Amphipolis.gr | Αρχές της Ορφικής Θεολογίας (Οι Πέντε Μυήσεις)

Πηγαίνοντας πίσω εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια (όταν ακόμα ο άνθρωπος βρισκόταν στο προανθρώπινο στάδιο του ζώου) ο άνθρωπος είχε ήδη ενστικτώδη γνώση του Περιβάλλοντος, της Αχανούς (Αόρατης και ορατής) Φύσης και γνώριζε από εμπειρία (καθώς τον οδηγούσε η ανάγκη της επιβίωσης, υπαρξιακής και υλικής) διαφόρων στοιχείων της Φύσης, που τα έβλεπε, είτε ενταγμένα στη Γενικότερη Φύση, είτε ξεχωριστά και ιδιαίτερα.

Ζούσε πάνω στη Γη, τρεφόταν από τη γη, χρησιμοποιούσε το Νερό (κι όχι μονάχα για να πίνει), χρησιμοποιούσε το Φως του Ήλιου, την Ημέρα, για τις δραστηριότητές του και την φωτιά, φτωχό υποκατάστατο του Ήλιου, χρησιμοποιούσε τον Αέρα (για να ανασαίνει κι αργότερα και γι’ άλλους σκοπούς), και «διαισθάνονταν» το Πέμπτο Στοιχείο, τον Αιθέρα, σαν τον Χώρο που Κατοικούσαν οι Ανώτερες Δυνάμεις, που μόλις συνειδητοποιούσε την ύπαρξή τους.
.
Οι άνθρωποι όταν άρχισε να εκδηλώνεται, ήδη από την παλαιολιθική εποχή, η θεωρητική σκέψη, πίστευαν ότι ο κόσμος σχηματίστηκε από τα πέντε στοιχεία, τον αόρατο αιθέρα, τον αέρα, το πυρ, το νερό, τη γη. Κάποιοι πίστευαν μάλιστα ότι δημιουργήθηκε με τη σειρά που τα αναφέρουμε, κάποιοι άλλοι πρότειναν άλλες λύσεις…

Οι Ορφικοί, χιλιετηρίδες μετά, για διαφόρους δικούς τους λόγους πίστευαν ότι ο Κόσμος δημιουργήθηκε στη διάρκεια πέντε τεράστιων αλλά διακριτών χρονικών διαστημάτων. Από τον Αρχικό Αόρατο Αιθέρα δημιουργήθηκε το Πύρινο Πνεύμα (ο πύρινος άνεμος), μετά δημιουργήθηκε το Πυρ που αποτέλεσε τον πυρήνα του Κόσμου. Μετά δημιουργήθηκε το Νερό η Ρευστή Ουσία της Ζωής. Τέλος από το Ζωντανό Νερό δημιουργήθηκε ο Υλικός Κόσμος κι η γη… Μάλιστα όπως έγινε σε Κοσμικό Επίπεδο έγινε και στο Υλικό Επίπεδο: Από τον Αιθέρα (που Αποτελεί τη Βάση Όλων των Κόσμων) δημιουργήθηκε το υλικό πύρινο πνεύμα που συμπυκνώθηκε στο υλικό πυρ που αποτέλεσε (και) τον πυρήνα της γης.

Στη γη δημιουργήθηκε μετά το υλικό νερό και στο τέλος διαμορφώθηκε η γη στην οποία ζούμε ακόμα σήμερα. Με άλλα λόγια η δημιουργία επαναλαμβάνεται ίδια τόσο στον αόρατο κόσμο, όσο και στον υλικό μακρόκοσμο, όσο και στο επίπεδο της γης… το ίδιο θα πρέπει να συμβαίνει και για τον μικρόκοσμο (που άρχισαν οι Έλληνες να διερευνούν με τον Δημόκριτο)…

Ακόμα και ο άνθρωπος αποτελείται (μεταφυσικά) από τα Πέντε Στοιχεία αλλά και υλικά συντίθεται από τα πέντε υλικά στοιχεία και παράλληλα χρησιμοποιεί αυτά τα στοιχεία που βρίσκει στη φύση για να επιβιώσει…

Η Δημιουργία λοιπόν για τους Ορφικούς είναι Πενθήμερος, κι όχι Εξαήμερος όπως γράφει η Εβραϊκή Βίβλος… και μάλιστα επαναλαμβάνεται με το Ίδιο Σχέδιο στα Διάφορα Πεδία Ύπαρξης…

