Την έντονη ενόχληση και απογοήτευσή της εκφράζει με δηλώσεις της στο η κα Κατερίνα Περιστέρη για την πρωτοβουλία του γεωλόγου-σπηλαιολόγου κ. Ευάγγελου Καμπούρογλου να προβεί σε επιστημονική παρουσίαση σχετικά με τον Τύμβο Καστά στην Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και τη Θράκη. Η απόφαση του κ. Καμπούρογλου να συμμετάσχει στο συνέδριο του ΑΕΜΘ, κατά τους ανασκαφείς, δεν παραβιάζει απλώς την μεταξύ τους συμφωνία να δοθεί χρόνος στην μελέτη των ευρημάτων πριν την όποια παρουσίαση. Κατά την επικεφαλής της ανασκαφής, κα Κατερίνα Περιστέρη, η κίνηση του κ. Καμπούρογλου είναι αντιδεοντολογική και παράτυπη, εφόσον αντιβαίνει στη διάταξη του Ν. 3028/2002 文章 39 星期五. 6, η οποία ορίζει ότι για τη δημοσίευση υλικού που προκύπτει από ανασκαφή ή άλλη αρχαιολογική έρευνα πρέπει να υπάρχει η άδεια του έχοντος αποκλειστικό δικαίωμα, όπως αυτό ορίζεται στις παραγράφους 3,4,5 和 7 文章 39 του ίδιου νόμου.
额外, με δηλώσεις του σε διάφορα ΜΜΕ, 先生. 埃Kambouroglou, σε έντονο ύφος, ιδιαίτερα κατά της κας Περιστέρη για την οποίαν κατήγγειλε ότι τον πίεσε και τον απείλησε να μην συμμετάσχει στο ΑΕΜΘ, υποσχέθηκε αποκαλύψεις που θα ανατρέψουν συγκεκριμένες απόψεις που έχουν επικρατήσει για τον Λόφο Καστά. Μεταξύ των άλλων, αμφισβητεί τη θεωρία ότι ο Λέων βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου και ότι ο γήλοφος είναι κατά ένα μεγαλο μέρος του ανθρώπινο τεχνικό έργο.
Σε δηλώσεις της στο , η κα Περιστέρη καταθέτει τη δική της άποψη για τη διαμάχη που βρίσκεται εν εξελίξει τις τελευταίες ώρες ανάμεσα στην ανασκαφική ομάδα και σε έναν «εξωτερικό συνεργάτη» όπως χαρακτηρίζεται ο κ. Kambouroglou. 特定, η κα Περιστέρη υπογραμμίζει τα εξής:
– «Ο κ. 埃Kambouroglou, το πολύ να έμεινε ένα δεκαήμερο στην ανασκαφή, κάνοντας επισκέψεις κατά διαστήματα. Δεν ήταν από τους βασικούς μας συνεργάτες, ίσα-ίσα που μας οδήγησε σε λάθος συμπεράσματα, διότι μας είχε πει πχ ότι είχε δει ένα πορτάκι στον τέταρτο χώρο, το οποίο φυσικά δεν υπήρχε, ήταν ένας ορθοστάτης που είχε αφαιρεθεί στους αρχαίους χρόνους. Έκανε και άλλα λάθη, γιατί μάς έλεγε ότι ο ταφικός θάλαμος δεν είχε καμία διαταραχή ενώ τελικά αποδείχθηκε ότι υπήρχε μεγάλη αναστάτωση του χώρου, μάς έλεγε ότι εκεί δεν είχε μπει κανένας και ότι το ταφικό δωμάτιο είναι ασύλητο κ.λπ κάτι που βεβαίως συνιστούσε μια εντελώς εσφαλμένη εκτίμηση. 即, 先生. Kambouroglou, όχι μόνο δεν έδωσε τις κατευθυντήριες γραμμές, αλλά αποπροσανατόλισε την έρευνά μας».
– «Δεν περιμένω να κάνει καμία σοβαρή αποκάλυψη στο ΑΕΜΘ, γιατί ακόμη δεν έχει ολοκληρώσει κάποια σοβαρή έρευνα στην περιοχή. Είναι σε ένα στάδιο ανώριμο ακόμη και πάνω από όλα, δεν έχει καταθέσει την μελέτη του στην υπηρεσία μας. 先生. Καμπούρογλου δεν έχει να πει τίποτα που να μην έχει ήδη πει η ανασκαφική ομάδα».
– «Ο κ. Καμπούρογλου δεν είχε καμία ουσιαστική εμπλοκή στην ανασκαφή. Απλώς ήρθε κάποια στιγμή, ως γεωλόγος, να δει τι γίνεται με τα χώματα τριγύρω -αλλά και μέσα στο μνημείο, εφόσον προχωρούσαμε με την ανασκαφή. Ουσιαστικά όμως είναι άλλοι τρεις γεωλόγοι που ασχολούνται με το θέμα, υπάρχει μια ολόκληρη ομάδα επιστημόνων υπό τον καθηγητή κ. 格雷戈里 · Tsoka, δεν ήταν ποτέ μόνος του ο κ. Kambouroglou. Εξάλλου ήταν εξωτερικός συνεργάτης, δεν ήταν βασικό στέλεχος της ανασκαφικής ομάδας. Σφάλλει σοβαρά όταν λέει ότι η έρευνα βασίζεται στα δικά του πορίσματα, διότι δεν είναι αρχαιολόγος, δεν είναι καν διευθυντής στην υπηρεσία του, την Εφορεία Σπηλαιολογίας, στην οποίαν προΐσταται ο κ. Ανδρέας Ντάρλας. 先生. Καμπούρογλου απλώς ήρθε στην Αμφίπολη σαν ελεύθερος μελετητής και από εκεί και πέρα δεν ξέρω πώς αποφάσισε να φερθεί όπως φέρεται. Αλλά δεν είναι καλό αυτό που κάνει».
– «Ούτε πιέσεις, ούτε απειλές υπήρξαν ποτέ εκ μέρους μου προς τον κ. Kambouroglou, αυτά είναι ανήκουστα πράγματα, εντελώς απαράδεκτα και αβάσιμα. Τα περί πιέσεων και απειλών τα λέει για να δημιουργεί εντυπώσεις».
– «Υπάρχει έγγραφο από την κεντρική διοίκηση του υπουργείου εναντίον του κ. Καμπούρογλου στο οποίο επισημαίνεται ρητώς ότι παραβιάζει τους κανονισμούς και τον ίδιο τον αρχαιολογικό νόμο με την ανακοίνωσή του στο ΑΕΜΘ. Εγώ πήρα τηλέφωνο τον κ. Καμπούρογλου και, φιλικότατα, του είπα ότι “δεν μπορείς να μιλήσεις στο συνέδριο, εφόσον όλοι στην ομάδα έχουμε αποφασίσει από κοινού να μην μιλήσουμε. Γιατί δήλωσες συμμετοχή χωρίς να μας ενημερώσεις;” Δεν με άκουσε, 答案是肯定的, με αγνόησε. Μου είπε “εγώ θα κάνω ό,τι θέλω”. Αυτό δεν είναι σωστό και δεοντολογικό, ή είμαστε μια ομάδα ή δεν είμαστε. Και παρά το γεγονός ότι δεν ήταν βασικό μέλος της ομάδας, εμείς τον ακούγαμε, ουδέποτε τον αγνοοήσαμε. Αλλά δυστυχώς, η συμπεριφορά του μάς απογοήτευσε».
– «Είχαμε συμφωνήσει, με όλη την ανασκαφική ομάδα, ότι δεν θα μιλήσουμε στο ΑΕΜΘ, για να μελετήσουμε, να λύσουμε απορίες που έχουμε, να κατανοήσουμε κ.λπ., ώστε να παρουσιάσουμε τα πορίσματά μας, ολοκληρωμένα και πλήρως εμπεριστατωμένα στο επόμενο συνέδριο, 的 2016. 先生. Kambouroglou, ούτε μας ρώτησε, ούτε πήρε την άδεια κανενός από την ομάδα για να συμμετάσχει στο συνέδριο, δεν ενημέρωσε καν τους άλλους τρεις γεωλόγους που είναι στην ομάδα, ένας εκ των οποίων είναι ειδικός στα ιζήματα».
– «Εγώ έχω φιλικότατη σχέση με όλους μου τους συναδέλφους, όχι μόνο με τον κ. Kambouroglou. Και κατά καιρούς είχαμε συνεργαστεί, αλλά μου κάνει εντύπωση η συμπεριφορά του, με την τόση οξύτητα εναντίον μας. Εγώ δεν του έχω κάνει τίποτα, απλώς και αυτός όπως και άλλα άτομα, θέλει λίγη δημοσιότητα από τον Καστά. Για προσωπικά οφέλη, φαντάζομαι. Και λυπάμαι πολύ».
Αρχιτέκτων και πολιτικός μηχανικός διαψεύδουν τον κ. Kambouroglou
Ο αρχιτέκτων της ανασκαφής στην Αμφίπολη, 先生. Μιχάλης Λεφαντζής ως ο ένας εκ των τριών μελών της βασικής ερευνητικής ομάδας, με κρίσιμη συμβολή στην αρχαιολογική έρευνα από την πρώτη στιγμή των εργασιών το 2012, υπογραμμίζει ότι «πέρα από την αντιδεοντολογική του στάση, 先生. Καμπούρογλου δεν δικαιούται να εκφέρει άποψη επί ζητημάτων που είναι εκτός της ειδικότητάς του. Λέει, l.ch. ότι ο Λέων δεν βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου. Ας μου επιτραπεί να υπενθυμίσω ότι στις περίπου δέκα ημέρες που βρέθηκε στην Αμφίπολη ή στις επόμενες σποραδικές του επισκέψεις, 先生. Καμπούρογλου δεν μπορώ να φανταστώ πως πρόλαβε να προσεγγίσει το θέμα του Λέοντα και του βάθρου του, πόσο μάλλον τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των τετράπλευρων πώρινων θεμελίων τα οποία έχουν σημαντικό ρόλο στην έρευνα, το πρώτο στην κορυφή του τύμβου και το δεύτερο στο σημείο όπου και τοποθετήθηκε τελικά το γλυπτό σε συμβατικό βάθρο από τον Oscar Broneer. Δεν νομίζω επίσης ότι μπορεί να αξιολογήσει τα διάσπαρτα μαρμάρινα μέλη που αποδίδονται στο μνημειακό αυτό σύνολο ή και τα τμήματα που αποδίδονται στο γλυπτό. Και βεβαίως δεν γνωρίζει τα αρχιτεκτονικά ζητήματα, τα δεδομένα της ανασκαφής σε σχέση με την ιστορική τοπογραφία της περιοχής αλλά και τίποτα από όσα είχαν διαμειφθεί στη διάρκεια της έρευνας. Θυμίζω επίσης ότι η ανασκαφική ομάδα πρόσφερε την αμέριστη υποστήριξή της στον κ. Καμπούρογλου παρά τα σοβαρά σφάλματά του, όπως πχ την υπόθεση ύπαρξης θύρας στον βορεινό τοίχο του ταφικού θαλάμου. Γενικότερα, 在任何情况下, εμείς είχαμε κάθε διάθεση να μοιραστούμε τις απόψεις μας μαζί του, εκείνος όμως αρνήθηκε έστω και να συζητήσει μαζί μας. 先生. Καμπούρογλου δεν συντάχθηκε με την ανασκαφική ομάδα και δεν προσπάθησε να συμβάλλει στην σύνθεση των δεδομένων σε μια διεπιστημονικού χαρακτήρα συνεργασία. Πολλές φορές επηρέασε την διοίκηση ακόμη και σε τεχνικά ζητήματα, παραγκωνίζοντας τους μηχανικούς, δηλαδή τον αρχιτέκτονα και τον πολιτικό μηχανικό της ανασκαφής, παρόλο που ήμασταν οι καθ” ύλην αρμόδιοι».
