Ο Ερμής ως ψυχοπομπός

Ο Ερμής ή με το επικό όνομα Ερμείας, είναι ένας απ’ τους παλαιότερους θεούς με γνήσια ελληνική «λαϊκή» καταγωγή. Κατά τη μυθολογία γεννήθηκε σε μια σπηλιά στην Κυλλήνη (στο σημερινό όρος Ζήρια) της Κορινθίας, από τον Δία και την πανέμορφη Νύμφη Μαία, την κόρη του Άτλαντα. Στον Όμηρο μνημονεύεται με το αρχαιότερο όνομά του Ερμής ο Κυλλήνιος, αλλά και με τους επιθετικούς προσδιορισμούς «εύσκοπος αργεϊφόντης», «διάκτορος», δηλαδή ψυχοπομπός. Στον Όμηρο χρησιμοποιούνται συχνότερα τα επίθετα «χρυσόραβδος» Ερμής, «αγγελιοφόρος» Ερμής, ενώ στον Ησίοδο «ξακουστός κήρυκας των θεών» και «προστάτης των βοσκών και των αιγοπροβάτων».

Η μυθολογία αναφέρει ότι αμέσως μετά τη γέννησή του επινόησε και κατασκεύασε την πρώτη λύρα και έδειξε, από τη βρεφική του ακόμη ηλικία, την επιδεξιότητά του να μπορεί να κλέβει ακόμη και τα βόδια του Απόλλωνα. Ο Ερμής, όπως και ο Προμηθέας, επειδή ανακάλυψε τη φωτιά και τα πυρεία, και συγχρόνως τη θυσία, προφανώς μια θυσία για το δωδεκάθεο, θεωρείται κατά βάση «ένας ανταγωνιστής του δόλιου πυρφόρου Προμηθέα».

Ο Ερμής, μολονότι στην επική ποίηση φαίνεται να έχει βοηθητική θέση έναντι των άλλων ολύμπιων θεών, πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε τόσο πολυσχιδή θεότητα ώστε κάλυπτε σχεδόν κάθε εκδήλωση της ζωής. Είναι ο πλέον πολυάσχολος θεός, καθώς έχει πολλά καθήκοντα στον Επάνω Κόσμο: πριν απ’ όλα είναι ο αγγελιοφόρος του Δία, είναι επίσης θεός των διασταυρώσεων των δρόμων και των ορίων (συνόρων) (Ερμής Τρικέφαλος ή Τετρακέφαλος), προστάτης των θυρών των σπιτιών και των πυλών των ναών (Πύλαιος και Προπύλαιος Ερμής), θεός των γραμμάτων και της ρητορικής (λόγιος Ερμής), προστάτης των αθλητών και των αγώνων (αγώνιος Ερμής), προστάτης των εμπόρων (αγοραίος και κερδώος Ερμής) -μάλιστα προστάτευε όχι μόνο το θεωρούμενο σήμερα ως νόμιμο, αλλά και το τυχαίο εύρημα, το λεγόμενο έρμαιον, που σημαίνει «δώρο του Ερμή», δηλαδή το θεόσταλτο δώρο (εξ ου και Ερμής Τύχων) ή το απροσδόκητο πολύτιμο εύρημα ή ακόμη και το προϊόν κλοπής ή αρπαγής (εξ ου και άναξ φηλητών ή δόλιος ή ληιστήρ Ερμής). Κατά τη Γιγαντομαχία, φορώντας την Άϊδος κυνήν (αόρατη περικεφαλαία), σκότωσε τον γίγαντα Ιπόλλυτο, έσωσε τον Δία επανασυνδέοντας τα νεύρα των ποδιών του, τα οποία είχε κόψει ο Τυφωέας και απελευθέρωσε τον θεό Άρη, τον οποίον είχαν φυλακίσει οι Αλωάδες για ένα και πλέον έτος.

Σε όλη την αρχαιότητα ο Ερμής θεωρούνταν ο πιο έξυπνος και ο πιο φιλάνθρωπος θεός (Ερμής αλεξίκακος και αγαθών δωτήρ) και γι’ αυτό ο πιο αγαπητός και διασκεδαστικός θεός του ελληνικού πανθέου, «έκφραση όλων των προτερημάτων και όλων των ελαττωμάτων του αρχαίου Έλληνα». Σε όλη την ιστορία του όμως, την πρώτη θέση είχαν τα χθόνια γνωρίσματά του και ιδίως η γνωστή πανελλήνια ιδιότητα του ψυχοπομπού ή ψυχαγωγού.

Ως ψυχοπομπός στον Κάτω Κόσμο εξυπηρετεί τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη. Συγκεκριμένα μεταφέρει τις ψυχές των νεκρών και συγχρόνως παρευρίσκεται στο δικαστήριο του Άδη, δηλαδή εκτελεί καθήκοντα με τα οποία απέκτησε εξαιρετική θέση ανάμεσα στους θεούς του Κάτω Κόσμου.

Πολλές είναι οι αρχαίες πηγές που παρουσιάζουν τον Ερμή συνδεμένο με καθαρά χθόνιες θεότητες, όπως είναι η Δήμητρα, ο Πλούτων, ο Τροφώνιος κ.ά. «Χθόνιο», λ.χ., αποκαλούν τον Ερμή ο Σοφοκλής, ο Αισχύλος και ο Ευριπίδης. Δεν είναι όμως απίθανο η ιδιότητα του χθόνιου θεού να προήλθε από την άλλη ιδιότητά του, του κήρυκα των θεών και του ψυχοπομπού. Έτσι, σαν κήρυκας μπορούσε να διαβιβάσει ειδήσεις ή ευχές από τον Επάνω Κόσμο στον Κάτω ή να μεταφέρει τις ψυχές στους χθόνιους, και ως εκ τούτου να θεωρήθηκε και ο ίδιος χθόνιος. Στους Ορφικούς Ύμνους, ο Ερμής ο χθόνιος οδηγεί τις «αθάνατες ψυχές» στον Άδη και τις ξαναφέρνει πίσω στον Επάνω Κόσμο (για καινούριες ενσωματώσεις). Ως ψυχαγωγός αναφέρεται επίσης και στις «Χοηφόρους» του Αισχύλου (στ. 622), μολονότι ο Ορέστης αναμένει από αυτόν όχι απλά να διαβιβάσει την ευχή του στους άλλους χθόνιους και στο νεκρό πατέρα του, αλλά και να τον συμπαρασταθεί στην προσπάθειά του να εκδικηθεί τους δολοφόνους του πατέρα του (στ. 727-29). Τη χθόνια θεότητά του μαρτυρεί και ο Παυσανίας, ο οποίος αναφέρει ότι είδε στον Άρειο Πάγο άγαλμα του Ερμή δίπλα σε αγάλματα των άλλων μεγάλων «υπογαίων θεών».

Για την εξαιρετική θέση του Ερμή ανάμεσα στους θεούς του Κάτω Κόσμου μας πληροφορεί και ο Πλούταρχος, καθώς στη γιορτή Ελευθέρια της Πλάταιας συνήθιζαν πρώτα να προσεύχονται στον χθόνιο Ερμή και στον χθόνιο Δία κατά τη θυσία του ταύρου και κατόπιν να καλούν στην «αιμακουρία» τις ψυχές εκείνων που είχαν σκοτωθεί στη μάχη κατά των Περσών, το 479 π.Χ..

Τον Ερμή όμως, ως φοβερό χθόνιο θεό, τον επικαλούνταν οι Έλληνες κατά τον 5ο π.Χ. αι. και στους λεγόμενους «καταδέσμους» (defixiones), δηλαδή στις επικλήσεις προς τους νεκρούς ή τους χθόνιους θεούς, για να βλάψουν όσους μισούσαν. Στην αρχαϊκή εποχή κάθε ταφικό μνημείο ήταν αφιερωμένο ως «άγαλμα» του ψυχοπομπού θεού του Κάτω Κόσμου. Ο Πίνδαρος, ένα λίθινο γλυπτικό έργο στημένο πάνω σε τάφο το αποκαλεί «άγαλμα Αϊδα». Πάντως, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στον Όμηρο δε γίνεται μνεία του πορθμέα Ερμή, αφού οι ψυχές των νεκρών και στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια μπαίνουν στον Άδη «χωρίς τη βοήθεια κάποιου πλωτού μέσου, αρκεί βέβαια να έχουν καεί». Όπως αναφέραμε στην προηγούμενη ενότητα, το ρόλο του πορθμέα (του περαματάρη) στη μεταγενέστερη (μεθομηρική) εποχή θα τον χρεωθεί ο Χάρων (Χάροντας), ο οποίος μετέφερε με το πλεούμενό του τους νεκρούς στην απέναντι όχθη των ποταμών του Κάτω Κόσμου (κυρίως της φοβερής Στύγας) και της Αχερουσίας λίμνης.

Η ιστορία του θεού Ερμή είναι ίσως η πιο διδακτική για την εξέλιξη και τη διαρκή ανανέωση του περιεχομένου όλων των χθόνιων θεών. Μάλιστα η περίπτωση του Ερμή δικαιώνει τη νεότερη επιστημονική έρευνα, σύμφωνα με την οποία -όπως προαναφέρθηκε- κάθε μελέτη ή παρουσίαση της ελληνικής θρησκείας θα πρέπει να ξεκινάει από την προ-ομηρική θρησκεία των Ελλήνων. Σ αυτήν λοιπόν την πλούσια «λαϊκή» θρησκευτική παράδοση και στο τελετουργικό της μπορεί κανείς να ανιχνεύσει τις άφθονες χθόνιες καταβολές κάθε ολύμπιου θεού και να καταγράψει την εξέλιξη και τη σταδιακή ανανέωσή του, η οποία σε μερικές περιπτώσεις είναι τόσο σημαντική, ώστε από την αρχική θεότητα δεν επιζεί παρά μόνο το όνομα, όπως λ.χ. η περίπτωση του χθόνιου θεού Ερμή, στη μετεξέλιξη του οποίου αξίζει να κάνουμε μια σύντομη αναφορά:

Ο Ερμής, στα πρώιμα χρόνια είχε συνδεθεί με τους παρόδιους λιθοσωρούς που ήταν είτε τάφοι είτε «όροι» (ορόσημα). Και το ελληνικό όνομά του εξάλλου σημαίνει κυριολεκτικά «αυτόν που προβάλλει μέσα από σωρό με πέτρες». Υπήρχε λοιπόν μια παλιά συνήθεια του αρχαίου Έλληνα αγρότη που, όταν έβρισκε στο δρόμο ένα σωρό από πέτρες, έριχνε άλλη μια πέτρα επάνω του, γιατί πίστευε ότι κάποια θεϊκή δύναμη (θεός-δαίμων) κατοικούσε μέσα σ’ αυτές. Ο Μ. Nilsson θεωρεί ότι σ’ αυτήν τη συνήθεια υποκρύπτονται ίχνη παλιάς λιθολατρίας, και σημειώνει ότι αυτές τις πέτρες τις ονόμαζαν «έρμα» και την μεγαλύτερη από αυτές -στην κορυφή του σωρού- την ονόμαζαν «Ερμή». Και ο W. Burkert επισημαίνει ότι οι λιθοσωροί, όπως και η πρωτόγονη οριοθέτηση των περιοχών με φαλλό, είχαν πάντοτε την ίδια αποτρεπτική δύναμη.

Οι λιθοσωροί αυτοί, δηλαδή οι «Ερμές», τους οποίους οι άνθρωποι της υπαίθρου χρησιμοποιούσαν ως «οδοδείκτες» για τους ταξιδιώτες, αλλά και ως ορόσημα των αγρών και των ιδιωτικών κτημάτων, φαίνεται πως αποτελούσαν τεμένη του χθόνιου Ερμή, ο οποίος μάλιστα τιμωρούσε όποιον τολμούσε να καταπατήσει ξένη γη. Μολονότι η «παρουσία» του θεού των «συνόρων» (Ερμή) εμπόδιζε την παράνομη καταπάτηση, οι γείτονες φαίνεται ότι μετακινούσαν τα σύνορα, για να επεκτείνουν τη δική τους γη, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες των κτημάτων να χρησιμοποιούν ως ορόσημα ακόμη μεγαλύτερες πέτρες σε όρθια εμφανή θέση. Στην κορυφή αυτών των λιθοσωρών (είτε «όροι» ήταν είτε τάφοι) στηνόταν μία ακόμη μεγαλύτερη πέτρα, η «ερμαϊκή στήλη». Ο Παυσανίας αναφέρει ότι οι λιθοσωροί αυτοί χρησιμοποιούνταν και ως σύνορα των χωρών.