Κάποιους αιώνες μετά τους Ορφικούς οι φιλόσοφοι (προφανώς αντλώντας από την Ορφική Γνώση) πρότειναν διάφορες (μερικές) λύσεις: Ο Θαλής (όπως αναφέρει ο Αέτιος) έλεγε ότι: «Ο Θεός είναι νους του κόσμου, το δε σύμπαν είναι έμψυχο συγχρόνως και πλήρες δαιμόνων, δια μέσου δε του αποτελούντος το αρχικό στοιχείο υγρού είναι κατανεμημένη εν συνεχεία δύναμη θεία η οποία μπορεί να το θέσει σε κίνηση»…

Ο Αναξίμανδρος πίστευε ότι το Άπειρο είναι η Αρχή των πάντων. Ο Νεοπλατωνικός Σιμπλίκιος αναφέρει τη ρήση του Αναξίμανδρου από το έργο του «Εις Φυσικά»: «Ο Αναξίμανδρος είπε ότι αρχή των όντων είναι το άπειρο… από το οποίο έγιναν όλοι οι ουρανοί και οι κόσμοι που υπάρχουν… Και απ’ όπου προέρχεται η γένεση των όντων εκεί ακριβώς συντελείται και η διάλυση τους σύμφωνα με την ανάγκη, γιατί τιμωρούνται και επανορθώνουν αμοιβαία για την αδικία, σύμφωνα με την τάξη του χρόνου»… Ο Αναξιμένης πίστευε ότι ο Αέρας είναι Αρχή των πάντων. Ο Ιππόλυτος (στα «Ελληνικά» του) αναφέρει: «Ο Αναξιμένης είπε, ότι ο άπειρος αέρας είναι η θεμελιώδης αρχή, από την οποία προέρχονται όσα γεννήθηκαν, όσα γεννιούνται και όσα θα γεννηθούν, οι θεοί και τα θεία, ενώ τα υπόλοιπα προέρχονται από τα παράγωγά του».
.
Σήμερα η επιστήμη (που βέβαια περιορίζεται στην υλική πραγματικότητα) ακολουθώντας τον Λαπλάς υποστηρίζει ότι κάποια εποχή ο Ήλιος, οι πλανήτες και οι δορυφόροι τους (που δεν είχαν διαχωριστεί ακόμα) αποτελούσαν μια μεγάλη αεριώδη διάπυρη μάζα που περιστρεφότανε στο διάστημα. Σιγά-σιγά αυτή η αερώδης διάπυρη μάζα ψυχόταν και συμπυκνωνόταν κι αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της περιστροφικής κίνησης και τη δημιουργία φυγόκεντρης δύναμης.

Με αυτόν τον τρόπο σχηματίστηκε ο ήλιος, οι πλανήτες, η γη. Η γη στην αρχή ήταν μια διάπυρη σφαίρα που στη συνέχεια καθώς ψυχόταν δημιούργησε ένα εξωτερικό φλοιό (που δεν είχε καμία σχέση με τη γη όπως την γνωρίζουμε). Από τα έγκατα της γης έβγαιναν τεράστιες ποσότητες αερίων, άζωτο, διοξείδιο του άνθρακα, αμμωνία, μεθάνιο και υδρατμοί, που τύλιξαν τη γη σχηματίζοντας την πρώτη της ατμόσφαιρα, όπου εκδηλώνονταν κατά εκατομμύρια ηλεκτρικές εκκενώσεις.

Μετά ξέσπασαν κατακλυσμιαίες βροχές και το νερό συσσωρεύθηκε στα κοιλώματα της γης σχηματίζοντας τον αρχικό ωκεανό που περιέβαλε τη ξηρά (Πανγαία) Τότε εμφανίζεται κι η ζωή στον ωκεανό (ή και σε λίμνες της ξηράς, πιθανόν), που εξελίχθηκε σε δύο μορφές, την φυτική (που ανέπνεε διοξείδιο του άνθρακα και απέβαλε οξυγόνο) και την ανώτερη ζωική (που ανέπνεε οξυγόνο και απέβαλε διοξείδιο το άνθρακα).

Σιγά-σιγά η ζωή βγήκε από το νερό και κατέκλυσε τη γη και στο τέλος από κάποιο προανθρώπινο είδος προήλθε και ο σημερινός άνθρωπος (που κανονικά θα έπρεπε να ονομάζεται homo simian κι όχι homo sapiens). Σιγά σιγά η Πανγαία διαχωρίστηκε στις γνωστές Ηπείρους που εξακολουθούν να μετακινούνται (και μετά από κάποια εκατομμύρια χρόνια θα έχουν τελείως διαφορετική θέση στη γήινη σφαίρα)… Στην πραγματικότητα η επιστήμη απλώς επιβεβαίωσε αυτά που έλεγαν οι Αρχαίοι και ιδιαίτερα οι Ορφικοί.

