασκευή», σχολιάζει η γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.
4 Δεκεμβρίου. Στα επτά μαρμάρινα τμήματα των επιστηλίων που ανήκουν στον τρίτο θάλαμο και πιο περίτεχνο χώρο του ταφικού μνημείου βρέθηκαν εντυπωσιακές παραστάσεις.
Οι αρχαιολόγοι διακρίνουν ένα ζώο στο κέντρο που φέρει κέρατα και πιθανόν να είναι ένας ταύρος ανάμεσα σε δύο ανθρώπινες φιγούρες σε κίνηση, μία γυναικεία και μία ανδρική.
Δεξιά της γυναικείας και αριστερά της ανδρικής διακρίνονται υδρίες και φτερωτές μορφές, ενώ η δεξιά φτερωτή μορφή κατευθύνεται προς ένα τριποδικό λέβητα.
22 Δεκεμβρίου Το υπουργείο Πολιτισμού δίνει στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα της γεωφυσικής διασκόπησης και της γεωλογικής χαρτογράφησης του τύμβου Καστά.
«Η έρευνα επιβεβαίωσε ότι ο λόφος έχει μικτή δομή με το μεγαλύτερο τμήμα του να είναι φυσικό, ενώ η ανθρωπογενής επίχωση συνιστά σχετικά μικρό τμήμα», τονίζεται μεταξύ άλλων.
Ωστόσο, δεν έχει ξεκαθαρίσει εάν τα νέα ευρήματα θα ρίξουν φως στην ταυτότητα του «ενοίκου» του ταφικού μνημείου.
Έως την ώρα αυτή, πολλά μένουν να απαντηθούν… Τον Γενάρη αναμένονται τα αποτελέσματα -όπως φύλο, ηλικία, ανάστημα – της μακροσκοπικής μελέτης του οστεολογικού υλικού, από τον τέταρτο χώρο.
Όπως και αν έχει, τα ευρήματα της Αμφίπολης -μοναδικής αξίας ιστορικής και επιστημονικής- πυροδότησαν ένα κρεσέντο ενδιαφέροντος.
Έφεραν στο προσκήνιο την ομορφιά, τον πολιτισμό και την ελπίδα να φτάσουμε σε έναν κόσμο που να μπορεί να συνδέσει το αρχαίο με το σύγχρονο επί κοινή ωφελεία…
Σαν συνεχιστές της μεταλλευτικής ιστορίας της Χαλκιδικής, έχουμε και νοιώθουμε την υποχρέωση να σταθούμε κοντά στους συνεχιστές της ιστορικής μνήμης της Αμφίπολης
Η αποκάλυψη του μνημείου του λόφου Καστά στην Αμφίπολη στρέφει ξανά το βλέμμα στο μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας που εν πολλοίς βασίστηκε στην αξιοποίηση του ορυκτού της πλούτου. Σήμερα αυτή η ιστορία συνεχίζεται, συνδέοντας με πολλούς τρόπους την Αμφίπολη και τη Χαλκιδική: από την ιστορία τους, μέχρι τη σημερινή τους κυρίαρχη θέση στην ιστορική και οικονομική εξέλιξη της σύγχρονης Ελλάδας.
Σε αυτή τη λογική, θέλοντας να δούμε πώς αποτυπώνεται αυτή η ιστορική εξέλιξη σήμερα, βρεθήκαμε στη Μεσολακκιά, έχοντας δίπλα μας τον Κώστα Μελίτο, νέο μηχανικό και Δήμαρχο της ιστορικής Αμφίπολης. Κάνοντας ρεπορτάζ στην περιοχή, καταγράψαμε:
«Αυτή η εικόνα, αλλάζει όλα μας τα δεδομένα. Είναι η θετική οπτική που όλοι χρειαζόμαστε σε μια τέτοια συγκυρία», δήλωσε χαρακτηριστικά η Σμαράγδα Αχταρίδου από τη Θεσσαλονίκη.