Στις λίθινες ή αργότερα ξύλινες αυτές «Ερμές», τις οποίες μεταγενέστερα τοποθετούσαν σε διασταυρώσεις οδών, στις πλατείες των πόλεων και στις εισόδους των σπιτιών ή των ναών, τονίζονταν με έμφαση οι φαλλοί. Από την παρουσία των φαλλών, σύμβολο της γονιμικής του ιδιότητας, ο Ηρόδοτος συμπεραίνει ότι ο Ερμής ήταν προϊστορικός θεός, τον οποίο οι Αθηναίοι είχαν παραλάβει από τους Πελασγούς. Τέλος, το 520 π.Χ. ο γιος του Πεισίστρατου Ίππαρχος πρότεινε στους Αθηναίους τη λίθινη μορφή του Ερμή που αργότερα επιβλήθηκε γενικώς.

Αξίζει να αναφέρουμε στο σημείο αυτό την επισήμανση του Μ. Nilsson ότι από την αντίληψη των αγροτικών λαών ότι μέσα στις πέτρες κατοικούσε κάποια θεϊκή «δύναμη» (ένας δαίμων) που είχε ανάγκη από εξαγνισμούς και χοές, δημιουργήθηκε η αντίληψη για την υπόγεια κατοικία των νεκρών, δηλαδή για το σκοτεινό Άδη κάπου βαθιά, κάτω από τη γη. Κατά συνέπεια, μέσα από τις «δαιμονικές τελετουργίες» των αγροτικών λαών, γεννήθηκε η πίστη σε ένα θεό που θα παραλαμβάνει τις ψυχές των νεκρών, για να τις οδηγεί στον Κάτω Κόσμο ή μερικές φορές θα τις επαναφέρει στην εδώ ζωή. Και αυτός ο θεός ήταν ο Ερμής Ψυχοπομπός ή Ψυχαγωγός.

Ως ψυχοπομπός, ο Ερμής, αναφέρεται καταρχάς στη «δευτερο-νέκυια» της Οδύσσειας να παραλαμβάνει τις ψυχές των σκοτωμένων μνηστήρων και, με το χρυσό και όμορφο μαγικό ραβδί του, να τις οδηγεί απευθείας στον Άδη («κατ’ ευρώεντα κέλενθα») μέχρι τον ασφοδελόν λειμώνα, «ένθα ναίουσι ψυχαί, είδωλα καμόντων» και όχι όπως αναφέρουν οι μεταγενέστερες δοξασίες και δείχνουν οι αττικές λήκυθοι να οδηγεί τις ψυχές στη λέμβο («ακάτιο») του πορθμέα Χάροντα.

Ο ψυχοπομπός Ερμής σε αγγειογραφίες εμφανίζεται να επαναφέρει στον Επάνω Κόσμο τη βασίλισσα του Άδη, την Κόρη Περσεφόνη, να μεταφέρει τη νεκρή Αλκμήνη από τη Θήβα στα Νησιά των Μακάρων και να συνοδεύει τον Πρίαμο κατά τη μεταφορά του Έκτορα για ενταφιασμό. Με την ίδια ιδιότητα ο Ερμής μεταφέρει και την Ελένη στην Αίγυπτο, αφήνοντας στη θέση της ένα ομοίωμά της. Επίσης, ο Ερμής, παριστάνεται στο περίφημο ανάγλυφο του Ορφέα να υπενθυμίζει στην Ευρυδίκη, πιάνοντάς της ελαφρά το χέρι, ότι πρέπει να επιστρέψει οριστικά στον Κάτω Κόσμο.

Κατά τη μυθολογία, ο Ερμής, φορά φτερωτά χρυσά σανδάλια, με τα οποία μπορεί σαν γλάρος να γλυστρά πάνω στα κύματα, όποτε χρειάζεται, ενώ κρατάει τη θαυματουργική του ράβδο, με την οποία όποτε θέλει αποκοιμίζει ή ξυπνά από τον ύπνο τους ανθρώπους. Γι’ αυτό άλλωστε τιμάται και ως υπνοδότης, ύπνου προστάτης και ονειροπομπός. Κατά το Διογένη Λαέρτιο (8,31) ο Πυθαγόρας αποκαλούσε τον Ερμή «θεϊκό ταμία των ψυχών», «πομπαίο» και «πυλαίο και χθόνιο», επειδή συνόδευε τις ψυχές των νεκρών στο υποχθόνιο βασίλειο μέσω της «Πύλης» του Άδη, όπου και φρόντιζε ο ίδιος ο Ερμής να συγκεντρωθούν οι καθαρές ψυχές στον «υψηλότερο χώρο», ενώ οι ακάθαρτες να βρεθούν σε «άρρηκτα δεσμά» με τις Ερινύες.

Στη Θεσσαλία είχε επικρατήσει η συνήθεια στα ελληνιστικά και στα ρωμαϊκά χρόνια να χαράζουν ή να ζωγραφίζουν κάτω από το όνομα του νεκρού, στο κάτω μέρος της επιτάφιας στήλης, μια μικρή ερμαϊκή στήλη με τις λέξεις «Ερμάου χθονίου», που σημαίνουν ότι η στήλη με το όνομα του νεκρού αφιερωνόταν στο χθόνιο Ερμή. Και ο Πλούταρχος αναφέρει την τοπική συνήθεια των κατοίκων του Άργους, τριάντα ημέρες μετά το θάνατο συγγενικού τους προσώπου να θυσιάζουν για τον Ερμή, ο οποίος «δέχεται τις ψυχές των ανθρώπων, όπως το χώμα δέχεται τα σώματά τους». Παρόμοιο μνημόσυνο για τους δικούς τους νεκρούς είχαν και οι Αθηναίοι στη γιορτή των Χύτρων, την τρίτη και τελευταία ημέρα των Ανθεστηρίων, οπότε θυσίαζαν για τον ψυχοπομπό Ερμή και όχι για τους ολύμπιους θεούς.

Η δημοτικότητα του Ερμή αυξήθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στα ύστερα χρόνια της αρχαιότητας, τότε που ολοκληρώθηκε και η μετεξέλιξή του, καθώς απέκτησε πολλαπλές ιδιότητες εντελώς ξένες προς την αρχική του χθόνια φύση. Έτσι, από χθόνιος θεός του Κάτω Κόσμου και ψυχοπομπός των νεκρών ψυχών θα μετεξελιχθεί μέχρι και σε θεό των γυμναστηρίων και του αθλητισμού, προστάτη των αθλητικών αγώνων. Πολλά γυμνάσια αφιερώθηκαν τότε στον Ερμή τον αγώνιο ή εναγώνιο, τον οποίο τιμούσαν συνήθως μαζί με τον Ηρακλή. Σε αρκετά γυμνάσια έχουν βρεθεί πολλά αναθήματα με την επιγραφή «Ερμήι και Ηρακλεί», ενώ, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας, στη Μεγαλόπολη υπήρχε κοινός ναός για τους δύο θεούς, κοντά σε στάδιο.

Μεγάλες γιορτές προς τιμήν του Ερμή, ως προστάτη των αθλητών και αθλητικών συλλόγων (τα λεγόμενα Ερμαία) τελούνταν σε πολλές πόλεις της Ελλάδας και της Ρώμης, ενώ η τέταρτη ημέρα του μήνα ήταν αφιερωμένη στον Ερμή, όπως στη Ρώμη η τετάρτη ημέρα της εβδομάδας. Οι Ρωμαίοι πρώτοι μεταμόρφωσαν τον Ερμή σε θεό εμπορίου, τον Mercurius, με το γεμάτο βαλάντιο στο χέρι. Πάντως, τα γυμναστήρια με τον καιρό έχασαν τον αρχικό χαρακτήρα της σωματικής αγωγής, καθώς σε ειδικές αίθουσές τους, μετά τις σωματικές ασκήσεις γινόντουσαν και θεωρητικά μαθήματα. Μάλιστα δίδασκαν διακεκριμένοι λόγιοι της εποχής (ιδίως ρήτορες και φιλόσοφοι), με αποτέλεσμα ο Ερμής αυτόματα να γίνει προστάτης και των γραμμάτων και της ρητορικής (λόγιος Ερμής).

Ριζικά επίσης άλλαξε και η εικαστική του παράσταση: ενώ οι αρχαϊκοί αγγειογράφοι, εκφράζοντας τις μεταθανάτιες αντιλήψεις της εποχής τους, απεικόνιζαν σε λευκές ληκύθους το σκυθρωπό χθόνιο Ερμή, ως σεβάσμιο γενειοφόρο ψυχοπομπό, κατά την κλασική και ιδιαίτερα την ελληνιστική εποχή παριστανόταν ως ωραίος έφηβος με καλογυμνασμένο (πραξιτέλειο) σώμα, όπως φαίνεται από το γυμνό άγαλμά του που βρέθηκε στην Άνδρο (μόνο ένα φίδι που ελίσσεται σε παρακείμενο κορμό δέντρου, μαρτυρεί το χθόνιο χαρακτήρα του). Άλλωστε, μ’ αυτήν τη μορφή ο Ερμής γίνεται αργότερα, μαζί με τον Έρωτα και τον Ηρακλή, ο θεός της αθλούμενης νεολαίας και των γυμναστηρίων. «Η πραξιτέλεια αυτή εικόνα του Ερμή απέχει τόσο πολύ από τη σεβάσμια μορφή του παλιού χθόνιου θεού, ώστε φαίνεται σα να παριστάνει άλλο θεό», επισημαίνει ο Ν. Παπαχατζής.

Ο Ερμής παριστάνεται συνήθως και με φτερωτά πέδιλα και με το πλατύγυρο καπέλο του, τον πέτασο, σύμβολα της αέρινης ταχύτητας του αγγελιοφόρου θεού και κρατώντας τη μαγική χρυσή ράβδο του, το κηρύκειον, αρχαιότατο σύμβολο της ποιμενικής του φύσης και της αφθονίας. Άλλα ιερά σύμβολα, εκτός από τον φαλλό, σύμβολο γονιμότητας, είναι η αόρατη κυνή, το ξίφος και το δρέπανο, σύμβολα της χθόνιας φύσης του, ο δίσκος, σύμβολο του θεού προστάτη της γυμναστικής και των αθλητικών αγώνων, ο αυλός (σύριγξ), η λύρα και η κιθάρα, σύμβολα της μουσικής του φύσης, και τέλος το βαλάντιον, σύμβολο του θεού προστάτη του εμπορίου και των συναλλαγών.

πηγή: archaia-ellada.blogspot.gr

7 αρχαιολόγοι γράφουν για το μυστικό της Αμφίπολης

By Αρχαιογνώμων Φ

Οι γρίφοι και τα μυστήρια γύρω από το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης παραμένουν και οι προσπάθειες της ανασκαφικής ομάδας λίγο πριν από το τέλος της ανασκαφής επικεντρώνονται στο τεχνητό όρυγμα που εντοπίσθηκε στον τρίτο θάλαμο, κάτω από το ύψος του δαπέδου, σε μια επιφάνεια περίπου 8,5 τετραγωνικών μέτρων.
Οι Σφίγγες, οι Καρυάτιδες και το ψηφιδωτό είναι, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ευρήματα που αποδεικνύουν ότι πρόκειται για ταφικό μνημείο.

Ένα δάπεδο από πώρινους λίθους, που περιγράφεται ως σφραγιστικό δάπεδο και κάτω από το οποίο είναι το όρυγμα που έχει
ανοιχτεί πάνω στο σχιστολιθικό πέτρωμα του λόφου Καστά. Το βάθος του υπολογίζεται σε πάνω από 1,5 μέτρο και υπάρχει, όπως και στους υπόλοιπους θαλάμους του ταφικού μνημείου, επίχωση με ιλυώδη άμμο.

