Εννέα Οδοί, Άγνων, Αμφίπολις και Ρήσος

Η αναίμακτη κατάληψη της Αμφίπολης απο τους Αθηναίους, για τους οποίους “Πας μη Αθηναίος ίσον βάρβαρος”

Ἅγνων Ἀττικὴν ἀποικίαν ἤγαγεν οἰκίσαι βουλόμενος τὰς καλουμένας Ἐννέα ὁδοὺς ἐπὶ τῷ Στρυμόνι· ἦν γὰρ καὶ λόγιον Ἀθηναίοις τοιόνδε· τίπτε νέως κτίσσαι πολύπουν μενεαίετε χῶρον, κοῦροι Ἀθηναίων; χαλεπὸν δὲ θεῶν ἄτερ ὕμμιν. οὐ γὰρ θέσφατόν ἐστι, πρὶν ἂν κομίσητ’ ἀπο Τροίης Ῥήσου ἀν εὑρόντες καλάμην πατρίῃ δέ τ’ ἀρούρῃ κρύψητ’ εὐαγέως· τότε δ’ ἂν τότε κῦδος ἄροισθε.
Ταῦτα τοῦ θεοῦ χρήσαντος ὁ στρατηγὸς Ἅγνων ἐς Τροίαν ἔπεμψεν ἄνδρας, οἷ τὸ Ῥήσου σῆμα νύκτωρ ἀνορύξαντες ἀνείλοντο τὰ ὀστᾶ· καὶ καταθέντες τὰ ὀστᾶ ἐς χλαμύδα πορφυρᾶν κομίζουσιν ἐπὶ τὸν Στρυμόνα. οἱ μὲν δὴ κατέχοντες βάρβαροι τὴν χώραν διαβαίνειν τὸν ποταμὸν ἐκώλυον, Ἅγνων δὲ σπονδὰς ποιησάμενος τρεῖς ἡμέρας ἀπέπεμψε τοὺς βαρβάρους καὶ διὰ τῆς νυκτὸς τὸν Στρυμόνα μετὰ τοῦ στρατεύματος διελθὼν τά τε ὀστᾶ τοῦ Ῥήσου κατώρυξε παρὰ τὸν ποταμὸν καὶ τὸ χωρίον ἀποταφρεύσας ἐτείχιζε πρὸς τὴν σελήνην, ἡμέρας δὲ οὐκ εἰργάζοντο. καὶ δὴ [τὸ] πᾶν ἔργον ἐξετελέσθη τριῶν νυκτῶν. ὡς δὲ οἱ βάρβαροι μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἐλθόντες τὸ τεῖχος εἶδον ἐγηγερμένον, ἐνεκάλουν Ἄγνωνι ὡς παραβάντι τὰς σπονδάς, ὁ δὲ οὐδὲν ἔφη ἀδικεῖν· σπείσασθαι γὰρ τρεῖς ἡμέρας, οὐ τρεῖς νύκτας. τούτῳ τῷ τρόπῳ τὰς Ἐννέα ὁδοὺς Ἅγνων οἰκίσας τὴν πόλιν Ἀμφίπολιν ἐκάλεσεν.

Απο το βιβλίο του Πολύαινου του ρήτορα, “Στρατηγήματα” (δηλαδή “Τεχνάσματα”)
(Μακεδόνας συγγραφέας 2ου αιώνα μ.Χ.)

Ανάλυση και μικρή μετάφραση απο την Ελευθεροτυπία:

Εμενε όμως πάντα η ανάγκη για εκμετάλλευση του πλούτου του Παγγαίου. Οι προσπάθειες για ίδρυση αποικίας στον Στρυμόνα οδήγησε στην συσπείρωση των θρακικών φυλών της περιοχής εναντίον της πρώτης ουσιαστικά στον κόσμο ιμπεριαλιστικής δύναμης, με τη σημερινή έννοια. Ο Κίμωνας έστειλε εκστρατευτικό σώμα για να κατοχυρώσει τα μεταλλεία χρυσού.
Η Θάσος, που είδε να απειλούνται τα συμφέροντά της, αποστάτησε από την Αθηναϊκή Συμμαχία και ο Κίμωνας την ισοπέδωσε, αγνοώντας τι περίμενε στο μεταξύ το στρατό του στην πεδιάδα του Στρυμόνα. Μονίμως θύματα της υπερβολικής τους αυτοπεποίθησης, οι Αθηναίοι δέχτηκαν την επίθεση των Ηδώνων Θρακών. Η πανωλεθρία του Δραβήσκου (ή των Ενννέα Οδών, από το όνομα της κοντινής αποικίας των Χαλκιδέων) το 465 π.Χ., επέφερε στους Αθηναίους σε δύο μέρες περισσότερους νεκρούς (σχεδόν 12 χιλιάδες, ελεύθερους πολίτες πάντα) απ’ όσους σε ολόκληρο τον Πελοποννησιακό Πόλεμο!
Ο Κίμωνας, λόγω ένδοξου παρελθόντος, γλίτωσε τον οστρακισμό, αλλά ήρθαν στα πράγματα οι Δημοκρατικοί με τον Περικλή. Αυτός, ως πιο πολιτικάντης, οδήγησε στην αναζήτηση ήπιων τρόπων για προσεταιρισμό των Θρακών, βασισμένος στην πανάρχαια αρχή «Χέρι που δεν μπορείς να το δαγκώσεις, φίλα το!». Από την άλλη βέβαια, βασίστηκε στο ότι το κόλπο με την καπηλεία των οστών ενός ήρωα πιάνει και αποφάσισε να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία.
Ετσι, το 437 ο στρατηγός Αγνων, κατέφθασε στον Στρυμόνα με ένα κιβώτιο με τυχόντα οστά, που έπεισε (εξαπάτησε πιο σωστά) τους Θράκες ότι ήταν του μυθικού βασιλιά της Θράκης Ρήσου και ότι τα είχε μεταφέρει από την Τροία, όπου σύμφωνα με το μύθο, ο Ρήσος σκοτώθηκε πολεμώντας στο πλευρό των Τρώων. Ετάφησαν τα οστά λοιπόν εν δόξη και τιμή σε μεγαλοπρεπή τάφο απέναντι από το ιερό της μούσας Κλειούς, μητέρας του Ρήσου (Μαρσύας, «Μακεδονικαί Ιστορίαι»), και έτσι κατόρθωσαν οι Αθηναίοι να ιδρύσουν την Αμφίπολη – για να τη χάσουν 15 χρόνια μετά, στην πρώτη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου, κυρίως εξ αιτίας του δημαγωγού Κλέωνα. Ευθύνη αποδόθηκε και στον αρμόδιο για τη φύλαξη της πόλης στρατηγό (και στη συνέχεια θεμελιωτή της επιστήμης της Ιστορίας) Θουκυδίδη. Το αποτέλεσμα πάντως ήταν να γίνουν δεκτοί οι Σπαρτιάτες ως απελευθερωτές και να ταυτιστεί ο Βρασίδας, ως ημίθεος πλέον, με τον Ρήσο.

Και άλλα τεχνάσματα της αρχαιότητας

Καταγράφηκαν διάφορα  πολεμικά τεχνάσματα (στρατηγήματα)  που χρησιμοποίησαν κατά την αρχαιότητα (και όχι μόνον) οι  Έλληνες κατά κύριο λογο. Φυσικα το αρχαιότερο πολεμικό τέχνασμα ήταν ο Δούρειος Ίππος στους Τρωικούς πολεμους. Τεχνασματα  ή στρατηγήματα είναι θα λέγαμε διάφορες επινοήσεις που είχαν ως αποτέλεσμα την  μερική ή ολική παραπλάνηση του εχθρού. Το πιο ενδιαφέρον βιβλίο που υπάρχει για αυτό το θέμα είναι τα Στρατηγήματα του Πολύαινου αλλά και κάποια περιστατικά που αναφέρονται κυρίως  από τον Διόδωρο τον Σικελιωτη. Παρατίθενται ορισμένα που έχουν ενδιαφέρον .