Φεύγοντας, σε μια στάση στον Λέοντα της Αμφιπόλεως, ανάμεσα σε μια ομάδα Ισπανών αυτοκινητιστών που αποφάσισαν να επισκεφτούν την Αμφίπολη και να γνωρίσουν την ιστορία της Μακεδονίας, είδαμε μια νέα φοιτήτρια, τη Γεωργία Θεοφανίδου, που μόλις επέστρεφε με το πατέρα της από το ΤΕΙ Σερρών όπου ξεκινά τις σπουδές της: «Νιώθουμε και πάλι περήφανοι», μας είπε. «Εμείς που τώρα ξεκινάμε τη ζωή μας έχουμε ανάγκη από κάτι σημαντικό, κάτι στο οποίο μπορούμε να πιστεύουμε, για τον τόπο μας και για τη χώρα μας».
Αυτή ακριβώς είναι η πιο σημαντική οπτική σχετικά με τη νέα ιστορική εξέλιξη που βιώνουμε όλοι μας. Η οπτική που μας βοηθά να κατανοήσουμε πώς ο χρυσός, που κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό εξασφάλισε την ισχύ της Ελλάδας κατά τους αρχαίους χρόνους, μπορεί να ξεκλειδώσει την υπεραξία της σύγχρονης Ελλάδας, να δώσει όραμα αλλά και πόρους για να το πραγματοποιήσουν, να το φέρουν εις πέρας.
Στην αρχαιότητα, η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής ζωής και της ισχύος της Ελλάδας. Από τον άργυρο του Λαυρίου που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Αθήνας του Περικλέους, μέχρι τον χρυσό της Μακεδονίας που εξασφάλιζε την ισχύ του μακεδονικού Βασιλείου.
Η εξορυκτική δραστηριότητα, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάδειξή της αρχαίας Ελλάδας, σε σημείο αναφοράς της παγκόσμιας ιστορίας. Είναι ενδεικτικό το ότι η ισχύς και ο πλούτος της Αθήνας που αντικατοπτρίζεται στον Παρθενώνα, το «σύμβολο» της Ελλάδας, στηρίχθηκε εν πολλοίς και στην αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Ενώ η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, χρηματοδοτήθηκε από τον χρυσό του Παγγαίου και της Χαλκιδικής.
Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, τα μεγαλύτερα μεταλλευτικά κέντρα εκμετάλλευσης χρυσού και αργύρου, και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα, λειτουργούσαν κατά την αρχαιότητα στη Χαλκιδική, στην περιοχή της βορειοανατολικής Καβάλας, στη Θάσο και κοντά στον ποταμό Εχέδωρο, στην περιοχή της Φιλιππιάδας, ενώ ένα από τα μεγαλύτερα μεταλλευτικά κέντρα παραγωγής αργύρου στην ιστορία της ανθρωπότητας αποτέλεσε το Λαύριο.
Στη Μακεδονία, τα μεταλλεία Παγγαίου και Χαλκιδική λειτούργησαν από το 1300 π.Χ. ως βασικοί πυλώνες παραγωγής χρυσού σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ υπάρχουν αναφορές και ευρήματα ανασκαφών που αποδεικνύουν ότι χρυσός παράγεται στην ανατολική πλευρά της Θάσου ήδη από το 2300 π.Χ.
Στην εποχή του Ηροδότου, παράλληλα με τα μεταλλεία εξόρυξης χρυσού της Θάσου, αναπτύσσονται και τα μεταλλεία της «Σκαπτής Ύλης» στην περιοχή κατά άλλους του Παγγαίου, κατά άλλους της βορειοανατολικής Καβάλας. Συνολικά, και από τα δύο μεταλλευτικά κέντρα παράγεται χρυσός αξίας 300-400 ταλάντων (ισοδυναμεί με περίπου 26 κιλά σε αντίστοιχο άργυρο) ετησίως.
Στη συνέχεια, αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο οι εκμεταλλεύσεις χρυσού στο Παγγαίο και στη Χαλκιδική με την αξία της ετήσιας παραγωγής να υπερβαίνει τα 500 τάλαντα.