Στην αποχωμάτωση που έχει φτάσει σε ένα ύψος 140 εκατοστών κάτω από το δάπεδο έχουν έρθει στο φως μέσα στο όρυγμα μια σειρά από ευρήματα, με τελευταίο το δεύτερο μαρμάρινο θυρόφυλλο διαστάσεων, 2 x 0,90 x 0,15 μ. και βάρους περίπου 1,5 τόνου! Στη συγκεκριμένη επίχωση έχουν βρεθεί επίσης αρχικά το κεφάλι της δεξιάς Σφίγγας, το βόρειο τμήμα του μαρμάρινου κατωφλίου, θραύσματα των φτερών, καθώς και μέρος του λαιμού της αριστερής σφίγγας.
Το σημείο όπου εντοπίστηκαν τα παραπάνω ευρήματα έχει προκαλέσει πολλά ερωτηματικά, με κάποιους αρχαιολόγους, όπως η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας και διευθύντρια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα, Χρυσούλα Παλιαδέλη, να κάνουν λόγο για «αποθέτη», στον οποίο σε υστερότερο χρόνο από αυτόν της κατασκευής του μνημείου συγκεντρώθηκαν και θάφτηκαν κομμάτια των γλυπτών που άφησαν πίσω τυμβωρύχοι, σε μια ενέργεια εξαγνισμού που απέβλεπε στην αποκατάσταση της ιερόσυλης πράξης τους.

Το μαρμάρινο θυρόφυλλο που βρέθηκε σε καλή κατάσταση κατά τη διάρκεια των ανασκαφών την περασμένη εβδομάδα στον λόφο Καστά.


Αναπάντητα ερωτήματα

Λίγο πριν από το τέλος της ανασκαφής και ενώ παραμένει πάντα αναπάντητο το μεγάλο ερώτημα για το ποιος ήταν ο «ιδιοκτήτης» αυτού του εντυπωσιακού και πρωτόγνωρου μνημείου, το «Εθνος της Κυριακής» ζήτησε από γνωστές προσωπικότητες του αρχαιολογικού κόσμου να κάνουν μια συνολικότερη αποτίμηση της ανασκαφής της Αμφίπολης.
Οι εικασίες για την ταυτότητα του νεκρού που έχουν διατυπωθεί μέχρι τώρα είναι πολλές, όμως αυτό που επισημαίνεται από τους περισσότερους είναι ότι οπωσδήποτε επρόκειτο για κάποιο σημαίνον πρόσωπο που έζησε και πέθανε στην Αμφίπολη στο τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα έως τις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα. Ακόμη ότι όλα τα ευρήματα του ταφικού μνημείου χαρακτηρίζονται από εκλεκτικισμό, που συνάδει με την ταραγμένη εκείνη εποχή και καταδεικνύει την εξουσία, τη δύναμη αλλά και την οικονομική ευρωστία των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κάτι που αποτυπώνεται και καλλιτεχνικά.

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ
Ομότιμη καθηγήτρια Αρχαιολογίας του ΑΠΘ

Να μην κάνουμε υποθέσεις εργασίας

ΜέχριΣ εδώ που έφτασε η ανασκαφή, είμαστε μπροστά σε ένα πολύ σημαντικό και εντυπωσιακό ταφικό μνημείο. Επιπλέον είναι πολύ γοητευτικά όλα τα ερωτήματα που τίθενται, από το πότε και από ποιους έγινε η σύλησή του μέχρι το ποιος μπορεί να είναι ο ένοικος ή γιατί έγινε αυτό το μνημείο. Είναι καλό να μην κάνουμε υποθέσεις εργασίας, να μην πιέζουμε τα πράγματα, γιατί στην έρευνα δεν υπάρχει πρέπει. Ολα μας τα δείχνουν και τα αποδεικνύουν τα απτά στοιχεία. Χρειάζεται υπομονή και πολλή δουλειά και θέλω να σημειώσω ότι τώρα πλέον χρειάζεται η στήριξη της πολιτείας γιατί το μνημείο είναι πολύ ταλαιπωρημένο, οπότε απαιτείται φροντίδα και οικονομική στήριξη για να αποδοθεί στο κοινό, ύστερα βέβαια από πολύ καιρό.

Από τα μέχρι τώρα δεδομένα έχουμε μια πολύ εντυπωσιακή διακόσμηση που αντικατοπτρίζει πολλούς αιώνες. Ο τρίτος θάλαμος γέμισε προσδοκίες από τις κραυγές θαυμασμού που υπήρξαν. Οι μακεδονικοί τάφοι μάς δείχνουν κάθε φορά και κάτι αλλιώτικο. Είμαστε ευχαριστημένοι από τη γλυπτική και τη διακόσμηση στους προηγούμενους θαλάμους. Ολα τα ευρήματα χαρακτηρίζονται από εκλεκτικισμό, που συνάδει με την ταραγμένη εκείνη εποχή και αποτυπώνει την εξουσία, τη δύναμη, αλλά και την οικονομική ευρωστία των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου -αυτό αποτυπώνεται και καλλιτεχνικά. Σε αυτό οφείλουμε να σταθούμε μέχρι τώρα και όχι στο γιατί είναι άδειος ο τρίτος θάλαμος. Αυτό θα απαντηθεί από την έρευνα.
Στον τάφο του Φιλίππου στη Βεργίνα, η έκπληξη είναι στην πρόσοψη και όχι στον ταφικό θάλαμο, ο οποίος ήταν πολύ απλός. Βέβαια μας έδωσε τη χρυσή λάρνακα, αλλά ο υπόλοιπος χώρος δεν είχε κάτι ιδιαίτερο. Οπότε δεν μπορούμε να πούμε πως έπρεπε ο τρίτος θάλαμος στο ταφικό μνημείο στον τύμβο Καστά να είχε κάτι πιο εντυπωσιακό, πιο αξιόλογο από ό,τι είχαμε δει.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΙΒΕΡΙΟΣ
Ομότιμος καθηγήτης Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ

Στο χώμα του τρίτου θαλάμου οι απαντήσεις

Κατ’ αρχάς υπάρχουν ορισμένα δεδομένα στον τύμβο Καστά που δεν αμφισβητούνται. Οπως ότι το μνημείο είναι ταφικό και όχι ιερό, ότι χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα, ότι είναι συλημένο και ότι είναι εντυπωσιακό και πρωτόγνωρο. Η ανασκαφή φτάνει στο τέλος της και θα ξεκινήσει σταδιακά η μελέτη του μνημείου. Αλλά ξεκαθαρίζω για άλλη μια φορά ότι δεν πρόκειται για ιερό στο οποίο προσέρχονταν πιστοί για να αφήσουν αναθήματα. Δεν έχει τη μορφή ιερού, δεν βρέθηκαν αναθήματα, είναι αναμφισβήτητα ένα ταφικό κτίσμα, πρωτόγνωρο, το οποίο επίσης αναμφισβήτητα εντάσσεται στον τύπο του μακεδονικού τάφου. Επιπλέον απόδειξη ότι πρόκειται για ταφικό μνημείο είναι και το γεγονός ότι καλύφθηκε με χώμα και λόφο, ένας λόφος βέβαια υπήρχε εκεί, αλλά προστέθηκε χώμα, και στην κορυφή του μεγάλου λόφου τοποθετήθηκε το λιοντάρι.

Το επόμενο βήμα είναι ο καθαρισμός και η αποκάλυψη στο σύνολό του του τρίτου θαλάμου. Το χώμα του τρίτου θαλάμου μπορεί να αποκαλύψει κάποια ίχνη που θα μας οδηγήσουν στο φύλο του ενοίκου ή των ενοίκων. Μόνο εκεί μπορεί να βρεθεί κάτι αξιοποιήσιμο, μακάρι βέβαια να βρεθεί λάρνακα, αλλά οποιοδήποτε ίχνος που δεν θα είχε αξία για τους τυμβωρύχους και το εγκατέλειψαν πίσω τους θα είναι πολύτιμο για την έρευνα. Εχουν γίνει πολλές εικασίες για την ταυτότητα του νεκρού, οπωσδήποτε πάντως πρόκειται για κάποιο σημαίνον πρόσωπο που έζησε και πέθανε στην Αμφίπολη στο τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα έως τις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα.
Η κοινή λογική λέει πως όποιος ήταν θαμμένος εκεί έχει άμεση σχέση με την περιοχή. Δεν ήρθε κάποιος από αλλού. Εγώ έχω πει κατ’ επανάληψη ότι το μεγαλοπρεπές μνημείο μπορεί να έχει χτιστεί για τη σύζυγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ρωξάνη και τον γιο τους Αλέξανδρο Δ’, ή για τον ναύαρχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου Νέαρχο. Αλλά όλα αυτά είναι υποθέσεις εργασίας, εικασίες, και ως τέτοιες θέλω να εκληφθούν για να μη δημιουργούνται παρεξηγήσεις. Δεν θα απογοητευτώ καθόλου ακόμη κι αν δεν βρεθεί τίποτε άλλο, θα απογοητευτούν όσοι εξέθρεψαν προσδοκίες και έκαναν σενάρια επί σεναρίων χωρίς να γνωρίζουν. Από μόνο του το μνημείο είναι πρωτόγνωρο, αξιόλογο και πολύ σπουδαίο για την επιστήμη της αρχαιολογίας, θα εμπλουτίσει τη γνώση μας και θα δώσει αφορμή για έρευνες πολλών χρόνων από δω και μπρος. Θέλω επίσης να κάνω μια παρατήρηση, η ανασκαφή πρέπει να είναι επιστημονική, όταν βλέπω μπουλντόζες πολύ αμφιβάλλω…

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΟΥΕΡΕΦ
Αρχαιολόγος, προϊστάμενος Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων

Δεν αποκλείω να βρεθούν και άλλοι τάφοι

Με αφορμή αυτή την ανασκαφή εστιάσαμε την προσοχή μας σε μια πολύ ενδιαφέρουσα τοποθεσία, την Αμφίπολη. Μια πόλη που λόγω της θέσης της είχε πρόσβαση στα ορυχεία χρυσού του Παγγαίου και ένα ασφαλές λιμάνι, γι’ αυτό και τη διεκδίκησαν πολλοί μέχρι να επικρατήσουν οι Μακεδόνες. Δεν είναι καθόλου τυχαίο στο σημείο που αναγέρθηκε το ταφικό αυτό μνημείο, καθώς είναι ορατό από μεγάλη απόσταση. Οπωσδήποτε είναι ένα εντυπωσιακό και μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο και παραπέμπει σε τύπο μακεδονικού τάφου, με τη ναόσχημη πρόσοψη και τη θέση του δίπλα στον δρόμο.
Τα τρία στοιχεία που το ξεχωρίζουν είναι ασφαλώς οι Σφίγγες, οι Καρυάτιδες, αυτές οι κόρες που μετέχουν σε νεκρικές τελετές με χοές (Ερέχθειο), και το ψηφιδωτό, ένα πρωτόγνωρο εύρημα με εικονιστικό θέμα παρόμοιο με αυτό ιδιωτικών οικιών στην Πέλλα. Αυτά τα τρία μαζί με τη χαρακτηριστική μαρμάρινη θύρα οδηγούν στο μακεδονικό βασίλειο και παρότι μόνο υποθέσεις εργασίας μπορούμε να κάνουμε, εκτιμώ ότι ο νεκρός έχει σχέση με την αριστοκρατία της εποχής.
Πιθανόν να είναι θαμμένος εκεί ο φρούραρχος Αριστόνους, διοικητής της μακεδονικής φρουράς της Αμφίπολης, ή ίσως ο γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αλέξανδρος Δ’. Επίσης δεν αποκλείω μέσα στον περίβολο να υπάρχουν και άλλοι τάφοι, γιατί ο περίβολος αποδεικνύεται πολύ μικρός για αυτό το μνημείο μόνο. Ακόμη ωστόσο και αν δεν βρεθεί τίποτα για την ταυτότητα του νεκρού, η μελέτη της ανασκαφής θα οδηγήσει σε ισχυρές πιθανότητες. Ενα ερώτημα που πρέπει επιπλέον να απαντηθεί είναι αν η σύληση έγινε μόνο για τον πλουτισμό των τυμβωρύχων, αν δηλαδή πήραν χρυσά, ασημένια, χάλκινα αντικείμενα και μόνο αυτά. Σίγουρα πάντως η σύληση έγινε σε πολλές και διαφορετικές περιόδους, επειδή το μνημείο ήταν ξεχωριστό.
Η αρχαιολογική κοινότητα θα ήταν ευτυχής αν ο καθαρισμός του κονιάματος αποκάλυπτε γράμματα ή κάποια ίχνη που να μαρτυρούν κάτι περισσότερο, ακόμη και ότι αυτό είναι κενοτάφιο ή είχε πολλαπλές ταφές. Οπου και όποτε και αν οδηγήσει η μελέτη, πρόκειται για ένα μοναδικό, εντυπωσιακό και μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο που αναμένουμε όλοι με αγωνία να μάθουμε πότε και από ποιους χρησιμοποιήθηκε.

ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ
Χημικός μηχανικός, τ. Eπικεφαλής του Κέντρου Λίθου του ΥΠΠΟ

Η δικαίωση του δάσκαλου Λαζαρίδη

Η Αμφίπολη ήταν ίσως η πρώτη «αποστολή» που ανέλαβα μόλις προσλήφθηκα το 1977 στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Καταπληκτικός δάσκαλος ο Δημήτρης Λαζαρίδης, ακόμη και για τους μη αρχαιολόγους, αναφερόταν συνεχώς στους τυμβωρύχους της αρχαιότητας και στους σύγχρονους λαθρανασκαφείς και αρχαιοκάπηλους, που είχαν ρημάξει όλη την Ανατολική Μακεδονία. Ισως αυτός ήταν ένας από τους λόγους που τότε είχε ασχοληθεί κυρίως με την οργάνωση της πόλης: ξύλινη γέφυρα, σύστημα αποχέτευσης, οχύρωση.
Τον Ιούνιο του 1978 είχα την ευκαιρία να δω τον χώρο λίγες βδομάδες πριν και αμέσως μετά τον μεγάλο σεισμό της Βόλβης, με επίκεντρο σχεδόν σε ίση απόσταση ανάμεσα σε Θεσσαλονίκη και Αμφίπολη. Τότε εμπέδωσα ότι οι γεωλογικές ανακατατάξεις (ιζηματογένεση, σεισμοί) είχαν παίξει σημαντικότατο ρόλο στην ιστορία της περιοχής. Προ μηνός περίπου είδα στο Ιντερνετ μια γκραβούρα της Αμφίπολης του 1831 που έδειχνε τον λόφο Καστά να υψώνεται στην όχθη της λίμνης (πιο σωστά, βάλτου) Κερκινίτιδας, με τον Στρυμόνα να τη γεμίζει. Ηταν αδύνατον επίσης να δεχτώ το επί τούτου παραγέμισμα του τάφου με άμμο. Μια αναζήτηση στη βιβλιογραφία για τον σεισμό του 597 μ.Χ. στους Φιλίππους, για τον οποίο αναφερόταν ότι άλλαξε την κοίτη του Στρυμόνα, ήταν το κλειδί για την παραδοχή ότι από τότε η λίμνη βρέθηκε επί αιώνες κάτω από το νερό και γέμισε με απλούστατη διαδικασία ιζηματογένεσης.

ΠΑΝΟΣ ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ
Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η αρχιτεκτονική είναι πρωτοφανής

Υστερα από δυόμισι μήνες ανασκαφής μένει το ίδιο το σπουδαίο μνημείο, το οποίο προεκτείνει τις γνώσεις μας σε σχέση με τη μακεδονική ταφική αρχιτεκτονική. Παρόλο που πρόκειται για έναν ακόμη μακεδονικό τάφο στους εκατό που έχουμε ερευνήσει, αυτός εμφανίζει αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά τα οποία είναι πρωτοφανή…
Η αίσθησή μου είναι ότι η εργασία αυτή καθεαυτήν έγινε κάτω από πολύ πιεστικές συνθήκες που δεν βοήθησαν στην ιδανική διαδικασία έρευνας και μελέτης. Οι άνθρωποι που έφεραν το έργο εις πέρας είναι αξιοθαύμαστοι. Οποιοσδήποτε κι αν ήταν εκεί, με τέτοιες συνθήκες, δεν θα μπορούσε να κάνει καλύτερη δουλειά. Δεν πρέπει να γίνονται έτσι οι ανασκαφές και δεν ήμασταν μαθημένοι να γίνονται με τέτοιον τρόπο οι ανασκαφές…
Από δω και στο εξής θα πρέπει να δούμε κάθε λεπτομέρεια στο μνημείο. Και κυρίως στον τρίτο θάλαμο με πλήρη καθαρισμό του δαπέδου, με έλεγχο του χαλαρού ή κενού τμήματος, έτσι ώστε να υπάρξει βεβαιότητα ότι το μνημείο έχει τελειώσει. Η πιθανότητα να έχουμε κι έναν υπόγειο χώρο ή ίσως μια υπόγεια κρύπτη για τον νεκρό είναι σημαντική. Αλλά επειδή είδαμε ότι βρέθηκε κι εκεί, μέσα στην τομή, ένα θυρόφυλλο, σημαίνει ότι οι τυμβωρύχοι έχουν ερευνήσει και τον πιθανό υπόγειο χώρο… Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι εάν στον υπόγειο χώρο υπήρχαν κάποια ογκώδη μαρμάρινα αντικείμενα, π.χ. μια κλίνη μαρμάρινη, μια σαρκοφάγος, αυτά δεν θα μπορούσαν εύκολα να τα πάρουν. Μόνο αυτό θα μπορούσα να περιμένω, εάν αυτός ο υπόγειος χώρος είναι κατασκευασμένος από τους δημιουργούς του τάφου και δεν είναι αποτέλεσμα απόπειρας των τυμβωρύχων να ελέγξουν εάν υπάρχει κάτι κάτω από το δάπεδο.

ΡΕΝΑ ΠΕΠΠΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Δεν επιτρέπεται να κάνουμε προβλέψεις

Πρόκειται για ένα πολύ σπουδαίο εύρημα και περιμένουμε όλοι να μάθουμε πώς θα τελειώσει αυτή η ανασκαφή. Πώς θα μελετηθούν τα αντικείμενα που έχει δώσει η ανασκαφή. Τι άλλο θα μπορούσε να πει κανείς σαν να μαντεύει πράγματα εφόσον δεν είναι ο ανασκαφέας; Αυτό με προβληματίζει στο ερώτημα καθώς είμαι κι εγώ ανασκαφέας. Γνωρίζω τη μέθοδο με την οποία γίνονται οι ανασκαφές και εκπλήσσομαι με το ερώτημα. Υπάρχει μια τεχνική της ανασκαφής την οποία έχω διδάξει 13 ολόκληρα χρόνια στους φοιτητές. Αυτή λοιπόν η τεχνική μάς λέει ένα πράγμα: όταν αρχίζεις μια ανασκαφή πρέπει να συγκεντρωθείς σε ένα σύστημα με το οποίο σκάβεις μέχρις ότου την τελειώσεις. Και όταν τελειώσεις την ανασκαφή με όλα τα στρωματογραφικά θέματα τα οποία θα συγκεντρώσεις και θα μελετήσεις, θα πάρεις τα κινητά και τα σταθερά ευρήματα. Υστερα από μελέτη θα φτάσεις στο συμπέρασμα ως αρχαιολόγος.
Από πλευράς επιστημονικής δεν μπορώ να πω κάτι άλλο. Αυτή είναι η επιστημονική τεχνική της ανασκαφής. Δεν μας επιτρέπεται ως επιστήμονες να προβλέπουμε. Είναι έξω από την επιστημονική δεοντολογία. Υπάρχει συγκεκριμένη μέθοδος την οποία δεν είδα πουθενά στα δημοσιεύματα. Είναι όπως αυτός που είναι μπροστά στο μικροσκόπιο της παρατήρησης και δεν περιμένει να δείξει κάτι, αλλά κάνει υποθέσεις. Το κοινό αγωνιά να δει τι γίνεται παραπέρα, αλλά αυτός που κάνει την ανασκαφή και έχει την ευθύνη πρέπει να φερθεί ως επιστήμων, όχι ως ο άνθρωπος που μπορεί να ανακοινώσει διάφορα πράγματα, ελπίδες κ.τ.λ. Ο καθηγητής μου Νικόλαος Κοντολέων, ο οποίος έχει αποβιώσει εδώ και πολλά χρόνια, έλεγε: «Ο,τι βγάλει η σκαπάνη. Προσέχετε ένα πράγμα, μην τυχόν πείτε κάτι για το οποίο θα πρέπει να διαψεύσετε αργότερα. Θα πρέπει να περιμένετε μέχρι το τέλος υπομονετικά». Ετσι κι εγώ δεν θέλω να προβλέψω, γιατί οι προβλέψεις είναι έξω από το επιστημονικό έργο.

ΕΛΕΝΗ ΜΑΝΑΚΙΔΟΥ
Αναπληρώτρια καθηγήτρια Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ

Το ψηφιδωτό μπορεί να μας διαφωτίσει

Oταν καθαρίσει ο τρίτος θάλαμος, οπωσδήποτε θα ξέρουμε πολύ περισσότερα και θα λυθούν κάποιες από τις απορίες που αυτήν τη στιγμή μάς απασχολούν. Ωστόσο ο συνδυασμός τριών στοιχείων είναι πρωτόγνωρος για ταφικό μνημείο. Κατ’ αρχάς οι Σφίγγες, ένα καθαρά ταφικό στοιχείο, μας έδειξαν από την αρχή ότι ήταν τάφος, δεύτερον οι Καρυάτιδες και τρίτον το ψηφιδωτό με εικονιστικό θέμα την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Η ταυτόχρονη ύπαρξη αυτών των στοιχείων αναδεικνύει το μνημείο ως σπουδαίο και μοναδικό. Αν δεν βρούμε υπολείμματα οστών ή άλλα στοιχεία που θα μας οδηγούν στην ταυτότητα του νεκρού, αυτό θα είναι πράγματι ένα πρόβλημα που θα ταλανίζει την αρχαιολογική κοινότητα.
Η αρχιτεκτονική μορφή και τα επιμέρους δομικά του στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο τύμβος Καστά έγινε για κάποιο σημαντικό πρόσωπο ή πρόσωπα, καθώς ούτε ο αριθμός είναι γνωστός. Για το ψηφιδωτό, που μπορώ να μιλήσω περισσότερο, επισημαίνω ότι ο ψηφοθέτης ήταν ένα άτομο με ταλέντο και γνώση μιας μεγάλης καλλιτεχνικής παράδοσης. Η αρπαγή της Περσεφόνης δίνει εσχατολογικό περιεχόμενο στο μνημείο, επιβεβαιώνει δηλαδή έτι περαιτέρω ότι πρόκειται για ταφικό μνημείο. Είναι μια εξαιρετική παράσταση με εικονιστικό θέμα, ανάλογη με αυτές που βρέθηκαν σε οικίες της Πέλλας και πιο συγκεκριμένα με αυτό στην «Οικία της Ελένης», που έχει θέμα την αρπαγή της Ελένης από τον Θησέα. Θα ήταν ευχής έργον να μάθουμε τον καλλιτέχνη του εξαιρετικού ψηφιδωτού στον τύμβο Καστά της Αμφίπολης, αυτό ίσως μας δώσει και άλλες, πολύτιμες πληροφορίες για άλλα ζητήματα. Αλλά αυτή είναι και η μαγεία και η γοητεία της ανασκαφής, το ότι πάντα μας εκπλήσσει και μας μαθαίνει κάτι καινούργιο.
Οι μακεδονικοί τάφοι ιδιαίτερα δίνουν πολλά καινούργια στοιχεία και η ανασκαφή τους αποτελεί μια συναρπαστική εμπειρία για τους αρχαιολόγους. Ετσι θεωρώ πολύ τυχερούς τους συναδέλφους που βρίσκονται στην Αμφίπολη και έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με μια καινούργια έκπληξη. Θέλω ωστόσο να κάνω μια παρατήρηση σχετικά με την πορεία της ανασκαφής. Αντιλαμβάνομαι τη σπουδή για να προχωρήσει η αποχωμάτωση, όμως στην προσπάθεια να επιταχυνθεί αυτός ο ρυθμός χρησιμοποιούνται μηχανήματα που ίσως καταστρέφουν το μνημείο και σε αυτό πρέπει να δοθεί λίγο μεγαλύτερη προσοχή.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΕΛΙΔΗΣ – ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ – ΑΝΤΑ ΔΑΛΙΑΚΑ – ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ

Περιστέρη για Αμφίπολη: Παριστάνουν τους αρχαιολόγους όσοι δεν έχουν δει ανασκαφή ούτε σε πόστερ.