先生. 迪米特里斯·恩格洛斯（Dimitris Englezos）, ο πολιτικός μηχανικός στον οποίον ανατέθηκε η βαριά ευθύνη του να κρατήσει, επί της ουσίας, το μνημείο όρθιο, εμποδίζοντας την κατάρρευσή του, περιορίζεται και αυτός στα ζητήματα της ειδικότητάς του και δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε επιστημονική αντιπαράθεση μέσω δηλώσεων στον Τύπο. Διευκρινίζει ότι δεν συμμετείχε στη λήψη απόφασης για τον κατάλληλο χρόνο ανακοινώσεων σχετικά με τον Τύμβο Καστά, αλλά αυτό, όπως προβλέπει ο Αρχαιολογικός Νόμος, εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του εκάστοτε επικεφαλής της ανασκαφής. 然而, 先生. Εγγλέζος επισημαίνει ότι «ο κ. Καμπούρογλου δηλώνει, με κάποια έπαρση, ότι “έμπαινα με κίνδυνο της ζωής μου σε ετοιμόρροπο θάλαμο”.
Αυτό θα μπορούσε να έχει τις όποιες συνέπειες για τον ίδιο και για τον γιό του ή όσους παρέσυρε να μπαίνουν μαζί του μέσα στο μνημείο ανεξέλεγκτα πριν τοποθετηθούν τα υποστηλωτικά μέτρα. Όμως η ευθύνη για οτιδήποτε θα συνέβαινε εντός του μνημείου, μοιραία θα μετακυλιόταν στον μηχανικό του έργου. Θεωρώ ότι η διακινδύνευση ήταν μία εντελώς άστοχη ενέργεια εκ μέρους του κ. Kambouroglou, ο οποίος προτίμησε να αγνοήσει τη σύστασή μας για υπομονή. Τόσο εγώ όσο και ο κ. Λεφαντζής και η κα Περιστέρη επιμέναμε στην ολοκλήρωση των άμεσων υποστηρικτικών μέτρων προτού οποιοσδήποτε από το συνεργείο, τους ερευνητές κ.λπ θα μπορούσε να κινηθεί με απόλυτη ασφάλεια μέσα στο μνημείο.
还, 先生. Καμπούρογλου αποκάλεσε το δίκτυο των υποστηλώσεων σαν “Σιδηρούν παραπέτασμα”: Παρόλ” αυτά, τα μεταλλικά στοιχεία ήταν απαραίτητα για την ασφάλεια του μνημείου, δεν υπήρχε κάποια υπερβολή.
Και μάλιστα από νεότερους υπολογισμούς, φαίνεται ότι χρειάζονται επιπλέον προσθήκες για την ευστάθεια του μνημείου σε μεσο-μακροπρόθεσμη βάση.
结束, επειδή ο κ. Καμπούρογλου συνέκρινε το μνημείο με σπήλαιο ή σήραγγα, κάτι που κυκλοφόρησε και στα ΜΜΕ, θα έλεγα ότι το σπήλαιο είναι μια φυσική κατάσταση, αυτοφερόμενη, δεν είναι καν σύραγγα, διότι δεν χρειάστηκε να διανοιχτεί κάτι και να υποστηριχθεί. Όπως ανέλυσα στην ημερίδα του ΥΠΠΟ για την Αμφίπολη τον Νοέμβριο, το συγκεκριμένο οικοδόμημα χαρακτηρίζεται ως “τεχνικό έργο με εκσκαφή και επανεπίχωση”, “cut and cover”. Δηλαδή κατασκευάστηκε και επιχώθηκε, οπότε από την άποψη της μηχανικής του συμπεριφοράς, δεν έχει καμία σχέση με σπήλαιο».
Η έρευνα στον Τύμβο συνεχίζεται
Κλείνοντας την τοποθέτησή της, η επικεφαλής της ανασκαφής στην Αμφίπολη, κα Κατερίνα Περιστέρη σημειώνει ότι «με την ευκαιρία, θα ήθελα να πω ότι εμείς κάνουμε μια πραγματικά σημαντική και σοβαρή έρευνα σε όλο το ταφικό συγκρότημα του Τύμβου Καστά, έχουμε όλη την καλή διάθεση και τη θέληση να συνεχίσουμε την έρευνά μας. Ήδη με την ομάδα του κ. Γρηγόρη Τσόκα έχει ξεκινήσει μια γεωφυσική έρευνα που θα συνεχιστεί και βέβαια ο λόφος κρύβει και άλλα μυστικά, δεν είναι μόνο το μνημείο που ανευρέθηκε, υπάρχουν πολλά άλλα ακόμη να αποκαλυφθούν και πρέπει να προχωρούμε με μικρά και σταθερά βήματα. Αλλά πρέπει όλοι οι συνεργάτες να είμαστε ενωμένοι, δεν γίνεται κάποια άτομα να αποσπώνται και να επιδιώκουν αυτή τη λίγη δημοσιότητα που δίνει ο Τύμβος της Αμφίπολης. Είναι κρίμα, λυπάμαι γι” αυτό».
为此我们讨论的时期, 即公元前 4 最后一季. 世纪, 还有一项创新 — — 爱是因为更大的维度, 已经开始了与 Mayswlo 的东西. 拉丁词是 magniloquentia, maximalismos, 这最终导致巴洛克风格. Είναι η ιδέα του να οραματίζεται κάποιος πελώρια μνημεία, ενώ η κλασική τέχνη δεν αρέσκεται σε κάτι τέτοιο, προτιμά τη συμμετρία, τις αναλογίες, το «μέτρον», το est modus in rebus, ή ne quid nimis, το «μηδέν άγαν». 与此相反, οι Μακεδόνες τείνει προς τα μεγάλα και επιβλητικά οικδομήματα, κάτι που συναρτάται στην απολυταρχική ισχύ. Εμφανίζεται ο γιγαντισμός γιατί πολλά πράγματα έχουν αλλάξει στην αρχαιοελληνική αντίληψη του κόσμου. Ένα μνημείο στη λογική του γιγαντισμού είναι απόλυτα εναρμονισμένο με το πνεύμα της περιόδου.
Το μνημείο και μόνο με τις διαστάσεις του, έδειχνε πόσο σημαντικοί ήταν οι βασιλείς που το έφτιαξαν. Πιστεύω ότι κάποιος από την ευρύτερη βασιλική οικογένεια ήταν θαμμένος εκεί και αναρωτιέμαι εάν ο Αντίπατρος ο Θεσσαλονικεύς, ο οποίος έζησε την εποχή του Αυγούστου, σε ένα επίγραμμα που, εάν θυμάμαι καλά είναι το Νο. 705 του 7ου βιβλίου, περιγράφει την Αμφίπολη, από την οποία εκείνη την εποχή είχαν απομείνει μόνο ερείπια. Εκεί ο ποιητής κάνει λόγο για έναν ναό της Φυλλίδας που, πιθανότατα είναι ο σημερινός Τύμβος Καστά.
– Στη δική σας θεώρησή σας αγνοείτε εντελώς το σκελετικό υλικό και επικεντρώνετε στα γλυπτά και μάλιστα στα επιστύλια, στα οποία δεν δόθηκε ποτέ ιδιαίτερη προσοχή από το κοινό, παρά το έντονο ενδιαφέρον για το μνημείο και τη σημασία του. Πώς το εξηγείτε αυτό;
显然, διότι πιστεύω ότι τα στοιχεία που μπορούν να μας διαφωτίσουν και να λύσουν τις απορίες μας βρίσκονται μπροστά μας. Τα αγάλματα και οι ζωγραφικές παραστάσεις μάς μιλούν -και, 在我看来, λένε πάρα πολλά. 举个例子, η χρονολόγηση του Τύμβου για την οποίαν έγινε τόσο μεγάλη συζήτηση, δεν μπορεί να μετακινηθεί από το τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα -και αυτό το επιβάλλει η μορφή που έχουν οι Κόρες (το «Καρυάτιδαι» είναι μια συμβατική ονομασία που έχει επικρατήσει, ουσιαστικά κατά λάθος). Για διάφορους λόγους δεν είναι επιστημονικώς σοβαρό το να χρονολογούμε τον Τύμβο της Αμφίπολης στον 1ο π.Χ. 世纪, στα ρωμαϊκά χρόνια κ.λπ. 首先从’ όλα, 很好, οι «Κόραι» φέρουν ένα είδος ζωστήρα κάτω από το στήθος τους, το οποίο γίνεται πολύ της μόδας στην γλυπτική γύρω στο 340 例如, όπως γνωρίζουμε από τα Αττικά Ανάγλυφα (Attic Document Reliefs ή Urkundenreliefs).
Τα σανδάλια τους, 还, είναι πανομοιότυπα με εκείνα μιας ομάδας αγαλμάτων αυτής της χρονικής περιόδου, στην οποία περιλαμβάνεται πχ ο Ερμής της Ολυμπίας, η Άρτεμις της Gabii, μια τυπολογία αγαλμάτων της Αρτέμιδας η οποία συνήθως αποδίδεται στον Πραξιτέλη -άρα δεν μπορεί να είναι πολύ μακριά από αυτή την χρονολόγηση- και αργότερα αντιγράφηκε κατά κόρον από Ρωμαίους γλύπτες, ο Απόλλων του Μπελβεντέρε, η «Αρτεμις των Βερσαλιών» κ.ά.
因此, όλο αυτό το δίκτυο των συγκρίσεων τοποθετεί σταθερά τις Κόρες της Αμφίπολης πέριξ του 330 例如, μόνο με βάση την τυπολογία των σανδαλιών τους. Επιπλέον όμως μπορούμε να αναλύσουμε και το ζιγκ-ζαγκ στο τελείωμα του χιτώνα των αγαλμάτων, το οποίο συνιστά ένα άλλο ιωνικό πρότυπο που ήταν ιδιαίτερα προσφιλές στους γλύπτες του Αρτεμισίου της Εφέσου -και αναφέρομαι στην ύστερη κλασική φάση, περίπου στο 330-320 例如.
Προκρίνω τη συγκεκριμένη χρονολόγηση, ειδικά με βάση την columna caelata, η οποία αποδίδεται στον μεγάλο γλύπτη Σκόπα και φέρει αυτές τις πτυχώσεις σε τεθλασμένη διάταξη, τύπου «ζιγκ-ζαγκ». Πρόκειται για ένα μοτίβο που απαντάται συχνά στα ιωνικά εργαστήρια αυτής της περιόδου. Η ύστερη κλασική περίοδος είναι μια φάση έντονης ιωνικής αναβίωσης και έτσι, η ιωνική τεχνοτροπία γίνεται πολύ του συρμού, τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στην γλυπτική.
– Κατά τη γνώμη σας, οι Σφίγγες και οι Καρυάτιδες φιλοτεχνήθηκαν από τον ίδιο καλλιτέχνη;
Τα κεφάλια των αγαλμάτων που σώζονται, της Καρυάτιδας και της Σφίγγας, μοιάζουν πολύ με το κεφάλι του Διονύσου από τη Θάσο, όπως και με τα κεφάλια των Αετίδων, από τον υστεροκλασσικό ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς.
Ο Διόνυσος της Θάσου είναι ένα μαρμάρινο κεφάλι, το οποίο έχει ανευρεθεί στη Θάσο, φυλάσσεται στο εκεί μουσείο και χρονολογείται στο 330-320 例如. 这, ως προς τα καλλιτεχνικά και τεχνικά του χαρακτηριστικά είναι εξαιρετικά κοντά στο κεφάλι της Σφίγγας που βρέθηκε στον τάφο της Αμφίπολης. Η αισθητική και τεχνική σύγκριση είναι αποκαλυπτική και, 在我看来, δικαιολογεί το συμπέρασμα ότι, όχι μόνο το μάρμαρο ως πρώτη ύλη αλλά και το εργαστήριο που ανέλαβε να φιλοτεχνήσει τα γλυπτά του Τύμβου προερχόταν από τη Θάσο. 还, υπάρχει άλλο ένα κεφάλι, γυναικείο, το οποίο βρέθηκε στο ιερό του Ηρακλέους στη Θάσο, που μοιάζει εξαιρετικά, αυτή τη φορά όχι με το κεφάλι της Σφίγγας, αλλά με το κεφάλι της Καρυάτιδας.