Όσον αφορά την ισχύ του μακεδονικού βασιλείου, βασίστηκε εν πολλοίς στον ορυκτό πλούτο και στην πρότυπη οργάνωση των μεταλλείων της περιοχής. Το μέγεθος του πλούτου των μακεδονικών «χρυσείων» αποτυπώνεται στους χρυσούς στατήρες, το νόμισμά που εκδόθηκε από το 352 έως το 336 π.Χ. και κυκλοφορούσε έως τον 2ο π.Χ. αιώνα, όχι μόνο στη Μακεδονία, αλλά και στη Ρώμη. Με το νόμισμα αυτό η Μακεδονία κατάφερε να ανταγωνιστεί τους «δαρεικούς στατήρες», ενώ υπερίσχυσε στον νομισματικό πόλεμο με τις αργυρές δραχμές.
Στην περιοχή της βορειανατολικής Χαλκιδικής σώζονται περισσότερα από 300 πηγάδια και περίπου 200.000 κυβικά μέτρα αρχαίων μεταλλουργικών απορριμμάτων, των κοινών «σκουριών», από την «εκκαμίνευση» των μεταλλευμάτων. Η μεταλλευτική ιστορία του Στρατωνικού όρους που περνά από την Αρχαιότητα στο Βυζάντιο και κατόπιν στην Οθωμανική περίοδο, για να φτάσει στην εποχή του Μποδοσάκη και στη σύγχρονη ανάπτυξη των Μεταλλείων Κασσάνδρας, συμπληρώνει μια πορεία 25 αιώνων. Μέχρι την σύγχρονη αξιοποίηση του χρυσού που μπορεί να καταστήσει την Ελλάδα τον πιο σημαντικό παραγωγό και εξαγωγέα στην Ευρώπη.
Σήμερα, μετά την ανακάλυψη του ταφικού τύμβου του λόφου Καστά, η ανασκαφική δραστηριότητα στην Αμφίπολη προσελκύει και πάλι το ενδιαφέρον της ανθρωπότητας στο μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας και στο ρόλο που διαδραμάτισε σε αυτό η αξιοποίηση του ορυκτού της πλούτου. Και στρέφει ξανά το βλέμμα στην πρόκληση της σύγχρονης Ελλάδας: την μετάβαση στη νέα εποχή, που βασίζεται στην αξιοποίηση του ορυκτού της πλούτου, στη συνέχεια της μεταλλευτικής ιστορίας και στη δημιουργία ενός νέου κεφαλαίου: «Την αξιοποίηση του χρυσού της Χαλκιδικής».
Και όσο η ανασκαφική δραστηριότητα στην Αμφίπολη προχωράει επαναφέροντας στο νου το μεγαλείο της ελληνικής ιστορίας, τόσο προχωράει και το έργο της αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου της Χαλκιδικής για την ανάδειξη της μεταλλευτικής υπεραξίας της σύγχρονης Ελλάδας. Η εξέλιξη των δυο αυτών ιστοριών, ξεπερνά την ιστορική σύνδεση και περνά στην πράξη με την έμπρακτη τεχνική στήριξη του Δήμου Αμφίπολης, από τους ανθρώπους της Ελληνικός Χρυσός, στην προσπάθειά στήριξης του ανασκαφικού έργου:
«Σαν συνεχιστές της μεταλλευτικής ιστορίας της Χαλκιδικής, έχουμε και νιώθουμε την υποχρέωση να σταθούμε κοντά στους συνεχιστές της ιστορικής μνήμης της Αμφίπολης. Με όποιον τρόπο. Χωρίς ποτέ να ζητηθεί το όποιο αντάλλαγμα. Το κάναμε και θα το κάνουμε»,
Μιχάλης Θεοδωρακόπουλος, Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος της Ελληνικός Χρυσός.