Σχετικά με τις απόψεις, που ακούστηκαν και γράφτηκαν τις τελευταίες ημέρες για την πορεία του ανασκαφικού έργου στον τύμβο Καστά της Αμφιπόλεως, η υπεύθυνη ανασκαφέας, κ. Κ. Περιστέρη, διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, εκφράζοντας το σύνολο της ανασκαφικής ομάδας, έκανε την ακόλουθη δήλωση:

“Κάποιοι εκ των εμφανιζόμενων συχνά στα ΜΜΕ, οι οποίοι εκφέρουν γνώμη για το έργο, το οποίο επιτελεί η ομάδα μας, ούτε είναι αρχαιολόγοι, ούτε έχουν βρεθεί σε ανασκαφή παρόμοια με τη δικιά μας, ούτε όμως, εξ όσων γνωρίζουμε, και σε οποιουδήποτε άλλου είδους ανασκαφή. Είναι,τουλάχιστον, αντιεπιστημονικό, μέσα από ένα γραφείο να εκφέρει κάποιος άποψη, τόσο για ένα αντικείμενο έρευνας με το οποίο δεν έχει ποτέ ασχοληθεί, όσο και για έναν αρχαιολογικό χώρο τον οποίο ποτέ δεν έχει επισκεφθεί.

Η ανασκαφή εκτελείται με τον καλύτερο επιστημονικό τρόπο, στον απαραίτητο χρόνο, υπακούοντας απολύτως στις ανάγκες του έργου και των ευρημάτων. Ο,τιδήποτε λέγεται για άσκηση οποιουδήποτε είδους πίεσης, είναι εκ του πονηρού. Δουλεύουμε με βάση τα ανασκαφικά στρώματα, από όπου αφαιρείται σταδιακά και με ιδιαίτερη προσοχή το αμμώδες χώμα. Χρησιμοποιείται ταινία για την αφαίρεση του, ελέγχεται καθ’ όλη την πορεία της και στη συνέχεια κοσκινίζεται. Όπου κρίνεται απαραίτητο, ανάλογα με την υφή του χώματος, χρησιμοποιείται φτυάρι ή σέσουλα για την αφαίρεση του.
Με ιδιαίτερη προσοχή αφαιρέθηκε, σε πάχος 0,20μ. το επικαθήμενο χώμα, επί του ψηφιδωτού δαπέδου, το οποίο αποκαλύφθηκε σταδιακά, κατά τομές, λαμβάνοντας υπόψη και τις εργασίες αντιστήριξης και υποστύλωσης των πλαϊνών τοίχων, που πραγματοποιούνται παράλληλα, τόσο για την ασφάλεια του μνημείου, όσο και των εργαζομένων. Η προσεκτική ανάγνωση τού δίλεπτου video,επιβεβαιώνει τα ανωτέρω αλλά η προχειρότητα των σχολιαστών υπερτερεί.
Στο σημείο, όπου η έμπειρη συντηρήτρια χρησιμοποιεί “σκαρπέλο”, δεν καθαρίζεται το ψηφιδωτό δάπεδο αλλά αφαιρούνται, προσεκτικά, πέτρες και μάζα σιδήρου, τα οποία ήταν κολλημένα στην επιφάνεια, ώστε στη συνέχεια να καθαριστεί το δάπεδο.
Ο χώρος ο οποίος ανασκάπτεται εσωτερικά του τάφου δεν έχει να κάνει με περιοχή εξομάλυνσης εδάφους, όπως αναφέρθηκε , αλλά με ανασκαφικό στρώμα.

Επισημαίνουμε ότι είναι λυπηρό, για μια τόσο σημαντική ανασκαφική έρευνα, οι πολυεμφανιζόμενοι μη αρχαιολόγοι στα ΜΜΕ, και ειδικά στα ηλεκτρονικά, να περιορίζονται μόνον σε πικρόχολα σχόλια για τον τρόπο που δουλεύουμε, χωρίς να μπορούν να αρθρώσουν έναν καλό λόγο για όλη την προσπάθεια και τον αγώνα των ανθρώπων, όλων των ειδικοτήτων, που εργάζονται καθημερινά, κάτω από δύσκολες συνθήκες, στο ταφικό μνημείο”.

ΕΠΙΣΗΣ

0000003
Οι ανασκαφικές εργασίες στην Αμφίπολη θα ολοκληρωθούν μέσα στο επόμενo δεκαήμερο, η μελέτη του μνημείου όμως μόλις ξεκινά

Οι εργασίες θα συνεχίζονται παράλληλα ώσπου να ολοκληρωθεί η ανασκαφή. Θα γίνονται και αποχωματώσεις στο τεχνητό όρυγμα και οι απομακρύνσεις πωρόλιθων αλλά και οι μετρήσεις και οι υποστυλώσεις.

Οπως όλα δείχνουν, οι ανασκαφικές εργασίες θα ολοκληρωθούν μέσα στο επόμενo δεκαήμερο, αλλά η μελέτη του μνημείου μόλις ξεκινά. Μεγάλη προσοχή θα δώσει από εδώ και πέρα το υπουργείο Πολιτισμού στον περιβάλλοντα χώρο, τον οποίο και θα διερευνήσει λεπτομερώς.
Σε πρώτη φάση, ωστόσο, με μη ανασκαφικό τρόπο, αλλά κάνοντας μια «ακτινογραφία» για να διαπιστώσει αν εκεί βρίσκονται και άλλοι τάφοι και να αποφασίσει πώς θα συνεχιστεί η έρευνα. Και όχι μονάχα αυτό. Να μελετήσει τους καλύτερους τρόπους παρέμβασης στον περιβάλλοντα χώρο, ως προς την ανάδειξη του τάφου που τώρα ανασκάπτεται.


Διερεύνηση

Το υπουργείο προτίθεται να συνεργαστεί με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης προκειμένου να γίνει σύντομα στον λόφο Καστά γεωμαγνητική ή γεωφυσική διασκόπηση. Η μέθοδος θα αποφασιστεί μετά από σύσκεψη με τη συμμετοχή και ειδικών επιστημόνων.
Η διερεύνηση με αυτόν τον τρόπο κρίνεται απαραίτητη, ώστε να διαπιστωθεί με ακρίβεια τι υπάρχει σε όλο τον σχηματισμό. Αν δηλαδή, εκτός από το νεκροταφείο της εποχής του Σιδήρου που βρίσκεται στην κορυφή και είχε εν μέρει ανασκαφεί από τον Δημήτρη Λαζαρίδη, έχουμε και μακεδονικούς ή άλλους τάφους, ιδίως κοντά στον τύμβο που τώρα ανασκάπτεται. Βέβαιο θα πρέπει να θεωρείται πως υπάρχει μέρος αυτού του νεκροταφείου που είναι ακατάσκαφο.

Υπενθυμίζεται ότι ο λόφος Καστά ήταν κατά βάση φυσικός και κατά την αρχαιότητα, όπως αποδεικνύει και το νεκροταφείο της εποχής του Σιδήρου. Στο σημείο όμως που είχε κατασκευαστεί ο τάφος τον οποίο τώρα ανασκάπτει η ομάδα της Κατερίνας Περιστέρη υπήρξε και τεχνητή επίχωση, ώστε να δημιουργηθεί ο τύμβος.

Η επίχωση έχει ελαττωθεί τώρα, αφού έχουν αφαιρεθεί τόνοι χώματος, αλλά υπάρχει αρκετή επίχωση ακόμη, η οποία είναι πιθανό να κρύβει μνημείο ή μνημεία.

Πολλοί αρχαιολόγοι, και η ίδια η ανασκαφική ομάδα, έχουν αναρωτηθεί αν ο μεγάλος ταφικός περίβολος, που είχε κατασκευαστεί περιμετρικά του λόφου, έχει και άλλες ταφές στο εσωτερικό. Αλλοι το θεωρούν εξαιρετικά πιθανό, κρίνοντας και από τις μεγάλες «τούμπες» στη Βεργίνα, οι οποίες σκεπάζουν δύο και τρεις τάφους – ανάμεσά τους τη συστάδα των τάφων του Φιλίππου, του Αλέξανδρου Δ και της «Περσεφόνης».

Αλλοι κρατούν και κάποιες επιφυλάξεις, σημειώνοντας ότι ίσως η αρχική πρόθεση ήταν να γίνουν εκεί και άλλες ταφές, όμως για κάποιους λόγους δεν έγιναν. Αρα, η συγκεκριμένη ταφή ίσως αποδειχθεί η μοναδική.

Σε κάθε περίπτωση, η «ακτινογραφία» του λόφου είναι αυτή τη στιγμή επιτακτική προκειμένου να γνωρίζει το υπουργείο τι έχει να αντιμετωπίσει στο μέλλον. Δεν είναι απαραίτητο αν αποδειχθεί ότι υπάρχουν και άλλα σημεία ενδιαφέροντος να ξεκινήσουν οι ανασκαφές αμέσως, είναι όμως απαραίτητο να ξέρει, ώστε να προγραμματίσει σωστά τις εργασίες ανάδειξης και συντήρησης του τάφου που έχει ανασκαφεί.

Κατόπιν, αν χρειαστούν νέες ανασκαφές, τον λόγο θα πρέπει να λάβει το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το οποίο συζητά τις αιτήσεις για συστηματικές ανασκαφές.
Γεωλογικές διασκοπήσεις έχουν γίνει και κατά το παρελθόν στην περιοχή. Αλλά, όπως έχει πει στο «Εθνος» η επίτιμη έφορος αρχαιοτήτων Χάιδω Κουκούλη – Χρυσανθάκη, δεν υπήρχε δυνατότητα για μεγάλη απεικονιστική ακρίβεια. Η διασκόπηση που είχε η ίδια κάνει είχε δείξει πως κάτι ίσως υπήρχε στο σημείο της σημερινής ανασκαφής, δεν δίνει όμως λεπτομέρειες για άλλα σημεία.

Αγγελική Κώττη

Ο Μέγας Αλέξανδρος πετά για τις ΗΠΑ

 
Η μεγαλύτερη συλλογή αρχαίων ελληνικών θησαυρών που βγήκε ποτέ από τη χώρα, με 543 αρχαιολογικά ευρήματα από μουσεία και Εφορείες όλης της χώρας, ξεκινά σε λίγες μέρες για ένα ταξίδι σχεδόν δύο ετών στον Καναδά και στις ΗΠΑ.