Κρίνοντας από τις φωτογραφίες, καθώς δεν έχω δει αυτοπροσώπως το μνημείο, θα έλεγα ότι οι Σφίγγες και οι Καρυάτιδες έχουν κατασκευαστεί από δύο διαφορετικές φλέβες θασίτικου μαρμάρου, προέρχονται όμως και οι δύο από το ίδιο λατομείο.
在什么,τι αφορά στον συμβολισμό, κατά τη γνώμη μου θα μπορούσε κανείς να πει τα εξής: Πρώτα από όλα, υπάρχει ένας στενός δεσμός με τον Απόλλωνα και το ιερό των Δελφών, στο οποίο ο κυρίαρχος θεός ήταν ο Απόλλων, 虽然, μόλις εκείνος έφυγε για την χώρα των Υπερβορείων, ο Διόνυσος τον αντικατέστησε. Αυτή η ανάμιξη Απόλλωνα και Διονύσου, παραπέμπει σε ένα και μόνο σημείο της ελληνικής επικράτειας εκείνης της εποχής: 德尔福. Ο λόγος για τον οποίον το πιστεύω αυτό είναι ο εξής: () a) Η γενική σιλουέτα των Καρυατίδων μοιάζουν πολύ με τις Κόρες του Θησαυρού των Σιφνίων στους Δελφούς. () b) Οι Σφίγγες ήταν ιερές μορφές αφιερωμένες στον Απόλλωνα, κάτι που δεν μπορεί να αμφισβητείται.
– Δίνετε μεγάλη έμφαση στα επιστύλια. Ποια είναι η θεωρία σας γι’ 这些;
Θεωρώ πως το στοιχείο εκείνο που μας δίνει αποδείξεις για τη σύνδεση του μνημείου της Αμφίπολης με τους Δελφούς είναι τα ζωγραφισμένα επιστύλια. Πρόκειται για εύρημα κρίσιμης σημασίας κι αυτό διότι υπάρχει ένα τρίποδο και ένα φοινικόδεντρο, όπως αυτό που ήταν αφιερωμένο από τον Κίμωνα στους Δελφούς κατόπιν της νίκης επί των Περσών στον Ευρυμέδοντα (469-466 例如). 所以, έχουμε την επανάχρηση του φοινικόδεντρου στο ζωγραφισμένο επιστύλιο, καθώς αυτό το σύμβολο της νίκης των Ελλήνων επί των Περσών στη Μικρά Ασία, έγινε μοτίβο για την τέχνη γενικοτερα. Αυτό οφείλεται, 答案是肯定的, στη νίκη των Μακεδόνων επί των Περσών στην Ασία. Είμαι βέβαιος πως θα βρεθούν κι άλλα στοιχεία που θα επιβεβαιώσουν ότι το συγκεκριμένο μνημείο δημιουργήθηκε προς τιμήν κάποιας νίκης του μακεδονικού στρατού και μιλώ για τον Τύμβο συνολικά.
Στο επιζωγραφισμένο επιστύλιο επίσης, η πτερωτή μορφή πέραν πάσης αμφιβολίας, φαίνεται ότι είναι μια Νίκη. Στη διάθεσή μου έχω μόνο τις φωτογραφίες που δημοσίευσε το ΥΠΠΟ, φαντάζομαι όμως ότι αυτό που έχω δει, όπως και οποιοσδήποτε άλλος, δεν είναι το μόνο τμήμα του επιστυλίου που είναι επιζωγραφισμένο, θα πρέπει να υπάρχουν κι άλλα.
Όσο για τον ταύρο, αυτός, 答案是肯定的, αντιπροσωπεύει τον Διόνυσο, δεν μπορεί να είναι κάτι άλλο, διότι δεσπόζει με το μέγεθός του στη σύνθεση. Ηδη στις Βάχκες ο Ευρυπίδης αναφέρεται στον Διόνυσο ως ένα πλάσμα με τα χαρακτηριστικά του ταύρου και δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι Βάκχαι του Ευριπίδη παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στη Μακεδονία, στην αυλή της Πέλλας. Χάρη στην τραγωδία του Ευρυπίδη, υπάρχει ισχυρός δεσμός του ταύρου με τον Διόνυσο.
Στα επιστύλια βλέπουμε ότι και οι δύο μορφές τείνουν προς τον ταύρο, ο οποίος βρίσκεται στο κέντρο αυτής της παράστασης. Αυτά όλα, 在我看来, μιλούν για μια διονυσιακή αναπαράσταση και μπορεί να έχουν σχέση με την εποχή κατά την οποίαν φτιάχτηκε το μνημείο, εφόσον είναι γνωστό ότι ο Απόλλων επέστρεφε από τη χώρα των Υπερβορείων στο μέσον του καλοκαιριού, όπως γνωρίζουμε από τον ποιητή Αλκαίο. 因此, ίσως έχει να κάνει με την περίοδο που ο Διόνυσος ήταν ο κυρίαρχος των Δελφών και εν πάση περιπτώσει, υπάρχουν αναφορές από διάφορα άλλα πασίγνωστα γλυπτά, τα λεγόμενα opera nobilia.
Ο Διόνυσος είχε πολύ μεγάλη σημασία για τον Μέγα Αλέξανδρο. Θα έλεγα ότι η περίοδος κατά την οποία κατασκευάστηκε ο Τύμβος είναι μια εποχή που το πνεύμα αλλάζει. Η κατήφεια εγκαταλείπεται και αυτός ο ενθουσιασμός, η έξαψει που προκαλεί ο Διόνυσος θεωρείται χαρακτηριστική της απολυταρχικής εξουσίας. Ετσι ο Διόνυσος γίνεται ο πιο σημαντικός θεός για τους Μακεδόνες.
Γνωρίζουμε επίσης ότι ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν πότης, θα λέγαμε «ένα πολύ γερό ποτήρι» και υπάρχει πλήθος διονυσιακών νύξεων στις αναπαραστάσεις που τον αφορούν. Είναι η περίοδος που το ελληνικό πνεύμα εγκαταλείπει τον ψυχρό ορθολογισμό της κλασικής περιόδου και τα πάντα τείνουν προς τον διονυσιασμό, τις καταχρήσεις και την μπαρόκ αντίληψη του κόσμου -όλα αυτά είναι σχετικά με τη συγκεκριμένη στάση ζωής, η οποία είναι χαρακτηριστική και σημαντική.
– Διακρίνετε άλλους συμβολισμούς στο μνημείο;
Οι Καρυάτιδες είναι συνδεδεμένες στενά με το θάνατο. Ακόμη και στην Ακρόπολη της Αθήνας, οι Κόραι θεωρούνται φρουροί του τάφου του Ερεχθέα. 狮身人面像, 举个例子, δεν ήταν αντικρυστές όπως πολύ νομίζουν. Η μία είχε το κεφάλι της στραμμένο προς τα μέσα και η άλλη προς τα έξω. Και σε αυτό υπήρχε, 答案是肯定的, συμβολισμός: Η μία κοίταζε προς τον έξω κόσμο, των ζωντανών και η άλλη προς τα ενδότερα, στον κόσμο των νεκρών. Οι Σφίγγες στέκονται στο όριο, ανάμεσα στο βασίλειο των ζωντανών και σε εκείνο του νεκρών. Αλλά και η όλη ακολουθία των θαλάμων που οδηγεί στο βαθύτερο σημείο του Τύμβου δίνει έμφαση σε αυτό το δρομολόγιο από τη ζωή προς το θάνατο. 因此, συνιστά μια θρησκευτική ή ακόμη και ψυχ-αγωγική εμπειρία. Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα τέτοιων σύνθετων μνημείων, για παράδειγμα ο Παυσανίας αναφέρει το Ηρώον του Τροφωνίου στη Λειβαδιά. Ο Τροφώνιος ήταν ο ένας από τους δύο αρχιτέκτονες του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς. Κατόπιν έγινε ήρωας και μάλιστα με θεραπευτικές ιδιότητες, 关于’ αυτό και έγινε αντικείμενο μαντικής λατρείας. Ολα αυτά έχουν σχέση με τις ηρωικές δοξασίες, οι οποίες είχαν αποκτήσει μεγάλη σημασία τη συγκεκριμένη περίοδο. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των ηρώων και των θεοτήτων, ένα στοιχείο χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου, η Σωτηρία, αναδεικνύεται σε κύρια ψυχική ανάγκη των ανθρώπων. 因此, ο Τύμβος της Αμφίπολης απαντά σε πνευματικές ανάγκες.
– 为了使, εκτός από ταφικό, το μνημείο της Αμφίπολης ήταν επιπλέον και λατρευτικό;
Πιστεύω πως όλα τα επιμέρους στοιχεία του συνθέτουν μια ξεκάθαρη αναφορά: Ο Απόλλων ήταν ο θεός που χάρισε τη νίκη στους Μακεδόνες. Ο Απόλλων συνδέεται με τους Δελφούς, όπως και ο Διόνυσος, ο οποίος κατά τη συγκεκριμένη περίοδο γίνεται εξίσου σημαντικός με τον Απόλλωνα. Στο ναό των Δελφών, στο ανατολικό αέτωμα απεικονιζόνταν ο Απόλλωνας με τις Μούσες και στο δυτικό ο Διόνυσος ανάμεσα στις Θυιάδες (ΜΑΙΝΆΔΕΣ). 因此, στο μνημείο της Αμφίπολης διακρίνω όλα τα στοιχεία πνευματικότητας της εποχής του, δηλαδή του τέλους του 4ου π.Χ αιώνα.
* O Αντόνιο Κόρσο είναι Ιταλός αρχαιολόγος και ιστορικός της τέχνης, ειδικευμένος στην αρχιτεκτονική και την αρχαιοελληνική γλυπτική. Συγγραφέας 11 βιβλίων και περισσότερων από 100 ειδικών άρθρων, 先生. Κόρσο θεωρείται παγκοσμίως ως αυθεντία στον Πραξιτέλη στον οποίον έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος του επιστημονικού του έργου. Οι μελέτες του Αντόνιο Κόρσο αποτελούν σημείο αναφοράς για την επιστημονική κοινότητα του κλάδου. Από το τη δεκαετία του ’80 η Ελλάδα είναι η βάση του κ. Κόρσο, παρόλο που οι αλλεπάλληλες υποτροφίες και οι συνεργασίες του με κορυφαία ερευνητικά κέντρα ανά τον κόσμο τον υποχρέωναν να μετεγκαθίσταται κατά καιρούς σε χώρες όπως η Βρετανία, η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Σουηδία, η Ρωσία κ.ά. 然而, βαθιά πεπεισμένος ότι η Ελλάδα είναι η γη της Επαγγελίας για τον μελετητή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, ο Αντόνιο Κόρσο πάντα επιστρέφει στην Αθήνα.
近几年关于开放的金字塔和金字塔形建筑在希腊空间文献随着古迹披露或再调查, 历史, 形态和功能的. 特别是Argolida的金字塔遗迹, 为此我们将在下面讨论段, 深思熟虑的信标 (这点燃火楼发送报文远) 或空格军营, 在任何情况下, 他们的时间做, 平’ 原则, 外源性的历史条件, δηλαδή την αυθαίρετη προϋπόθεση (προσέξτε ότι πυραμίδες και πυραμιδοειδή κτίσματα σχον ελληνικό χώρο ήσαν αδιανόητα πριν από την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο, την «κοιτίδα» των πυραμιδικών κατασκευών!
Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΔΥΟ ΗΡΩΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ Τα μορφολογικά και χρονολογικά ζητήματα των πυραμίδων του ελλαδικού χώρου τέθη καν σε νέα βάση με την έρευνα του μνημεια κού χώρου του Αμφείου, στη Θήβα της Βοιωτίας. 特定, με την ανασκαφική έρευνα κατεδείχθη ότι ο λόφος στον οποίο, σύμφωνα με το θρύλο, είχαν ταφεί οι Θηβαίοι Διόσκουροι, ο Ζήθος και ο Αμφίων, είχε δια μορφωθεί σε βαθμιδωτό πυραμιδικό μνημείο!
Για την τοπογραφία και την ονοματοθεσία του λόφου αυτού υπήρχαν βάσιμες και ασφαλείς καταγραφές της αρχαίας Παράδοσης. Οι τραγικοί ποιητές της Αθήνας του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ., οι οποίοι άντλησαν θέματα της δραματουργίας τους από το λεγόμενο Θηβαϊκό Κύκλο, δηλαδή από τις τραγικές τύχες του Οίκου των Λαβδακιδών, τοπογράφησαν κατ’ ανάγκην σημεία του φυσικού και μνημειακού περιβάλλοντος των Θηβών, στο πλαίσιο των οποίων εξελίχθηκε η δράση των ηρώων των τραγωδιών τους.
Πρώτος ο Αισχύλος, στο δραματικό του αριστούργημα Επτά επί Θήβας, μας άφησε μια λαμπρή περιγραφή και αναφορά στα φυσικά ορόσημα της θηβαϊκής Ακρόπολης -της Καδμείας- αλλά και στις πύλες του τείχους της. Μπροστά από αυτά τα τείχη είχαν παραταχθεί οι επτά λοχαγοί της εκστρατείας των Πελοποννησίων εναντίον της Θήβας, προκειμένου να εγκαταστήσουν στον θρόνο των Λαβδακιδών τον εκδιωχθέντα Πολυνείκη.
Η ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗΣ ΤΗΣ«ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΥΡΑΜΙΔΑΣ» Η εποχή μας είναι αδιαμφισβήτητα η εποχή που οι Μεσανατολικοκεντρικές θεω ρίες μεσουρανούν και επιβάλλουν τις επιδράσεις και τις παραμέτρους τους σε πάρα πολλούς τομείς και της φανερής και της αφανούς καθημερινότητας.
Όμως στην άσημη σημερινή Θήβα, ακριβώς στο σημείο που η αρχαία Παράδοση αλλά και όλες οι γραπτές μαρτυρίες τον τοποθετούσαν, έγινε πριν τριάντα περίπου χρόνια από τον αρχαιολόγο Θεόδωρο Σπυρόπουλο μια κοσμοϊστορικής σημασίας ανακάλυψη, που ωστόσο μένει άγνωστη και παραγκωνισμένη, αν και μπορεί να αλλάξει όλα τα μέχρι σήμερα ιστορικά -και όχι μόνο- δεδομένα: Βρέθηκε ο πανάρχαιος τάφος των Διόσκουρων, Ζήθου και Αμφίονος, που σύμφωνα με όλες τις πηγές είχαν ταφεί μαζί!
Γιατί όμως αυτή η ανακάλυψη είναι τόσο σημαντική; Όχι μόνο επειδή ο επισκέπτης μπορεί σήμερα να αγγίξει πλέον το ίδιο το μνη μείο όπου τάφηκαν δύο ήρωες της ελληνικής μυθολογίας! Πράγμα δηλαδή που σημαίνει ότι αυτοί οι ήρωες όντως έζησαν και μαζί τους διαδραματίστηκαν αλη θινά γεγονότα, που κάποιοι μας έχουν συνηθίσει να θεωρούμε ως συμβάντα ενός ομιχλώδους χρόνου, μέσα στον οποίο τοποθετούμε πρόσωπα κατ καταστάσεις ουσιαστικά ανύπαρκτες ή το πολύ πολύ συμβολικές!
Πέρα όμως από αυτή τη συγκλονιστική επιβεβαίωση υπάρχει και κάτι άλλο, ακόμη πιο συνταρακτικό: Ο τύμβος μέσα στον οποίο βρέθηκε ο τάφος των ηρώων, αποτελεί το τελευταίο τμήμα -την κορυφή δηλαδή- μιας τεράστιας βαθ μιδωτής πυραμίδας, η οποία είναι ολόκληρος ο σημερινός λόφος του Αμφείου! Και αυτός ο λόφος διατρέχεται από ατελείωτες -και ανεξερεύνητες- υπόγειες στοές ύψους πέντε μέτρων, σκαμμένες στον βράχο!
也许, 然而, το συνταρακτικότερο να είναι ότι η Μεγάλη αυτή Ελληνική Πυραμίδα, μπορεί να χρονολογηθεί με ασφάλεια γύρω στο 2700 例如! Πράγμα δηλαδή που σημαίνει ότι είναι σαφώς αρχαιότερη από τη Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα, αλλά και από την αρχαιότερη αιγυπτιακή πυραμίδα, αυτή του Ζόζερ!
简单地说, το πυραμιδικό σχήμα είναι ελληνικής επινόησης και από εδώ «εξήχθη» στην Αίγυπτο, αλλά και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο! Βέβαια το θέμα έχει ακόμη μεγαλύτερες προεκτάσεις, αφού αυτό το ίδιο το πυραμιδικό σχήμα προϋποθέτει και σημαίνει προϋπάρχουσες θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές και άλλες παρεμφερείς δομές! Καταλαβαίνουμε λοιπόν πόσα πράγματα ανατρέπει η καταπληκτική ανακάλυ ψη του Θ. Σπυρόπουλου… Η ελληνική Μυθολογία καθίσταται πλέον, με τεκμήρια και ευρήματα, ελληνική Ιστορία και μάλιστα μιάμιση χιλιετηρίδα παλαιότερη από όσο θέλουν εναγωνίως κάποιοι να την παρουσιάζουν! Χαμογελά κανείς τώρα, όταν σκέφτεται τον τρόπο που επίσημα χρονολογείται ένα άλλο πυραμιδι κό ελληνικό κατασκεύασμα, η πασίγνωστη πυραμίδα του Ελληνικού: Πρέπει, 说, να κατασκευάστηκε μετά την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αφού τότε μόνον οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με την Αίγυπτο για να αντιγράψουν το πυρα μιδικό σχήμα! Και αυτό λέγεται επιστήμη… Παράλληλα όμως, αντιλαμβανόμαστε και το γιατί η κοσμοϊστορικής σημασίας αρχαιολογική αποκάλυψη του Αμφείου παραμένει εντελώς αποσιωπημένη και αφημένη στην αδιαφορία και την άγνοια (την ίδια στιγμή που οι θεωρίες του Μ. Μπερνάλ λ.χ. υπερπροβάλλονται…), σε σημείο που σήμερα ο τόπος που μπορεί να φέρει πάνω-κάτω την παγκόσμια Ιστορία να είναι σχεδόν ένας σκουπιδότοπος… Εδώ βέβαια δεν πρόκειται ν’ αναπτύξουμε το ακανθώδες πρόβλημα της μνημειακής θηβαϊκής τοπογραφίας αναφορικά με την αρχαιότητα του τείχους της Καδμείας και τις επτά πύλες του, προς τις οποίες αντιστοιχήθη καν οι επτά ηγήτορες της περιώνυμης εκστρα τείας, η οποία θεωρείται ότι έλαβε χώρα πριν από τα Τρωικά. Το αν ο Αισχύλος αναφέρεται στις αρχικές πύλες του κυκλώπειου τείχους της Ακρόπολης ή και σε πύλες του διευρυμένου τείχους της πόλεως των ιστορικών χρόνων, είναι ένα ζήτημα που ξεφεύγει από τα πλαίσια του παρόντος θέματος. 而且, πρόκειται για ένα ζήτημα που αναπτύχθηκε εξαντλητικά σε μελέτες διαπρεπών ερευνητών της θηβαϊκής μνημειακής τοπογραφίας, όπως ο Fabricius, ο Willamowitz και ιδιαίτερα ο Αντώνιος Κεραμόπουλλος. 后者, στο μνημειώδες σύγγραμμα του Θηβαϊκά, στο Αρχαιολογικό Δελτίο 3 (1917), ανέπτυξε όλα τα σχετικά ζητήματα, χωρίς -φοβούμαι- να καταλήγει πάντα σε ασφαλείς ταυτίσεις.
在什么,τι αφορά όμως στην τοπογραφική θέση του Αμφείου, όλοι οι μελετητές και οι ερευνη τές των Θηβών συμφωνούν πως πρόκειται για τον λόφο που βρίσκεται προς βορράν της Καδμείας, από την οποία τον χωρίζει ένας βαθύτερος αρχικά -ρηχότερος σήμερα λόγω προσχώσεων- αυχένας, αφού στη θέση αυτή δεν υπάρχει άλλο φυσικό σημείο-ορόσημο, που να αντιστοιχεί προς τις αναφορές των Τραγικών. Ειδικότερα ο Αισχύλος γράφει (Επτά επί Θήβας, 526):« Το ν δε πέμπτον αυ, λέγω / πέμπταισι προσταχθέντα βορραίαις πύλαις / τύμβον κατ’ αυτόν διογενούς Αμφίονος». Αι «Βορραιαί Πύλαι»του Αισχύλου δεν μπο ρούν να τοποθετηθούν αλλού, παρά μόνο στο βόρειο άκρο της ωοειδούς Καδμείας, η οποία μάλιστα στενεύει στο άκρο αυτό. 然而, απέ ναντι από τις πύλες αυτές υπάρχει ένα φυσικό και μνημειακό ορόσημο: Ο λόφος και ο τύμβος του Διογένους Αμφίονος, ο οποίος φέρει το όνομα Αμφείον. Παντού γύρω από το ορόσημο αυτό απλώνεται ο εύφορος κάμπος της Θήβας, το Αόνιον Πεδίον. Ο Αισχύλος επιπλέον καταγράφει τον λόφο και το ταφικό μνημείο των Θηβαίων Διοσκούρων, ως μετέωρο-δηλαδή υψηλό ορόσημο- και στην τραγωδία Ικέτιδες, 662, όταν γράφει: «Αρμάτων δ’ οχήματα (ορώ) / ένερθε σεμνών μνημάτων Αμφίονος» (请参见. 和: «αμφίμνήμα το Ζήθου περά» / Ευριπίδου Φοίνισσαι, 145). Με τον συγκεκριμένο στίχο δηλώνει τον λόφο και το, επί της κορυφής του μνήμα του Ζήθου, το οποίο παρέκαμψε ο Παρθενοπαίος για να προταχθεί προ των πυλών της Καδμείας, των λεγόμενων Βορραΐων ή Ωγύγιων Πυλών, οι οποίες στα έργα όλων των Τραγικών συνδέονται με το λόφο του Αμφείου. Αυτόν λοιπόν τον φυσικό λόφο ερεύνησε στις αρχές του 20ού αι. ο Αντώνιος Κεραμόπουλλος, βεβαιώνοντας έτσι την μαρτυρία του Παυσανία 9,17,4: «Ζήθω δε και Αμφίονι εν κοινώ Γης χώμα έστιν ου μέγα». Με αυτόν τον τρόπο, ο περιηγητής του 2ου αι. 公元年. AF’ ενός διέσωσε την παράδοση ότι οι Θηβαίοι Διόσκουροι ετάφησαν σε κοινό μνήμα, AF’ ετέρου περιέγραψε ως αυτόπτης τον Τύμβο του κοινού μνήματος ως «Γης χώμα ου μέγα».
周五’ όλο όμως που ο Κεραμόπουλλος επι βεβαίωσε με την έρευνα του το μικρό ύψος του Τύμβου στην κορυφή του λόφου (3 μέτρα περίπου σε σχέση με τον λόφο, που έχει ύψος περίπου 35 措施), δεν κατάφερε να εντοπίσει τον κοινό τάφο των Διοσκούρων, τον οποίο αποκαλύψαμε εμείς με τη συστηματική μας έρευνα κατά την περίοδο 1970-1973!