•     Ο Αγαθοκλής ο τύραννος των Συρακουσών κάποτε πολιορκείτο  από τους Καρχηδονίους οι οποίοι είχαν αποκλείσει το λιμάνι των Συρακουσών με τριάντα πλοία. Τότε ακριβώς κατέπλευσαν από την Τυρρηνία δεκαοκτώ πλοία για να τον βοηθήσουν, τα οποία, γλιστρώντας μέσα στο λιμάνι τη νύχτα, δεν έγιναν αντιληπτά από τους Καρχηδόνιους. Εξασφαλίζοντας τη βοήθεια αυτή, χρησιμοποίησε ένα επιτυχημένο τέχνασμα κατά των εχθρών· δίνοντας εντολή στους συμμάχους να παραμείνουν μέχρι να εκπλεύσει αυτός και να αποσπάσει τους εχθρούς  σε καταδίωξη, βγήκε ο ίδιος, όπως είχε συμφωνηθεί, με ταχύτητα από το λιμάνι μαζί με τα δεκαεπτά του πλοία. Τα πλοία που είχαν αποκλείσει το λιμάνι άρχισαν να τον καταδιώκουν, αλλά ο Αγαθοκλής ο όποιος είχε δώσει οδηγίες στους Τυρρηνούς να βγουν από το λιμάνι μόλις απομακρυνθεί λίγο,  έστρεψε τα πλοία του εναντίον  των  Καρχηδόνιων. Οι Καρχηδόνιοι, τόσο εξαιτίας του απροσδόκητου της επίθεσης όσο και γιατί οι τριήρεις τους είχαν αποκλειστεί ανάμεσα στους εχθρούς (Αγαθοκλής από την μια  και συμμάχους του από την άλλη), κατατρόμαξαν και τράπηκαν σε φυγή. Τότε οι Έλληνες αιχμαλώτισαν πέντε πλοία με τα πληρώματα τους  ενώ ο στρατηγός των Καρχηδόνιων, όταν η ναυαρχίδα του κόντευε να συλληφθεί, αυτοκτόνησε, προτιμώντας το θάνατο από την αναμενόμενη αιχμαλωσία(Διόδωρος Σικελιώτης)
•     Βίας Πριηνεύς(ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας) .Όταν ο Αλυάττης (πατέρας του Κροίσου) βασιλιάς της Λύδιας  πολιορκούσε την Πριήνη (την πόλη που καταγόταν ο Βίας), ο Βίας πάχυνε δύο μουλάρια και τα εξαπέλυσε στο στρατόπεδο του εχθρού.  Ο Αλυάττης, όταν τα είδε, εξεπλάγη που μέχρι και τα ζώα βρίσκονταν σε καλή κατάσταση. Θέλησε να κάνει ειρήνη και έστειλε έναν αγγελιοφόρο. Ο Βίας τότε συγκέντρωσε σωρούς άμμου, τις κάλυψε με σιτάρι και τις έδειξε στον απεσταλμένο ο όποιος μετέφερε στον Αλυάττη ότι  οι κάτοικοι της Πριήνης είχαν αποθέματα για να αντέξουν την πολιορκία για  χρόνια. Όταν το έμαθε αυτό ο Αλυάττης, έκανε ειρήνη με τους κατοίκους της Πριήνης (Διογένης  ο Λαέρτιος ,Άπαντα).
•     Κολοκοτρώνης .Ο Έλληνας αρχιστράτηγος μηχανευόταν συχνά οτιδήποτε ώστε να ξεγελά τους Τουρκους.Κατα την διάρκεια της εισβολής του Δράμαλη στην Πελοπόννησο έβαλε τα παλικάρια του να ανάβει ο καθένας τους πολλές φωτιές ώστε την νύχτα να φαίνεται ότι στα βουνά υπάρχουν χιλιάδες Έλληνες .Αυτό το τέχνασμα το χρησιμοποίησε και μετέπειτα με τον Ιμπραήμ
•      Δημήτριος ο Πολιορκητής .Όταν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής πολέμησε τον Πτολεμαίο στην Ναυμαχία της Σαλαμίνας το 306 πχ ο  Πολύαινος δίνει στο έργο του μια  μαρτυρία αναφορικά με τη σύγκρουση αυτή, αποδίδοντας τη νίκη του Δημητρίου σε ένα τέχνασμα. Αφηγείται λοιπόν πως ο Δημήτριος, έχοντας επίγνωση πως ο πολεμικός στόλος υπερτερούσε αριθμητικά, έκρυψε τον στόλο του πίσω από ένα ακρωτήρι που σχημάτιζε δίπλα του ένα φυσικό λιμάνι .Ο Πτολεμαίος φτάνοντας στο φαινομενικά έρημο κόλπο της Σαλαμίνας αγκυροβόλησε στο αμμουδερό ακρογιάλι κι άρχισε να αποβιβάζει τα στρατεύματά του. Έτσι λοιπόν ο Δημήτριος τον αιφνιδίασε στη στεριά και τον νίκησε (Πολύαινου Στρατηγήματα)