Το χρυσό στεφάνι μυρτιάς της Μήδας, γυναίκας του Φιλίππου Β, η μαρμάρινη κεφαλή του Αλέξανδρου, η προτομή του Λεωνίδα και άλλα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης περιλαμβάνονται στην έκθεση «Οι Έλληνες: Από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο», που θα φιλοξενηθεί σε τέσσερα Μουσεία των δύο χωρών στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Η έκθεση θα εγκαινιαστεί στις 12 Δεκεμβρίου στο Point a Calliere του Μόντρεαλ. Από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Ιστορίας του Καναδά στην Οτάβα και μετά θα «ταξιδέψει» στις ΗΠΑ: Field Museum του Σικάγο (Νοέμβριος 2015-Απρίλιος 2016) και National Geographic της Ουάσιγκτον (Μάιος-Οκτώβριος 2016).
«Στόχος είναι να ζωντανέψουμε τις μορφές των μυθολογικών και ιστορικών προσώπων», επισήμανε η γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Έλενα Κόρκα, χθες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, ενώ η συντονίστρια της έκθεσης, επίτιμη γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων, Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη ανήγγειλε πως «τα ευρήματα τώρα πακετάρονται και το ταξίδι αρχίζει».
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γ. Μπουτάρης, σημείωσε πως πρόκειται για μια ανοικτή πρόσκληση προς τους Βορειοαμερικανούς να επισκεφθούν την Ελλάδα, με τον πρέσβη του Καναδά στην Αθήνα, Ρόμπερτ Πεκ, να προσθέτει πως το καλοκαίρι θα είναι αυξημένες οι πτήσεις μεταξύ των δύο χωρών.
Οι ενότητες
Κεντρικό θεματικό άξονα της έκθεσης αποτελούν οι Έλληνες ως μορφές μέσα από τα ανασκαφικά δεδομένα, με αφετηρία τον μυθολογικό βασιλιά  Αγαμέμνονα, ιδιαίτερη μνεία στους επώνυμους αριστοκράτες της πρώιμης εποχής του σιδήρου και καταλήγοντας σε επιφανείς προσωπικότητες του πνεύματος όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης και ιστορικές φυσιογνωμίες όπως ο Φίλιππος και ο Μέγας Αλέξανδρος.
Καλύπτοντας χρονολογικά το διάστημα από την Εποχή του Λίθου ως την Ελληνιστική Περίοδο (6.000 π.Χ. έως 2ο αιώνα π.Χ.), η έκθεση έχει ως κεντρικό θεματικό άξονα τους Ελληνες ως μορφές μέσα από ανασκαφικά δεδομένα.
Η έκθεση διαρθρώνεται σε δέκα θεματικές ενότητες, ξεκινώντας από τον «άνθρωπο στο προϊστορικό Αιγαίο», όπου παρουσιάζονται μεταξύ άλλων, χρυσός περίαπτος από την Αραβησσό, χάλκινα και πήλινα ειδώλια, αγγεία και πινακίδες γραμμικής Α. Στους «Μυκηναίους» περιλαμβάνονται κοσμήματα, σκεύη και οπλισμός που συνοδεύουν Μυκηναίους νεκρούς και στην ενότητα για τον Όμηρο μορφές ηρώων του όπως εικονίζονται στην αττική αγγειογραφία.
Οπλισμός ανδρικών ταφών από το αρχαϊκό νεκροταφείο του Αρχοντικού Πέλλας -κράνη με χρυσή προσωπίδα, ξίφος, αιχμή δόρατος- θα εκτεθούν στην ενότητα «Αριστοκράτες», ενώ στους «Αθλητές» θα αποτυπωθεί το αγωνιστικό πνεύμα των Ελλήνων, όπως απεικονίζεται στην επιτύμβια στήλη του δισκοβόλου.
Κούρος από το Ιερό του Πτώου Βοιωτίας και Κόρη από το Μουσείο Ακροπόλεως παρουσιάζονται στο «Κούροι και Κόρες» και η προτομή του Λεωνίδα στην ενότητα για τον θρυλικό βασιλιά της Σπάρτης.
Ο αυτοστεφανούμενος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, τμήμα ενεπίγραφου επικράνου από την Ακρόπολη, μαρμάρινο κεφάλι αθλητή, πορτρέτα των Σοφοκλή, Πλάτωνα κ.ά. αποτελούν την ενότητα «Αθηναίοι και Δημοκρατία», ενώ σε αυτές για τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο περιλαμβάνονται το χρυσό στεφάνι από τις Αιγές, ο Αλέξανδρος της Πέλλας, το χρυσό μετάλλιο της Ολυμπιάδας, όπλα του Φιλίππου, ασημένια σκεύη συμποσίου κ.ά.
Πηγή: Β. Ιγνατιάδης, Έθνος, Τα Νέα

Πόσο βαθύς είναι ο τρίτος θάλαμος του Τύμβου της Αμφίπολης;

By “Machiavellius” Anonymous

AMFIPOLI PROJECT

Χωρίς ορατό τέρμα φαίνεται να είναι ο τρίτος θάλαμος του ταφικού μνημείου στον Τύμβο Καστά. Η ανασκαφή συνεχίζεται με μεγάλη προσοχή -αλλά και υπό αντίξοες συνθήκες λόγω κρύου και υγρασίας- στο τελευταίο διαμέρισμα του τάφου. Παρόλο …
που οι ανασκαφείς έχουν φτάσει στα 8 μέτρα «βάθους» μετρώντας από την οροφή, δεν υπάρχει καμία ένδειξη για το πόσο ακριβώς είναι το ύψος του συγκεκριμένου χώρου.

Ως προς τα ευρήματα, σύμφωνα με τις πληροφορίες που φτάνουν στο protothema.gr, δεν υπάρχει κάτι άλλο εκτός από θραύσματα των πώρινων λίθων του λεγόμενου «δαπέδου σφράγισης». Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κανένα ίχνος κινητού ευρήματος, ούτε οργανικού (τέφρα ή οστά), ούτε ανόργανου (σαρκοφάγος, λάρνακα κ.λπ).

Καθώς ανασκάπτεται το σημείο όπου υπήρχε το μεγάλο τεχνητό όρυγμα στον τρίτο θάλαμο, η ανάγκη υποστύλωσης της οροφής και αντιστήριξης των πλευρικών τοιχωμάτων είναι όλο και πιο πιεστική. Γι’ αυτό και οι εργασίες εντός του μνημείου, η ανασκαφή και η υποστύλωση, προχωρούν παράλληλα, εφόσον πριν από όλα πρέπει να διασφαλίζεται η στατική ισορροπία της σύραγγας.

Η έρευνα συνεχίζεται με την ελπίδα ότι θα αποκαλυφθεί ο,τιδήποτε θα μπορούσε να συνεισφέρει στην ταυτοποίηση του νεκρού στον οποίον ήταν αφιερωμένο το μεγαλοπρεπές μνημείο. Ούτως ή άλλως, όμως, από ό,τι φαίνεται, απομένουν μόνο μερικές ημέρες έως ότου λήξει η παρούσα, πρώτη φάση της ανασκαφής. Πιθανότατα την ερχόμενη εβδομάδα θα γίνουν επίσημες ανακοινώσεις από τους υπεύθυνους, οι οποίοι θα ανακοινώσουν επίσης το ελληνικό πανεπιστήμιο που αναλαμβάνει την γεωλογική διασκόπιση του Τύμβου Καστά.

Το ότι η ανασκαφή οδεύει προς το τέλος της μαρτυρούν επίσης οι συνθήκες του περιβάλλοντος, μιας και εντός του μνημείου η υγρασία αγγίζει το 80%, ενώ η θερμοκρασία είναι ήδη κάτω από τους 10 βαθμούς Κελσίου.

Α. Γκερέκου: Η Αμφίπολη είναι θησαυρός, ανεξαρτήτως σε ποιον ανήκει

Για τη σημασία των ευρημάτων στην Αμφίπολη μίλησε η υφυπουργός Πολιτισμού Άντζελα Γκερέκου στο περιθώριο της επίσκεψής της στο 55ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Η κ. Γκερέκου τόνισε τη σημασία των ανακαλύψεων λέγοντας χαρακτηριστικά: «Η Ελλάδα είναι γεμάτη από θησαυρούς. Ένας τέτοιος θησαυρός είναι και αυτό το μνημείο ανεξαρτήτως του τι θα αποκαλύψει η συνέχεια των ανασκαφών, τα ευρήματα που θα ανακαλυφθούν και σε ποιον ανήκει».

Η υφυπουργός Πολιτισμού δήλωσε ικανοποιημένη από το γεγονός ότι η Αμφίπολη εκτός από ένα πολύ σημαντικό εύρημα είναι και ένας λόγος που η χώρα μας γίνεται γνωστή στον κόσμο για τον πολιτισμό της. «Με χαροποιεί ιδιαίτερα ότι τα ευρήματα σε ολόκληρη την Ελλάδα γίνονται η αιτία να μάθουμε όλοι και κυρίως τα παιδιά τις αξίες του πολιτισμού και τις ελληνικές ρίζες», υπογράμμισε η κ. Γκερέκου.

Τέλος η κ. Γκερέκου τόνισε ότι είναι Ελλάδα είναι το καταλληλότερο μέρος για να βρει εύφορο έδαφος το τρίπτυχο πολιτισμός-εξωστρέφεια-ανάπτυξη, ειδικά στην περίοδο κρίσης που διανύουμε.

thestival.gr

Σπύρος Γερ. Λυκούδης: Η αλήθεια για την Αμφίπολη

Του συγγραφέα ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΛΥΚΟΥΔΗ

Στους δύσκολους καιρούς για την Ελλάδα, οι προστάτιδες δυνάμεις της, από το συμπαντικό περιβάλλον, επειδή κρίνανε ότι ήρθε η ώρα, θελήσανε να αποκαλυφθεί τώρα, το αρχαίο μεγάλο ιερό της Αμφίπολης.
Αποσβολωμένη η ανθρωπότητα, παρακολουθεί τα ευρήματα των ανασκαφών του χώρου της Αμφίπολης, και μένει εκστατική, μπροστά σε αυτά που σιγά-σιγά αποκαλύπτονται, και που είναι μοναδικά στα παγκόσμια αρχαιολογικά χρονικά.
Όλα τα αρχαία Ελληνικά ιερά, όλα τα μυητικά κέντρα, που δίνανε την αληθινή, την πανάρχαια γνώση για την δημιουργία του κόσμου, για την ζωή και τον θάνατο, και για τον σκοπό της ύπαρξης του ανθρώπου στον πλανήτη γη, έχουνε καταστραφεί μέχρις εδάφους.