所以, η «μυθολογική» παράδοση ενός σημα ντικού και σεπτού μνημείου του προϊστορικού πολιτισμού της Ελλάδος, αποδείκτηκε πέρα για πέρα ακριβής! Αλλά η έρευνα μας δεν σταμάτησε εδώ. Ο Τύμβος που κάλυψε τον κοινό τάφο του Ζήθου και του Αμφίονος, αποδείκτηκε ότι δεν ήταν απλό χώμα, αλλά κατασκευή σχήματος κόλου ρου κώνου με πλίνθους, στο βόρειο τμήμα της οποίας είχε γίνει ο μεγάλος -ασφαλώς κοινός-κιβωτιόσχημος τάφος των δύο ηρώων. Μια μνημειώδης δηλαδή ταφική εγκατάσταση με πελώρια καλυπτήρια πλάκα και διπλή πόρτα στη βόρεια στενή πλευρά της! Στον συλημένο τάφο βρέθηκαν διαταραγμέ να σκελετικά λείψανα και τρία χρυσά κοσμή ματα κρινοπαπύρων ύψους 0,033 m. (33 χιλιοστών), με διπλή αντιθετική σπείρα στη βάση των ανθήρων και στέλεχος που κατέληγε σε θηλειά ανάρτησης. Ασφαλώς, υπήρχαν πολύ περισσότερα μέλη, ενός ή πιθανότατα δύο περιδεραίων, τα οποία αναδείκνυαν το βασιλι κό και ιερατικό αξίωμα των δύο πριγκίπων. (Κάτι ανάλογο αποτελούν και τα άνθη του κρί νου-παπύρου, τα οποία φέρει και ο πρίγκηψ της «αχαϊκής» Κνωσού στην περίφημη τοιχο γραφία Ο πρίγκηπας με τα κρίνα, που αναδει κνύουν, κατά γενική παραδοχή, το ιερατικό του αξίωμα…) Τα χρυσά κοσμήματα, τα ωραιότερα του ελληνικού χώρου και τα ευρήματα του τάφου (σαλτσιέρα, σκύφος) χρονολογούν την κατα σκευή του τάφου και του Τύμβου που τον καλύπτει, κατά τους Πρωτοελλαδικούς II χρόνους, δηλαδή στην περίοδο 2700-2400 例如! Παρά τις ενστάσεις και την προσπάθεια δια φόρων μελετητών να καταβιβαστεί η χρονο λογία και των χρυσών κοσμημάτων και του Τύμβου στην επόμενη Μεσοελλαδική Περίοδο (2000-1700 例如), η δική μας χρονολόγηση γίνεται σήμερα γενικώς δεκτή και αποτελεί αφετηρία για τη χρονολόγηση και τη χωρική διακίνηση του σχήματος του τύμβου στον ελληνικό, αλλά και στον ευρωπαϊκό χώρο! Εν συντομία, ο ηγεμονικός επιτάφιος Τύμβος του Αμφείου δεν αποτελεί δείγμα και εξέλιξη του γνωστού ταφικού Τύμβου τύπου Kurgan, που συναντάται στην Κεντρική Ευρώπη, την Ευρασιατική Ζώνη και τη Νότια Βαλκανική (Αλβανία). Οι τύμβοι Kurgan είναι ταφικά μνημεία πολλαπλών ταφών (multiple burials) και τα κτερίσματα τους διαφέρουν από εκείνα του Αμφείου και των άλλων τύμβων του ελλαδικού χώρου, στους οποίους βρίσκο νται ταφικοί πίθοι, χάλκινα αντικείμενα και κεραμεική τυπικά ελλαδική-μεσογειακή και όχι «ευρωπαϊκή». Αυτό αναιρεί την προσπάθεια να συνδεθούν οι ελλαδικοί τύμβοι με τους φορείς του τύμβου Kurgan και τους υποτιθέ μενους ΙνδοευρωπαΙους που τότε, δήθεν, 第一次 (ΠΕII / ΠΕ III περίοδο, 2200-2000 例如) εισέρχονται στο ελληνικό έδαφος… 然而, ούτε η αρχαιολογική, ούτε η γλωσσο λογική εικόνα του ελληνικού χώρου στηρίζουν τέτοιες θεωρίες, όπως θα δούμε και παρακάτω. Ο Τύμβος είναι γηγενές επιτάφιο σχήμα και Σήμα, που εξελίσσεται από τους μικρούς τύμ βους των Νεολιθικών Χρόνων και λαμβάνει μνημειώδεις διαστάσεις και μνημειώδη μορφή από τη Μέση Εποχή του Χαλκού, ανάλογη προς ίο αξίωμα του ηγεμόνος-νεκρού. Αυτός ο τελευταίος απαθανατίζεται στη μνήμη του έθνους και με το επιτάφιο τυμβοειδές έξαρμα, το οποίο ο Όμηρος χαρακτηρίζει ως «τηλαυ γές Σήμα», συμβατά προς τη φύση του Τύμβου ως αναμνηστικού της αίγλης του νεκρού ηγεμόνα.
Ο ΘΡΥΛΙΚΟΣ ΤΥΜΒΟΣ Η έρευνα μας όμως δεν σταμάτησε εδώ. Ο Τύμβος στην κορυφή του λόφου βρισκόταν στην απόληξη ενός τμήματος του λόφου, το οποίο είχε κολουροκωνικό σχήμα (κώνος με δύο επίπεδες επιφάνειες, πάνω και κάτω) 和高度约 4 μ.από τη μία επιφάνεια στην άλλη.
Στη βάση αυτού του τμήματος του λόφου διακρινόταν καθαρά μια περιμετρική ζώνη, ένας Περίδρομος, τον οποίο προσπάθησε να ερμηνεύσει ο Κεραμόπουλλος. Ασφαλώς, ο ίδιος -ορθώς βέβαια!- θεώρησε ότι ήταν τεχνητός και όχι φυσικός.
Υπέθεσε, 很好, ότι ο Περίδρομος αυτός ήταν μία «πομπική οδός τελετουργιών». Τέτοιες τελετουργίες υπαινισσόταν ο χρησμός του Βάκίδος, ενός μάντη από την Αρκαδία των αρχαϊκών χρόνων. Σύμφωνα με τον χρησμό αυτό, οι Θηβαίοι έπρεπε να φυλάνε το ταφικό μνημείο από τους κατοίκους της Τιθορέας, 谁, όταν ο Ήλιος βρισκόταν στον αστερι σμό του Ταύρου (Μάιος), επιχειρούσαν να υπο κλέψουν χώμα από το Αμφείον και να το μετα φέρουν στην πατρίδα τους. Το χώμα αυτό το μετέφεραν στο μνήμα του φώκου, ο οποίος υπήρξε σύζυγος της Αντιόπης, μητέρας των Λιοσκούρων της Θήβας. Ο Παυσανίας χρησιμοποίησε το ρήμα «υφαι ρείσθαι» για να περιγράψει την ενέργεια των κατοίκων της Τιθορέας: « ΥφαφεΙσθαι δ’ εθέ λουσιν απ’ αυτού της γης οι Τιθορέαν την εν τη Φωκίδι έχοντες». Ο Κεραμόπουλλος προβληματίστηκε για την τυχόν πραγματολογική σημασία του όρου και διερωτήθηκε αν αυτό αφορούσε σε εσωτερι κή διαμόρφωση του λόφου. 周五’ 所有这些, έκανε το λάθος να χαρακτηρίσει ως βυζαντινά υδραγωγεία κάποιες από τις σήραγγες του λόφου, οι οποίες φάνηκαν όταν πέρασε από εκεί ο αμαξιτός δρόμος Αθηνών-Λαμίας…
” 最终, αποδείξαμε με την έρευνα μας ότι το «υφαιρείσθαι» του Παυσανία απέδιδε τη μία από τις δύο παραμέτρους της πυραμίδος του Αμφείου, δηλαδή τις εσωτερικές του σήραγγες!
” Η άλλη παράμετρος είναι η ίδια η βαθμι δωτή διαμόρφωση του λόφου, με τέτοια λάξευση, ώστε να πάρει το τρίβαθμο σχήμα, στην κορυφή του οποίου χτίστηκε ο Τύμβος και ο κοινός τάφος Ζήθου και Αμφίονος, που έδωσε και το όνομα του στο λόφο, «Αμφείον» ή «Άμφιον». (请参见. Ξενοφώντος Ελληνικά, 5,48: «και αγαγόντες επί το Αμφείον θέσθαι εκέλευ ον τα όπλα», Αρριανού 1,8,6,7 και Πλουτάρχου Περί του Ιωκράτου δαιμονίου, 4: « Ο δε Αρχ’ιας καλέσας τον Θεόκριτον και τω Λυσανορίδα προσαγαγών ιδία λαλεί πολύν χρόνον εκνεύσας της οδού μικρόν υπό το Αμφιον»). Η ανακάλυψη του πυραμιδοειδούς σχήμα τος του λόφου ξεκίνησε από την διαπίστωση ότι μερικά μέτρα χαμηλότερα από τον Περίδρομο, στη βάση του άνω κώνου του λόφου, υπήρχε και δεύτερος παρόμοιος διά δρομος/περίδρομος, ο οποίος είχε κατακαλυ φθε’ι από παχύτατες επιχώσεις, δένδρα και θάμνους, που τον κατέστησαν αφανή. Η απο κάλυψη του περιδρόμου αυτού φανέρωσε και έναν ακόμη κόλουρο κώνο, 虽然, κατά την ανα σκαφή μας, φάνηκε και η αρχή ενός τρίτου ακόμα. Ο τελευταίος όμως, είναι ουσιαστικά καταχωσμένος, εκτός από την ανατολική του πλευρά, όπου υπήρχε η κοίτη του Χρυσορρόα. Ακόμη ανατολικότερα δε, υπήρχε η Αγορά της πόλεως των ιστορικών, όχι όμως των ρωμαϊ κών, 时报, το τελείωμα της οποίας όριζε το αρχαίο θέατρο. Οι κώνοι του λόφου μετρήθηκαν ως εξής (τεκμαρτό ύψος):
* ο Τύμβος 2,20 m.
* ο πρώτος κώνος 4,40 m.
* ο δεύτερος κώνος 8,80
* ο τρίτος κώνος 17,60 m.
ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ καταπληκτικές σήραγγες του λόφου Ο λόφος του Αμφείου έχει σύσταση ψαμμολι θική και λαξεύεται σχετικά εύκολα, η επιφά νεια του όμως υφίσταται αποσάθρωση από τις καιρικές συνθήκες. 然而, αυτό δεν ισχύει για το εσωτερικό του, όπου οι σήραγγες διατη ρήθηκαν άριστα σε βάθος πάνω από 20 m. Η κύρια πρόσβαση στο εσωτερικό του λόφου γίνεται από κατακόρυφο φρέαρ, διαμέτρου ενός μέτρου περίπου, το οποίο αποκαλύφθηκε στην περίμετρο του πλίνθινου τύμβου, βορεί ως του μεγάλου τάφου της κορυφής του λόφου. Ένα δεύτερο φρέαρ στη δυτική πλαγιά, ελαφρώς λοξό, εξυπηρετούσε τον εξαερισμό και το φωτισμό του εσωτερικού χώρου, όπως συμβαίνει και στα υπόγεια αιγυπτιακά μνη μεία. Οι σήραγγες στο εσωτερικό του Αμφείου είναι έργο επιμελές και περίτεχνο. Από το κεντρικό φρέαρ οδηγούμαστε, ανατολικά μεν, σε μια τριφυλλόσχημη εγκοπή του βράχου, δυτικά δε, σε μια λαξευτή κλίμακα, που κατε βάζει το επίπεδο των σηράγγων. Οι σήραγγες αυτές διατρέχουν όλο το εσωτερικό του λόφου σε ευθύγραμμα τμήματα, τα οποία με ορθές γωνίες σχηματίζουν μία μαιανδροειδή σχάρα σε όλο το εσωτερικό του λόφου! Το ύψος των σηράγγων είναι 5 μέτρα και το πλά τος 1,80 m。, ενώ η οροφή τους είναι καμαρωτή! Σε ακανόνιστα διαστήματα, αμφίπλευρα, έχουν ανοιχτεί στο βράχο κόγχες ύψους 2,5 m。, καμαρωτές επάνω, το μεγαλύτερο ύψος των οποίων έχει κλειστεί από κομμάτια του βράχου. Η διαδρομή μας στο εσωτερικό του λόφου ήταν μία συναρπαστική μεταφορά στον κόσμο του θρύλου. Τα είκοσι μέτρα βάθος του κατα κόρυφου φρέατος μας έφερναν καθημερινά με ένα πρόχειρο ανυψωτικό μηχανισμό στα έγκατα του Αμφείου και στις περίτεχνες σήραγγες του, τις οποίες διατρέχαμε με επι φύλαξη και δέος, δεμένοι με σκοινιά για να μην χαθούμε στους ανεξερεύνητους δαιδά λους του! Την επιστημονική αναζήτηση κέντριζε η ανθρώπινη περιέργεια, ο θαυμασμός για τις εκπληκτικές κατασκευές και η συγκίνηση μας, η οποία υπήρξε τόσο βαθιά, όσο και το βάθος των φρεάτων και των σηράγγων που μας έφερναν στον μυστηριώδη κόσμο των Νεκρών, προσπαθώντας να ανακαλύψουμε τις αιώνιες κατοικίες τους! Αλλά δυστυχώς δεν μας άφησαν! Ούτε καν προλάβαμε να διατρέξουμε όλες τις υπόγειες σήραγγες, να τις σχεδιάσουμε και να τις φωτο γραφίσουμε…
然而, το βίωμα μας, αν και σύντομο, είναι πάντοτε συγκλονιστικό και μαγικό” το εσωτε ρικό του Αμφείου είναι το εκπληκτικότερο υπόγειο μνημείο της Ελλάδος που πρέπει να ερευνηθεί και να δοθεί στο κοινό! Και αυτό είναι πολύ εύκολο από τις πλάγιες εξόδους των σηράγγων του, οι οποίες βρίσκονται δίπλα στους σημερινούς δρόμους! Το θρυλικό και το μαγικό έχουν πάρει τη μνημειακή τους υπό σταση στο εσωτερικό του Αμφείου και η απο κάλυψη των υπόγειων τάφων του είναι η δικαίωση της Παράδοσης μας και των δικών μας -ατελέσφορων, 不幸的是- προσπαθειών και ερευνών.
ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Για τις υπόλοιπες πυραμίδες του ελλαδικού χώρου οι ενδείξεις είναι ατελέστατες. Στο αξιό λογο βιβλίο του συγγραφέα και ερευνητή Χρήστου Λάζου, Πυραμίδες στην Ελλάδα, εκδό σεις Αίολος, καταγράφονται επτά πυραμίδες:
1. Η πυραμίδα του Ελληνικού
2. Η πυραμίδα του Λιγουριού
3. Η πυραμίδα της Δαλαμανάρας στην Αργολίδα
4. Η πυραμίδα της Κάμπιας, στην Νέα Επίδαυρο Αργολίδας
5. Η πυραμίδα της Σικυώνας
6. Η πυραμίδα της Νεάπολης στην Λακωνία (Βιγλάφια)
7. Η πυραμίδα του Αμφείου στην Θήβα
Ο συγγραφέας περιγράφει συνοπτικά την οικτρή κατάσταση των περισσοτέρων από τα μνημεία αυτά στο άρθρο του «Έχουμε πυραμί δες στην Ελλάδα!» στο περιοδικό Focus, vo 35, Ιανουάριος 2003, ΣΕΛ. 98: «Η πυραμίδα του Ελληνικού είναι η καλύτερα διατηρημένη, με ύφος τοιχοποιίας περίπου εννέα δόμων (6-7 措施). Ισοπεδωμένη είναι εκείνη στο Λιγουριό, από την οποία σώζονται ελάχιστοι δόμοι, ειδικά προς την κατωφέρεια. Η πυραμίδα της Κάμπιας σώζεται σε ελάχιστα ερείπια, κυρίως η πρόσθια πλευρά με την είσοδο και την πυραμιδοειδή γωνία της. Οι πυραμίδες της Δαλαμανάρας, της Σικυώνας κι εκείνη στα Βιγλάφια καταστράφηκαν ολοσχερώς, με τη διαφορά ότι από την τελευταία σώζεται μόνο η τάφρος που την περιέβαλλε. 结束, η κλιμακωτή πυραμίδα του Αμφείου, στη Θήβα, έχει υποστεί τόσες επεμβάσεις και καταστροφές, που είναι δύσκολο να διακρίνεις τη μορφή της». Για την τελευταία περίπτωση, ο συγγραφέας αναφέρεται προφανώς στην εγκατάσταση ενός συστήματος προσκόπων πάνω στην πυραμίδα με άδεια της Πολιτείας, αν και είχε ήδη ανακαλυ φθεί και ο τάφος των Θηβαίων Διοσκούρων και η βαθμιδωτή διαμόρφωση του λόφου. Εξ άλλου ο λόφος εν τω μεταξύ έγινε άλσος και φυτεύτηκε με πεύκα, οι ρίζες των οποίων προκαλούν φθορές στην επιφάνεια του μνημεί ου. Ανάμεσα στα πεύκα, ο ανασκαφέας καθάρισε μια στενή ζώνη για να ανακαλύψει τη βαθμιδωτή διαμόρφωση του λόφου σε πυραμιδικό μνημείο. Διακρίνονται, από τα κάτω προς τα πάνω, οι βαθμίδες 1,2,3 και τα δύο ενδιάμεσα διαζώματα, ενώ στην κορυφή του λόφου υψώνεται ο -αθέατος στη φωτογραφία- «τύμβος» με τον κοινό τάφο του Ζήθου και του Αμφίονος. Βαθμιδωτή μορφή έχει μέχρι τώρα μόνο η πυραμίδα του Αμφείου, ενώ οι υπόλοιπες φαίνο νται να ανήκουν στον τύπο της κανονικής τετράπλευρης πυραμίδος, με λείες επιφάνειες και κατασκευή από δόμους, επιμελέστερης ή υποτυπώδους λάξευσης. Η πυραμίδα του Ελληνικού έχει ανάμεσα στους μεγάλους δόμους της και μικρότερους λίθους, μια τεχνική γνωστή στα προϊστορικά κτίσματα της Ελλάδος, όχι μόνο στα κυκλώπεια τείχη, αλλά και σε αρχαιότερα κτί σματα και κατασκευές, όπως τα πρωτοελλαδικά «αναχώματα» της Κωπαίδας. Ο U Irich Karstedt στη μελέτη του (Per Kopaissee im Altertum und die «i minyschen» Kanale, Arch. Anzeiger, 1937, ΣΕΛ. 1 先生) είχε υπο γραμμίσει ότι η τοιχοποιία των προϊστορικών κατασκευών δεν αποτελεί επ’ουδενί τεκμήριο ακριβούς χρονολόγησης τους. Άλλοι ερευνητές δε, έχουν τονίσει ότι, από τους αρχαίους τοίχους, εκείνοι που ξεχωρίζουν για την κατασκευαστική τους ιδιαιτερότητα είναι οι τοίχοι των κτισμάτων (ναϊκών κυρίως) των γεωμετρικών χρόνων, που διακρίνονται με την «μικρολιθική» τους δόμηση (steinekeinigkeit). 因此, η χρονολόγηση των πυραμίδων με μόνο κριτήριο την δόμηση τους είναι παρακινδυνευμένη και μάταιη. Μόνο η ανασκαφική έρευνα και η εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων χρονολόγησης μπορεί να ορίσει τον χρονολογικό ορίζοντα κατασκευής των ιδιότυπων αυτών μνημείων, διατηρώντας την προσδοκία να αυξηθούν αριθμητικά με την πρόοδο της έρευνας. 然而, παρά την πιθανή επιβίωση ενός αρχικού σχήματος, είναι φανερό ότι οι πυραμίδες της Ελλάδος (αλλά και της Αιγύπτου) εκφράζουν τον πολιτισμό και την πρα κτική μιας εποχής, ενός πολιτισμικού κύκλου που τις «ανακάλυψε», τις δόμησε και τις χρησι μοποίησε για τις δικές του ανάγκες και τη δική του βιοθεωρία ή κοσμοθεωρία, γεγονός βασικό για την ερμηνεία και την χρονολόγηση τους. Η τελική χρήση και αποστολή των περισσοτέρων ε’ιναι σχεδόν φανερή. Για τον Παυσανία η πυρα μίδα του Ελληνικού ήταν ταφικό πολυάνδριο. Όπως γράφει ο Χρ. Λάζος (όπως παραπάνω, ΣΕΛ. 9: «Ο Παυσανίας αποκαλούσε τις πυραμί δες πολυάνδρια (του Ελληνικού και της Δαλαμανάρας), εννοώντας τα ταφικά μνημεία πολλών ατόμων και όχι ενός. Τα πολυάνδρια όμως ήταν μικρά οχυρά που φιλοξενούσαν περιορισμένο αριθμό στρατιωτών. Ο Αρβανιτόπουλος υποστηρίζει ότι αυτή του Ελληνικού ήταν έμβλημα τάφου και πως κάτω από τον λόφο υπάρχει πιθανότητα να βρίσκεται ο τάφος κάποιου σημαίνοντος προσώπου. Ως πολυάνδρια-οχυρά θεωρούν τις πυραμίδες του Ελληνικού οι Lord, Wiegand, Fracchia -ο τελευταίος πιστεύει ότι ήταν αμυντικοί πύργοι κάποι ων αγροικιών-ενώ οι Leake, Ross, Vischermi Clark συμφωνούν με τον Παυσανία, ότι δηλαδή ήταν ταφικά μνημεία. 不过, δεν βρέθηκαν οστά στις πυραμίδες… Πιθανότερη ή εξ Ίσου πιθανή είναι η άποψη που θεωρεί τα κτίσματα φρυκτωρίες, σταθμούς αναμετάδοσης φωτει νών μηνυμάτων με την μέθοδο της πυρσείας, το οποίο υποστηρίζουν οι Cirtius, Donaldson, Τσούντας και Manatt. 结束, η ομάδα της Ακαδημίας Αθηνών υποστηρίζει την πολύ προω θημένη άποψη ότι πιθανό να ήταν αστρονομικά παρατηρητήρια). Είναι φανερό ότι πρόκειται για πλήρη σύγχυ ση! 铬. Λάζος γράφει ότι η πυραμίδα στα Βιγλάφια της Λακωνίας «είχε γίνει έμμονη ιδέα για μένα και προσπάθησα να την εντοπίσω δέκα φορές. Τελικά την βρήκα το 1995. Το μόνο που διασώζεται από αυτή είναι η τάφρος που την περιέβαλλε». Κανείς όμως δεν μας εξήγησε τι εξυπηρετεί μία τάφρος γύρω από μία πυραμί δα, για την οποία ο Λάζος προτείνει «διαφορετική αρχιτεκτονική» και επισημαίνει: «βρίσκεται πάνω σε ορθογώνια βάση, περιβάλλεται από μία πλατιά τάφρο και οι δόμοι της πρέπει να ήταν ορθογώνιοι λίθοι, όπως διακρίνουμε στους διάφορους λίθους που προέρχονται απ’ αυτή κι έχουν χρησιμοποιηθεί στα γύρω μαντριά» (όπως παραπάνω, ΣΕΛ. 9. Ο Παυσανίας, 正如我们都知道, θεωρούσε την πυρα μίδα αυτή τάφο του Κινάδωνος, πλοιάρχου του Μενέλαου. Για την πλατιά τάφρο που περιβάλλει την πυραμίδα των Βιγλαφίων και την πιθα νή αποκατάσταση της αρχικής της μορφής θα συγγράψουμε ειδική μελέτη. Είναι φανερό βεβαίως ότι κάθε μνημείο απαιτεί τη δική του έρευνα και ερμηνεία και ασφαλώς την ακριβή χρονολόγηση του. Έτσι μόνο θα αποδειχτεί η πιθανή διαχρονία τους, η πιθανή επιβίωση του σχήματος και του όποιου αρχικώς προορισμού του ή η ένταξη όλων σε ένα πολιτισμικό και κατ’ επέκτασιν χρονολογικό ορίζοντα, που για μας είναι η πιθανότερη εκδοχή. Θεωρούμε δε ένα τέτοιο ορίζοντα, την πρώιμη και μέση εποχή του χαλ κού, την περίοδο του μινυακού πολιτισμού της Ελλάδος, τη χιλιετία της άνθησης του πολιτι σμού των Μινυών στην Ελλάδα και πέρα από αυτή (2700-1700 例如). Αυτό το κράτος, ο πολιτι σμός αυτός έχει, για μας, εφεύρει και προωθήσει το πυραμιδικό σχήμα όχι μόνο στον ελλαδικό, αλλά και τον ευρύτερο χώρο. Ποιος είναι όμως ο σκοπός, ποια η αφετηρία και η λειτουργία των κτισμάτων αυτών; Το Αμφείον υπήρξε σαφώς ταφικό μνημείο. Στην κορυφή του ιδρύθηκε ο τάφος των Ηγεμόνων, των Διόσκουρων της Θήβας, Ζήθου και Αμφίονος. Ο τάφος αυτός πιθανότατα να υπήρξε και κέντρο λατρείας των ηρώων, των ιδρυ τών της πόλεως της Θήβας. Στο ανερεύνητο δυστυχώς, εσωτερικό του λόφου τεκμαίρονται βασίμως άλλοι τάφοι. Εκεί παραπέμπει και η αναφορά του Παυσανία για απόπειρες τυμβω ρύχων στο εσωτερικό του λόφου («υφαιρείσθαι»), και ο ταφικός περίβολος του λόφου-μνημείου, καθώς και οι πυρές των Νιοβιδών παρά τον λόφον.