Αναδημοσίευση από Μεταλλευτικά Νέα
Στη Βαβυλώνα έγινε η κηδεία του Ηφαιστίωνα, τη σορό του οποίου είχε φέρει πιο πριν ο Περδίκκας. Για την κατασκευή της ταφικής πυράς ο Αλέξανδρος γκρέμισε τα τείχη της πόλης σε έκταση 10 σταδίων (περίπου 1,8 χμ), διάλεξε τις ψημένες πλίνθους, εξομάλυνε το έδαφος και έφτιαξε ένα τετράγωνο κρηπίδωμα επιφανείας ενός τετραγωνικού πλέθρου (περίπου 874 τμ). Πάνω του κατασκεύασε 30 θαλάμους και έστρωσε την οροφή τους με κορμούς φοινίκων, ώστε όλη η κατασκευή να είναι τετράγωνη. Η εξωτερική διακόσμηση αποτελούνταν από επτά επάλληλα διαζώματα. Το διάζωμα της βάσης αποτελούσαν 240 χρυσές πλώρες πεντήρων, που στις επωτίδες (τα δύο δοκάρια εκατέρωθεν της πλώρης, απ’ όπου κρεμούσαν τις άγκυρες) είχαν από ένα άγαλμα τοξότη ύψους 4 πήχεων (περίπου 1,80 μ), με το ένα πόδι γονατισμένο (σε θέση βολής), ενώ στο κατάστρωμα υπήρχαν ανδριάντες ενόπλων ύψους 5 πήχεων (περίπου 2,20 μ). Τα διάκενα ανάμεσα στις πλώρες συμπλήρωναν μάλλινες φοινικίδες (κόκκινες σημαίες, που σηματοδοτούσαν την έναρξη ναυμαχίας). Στο δεύτερο επίπεδο είχαν τοποθετηθεί δάδες ύψους 15 πήχεων (περίπου 6,60 μ). Στη λαβή τους είχαν χρυσά στεφάνια, στο σημείο της καύσης είχαν αετούς, που κοιτούσαν προς τα κάτω με ανοιχτά τα φτερά τους, και στις βάσεις τους είχαν δράκοντες, που κοιτούσαν τους αετούς. Στο τρίτο επίπεδο υπήρχαν παραστάσεις κυνηγιού κάθε είδους ζώων, στο τέταρτο επίπεδο υπήρχε χρυσή παράσταση κενταυρομαχίας και το πέμπτο διάζωμα είχε χρυσές παραστάσεις λεόντων και ταύρων εναλλάξ. Το έκτο διάζωμα είχε παραστάσεις μακεδονικών και περσικών όπλων, που συμβόλιζαν τη νίκη των Μακεδόνων επί των βαρβάρων. Στο ανώτατο διάζωμα υπήρχαν κούφια αγάλματα Σειρήνων, απ’ όπου αθέατες μοιρολογήτρες έψελναν τον επικήδειο θρήνο στον νεκρό. Το συνολικό ύψος της νεκρικής πυράς ξεπερνούσε τους 130 πήχεις (περίπου 57,66 μ).
Αξιωματούχοι, στρατιώτες, πρέσβεις και ντόπιοι συναγωνίζονταν σε προσφορές και όλες οι επικήδειες τελετές ήταν μεγαλειώδεις. Λέγεται ότι οι συνολικές (δημόσιες και ιδιωτικές) δαπάνες για την κηδεία του Ηφαιστίωνα ήταν κολοσσιαίες. Κατά τον Αρριανό οι νεκρικές τελετές προς τιμήν του Ηφαιστίωνα είχαν κόστος 10.000 τάλαντα. Κατά τον Πλούταρχο ο Αλέξανδρος δεν είχε σκοπό να ξεπεράσει το ποσό των 10.000 ταλάντων, αλλά ήθελε η κομψότητα και η ομορφιά του μνημείου να το κάνουν να δείχνει ακριβότερο. Κατά τον Ιουστίνο κόστισαν 12.000 τάλαντα, ενώ κατά τον Διόδωρο τα ξεπέρασαν. Οι τελετές έκλεισαν με γυμνικούς και μουσικούς αγώνες, τους λαμπρότερους που είχε διοργανώσει ως τότε ο Αλέξανδρος. Πήραν μέρος 3.000 διαγωνιζόμενοι, «που λίγο αργότερα έμελλε να διαγωνισθούν και στην δική του κηδεία».