•     Ο   Αννίβας ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς όλων των εποχών  κατά τη διάρκεια του Καρχηδονιακού Πολέμου (219 – 202 πχ.) καθώς βάδιζε προς τη Ρώμη   αντιμετώπισε μια δύσκολη κατάσταση όταν παγιδεύτηκε σε ένα έλος και δεν είχε περιθώρια ελιγμών καθώς περιτριγυριζόταν από θάλασσα ενώ οι ρωμαϊκές λεγεώνες  πλησίαζαν γοργά για να  τον παγιδεύσουν  όπως και έγινε αφού  όταν κατέφθασαν στην περιοχή μπλόκαραν τη μόνη διέξοδο από το έλος (το πέρασμα ενός βουνού). Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της νύχτας, πριν τη μάχη, οι Ρωμαίοι αντίκρισαν ένα εντυπωσιακό και ανεξήγητο θέαμα να έρχεται από την πλευρά των Καρχηδόνιων. Χιλιάδες φώτα τους προσέγγιζαν με τρελές πορείες  ενώ συγχρόνως ακούγονταν και τρομεροί θόρυβοι . Τρομοκρατημένοι οι Ρωμαίοι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους, ωστόσο όχι, όπως νόμιζαν, για το στρατό του Αννίβα αλλά για μια σειρά από βόδια που καίγονταν. Ο Αννίβας είχε τοποθετήσει κλαδιά στα κέρατα εκατοντάδων βοδιών και τα είχε ανάψει. Αυτά στην αρχή πορεύονταν προς τους Ρωμαίους αλλά καθώς άρχιζαν να παίρνουν φωτιά τα ίδια έτρεχαν προς τις βουνοπλαγιές με κραυγές και έβαζαν φωτιά παντού.(http://www.e-telescope.go/el/history-and-archaeology/87-2010-03-29-20-43-08)
•      Στην Καμπανία ο Αννίβας χρησιμοποίησε εξυπνότερη στρατηγική από τους Ρωμαίους, με τούτο τον τρόπο.  Κατά την διάρκεια μιας κακοκαιρίας διέταξε: «Όταν ηχεί το σάλπισμα για επίθεση, να πέφτετε για ύπνο.  Όταν ηχεί υποχώρηση, να προελάσετε, γύρω στην ώρα της δεύτερης αλλαγής φρουράς».  Σήμανε λοιπόν επίθεση.  Ξαφνιασμένοι οι Ρωμαίοι πήραν τα όπλα.  Αφού άφησε να περάσει πολλή ώρα, ο Αννίβας σήμανε υποχώρηση.  Οι Ρωμαίοι, ταλαιπωρημένοι από την κακοκαιρία και την αϋπνία, αποσύρθηκαν κι έπεσαν για ύπνο.  Ο Αννίβας επιτέθηκε και τους σκότωσε όλους. (Πολυαινος ,Στρατηγηματα)
•     Οι Σπαρτιάτες φυσικά ήταν μάστορες στον αιφνιδιασμό και τα τεχνάσματα. Στη μάχη στη Σηπία, μεταξύ των Σπαρτιατών και των Αργιών, έχουμε ένα λαμπρό παράδειγμα τακτικού αιφνιδιασμού. Σε εκείνη την τοποθεσία είχαν στρατοπεδεύσει τα δύο αντίπαλα στρατεύματα, οι Αργείοι και οι Σπαρτιάτες, σε κοντινές τοποθεσίες. Οι Αργείοι, φοβούμενοι τον αιφνιδιασμό  και προκειμένου να ακολουθούν από κοντά τις κινήσεις των αντιπάλων τους, είχαν εφαρμόσει την εξής τακτική. Παρακολουθούσαν και αντέγραφαν το πλήρες ημερήσιο πρόγραμμα των Σπαρτιατών. Κάθε παράγγελμα που ο Σπαρτιάτης σαλπιγκτής έδινε αντιγραφόταν και εκτελούταν ταυτόχρονα και από τους Αργείος. Ο Κλεομένης το αντιλήφθηκε αυτό και έκανε το ακόλουθο τέχνασμα. Κάλεσε το σαλπιγκτή του να δώσει παράγγελμα για δείπνο, έχοντας όμως ετοιμάσει παράλληλα το στρατό του να πραγματοποιήσει με το ίδιο παράγγελμα επίθεση. Οι Αργείοι τυφλά εκτέλεσαν το παράγγελμα των Σπαρτιατών και δεν μπόρεσαν να αποκρούσουν τη σαρωτική επίθεση των αντιπάλων τους.(http://www.e-telescope.go/el/history-and-archaeology/87-2010-03-29-20-43-08)
•    Ο Αλέξανδρος βρισκόταν στην Ινδία και ετοιμαζόταν να διαβεί τον ποταμό Είδηση.  Ο Πώρος, ο βασιλιάς των Ινδών, παρέταξε τον στρατό του στην αντίπερα όχθη του ποταμού και το πέρασμα ήταν αδύνατο.  Ο Αλέξανδρος ανέβασε πιο ψηλά στο ποτάμι τον στρατό και ο Πώρος έκανε το ίδιο.  Ο Αλέξανδρος κατέβηκε πάλι πιο κάτω και ο Πώρος έκανε πάλι το ίδιο.  Αυτό γινόταν συχνά και για πολλές μέρες, με αποτέλεσμα οι Ινδοί να εμπαίζουν τους εχθρούς για τη δειλία τους και να σταματήσουν να τρέχουν μαζί τους πάνω κάτω, θεωρώντας πως δεν θα τολμούσαν ποτέ να περάσουν αυτοί που τόσες φορές δεν βρήκαν το θάρρος να το κάνουν.  Ο Αλέξανδρος, ανεβαίνοντας κατά μήκος της όχθης με μεγάλη ταχύτητα και επιβαίνοντας σε πλοία, γέφυρες και τομάρια ζώων γεμισμένα με άχυρο, διάβηκε τον ποταμό, εξαπατώντας τους Ινδούς με το απροσδόκητο της διάβασης((Πολύαινος ,Στρατηγήματα) .

fytos13