所以, ο λόφος και η πυραμίδα του λειτούργη σαν ως χώροι ταφής όχι μόνο των ηγεμόνων Διοσκούρων της Θήβας, αλλά και των οικογενειών τους, λειτούργησαν δηλαδή ως «πολυάνδριον» και συγχρόνως ως χώρος ηρωολατρείας μέχρι τους όψιμους χρόνους της αρχαιότητας! Από την άποψη αυτή, το πυραμιδικό σχήμα δεν ήταν μόνο χρηστικό που ιεραρχούσε τους τάφους κατά το αξίωμα των Νεκρών, αλλά εξέφραζε και την ιερότητα της αιώνιας κατοικίας των Ηγεμόνων, των Ηρώων. Η πυραμίδα του Αμφείου, βαθμιδωτή εξω τερικά και κατασκαφής εσωτερικά, είναι το σημαντικότερο, μετά την Λακεδαίμονα, μνη μείο του μινυακού μας πολιτισμού.
不幸的是, το περίτεχνο αυτό πλέγμα δεν ερευνήθηκε, διότι ο υπογράφων ανασκαφέας μετατέθηκε από την έδρα του το έτος 1973… Υπογραμμίζουμε για άλλη μία φορά το μνημειώδες της κατασκευής, την περίπλοκη διαδρομή των σηράγγων, την άριστη διατήρηση των λαξεύσεων… Ασφαλώς, το εσωτερικό του Αμφείου εξυπηρέτησε μίαταφική οικονομία και πρακτική, την οποία ενισχύει η ομοιότητα του με τα αιγυπτιακά ταφικά μνημεία του Αρχαίου και του Μέσου Βασιλείου, στα οποία επίσης υπάρχουν σήραγγες, κλίμακες και κόγχες, όπως στο Αμφείο. Η δε περίτεχνη διαδρο μή των σηράγγων ερμηνεύεται ορθώς ως τέχνασμα παραπλάνησης των τυμβωρύχων! Αυτό το πλέγμα των σηράγγων στο εσωτε ρικό του Αμφείου, το οποίο ασφαλώς ήταν γνωστό στην Αρχαιότητα, σχολίασε -εν αγνοία ίου, πιθανότατα- ο Παυσανίας, με την παρατή ρηση «υφαφείσθαι δ’ εθέλουσι απ’ αυτού της γης οι Τιθορέαν την εν τη Φωκίδι έχοντες», υπαινισσόμενος, 明显, δράση τυμβωρύ χων στο εσωτερικό του μνημείου.
周五’ ότι η έρευνα του Αμφείου έμεινε ημιτε λής και το φρέαρ κλείστηκε με τσιμέντο μετά την απομάκρυνση του υπογράφοντος ανασκαφέα, τα ευρήματα και τα στοιχεία της έρευνας του υπήρξαν αρκετά για να τεκμηριώ σουν την ερμηνεία του ως ταφικού βαθμιδω τού μνημείου της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (2600-2400 例如. δηλαδή αρχαιότερου από την Μεγάλη Πυραμίδα!)!
ΟΙ ΘΡΥΛΙΚΟΙ ΜΙΝΥΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΙΣΤΕΥΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΤΟΥΣ. Το Αμφείο λοιπόν, μας έθετε αναγκαστικά σε ένα σημαντικό προβληματισμό: Υπήρξε όντως ένας άλλος σημαντικός πολιτισμός στην Ελλάδα πριν από τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό και, αν ναι, ποια ήταν η αφετηρία, η διάρκεια και τα χαρακτηριστικά του; Η έρευνα του Αμφείου οδήγησε τον ανασκαφέα του στην επανεκτίμη ση της χρονολόγησης του κολοσσιαίου απο στραγγιστικού έργου της Κωπαΐδος, το οποίο η Παράδοση είχε συνδέσει με τους Μινύες του Βοιωτικού Ορχομενού. Ο Ορχομενός αναφέ ρεται στον Όμηρο ήδη ως Μινύειος, ενώ αργό τερα ο Πίνδαρος επανέλαβε τη σύνδεση του με τους Μινύες στην έκφραση: «Παλαιφάτων Μινυών επίσκοποι». Οι ανασκαφές που διενέργησα, τόσο στα αναχώματα των αποστραγγιστικών διωρύγων της κωπαϊδικής λεκάνης, όσο και στο εσωτερι κό της «μεγάλης καταβόθρας»,, δηλαδή της κύριας απαγωγού αρτηρίας των υδάτων της κωπαϊδικής λίμνης προς την Λάρυμνα μέσω ενός τεχνητού τούνελ μήκους 2,5 公里, με τον καθηγητή S. Lauffer του Πανεπιστημίου του Μονάχου, βεβαίωσαν ότι το τεράστιο αποστραγγιστικό έργο είχε ολο κληρωθεί και λειτουργήσει στα μέσα της τρί της χιλιετίας π.Χ. Αυτό ήταν ακόμη μία ένδειξη ότι όντως πριν από τη μυκηναϊκή εποχή, ο ελλαδικός χώρος γνώρισε ένα υψηλό τεχνολογικό πολιτισμό, ο οποίος με τη σειρά του προϋπέθετε ανάλογη διοικητική οργάνωση. Αυτά τα στοιχεία όμως υπήρξαν πολύ ενοχλητικά για τους μελετητές εκείνους, που προήγαγαν.την θεωρία ότι οι Μυκηναίοι ίδρυσαν τον αρχαιότερο πολιτισμό στον ελληνικό χώρο και τα αντιμετώπισαν με επιφύλαξη ή και με περιφρονητική αδιαφορία, χωρίς όμως να μπορούν να τα ακυρώσουν, αφού αυτά στηρίζονται σε αρχαιολογικά δεδομένα! Κτίρια «ανακτορικού» χαρακτήρα της πρώι μης εποχής του χαλκού, δηλαδή της τρίτης χιλιετίας π.Χ., αποκαλύπτονταν στον ελλαδικό χώρο, στη Θήβα (αψιδωτό κτίριο) στη Λέρνα (οικία των Κεράμων), στα Ακκοβίτικα της Μεσσηνίας… Τελευταία μάλιστα, αποκαλύ φθηκαν στη Θήβα, την «έδρα» του Αμφείου, ανακτορικό κτίσμα και λείψανο τείχους της Καδμείας, καθώς και μέγας «τύμβος» από πλίνθους-τούβλα. Όλα τα παραπάνω χρονολο γούνται στους πρωτοελλαδικούς χρόνους, άρα πρόκειται για ευρύματα σύγχρονα της πυραμί δας του Αμφείου. Το συμπέρασμα είναι αυτο νόητο: η Ελλάδα γνώρισε πριν από τον μυκη ναϊκό και έναν εξ’ ίσου ακμαίο και, πιστεύω, ακμαιότερο πολιτισμό, η διάρκεια του οποίου κάλυπτε την τρίτη και τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.Χ, ουσιαστικά μια ολόκληρη χιλιε τία (2700 直到 1700 例如)! Ο πολιτισμός αυτός διέθετε και διοικητική ανακτορική οργάνωση και μνημειώδη ταφική αρχιτεκτονική και υψηλή τεχνολογία, υδραυλι κή και όχι μόνον! Ιδιαίτερα λαμπρή δε, υπήρξε κατά την περίοδο αυτή η μεταλλουργική τεχνολογία, όπως έδειξαν οι δικές μας ανα σκαφές στα Αγιωργίτικα και το Στενό της Τεγέας, δύο χώρους που αυτή τη στιγμή εκπροσωπούν τη σημαντικότερη και αρχαιότε ρη μεταλλουργία, όχι μόνο στον ελληνικό, αλλά και σε όλο το μεσογειακό και τον ευρω παϊκό χώρο! Εμείς χαρακτηρίσαμε αυτόν τον πολιτισμό «Μινυακό» και την περίοδο της χρονικής του ανάπτυξης «Μινυακή περίοδο» του προϊστορι κού πολιτισμού της Ελλάδος, η οποία καλύπτει την χιλιετία 2700-1700 例如. Μέσα στη χιλιετία αυτή περιλαμβάνεται και η λεγόμενη Πρωτοελλαδική Εποχή (2700 直到 2100 例如) και οι δύο πρώτες υποδιαιρέσεις της λεγόμε νης Μεσοελλαδικής εποχής (ΜΕ Ι και ΜΕ II), αφού ουσιαστικά η τρίτη βαθμίδα της, η ME III, δεν υπάρχει αρχαιολογικά και «ιστορικά», αλλά βρίσκεται ή μάλλον αποτελεί το μεταίχμιο δύο πολιτιστικών κύκλων: Του μινυακού και του μυκηναϊκού πολιτισμού. Τώρα αξίζει να ερευνήσουμε και να μελετή σουμε τον μινυακό πολιτισμό της χιλιετίας 2700-1700 例如, ως αυθύπαρκτο υψηλό πολιτι στικό κύκλο, σε όλες τις πτυχές και τις εκφάν σεις του. Ακολούθως, θα τον ξεχωρίσουμε τόσο από τον μακρό νεολιθικό πολιτισμό της Ελλάδος (7000 直到 3000 例如), όσο και από τον ακόλου θο του, τον μυκηναϊκό πολιτισμό (1700/1600 直到 1100 例如), με το τέλος του οποίου συμπί πτει και το τέλος της λεγόμενης προϊστορίας του ελλαδικού χώρου. Γιατί ο μινυακός πολιτι σμός της Ελλάδος προκύπτει ως το πρότυπο πάνω στο οποίο στηρίχτηκε ο μυκηναϊκός μας πολιτισμός, από άποψη πολιτικής οργάνωσης, μνημειώδους ταφικής αρχιτεκτονικής, τεχνολογίας, λατρείας, αλλά και λογοτεχνικής δημι ουργίας, όπως θα αναπτύξουμε σε άλλα μελε τήματα μας. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗΣ Η χρονολόγηση της πυραμίδας του Αμφείου στην τρίτη χιλιετία π.Χ. ανεκίνησε πολλά ζητή ματα, αν και οι μελετητές δεν κατέγραψαν την αφετηρία του νέου προβληματισμού που προέ κυψε μετά τις ανακοινώσεις και τις δημοσιεύ σεις μας… Η έρευνα στράφηκε στη χρονολό γηση της γνωστής πυραμίδος στο Ελληνικό της Αργολίδος, η οποία θεωρείτο ελληνιστικών χρόνων, σύμφωνα με τη χρονολόγηση που είχε προτείνει ο Αμερικανός αρχαιολόγος Lord (Hesperia 1938,481-527).