Το γενικό πένθος για τον Ηφαιστίωνα συνεχιζόταν, αλλά δεν ανέστειλε ούτε στο ελάχιστο τις δραστηριότητες του Αλεξάνδρου. Κανείς από τους αρχαίους συγγραφείς δεν δίνει αναλυτικά τη σειρά των γεγονότων στη Βαβυλώνα, γι’ αυτό δεν γνωρίζουμε ποιά προηγήθηκαν και ποιά ακολούθησαν την κηδεία του Ηφαιστίωνα. Κρίνουμε όμως ότι ο Αλέξανδρος την προέταξε, όπως είναι ανθρωπίνως αναμενόμενο κι επισημαίνουμε ότι κανένας αρχαίος ιστορικός δεν την συνδέει με τον χρησμό, που είχε ζητηθεί από το μαντείο του Άμμωνα. Μετά λοιπόν την κηδεία συνάντησε πρέσβεις από όλη την Ελλάδα. Λέγεται ότι ο Αλέξανδρος συγκέντρωσε από τα Σούσα, τις Πασαργάδες και όλα τα άλλα μέρη της Ασίας τα λάφυρα, που είχε πάρει ο Ξέρξης από την Ελλάδα, και τα παρέδωσε στους πρέσβεις των αντιστοίχων κρατών. Παλαιότερα είχε παραδώσει σε Αθηναίους πρέσβεις τις προτομές των δύο τυραννοκτόνων, του Αρμόδιου και του Αριστογείτονα, αυτή τη φορά τους παρέδωσε το άγαλμα της Κελκέας Αρτέμιδος.
Δεν ξέρουμε για ποιόν ακριβώς λόγο πήγε η κάθε πρεσβεία, αλλά λόγω της μαζικής προσέλευσης, τόσο των ελληνικών όσο και των άλλων πρεσβειών, που είχε συναντήσει κατευθυνόμενος από τα Εκβάτανα προς τη Βαβυλώνα, πρέπει να υποθέσουμε ότι πήγαν με αφορμή την εθιμοτυπία. Είχε προηγηθεί η καθυπόταξη της περσικής αυτοκρατορίας, όλης της Ινδίας στα δυτικά κυρίως του Ινδού και η επίσημη διακήρυξη του τερματισμού του πολέμου στην Ώπη. Ένας μεγάλος αριθμός λαών και πλουτοπαραγωγικών πηγών, σε μία εδαφική έκταση πολύ μεγαλύτερη του αχαιμενιδικού κράτους άρχιζε πλέον να οργανώνεται με ενιαίο διοικητικό, φορολογικό, νομισματικό και μετρικό σύστημα. Μια αυτοκρατορία Ασίας, Ινδίας και των γνωστών εδαφών Ευρώπης και Αφρικής, ήταν εν τη γενέσει και όλοι οι γειτονικοί λαοί, σύμμαχοι και μη, έσπευδαν να φιλοφρονήσουν τον κοσμοκράτορα, για να προλάβουν ήνα διαλύσουν τυχόν παρεξηγήσεις και να εξασφαλίσουν οφέλη.
Ο Αλέξανδρος δέχθηκε πρώτους όσους είχαν έλθει για θρησκευτικά θέματα, δεύτερους όσους έφερναν δώρα, τρίτους όσους είχαν μεθοριακές διενέξεις και ζητούσαν διαιτησία, τέταρτους όσους είχαν πάει για ιδιωτικά θέματα και πέμπτους όσους διαφωνούσαν με την επάνοδο εξορίστων, την οποία είχε αποφασίσει νωρίτερα. Ιεραρχώντας το κύρος των ιερών τους δέχθηκε πρώτους τους Ηλείους, μετά τους Αμμωνίους, τους Δελφούς, τους Κορινθίους, τους Επιδαυρίους και μετά όλους τους άλλους. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ ο Αλέξανδρος μέχρι και τον Κλείτο είχε σκοτώσει με τα χέρια του, στον αγώνα του να θεωρηθεί γιος του Άμμωνα, κατέταξε το Αμμώνιο δεύτερο σε αξία μετά το ιερό του Διός στην Ολυμπία. Δηλαδή για άλλη μία φορά, και μάλιστα σε μία χρονική περίοδο που είχε εξαλείψει κάθε αντίθετη φωνή, έκανε σαφές ότι ο κόσμος είχε κατακτηθεί από ένα βασιλιά κοσμοπολίτη μεν, ελληνικής καταγωγής και συνείδησης δε. Επιπλέον πολλά είχαν αλλάξει από τότε, που ο Άμμων «υιοθέτησε» τον Αλέξανδρο. Οι νέες καταστάσεις επέβαλλαν να απομακρυνθεί από τον Αιγύπτιο θεό και να εφεύρει ένα νέο παγκόσμιο θεό. Και εγένετο ο Σάραπις.