Σπύρος Γερ. Λυκούδης: Η αλήθεια για την Αμφίπολη
Έχουνε καταστραφεί, οι ιεροί χώροι της Ελευσίνας, της Δωδώνης, του Δίου, των Δελφών και όλων των άλλων αρίστης κατασκευαστικής δημιουργίας, ανεπανάληπτων ιερών οικοδομημάτων του αρχαίου Ελληνικού κόσμου, όχι μόνο στην κυρίως Ελλάδα, αλλά και στις αρχαίες Θήβες, στην πανάρχαια Ελληνική επαρχία της Σειριάδας γης, που σήμερα ονομάζεται Αίγυπτος.
Οι διάφοροι αλλοδαποί τυμβωρύχοι, έχουνε βάλει την ταμπέλα του παγκόσμιου κλέφτη στο λερωμένο μέτωπο τους, και δυστυχώς επανερχόμενοι στην αξία του κτήνους, αφού απαλλάσσονται από το σύνοικο στοιχείο τους, που είναι η ουσία που χαρακτηρίζει τον πραγματικό άνθρωπο, δηλαδή την άυλη, την πνευματική, την άσαρκη αιτία, που είναι κατ`εικόνα και ομοίωση του δημιουργού, υπερηφανεύονται ότι είναι απόγονοι κλεπτών, που αρπάξανε από τα σπλάχνα, της για δύο χιλιάδες χρόνια σκλαβωμένης Ελλάδας, τα Ελληνικά αριστουργήματα, και επιδεικνύουνε τα κλοπιμαία, χωρίς ντροπή, χωρίς συστολή, χωρίς φιλότιμο, χωρίς έννοια του δικαίου, και προσπερνάνε την οδό της Αρετής, και πορεύονται την οδό της αρπαγής και της ατιμίας.
Έτσι οι προστάτιδες συμπαντικές δυνάμεις της Ελλάδας, αποφασίσανε τώρα, στο πρώτο τέταρτο του εικοστού πρώτου αιώνα, να αποκαλυφθεί το αρχαίο Ελληνικό Μακεδονικό αρχιτεκτονικό κόσμημα, της Αμφίπολης.
Είναι ολόκληρο, σχεδόν απείραχτο, όπως αρχικά κατασκευάστηκε, για να δούμε πως ήτανε τα αρχαία κέντρα της γνώσης και της αλήθειας.
Οι παγκόσμιοι αρνητές της αλήθειας, οι διεθνείς διαστρευλοτές της ιστορίας, τρέμουνε στην ιδέα, ότι κάτι το πολύ μεγάλο, κάτι το πολύ αληθινό, θα αποκαλυφθεί από την ανασκαφή του τύμβου της Αμφίπολης.
Όλον αυτόν τον καιρό, ακούμε από τα ΜΜΕ, διάφορους << ειδικούς >>, να λένε διάφορα φληναφήματα, για το τι είναι ο ανασκαπτόμενος χώρος, με μόνιμη επωδό την λέξη τάφος.
Τάφος είναι ένας χώρος διάλυσης και αποσύνθεσης της ύλης, ενώ ο χώρος που ανασκάπτεται είναι χώρος πνευματικός και απέχει παρασάγγας, από την έννοια και το περιεχόμενο ενός τάφου.
Αυτός ο ιερός χώρος που αποκαλύφθηκε, είναι μνημείο στο οποίο διδασκότανε οι μεγάλες αλήθειες, οι μεγάλες πνευματικές αξίες, είναι χώρος μυστηριακός με την έννοια ότι εκεί διδασκότανε οι επιστήμες, οι τέχνες, τα γράμματα, γιατί οι Έλληνες Μακεδόνες, απείχανε έτη φωτός στο πνεύμα και στις γνώσεις, από τους προγόνους των σημερινών κλεπταποδόχων, των όσιων και των ιερών της Ελληνικής φυλής.
Ο ανασκαπτόμενος χώρος της Αμφίπολης, δεν είναι ένας τάφος έστω και μεγαλοπρεπής, είναι ένα κέντρο αναπαράστασης των συμπαντικών δρωμένων από την απαρχή της δημιουργίας, μέχρι την εποχή του Φιλίππου και της Ολυμπιάδας, των γονέων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, γιαυτό και η εικόνα της γυναίκας με τα κόκκινα μαλλιά είναι της Ολυμπιάδας, και από την εικόνα αυτή, φαίνεται η ομοιότητα του Αλέξανδρου με την μητέρα του, αυτός είναι ο λόγος που αρχικά κάποιο κάνανε το λάθος, και μας λέγανε ότι η εικόνα είναι του Αλέξανδρου.
Υπάρχει ο αδόκιμος ισχυρισμός, ότι οι κατασκευαστές του μνημείου, για να το προστατέψουνε, το γεμίσανε με άμμο και χώματα, κανένας χώρος στην γη, δεν έχει προστατευθεί από τον αρχικό κατασκευαστή του, με αυτόν τον τρόπο, αυτός είναι επιεικώς ένας αστείος ισχυρισμός.
Η αλήθεια είναι ότι το μνημείο το γεμίσανε με χώμα και άμμο, σε μετέπειτα καιρούς, αυτοί που το διοικούσανε, για να το προστατέψουνε από εισβολείς, όπως ο Αλάριχος, που κατέστρεψε όλα τα αρχαία ιερά στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Αυτοί ήτανε αληθινοί πατριώτες και θελήσανε να προστατέψουνε το υπέροχο ιερό, από τους κατακτητές της Ελλάδας και της Μακεδονίας.
Αυτό που στο τέλος θα αποκαλυφθεί, και ελπίζω να επιτραπεί να αποκαλυφθεί, θα είναι ένα εκπληκτικό μνημείο του πνεύματος, ένας ιερός χώρος, που η Ολυμπιάδα και ο Φίλιππος, σε συνεργασία με τους 4.500 Έλληνες φιλοσόφους, ήτανε οι πρώτοι διδάσκαλοι αποκαλυπτές αληθειών, που διδάσκανε και θα διδάσκουνε την ανθρωπότητα, για να βγει από το σκοτάδι, από τον λήθαργο της θολούρας που την έχουνε οδηγήσει οι αιώνιοι εραστές, της εκμετάλλευσης των ολίγων ανθρώπων, επί των πολλών ανθρώπων της γης.
Ο χώρος της Αμφίπολης όταν θα αποκαλυφθεί πλήρως η κατασκευαστική του υπόσταση, θα δώσει στην ανθρωπότητα να καταλάβει, γιατί καταστραφήκανε οι μεγάλες βιβλιοθήκες, με προεξάρχουσα την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.
Το μνημείο είναι Ελληνικό, αλλά είναι ταυτόχρονα και οικουμενικό, γιατί οι διδασκαλίες των Ελλήνων είναι οικουμενικές.
Η Αμφίπολη στην εποχή που λειτουργούσε το μνημείο, λεγότανε << Εννέα Οδοί >> και την κατοικούσε το Ελληνικό φύλο οι Ηρωδοί, τότε η πόλη ανθούσε, και οι πολλές φιλοσοφικές σχολές που ήχε, ήτανε ξακουστές.
Μόλις αποκαλυφθεί όλος ο ανασκαπτόμενος χώρος, και λάμψει το μεγαλείο του με όλη του την ισχύ, θα αποκαλυφθεί και το επιστημονικό και φιλοσοφικό έργο, που γινότανε στο τελεστήριο της Αμφίπολης, με προεξάρχοντες τελετουργούς, την Ολυμπιάδα και τον Φίλιππο, και με άριστο μαθητή τον Μέγα Αλέξανδρο.

portoni.gr

O πάπυρος του Δερβενίου υποψήφιος για εγγραφή στον Κατάλογο της UNESCO

By Archaeology Newsroom

Το εύρημα αποκαλύφθηκε το 1962 στο Δερβένι Θεσσαλονίκης, στη νεκρική πυρά τάφου ο οποίος ανήκε σε πλούσια κτερισμένη συστάδα τάφων των ύστερων κλασικών χρόνων.

The post O πάπυρος του Δερβενίου υποψήφιος για εγγραφή στον Κατάλογο της UNESCO appeared first on Αρχαιολογία Online.

Από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο

ελληνικά αριστουργήματα στις ΗΠΑ

Η έκθεση θα εγκαινιαστεί στις 12 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Point a Calliere, Montreal Archaeology and History Complex στο Μόντρεαλ
«Από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο», ελληνικά αριστουργήματα στις ΗΠΑ
 

Θεσσαλονίκη

«Περιοδεία» στις Ηνωμένες Πολιτείες ξεκινούν ο Όμηρος, ο Αγαμέμνονας, ο Αχιλλέας, ο Ηρόδοτος, ο Λεωνίδας, ο Περικλής, ο Σοφοκλής, ο Πλάτων, ο Δημοσθένης, ο Φίλιππος, ο Μέγας Αλέξανδρος -πρόσωπα που πρωτοστάτησαν στη δημιουργία του ιστορικού και πολιτιστικού υπόβαθρου για την ανάπτυξη των δυτικών κοινωνιών.

Πρόκειται για την έκθεση «The Greeks: Agamemnon to Alexander the Great» («Οι Έλληνες: από τον Αγαμέμνονα στον Μέγα Αλέξανδρο»), που περιλαμβάνει 543 εκθέματα-αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής, ζωγραφικής και κοσμηματοτεχνίας, προερχόμενα από όλα τα μουσεία και εφορείες αρχαιοτήτων της Ελλάδας.

Η έκθεση διοργανώνεται από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού και το Consortium of North American Museums με επίσημο εκπρόσωπο το Canadian Museum of History στην Οττάβα. Όπως επισημάνθηκε στην παρουσίαση της έκθεσης, πρόκειται για το πιο αντιπροσωπευτικό «πανόραμα» του ελληνικού πολιτισμού που έχει ταξιδέψει ποτέ εκτός ελληνικών συνόρων.

Η έκθεση θα εγκαινιαστεί στις 12 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Point a Calliere, Montreal Archaeology and History Complex στο Μόντρεαλ, όπου και θα παραμείνει μέχρι τις 26 Απριλίου 2015, για να μεταφερθεί και να παρουσιαστεί στη συνέχεια στο Μουσείο Ιστορίας του Καναδά στην Οττάβα, από τις 5 Ιουνίου 2015 έως 12 Οκτωβρίου 2015.

Θα ακολουθήσουν το Field Museum στο Σικάγο (24 Νοεμβρίου 2015 έως 10 Απριλίου 2016) και το Μουσείο National Geographic στην Ουάσιγκτον (26 Μαΐου 2016 έως 9 Οκτωβρίου 2016).

Η διάρθρωση της έκθεσης

Κεντρικό θεματικό άξονα της έκθεσης, που διαρθρώνεται σε δέκα θεματικές ενότητες, αποτελούν οι Έλληνες, ως μορφές μέσα από τα ανασκαφικά δεδομένα.

Η έκθεση ξεκινά από τον ανώνυμο επιφανή νεκρό, συνεχίζει με κεντρικό σημείο αναφοράς τον μυθολογικό άνακτα Αγαμέμνονα και τους επώνυμους αριστοκράτες της πρώιμης εποχής του σιδήρου και κλείνει με επιφανείς προσωπικότητες του πνεύματος, όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης και ιστορικές φυσιογνωμίες, όπως ο Φίλιππος και ο Μέγας Αλέξανδρος.

Το χρονολογικό πλαίσιο καλύπτει από την Εποχή του Λίθου έως την Ελληνιστική περίοδο, δηλαδή από το 6.000 π.Χ. μέχρι τον 2ο αι. π.Χ.

Σπάνια εκθέματα

«Η έκθεση αποτελεί μια μεγαλόπνοη, φιλόδοξη διοργάνωση, που έχει στόχο την παρουσίαση των κορυφαίων προσωπικοτήτων της ελληνικής ιστορίας και μυθολογίας, που έπαιξαν ρόλο κομβικό στη διαμόρφωση των ιστορικών συνισταμένων του Πολιτισμού» επισήμανε η γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού Ελένη Κόρκα, εκπροσωπώντας στην παρουσίαση της έκθεσης τον υπουργό Πολιτισμού Κωνσταντίνο Τασούλα.

«Στόχος μας είναι να ξαναζωντανέψουμε τη δράση των σπουδαίων αρχαιολογικών ιστορικών μορφών της Ελλάδας, ξεκινώντας από την αρχή της προϊστορίας, με προσωπικότητες που αναδύονται από την αρχή του μύθου, όπως ο Αγαμέμνων, και καταλήγοντας στην καθοριστική για τον παγκόσμιο Πολιτισμό ιστορική μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου» πρόσθεσε.

«Είναι η μεγαλύτερη ελληνική έκθεση που παρουσιάστηκε ποτέ στη Βόρειο Αμερική» τόνισε ο πρέσβης του Καναδά στην Αθήνα Ρόμπερτ Πεκ, σημειώνοντας ότι «πολλά από τα αρχαιολογικά ευρήματα δεν έχουν εκτεθεί ποτέ εκτός Ελλάδας».

Ο Ρ.Πεκ εξέφρασε την πεποίθηση ότι στο μεγάλο διάστημα που θα διαρκέσει η έκθεση, θα προσελκύσει πολλούς ανθρώπους που θα θελήσουν να ανακαλύψουν πού γεννήθηκαν η δημοκρατία, η φιλοσοφία, το θέατρο και οι τέχνες. Αναφέρθηκε, μάλιστα, και στα οφέλη που μπορεί να προκύψουν από την έκθεση για τον τουρισμό, υπενθυμίζοντας ότι το επόμενο καλοκαίρι η Ελλάδα και ο Καναδάς θα συνδέονται με 16 εβδομαδιαία δρομολόγια πτήσεων.

Η συντονίστρια της έκθεσης, επίτιμη γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων Μαρία Βλαζάκη, επισήμανε ότι ο ελληνικός πολιτισμός είναι ένα αμάλγαμα ιδεών, εθίμων, γνώσεων και πεποιθήσεων που αρχίζουν να αναδύονται στην Ανατολική Μεσόγειο ήδη από τα προϊστορικά χρόνια και η περιοδεία της έκθεσης θα συνεισφέρει ώστε να γίνει γνωστός ο ελληνικός πολιτισμός και τα επιτεύγματα των Ελλήνων, στη διάρκεια όλου του χρονολογικού πλαισίου που καλύπτει η έκθεση.

Έκθεση για τους αυτόχθονες του Καναδά

Γνωστοποίησε, εξάλλου, ότι ως «αντίδωρο» της έκθεσης το Καναδικό Μουσείο Ιστορίας στην Οττάβα, με τη συνεργασία της καναδικής πρεσβείας στην Ελλάδα, θα προσφέρει, προκειμένου να παρουσιαστεί σε ελληνικό μουσείο, μία πολύ ενδιαφέρουσα περιοδική έκθεση, όπου προβάλλεται η τέχνη των αυτοχθόνων του Καναδά.