Η νέα χρονολόγηση στηρίχτηκε σε νέα ανασκαφική διερεύνηση του μνημείου και σε εφαρμογή της μεθόδου της θερμοφωταύγειας. Οι ερευνητές του μνημείου, οι καθηγητές Θεοχάρης και Λυριτζής, βεβαίωσαν ότι η πυραμίδα του Ελληνικού χρονολογείται στην πρώιμη τρίτη χιλιετία π.Χ. Με την έρευνα αυτή διασφαλίστηκε ο πανάρχαιος χρονολογικός ορίζοντας των πυραμίδων του ελλαδικού χώρου, όπως είχε δείξει η ανασκαφή και η μελέτη της βαθμιδωτής πυραμίδος του Αμφείου Θηβών. 所以, οι πυραμίδες της Ελλάδος -δύο τουλάχιστον από τις σημαντικό τερες, τόσο του βαθμιδωτού, όσο και του τετράπλευρου σχήματος- δεν είναι κατασκευ ές των ελληνιστικών, αλλά των πρωτοελλαδικών χρόνων! Δεν ήσαν έργα της τρίτης εκατονταετίας αλλά της τρίτης χιλιετίας π.Χ.!
Οι ανακαλύψεις και οι διαπιστώσεις αυτές ανέτρεπαν όλα τα καθιερωμένα του καιρού μας, ήταν όμως συμβατές με την αρχαία Παράδοση, την οποία συνήθως χαρακτηρίζουμε «μυθολογική», απλοποιητικά και γενικευτικά. Τη «μυθολογία» των δύο αυτών μνημείων διέσωσε η πολύ μεταγενέστερη περιηγητική «λογοτεχνία» του Παυσανία. Την πυραμίδα και τον τύμβο του Αμφείου η παράδοση των Θηβών, που διασώθηκε μέχρι τον Παυσανία, τη συνέδεε με τον κοινό τάφο των Θηβαίων Διοσκούρων, οι οποίοι στον Όμηρο αναφέρο νται ως οι πρώτοι που έχτισαν τείχος στην Καδμεία (Οδύσσεια, 升 260).
Πρόσφατα αποκαλύφθηκε και λείψανο του προμηκυναϊκού (κυκλώπειου) αυτού τείχους στην Καδμεία, κοντά στο Αμφείο, και χρονολο γήθηκε στους πρωτοελλαδικούς χρόνους, δηλαδή την ίδια εποχή με τη διαμόρφωση του Αμφείου σε βαθμιδωτή πυραμίδα! Και δεν βρέθηκε μόνο το τείχος εκείνο, το οποίο αναφέρεται στην Οδύσσεια ως το αρχαι ότατο έυρημα της Καδμείας, αλλά και ένα επι πρόσθετο, ανακτορικό, σύγχρονο και παρακεί μενο στο τείχος κτίσμα, ένα πραγματικό citadel house, όπως ανακοινώθηκε από τους αρχαιολόγους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θηβών σε πρόσφατο συνέδριο που οργάνωσε η αρμόδια Εφορεία στη Θήβα! Και ο μεν Παυσανίας και ο Κεραμόπουλλος δεν αντελήφθηκαν τη διαμόρφωση του λόφου του Αμφείου σε βαθμιδωτή πυραμίδα, ο πρώ τος όμως άφησε ένα λεκτικό σχολιασμό και μία αναφορά σε απόπειρες τυμβωρυχίας με την παρατήρηση του, «υφαφείσθαι δ’εθέλου σιν απ’ αυτού της γης οι Τιθορέαν την εν τη Φωκ’ιδι έχοντες». Ο δε Κεραμόπουλλος, με την παιδεία και την οξυδέρκεια του διερωτήθηκε: «Εκείνο το “υφαφείσθαι” δεν δύνομαι άλλως να νοήσω ή ως αποβλέπον εις την όλην βάσιν του τύμβου, εις αυτόν δηλαδή τον φυσικό λόφον… ηγνόει ο Παυσανίας ή δεν λέγει ακρι βώς ούτε την εσωτερικήν φύσιν του λόφου ούτε την όλην περί αυτού πιστιν» (Αρχ. Δελτίον 3,1917, ΣΕΛ. 387-. Το Αμφείο με την έρευνα του άνοιξε έναν νέο προβληματισμό σχετικά με τη χρήση, την αποστολή και τη χρονολόγηση των πυραμιδι κών κτισμάτων του ελλαδικού χώρου, αλλά και την έρευνα των υδραυλικών έργων, τα οποία εμείς πρώτοι χρονολογήσαμε στην τρίτη χιλιετία Π.Χ. και τα θεωρήσαμε έργα του μινυακού πολιτισμού της Ελλάδος. Είναι πλέον βέβαιο πως η πρόοδος της έρευνας θα αναδει κνύει συνεχώς αυτόν τον πολιτισμό, τη χρυσή χιλιετία του προϊστορικού μας παρελθόντος και θα του προσγράψει όλες του τις κατακτή σεις και τα επιτεύγματα, τα οποία υφήρπασε ο μυκηναϊκός πολιτισμός. Αυτό λοιπόν θ’ αποτε λέσει το νέο λαμπρό κεφάλαιο της Αρχαιολογίας και της Επιστήμης… Η πυραμίδα του Αμφείου προέκυψε ως μνη μειώδης ταφική κατασκευή, η οποία προϋπέ θετε ανάλογη και σύγχρονη διοικητική οργά νωση, ένα διοικητικό σύστημα, το οποίο δημι ούργησε μια μνημειώδη ταφική αρχιτεκτονική πριν από τα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. Αυτό κλόνιζε την εδραιωμένη θεωρία ότι στην Ελλάδα δεν υπήρξαν καθόλου μνημειώδεις ταφικές κατασκευές και μνημειώδη διοικητικά-ανακτορικά κτίσματα πριν από τους Μυκηναϊκούς Χρόνους (1550-1200 Π.Χ.). Οι φορείς του Μυκηναϊκού Πολιτισμού θεωρούντο -και θεωρούνται ακόμη- οι απόγονοι των Ινδοευρωπαίων, οι οποίοι-υποτίθεται-εισήλθαν στον ελληνικό χώρο στο τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ., χωρίς βέβαια να υπάρχει αρχαιολογική ή γλωσσολογική στήριξη της σχετικής θεωρίας. 此外, ούτε και η διακίνηση των τύμβων Kurgan έλυσε το ζήτημα, διότι οι ελλαδικοί τύμβοι εξελίσσονται αυτοτελώς και δεν προσφέρονται ως τεκμήριο φυλετικών μετακινήσεων από τον ευρωπαϊκό ή τον ευρασιατικό χώρο προς την Ελλάδα.
ΤΟ ΑΡΧΕΤΥΠΙΚΟ ΤΩΝ ΠΥΡΑΜΙΔΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ
在什么,τι αφορά όμως τη μορφογένεση των πυραμιδικών κατασκευών και τη χωρική αφε τηρία τους, τα πράγματα διαγράφονται ανταγωνιστικά και συναρπαστικά. Ποιος «ανακάλυ ψε» το σχήμα της πυραμίδος; Η φερόμενη ως «κοιτίδα» της, 埃及, ή η μινυακή Ελλάδα; Η μεγάλη αρχαιότητα των ελληνικών πυραμίδων θα ήταν μετέωρη ως μεμονωμένο φαινόμενο και προϊόν, αν δεν μπορούσε να συναρτηθεί με μία σύγχρονη της πολύπλευρη πολιτιστική υποδομή και κρατική οργάνωση, που εκφρά στηκε αλλού και εδώ με προϊόντα υψηλής στάθμης και τεχνολογίας. Χωρίς την ύπαρξη μινυακού κράτους και μινυακού πολιτισμού, οι ελληνικές πυραμίδες θα έμεναν αξιοπερίεργες κατασκευές (curiosities) και θα μετακινούντοχρονολογικά από τους «προϊστορικούς» μέχρι τους ελληνι στικούς χρόνους, άλλοτε με ερευνητικά τεκμή ρια, άλλοτε κατ’ εκτίμησιν. Είναι όμως παρά γωγα, έργα και μνημεία ενός συγκεκριμένου πολιτισμού και μιας συγκεκριμένης χρονικής διάρκειας και αυτό προσδιορίζει έμμεσα αλλά τεκμαρτά, τη χρονολόγηση των ελληνικών πυραμίδων, δημιουργιών του ελληνικού μινυα κού πολιτισμού της χρυσής χιλιετίας του (2700-1700 例如,)! Οι αιγυπτιακές πυραμίδες είναι οι πολυπλη θέστερες μεν, 但是, τώρα πια, όχι και οι αρχαιότερες! Οι ελληνικές πυραμίδες υπολεί πονται αριθμητικά, αλλά αυτό μάλλον είναι συμπτωματικό (υπόκειται στην «chance of discoveryw/πιθανότητα της ανακάλυψης), ήδη όμως διεκδικούν όχι απλά ταυτοχρονία, αλλά μεγαλύτερη αρχαιότητα από τις αρχαιότερες αιγυπτιακές, που χρονολογούνται περί το 2700/2600 例如.
然而, το αρχετυπικό των πυραμίδων προσδιορίζεται όχι μόνο από τον πολιτισμό που τις παρήγαγε, αλλά και από την αποστολή και τη χρήση τους. Οι πυραμίδες δεν είναι μόνο ταφικά μνημεία, κάτι που αποτελούν κυρίως οι αιγυπτιακές πυραμίδες. Η σύγχρονη έρευνα έχει αποδώσει άλλο χαρακτήρα και χρήση στη μεγάλη πυραμίδα του Χέοπος, την οποία ερευνά ως αστρονομικό σταθμό ή εργα στήριο, με πειστικά επιχειρήματα! Της αποδίδει δε ακριβή γαιωδεσία και «ευεργετικές» επιπτώσεις στην συντήρηση οργανικών ουσιών που καλύπτονται από το «κέλυφος» της!
反过来, οι υπόλοιπες, εξ όσων γνωρίζω, και η «κλασική» βαθμιδωτή πυραμίδα του Ζοζέρ (2600 例如. 关于) είχαν ταφικό προο ρισμό, όπως δείχνουν οι πολυδαίδαλες υπόγει ες ή παρακείμενες ταφικές και λατρευτικές εγκαταστάσεις τους αντίστοιχα. Οι εγκαταστά σεις αυτές είχαν ως προορισμό να παραπλα νούν τους τυμβωρύχους και να υπηρετούν την πολλαπλότητα των λατρευτικών εθιμοτυπιών και πρακτικών που αναπτύχθηκαν σε κύριο γνώρισμα της αιγυπτιακής ιερατικής και καθε στωτικής Ιεραρχίας. Ταφικό προορισμό είχαν σαφώς και οι πυραμίδες του Αμφείου και του Ελληνικού της Αργολίδος, όπως έδειξαν τα ευρήματα και οι εσωτερικές σήραγγες του Αμφείου, αλλά και η παράδοση που ήθελε και τη μία και την άλλη πυραμίδα να έχουν φιλοξενήσει τους τάφους επώνυμων ηρώων των δύο περιοχών (Ζήθος και Αμφίων, Προίτος και Ακρίσιος αντίστοιχα).