Την περίοδο εκείνη έφτασε στη Βαβυλώνα ο Κάσσανδρος, ο γιος του Αντίπατρου, του οποίου ο άλλος γιος, ο Ιόλας, υπηρετούσε ήδη στην Αυλή του Αλεξάνδρου ως αρχιοινοχόος. Επιπλέον ο Κάσσανδρος δεν έδειξε καμία ευελιξία και συμπεριφέρθηκε σαν Έλληνας ανάμεσα σε Έλληνες, προκαλώντας το βίαιο ξέσπασμα του Βασιλιά της Ασίας. Αυτή η τραυματική για τον Κάσσανδρο επαφή με τον Αλέξανδρο τον έκανε θανάσιμο εχθρό όλου του Οίκου των Αργεαδών, τον οποίο τελικά κατάφερε να εξαλείψει. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, όταν έφτασε στη Βαβυλώνα, επειδή δεν είχε ξαναδεί το ασιατικό τυπικό της προσκύνησης, η ελληνική ανατροφή του τον έκανε να γελάσει απερίσκεπτα, όπως αποδείχθηκε. Ίσως επειδή η συμπεριφορά του έβλαπτε τον τρόπο διοίκησης, που είχε επιλέξει ο Αλέξανδρος, ίσως επειδή ο Αλέξανδρος ήταν οργισμένος με τον πατέρα του, τον άρπαξε δυνατά από τα μαλλιά με τα δύο του χέρια και του χτύπησε το κεφάλι στον τοίχο. Κάποιαν άλλη φορά, ο Κάσσανδρος προσπάθησε να αντικρούσει αυτούς, που κατηγορούσαν τον πατέρα του, αλλά ο Αλέξανδρος του αντέτεινε το ερώτημα «Έκαναν τόσο δρόμο οι άνθρωποι χωρίς να αδικηθούν και συ λες ότι ήρθαν για να συκοφαντήσουν;». «Αυτό ακριβώς είναι συκοφαντία, ότι απέχουν πολύ από τις αποδείξεις» είπε ο Κάσσανδρος και ο Αλέξανδρος γελώντας δυνατά τον απείλησε «Αυτά είναι σοφίσματα του Αριστοτέλη και θα κλάψετε πολύ, αν φανείτε ότι τους αδικείτε έστω και λίγο». Η συμπεριφορά του Αλεξάνδρου λένε ότι ενστάλαξε στον Κάσσανδρο τέτοιο τρόμο για τον Αλέξανδρο, ώστε πολύ αργότερα, όταν ήταν πια βασιλιάς της Μακεδονίας, σε μία επίσκεψή του στους Δελφούς, βλέποντας μπροστά του έναν ανδριάντα του Αλεξάνδρου «έχασε τα λογικά του, του σηκώθηκαν οι τρίχες, άρχισε να τρέμει και μετά βίας συνήλθε».
(Αρριανός Ζ.14-15, Διόδωρος ΙΖ.113.3-4, 115, Πλούταρχος Αλέξανδρος 72.3-5, 74.2-κ.ε., Ιουστίνος 12.12.12
theancientweb.wordpress.com
Ίντριγκες, συνομωσίες και πάθη που παραπέμπουν σε ένα ελληνικό «Game of Thrones» κρύβει ο γρίφος της Αμφίπολης, σύμφωνα με το National Geographic που αφιερώνει εκτενές ρεπορτάζ στην ανασκαφή της Αμφίπολης.
Οπως επισημαίνεται σε ρεπορτάζ στον ιστότοπο του National Geographic, μολονότι είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Μέγας Αλέξανδρος τάφηκε στην Αίγυπτο, δεν είναι γνωστό πού βρίσκονται τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας του. Κατά συνέπεια, η ανασκαφή στον τύμβο Καστά ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της οικογένειάς του.
«Μία δυναστεία», όπως τονίζει το National Geographic, «που ήταν βουτηγμένη στην ίντριγκα, τη συνωμοσία, την αιματοχυσία, όπως οι Λάνιστερ στη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά “Game of Thrones”».