Όσοι επισκεφθούν την έκθεση, τη διετία που θα διαρκέσει η περιοδεία της στη Β. Αμερική, θα μάθουν τα πάντα για τους Έλληνες, επισήμανε η διευθύντρια του αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, Πολυξένη Βελένη. «Το χαρακτηριστικό της έκθεσης είναι ότι είναι περισσότερο προσωποποιημένη, γιατί αφορά ταφικά σύνολα, πολλές φορές επώνυμων ανθρώπων» είπε, εξηγώντας ότι «θεματικές εκθέσεις έχουν γίνει πάρα πολλές, αλλά το πανόραμα όλου του ελληνικού πολιτισμού μέσα από προσωπικότητες Ελλήνων είναι μία έκθεση που γίνεται για πρώτη φορά».

Εξαιρετική χαρακτήρισε την έκθεση ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, εκτιμώντας ότι ουσιαστικά συνιστά μία πρόσκληση στους πολίτες των ΗΠΑ να έλθουν στην Ελλάδα.

Ειδική εφαρμογή

Για την υποστήριξη της έκθεσης δημιουργήθηκε ομώνυμη ειδική εφαρμογή για κινητά, η οποία θα είναι διαθέσιμη στους χρήστες iPhone και Android, στις 12 Δεκεμβρίου 2014, ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης.

πηγή: tovima.gr

Βρετανοί αρχαιολόγοι στα χνάρια του μυθικού Δούρειου Ίππου

Δύο Βρετανοί αρχαιολόγοι από του Πανεπιστημίου της Βοστόνης, ο Κρις Γουίλσον και η Κριστίν Μόρις υποστηρίζουν πως ανακάλυψαν κομμάτια του μυθικού Δούρειου Ίππου, δηλώνοντας μάλιστα ότι τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης τους δίνουν «υψηλά ποσοστά πιθανοτήτων» να είναι πράγματι μέρη του ομηρικού ξύλινου αλόγου που έφτιαξαν οι Έλληνες για να μπορέσουν να εισβάλουν στην Τροία.

Το ξύλινο άλογο – κρύπτη, κατασκευή εμπνευσμένη από τον Οδυσσέα, είχε ως σκοπό να παραπλανηθούν οι Τρώες και να το εκλάβουν ως δώρο και ως δείγμα καλής θελήσεως και ειρήνης από τους Αχαιούς. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια κατασκευή που έκρυβε εντός της τους σημαντικότερους αρχαίους Έλληνες ήρωες.

Εκείνοι, μετά την είσοδο του ίππου στην Τροία, βγήκαν από αυτόν και άνοιξαν τις πύλες στους υπόλοιπους, προκειμένου να ξεκινήσει η λεηλασία της πόλης.

Οι ανασκαφές από την αρχαιολογική ομάδα του Πανεπιστημίου της Βοστόνης οι οποίες εκτελούνται στον λόφο του Χισαρλίκ της Τουρκίας, στον ιστορικό χώρο της Τροίας, έφεραν πρόσφατα στο φως μια μεγάλη κατασκευή μήκους σχεδόν 15 μέτρων, από ξύλα τα οποία αρχικά ανήκαν σε πλοία, αλλά στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν στη δημιουργία μιας πρωτότυπης κατασκευής που όμοιά της δεν είχαν συναντήσει ξανά οι αρχαιολόγοι. Κοντά στην ξύλινη κατασκευή βρέθηκε και μια φθαρμένη επιγραφή από μπρούτζο στην οποία αναγράφεται «Οι Έλληνες το αφιερώνουν στην Αθηνά για την επιστροφή τους στην πατρίδα».

Τα ευρήματα, τα οποία οι εργαστηριακές αναλύσεις τοποθετούν χρονολογικά περί τον 12ο και 11ο αιώνα π.Χ., έχουν μεταφερθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης.

Πηγή: parapolitika.gr

Ανασκαφή Αμφίπολης: Η δεύτερη πύλη στα βορειοδυτικά μήπως λύσει το μυστήριο;

Η ανασκαφή συνεχίστηκε και χθες χωρίς αποτελέσματα

Γράφει ο Θεόδωρος Αν. Σπανέλης

Με σταθερό ρυθμό συνεχίζεται η ανασκαφή στο τεχνητό όρυγμα του τρίτου θαλάμου και μέχρι το ενάμιση μέτρο που έχει φτάσει η αρχαιολογική σκαπάνη, ακόμη δεν έχει εντοπίσει κανένα εύρημα. Το μοναδικό υλικό που έχει εντοπιστεί είναι η στρυμονική άμμος, γεγονός που αυξάνει ακόμη περισσότερο το μυστήριο για το τι εξυπηρετούσε αυτή η κατασκευή, ενώ η απουσία κάθε ίχνους ταφής, μειώνει τις ελπίδες ότι μπορεί να πρόκειται για μια κρύπτη όπου τοποθετήθηκε η λάρνακα του νεκρού. Ωστόσο παραμένουν τα ενδεχόμενα να πρόκειται για την είσοδο μιας σήραγγας που θα οδηγεί προς τα ενδότερα διαμερίσματα, γεγονός που θα δυσκόλευε και το έργο των Τυμβωρύχων ή για κάποιο αδιέξοδο φρεάτιο που μοναδικό σκοπό, ίσως να είχε, να παραπλανήσει τους επίδοξους άρπαγες…

Μήπως όμως και όλο αυτό το μνημείο που έχει όλα τα χαρακτηριστικά τάφου, κατασκευάστηκε δίπλα από τον νεκρικό θάλαμο, αλλά είναι απομονωμένο, με σκοπό να εξυπηρετήσει τα μνημόσυνα και το προσκύνημα του διάσημου νεκρού, αλλά χωρίς να φτάνει μέχρι το σημείο ταφής του; Και εν είναι έτσι που μπορεί να βρίσκεται ο νεκρός για τον οποίο κατασκευάστηκε αυτό το μνημείο και που είναι το σημείο πρόσβασης;

 

Η δεύτερη πύλη

Τις καλύτερες απαντήσεις θα τις δώσει σε λίγες ημέρες το αποτέλεσμα της γεωφυσικής έρευνας, αρκεί βέβαια να περιμένουμε πρώτα να μάθουμε ποιο ελληνικό πανεπιστήμιο θα την διεξάγει. Θέμα που μάλλον θα κλείσει μέχρι το τέλος της εβδομάδας. Προς το παρόν θα πρέπει να αρκεστούμε στα μέχρι τώρα γνωστά δεδομένα που προέρχονται από την μελέτη την οποία διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Πατρών το 1998, η οποία μελέτη αν και εκπονήθηκε δεκαπέντε χρόνια πίσω, έδωσε σημαντικά αποτελέσματα. Ένα από αυτά είναι το ενδεχόμενο να υπάρχει και δεύτερη πύλη, η οποία εκτιμάται – σύμφωνα και με τα νεώτερα στοιχεία της έρευνας – ότι βρίσκεται στα βορειοδυτικά. Για όσους έχουν επισκεφτεί τον Τύμβο, είναι το σημείο πίσω ακριβώς από το πύλη του εργοταξίου, εκεί που είναι και το φυλάκιο εισόδου.

Για το θέμα αυτό ο καθηγητής κ. Λάζαρος Πολυμενάκος δήλωσε σε σχετικό ρεπορτάζ στο ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, στις 5 Οκτωβρίου, τα παρακάτω πολύ αποκαλυπτικά λόγια:

«Στη δημοσίευση του 2004 είχαν ήδη επισημανθεί οι σημαντικότερες γεωφυσικές «ανωμαλίες» και η σχέση τους κυρίως με πιθανές ανθρωπογενείς δομές στο εσωτερικό του λόφου. Ωστόσο, η συσσωρευμένη εμπειρία στην εφαρμογή της σεισμικής τομογραφίας (αλλά και η σύγχρονη τεχνολογία) παρέχει τη δυνατότητα να δω την εικόνα «με άλλο μάτι». Και πέρα από πιθανούς τάφους, να αντιληφθώ στοιχεία που έχουν να κάνουν με τη δομή και την ευστάθεια του λόφου, στοιχεία κρίσιμα για την πολύ δύσκολη ανασκαφική προσέγγιση του εσωτερικού του. Συνθέτοντας εκ νέου τα παλαιά στοιχεία, και τις ήδη υπάρχουσες ενδείξεις, διαμορφώνω μια νέα ολοκληρωμένη ερμηνεία. Σε πιο απλοποιημένη μορφή, διαμορφώνεται η παρακείμενη τρισδιάστατη εκτιμώμενη εικόνα του εσωτερικού του λόφου (Εικόνα 1), αποτέλεσμα επίπονων προσπαθειών και κριτικής συνθετικής σκέψης.

Η εικόνα είναι πολύ-πολύ ενδιαφέρουσα. Αποκαλύπτει τη διαμόρφωση του φυσικού εδάφους από τους κατασκευαστές του μνημείου, ώστε να μπορεί αυτό να δεχθεί τις κατασκευές που έχουν σχεδιάσει να τοποθετήσουν εκεί και να τις «προστατεύει». Διαμορφώνουν (όχι πολύ βαθιά) ορύγματα τα οποία σε κάποια σημεία τους θα φιλοξενήσουν ταφικές ή άλλες κατασκευές και μετά θα αποτελέσουν «δρόμους» προσπέλασης από και προς αυτές. Οι δρόμοι αυτοί επιλέγονται να προσπελάζουν το εσωτερικό ο ένας από το νότο, ο άλλος από τα βορειοδυτικά. Ο λόγος για τους προσανατολισμούς αυτούς θα πρέπει να είναι σημαντικός τόσο από την άποψη του συμβολισμού, όσο και της λειτουργικότητας και της κατασκευαστικής αρτιότητας.

Οι κατασκευές στο εσωτερικό ολοκληρώνονται και στη συνέχεια καλύπτονται από ένα επίχωμα με διαστάσεις και όγκο ανάλογο της έκτασης που καταλαμβάνουν οι κατασκευές στη βάση του λόφου. Αλλά φυσικά και για να δημιουργηθεί ένα μνημείο που θα συμβολίζει τη σημασία του περιεχομένου του. Και, βεβαίως, το όλο συγκρότημα να είναι «ευσταθές» και ανθεκτικό σε εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις και επιβαρυντικούς παράγοντες στο πέρασμα του χρόνου».

LOFOS KASTA BBBBB

Με λίγα λόγια ο κ. Πολυμενάκος εντοπίζει δύο δρόμους προσπέλασης προς το θαμμένο κάτω από τόνους άμμου, ταφικό μνημείο. Ο ένας είναι αυτός που ανασκάπτεται και ο δεύτερος είναι στα βορειοδυτικά στο σημείο που προσδιορίσαμε.

Πόσο πιθανό είναι να υπάρχει η δεύτερη πύλη εισόδου; Καταφεύγοντας στις αεροφωτογραφίες από το βίντεο που έχει δημοσιεύσει το ENA CHANNEL ένας καλός παρατηρητής θα διαπιστώσει ότι ενώ περιμετρικά του λόφου και κατά μήκος του μαρμάρινου περιβόλου, έχει σκαφτεί ο λόφος και από την εσωτερική πλευρά κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει στην βορειοδυτική πλευρά του Τύμβου, όπου εκεί σταματάει απότομα. Είναι πολύ πιθανό ήδη να έχει εντοπιστεί η άκρη κάποια λίθινης κατασκευής, όπως εξάλλου συνέβη και στην νότια πλευρά, εκεί που εντοπίστηκε η πύλη με την σφίγγα.

Στις αεροφωτογραφίες φαίνεται πολύ καθαρά ότι έχει σταματήσει στο σκάψιμο περιμετρικά του Τύμβου και το τμήμα της βορειοδυτικής πλευράς έχει μείνει ανέπαφο, αναμένοντας την συνέχεια της ανασκαφής από εκεί την πλευρά. Δεν θα μας ξαφνιάσει καθόλου αν επιβεβαιωθεί αυτή η εκτίμηση και εντοπιστεί μια πύλη, η οποία ίσως και να μην έχει κανένα διάκοσμο ή κάποιο άλλο διακριτικό – σκόπιμα για να μην τραβάει την προσοχή – και να είναι τελικά η κύρια είσοδος που θα οδηγήσει στην λύση του μυστηρίου και στις απαντήσεις που όλοι διψάμε να μάθουμε.

ΤΥΜΒΟΣ ΚΑΣΤΑ αντίγραφο

ΤΥΜΒΟΣ ΚΑΣΤΑ 2 αντίγραφο

anaskafi amfipolis (2)

 Πηγή: xronometro.com