Μάλιστα, για να κατανοήσει ο αναγνώστης καλύτερα την ίντριγκα, το περιοδικό κάνει αναδρομή στο μακρινό παρελθόν, μιλώντας για τη ζωή του βασιλιά των Μακεδόνων, αλλά και του πατέρα του Φιλίππου Β’.
Για τον τελευταίο, δε, μιλά και ο συγγραφέας Ίαν Γουόρθινγκτον, ο οποίος έχει μελετήσει την ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έχει γράψει το βιβλίο «By the Spear: Philip II, Alexander the Great, and the Rise and Fall of the Macedonian Empire».
Όπως δηλώνει ο Γουόρθινγκτον, «ο Φίλιππος Β’ ήταν ένας παραδοσιακός πολέμαρχος. Πάντα βρισκόταν στην καρδιά της μάχης».
Ανάλογη αγάπη στη μάχη έδειχνε και ο Μ. Αλέξανδρος, ο οποίος, όπως επισημαίνει το δημοσίευμα, ακόμα και πριν από τον θάνατό του βρισκόταν ανατολικά, σχεδιάζοντας να κατακτήσει την Αραβία.
Με τον θάνατό του, καθώς πέθανε υπό περίεργες συνθήκες, οι συγγενείς του ξεκίνησαν αγώνα για τη διαδοχή, ωστόσο τελικά η αυτοκρατορία του χωρίστηκε και στο τέλος εξαφανίστηκε.
Όπως αναφέρει ο Φίλιπ Φρίμαν, καθηγητής Κλασικής Ιστορίας στο Κολέγιο Λούθερ της Ντεκόρα στην Αιόβα: «Είναι πολύ σπάνιο για έναν βασιλιά ή κυβερνήτη να καταλήγει να πεθάνει μόνος του».
Την ίδια ώρα, πολλοί αρχαιολόγοι είναι πεπεισμένοι, σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, ότι ο Αλέξανδρος βρίσκεται θαμμένος κάπου στην Αίγυπτο, πιθανώς «στην πόλη που φέρει το όνομά του, την Αλεξάνδρεια», αναφέρει το National Geographic. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που αναζητούν τους τάφους της Ολυμπιάδας, της Ρωξάνης, του Ηφαιστίωνα και συγγενών του Μ. Αλέξανδρου.
Επομένως, οι ανασκαφές στον τάφο της Αμφίπολης ενδέχεται να δώσουν τη λύση στο μυστήριο πίσω από τα ερωτήματα που κυριαρχούν στο μυαλό των ερευνητών, καθώς είναι πιθανό στον τύμβο Καστά να βρίσκεται θαμμένος κάποιος από τους συγγενείς του βασιλιά των Μακεδόνων
polemiko-imerologio.gr
Ο τύμβος Καστά της Αμφίπολης αποτελεί το σημαντικότερο γρίφο για το 2014 σύμφωνα με το NBC News.
Η υπόθεση της ανασκαφής της Αμφίπολης και το αναπάντητο ερώτημα έως σήμερα του ποιος είναι θαμμένος στον τάφο των 2.300 ετών βρίσκεται στην πρώτη θέση της σχετικής λίστας του ξένου δικτύου.
Το ΝΒC παρουσίασε τις δέκα υποθέσεις που την περασμένη χρονιά απασχόλησαν τους επιστήμονες και είτε απάντησαν παλιούς γρίφους είτε ήρθαν αντιμέτωποι με νέους γρίφους.
Ακολουθούν υποθέσεις όπως η αναζήτηση θεραπείας του Έμπολα, η αποκρυπτογράφηση της εξέλιξης των πτηνών μέσω ανάλυσης DNA, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, η ξηρασία στην Καλιφόρνια και το πολικό ψύχος της Ανατολικής Ακτής, νέα γράμματα στο αλφάβητο του DNA, τα μυστικά των πρώτων Αμερικανών ιθαγενών, ηλεκτρική ενέργεια από σύντηξη, αποκαλύψεις της γενετικής για τον Νεάντερταλ, ο Σπινόσαυρος περπατούσε και κολυμπούσε.
kontranews.gr
By continuing to use the site, you agree to the use of cookies. more information
The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.