Τα Πέντε Στοιχεία (γη, νερό, φωτιά αέρας, αιθέρας) λοιπόν, όχι μόνο έπαιζαν ρόλο στη ζωή των ανθρώπων όλες αυτές τις χιλιετηρίδες, αλλά και χρησιμοποιήθηκαν σαν σύμβολα για να περιγράψουν τον κόσμο μέχρι που, ήδη από την ύστερη νεολιθική εποχή, παίρνουν μεταφυσική διάσταση κι αποκτούν μια εσωτερική σημασία (καθώς διευρύνεται η αντίληψη του ανθρώπου και βαθαίνει η κατανόηση του για το φαινόμενο της ύπαρξης).
.
Αυτά τα Σύμβολα θα χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν (οι πιο σοφοί κι έμπειροι μέσα στις κοινωνίες των ανθρώπων) τον Κόσμο σαν πνευματικό (και νοητικό) γεγονός σαν μια Διαβάθμιση, από το Χάος του Απροσδιόριστου μέχρι το συγκεκριμένο υλικό. Έτσι φτάνοντας στην ιστορική εποχή (εδώ και 4, 3, χιλιετηρίδες) τα Πέντε Στοιχεία (σε ολόκληρη την παγκόσμια θρησκευτική παράδοση, και στην Ινδία, και στην Κίνα, και στην Ελλάδα, κι αλλού) θα χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν την δομή του κόσμου.
.
Ο Ορφέας από αυτή την πανάρχαια γνώση κι εμπειρία και παράδοση άντλησε τις βασικές αντιλήψεις για να διαμορφώσει την εικόνα του κόσμου, και το ίδιο έκαναν κι οι άλλοι φιλόσοφοι που ακολούθησαν μετά στην ελληνική σκέψη:
Ο Αιθέρας είναι το Άγνωστο που Χάνεται στην Ανυπαρξία Θείον.
Ο Αέρας, το Πνεύμα, η Πνοή, είναι η Ενοποιός Ουσία των Πάντων. Χωρίς Ιδιότητες εισδύει παντού, πνέει όπου θέλει, είναι το Αληθινό Είναι που τα περιλαμβάνει όλα.
.
Το Φως (Πυρ), η Φωτιά ,είναι το στοιχείο που κάνει τα πάντα ορατά, προσδιορίζει τα σχήματα, καθορίζει τα όρια, τις σχέσεις και τις αποστάσεις, και γενικά περιγράφει τον κόσμο, τον χώρο και τις δραστηριότητές του. Είναι ο Νους, η νοημοσύνη, η νόηση κι η λογική κι η αντίληψη.
.
Το Νερό είναι το «δυναμούχο πνεύμα» που παίρνει πιο συγκεκριμένη μορφή και ζωογόνες ιδιότητες. Είναι η «πλαστική ουσία της ζωής», η Ψυχή, που δημιουργεί, ζωοποιεί κι εξαλείφει τις μορφές (όταν τις εγκαταλείπει).
.
Η Γη είναι το τελευταίο στοιχείο, το «δοχείο» που τα συγκεντρώνει όλα, το υλικό από το οποίο γίνονται οι μορφές του φυσικού κόσμου. Με αυτά τα Πέντε Στοιχεία στην υλική μορφή τους δημιουργείται (κατά την ίδια τάξη) και το υλικό σύμπαν.Αυτή η εσωτερική ερμηνεία των Στοιχείων συναντάται όπως είπαμε σε ολόκληρη την θρησκευτική παράδοση και τα Πέντε Στοιχεία αποτελούν Σύμβολα της παγκόσμιας θρησκευτικής σκέψης εδώ και τουλάχιστον 3000 χρόνια (σε καταγραμμένα Ιερά Κείμενα). Τις ερμηνείες τους τις συναντάμε στις Βέδες, σε Κινέζικα Κείμενα… και στην Ελληνική Παράδοση.

Ο 29ος αιώνας πριν από σήμερα, στην Ελλάδα, είναι ένας αιώνας θρησκευτικών συνθέσεων και μεταρρυθμίσεων και μια τιτάνια προσπάθεια να διατυπωθεί ένα ενιαίο θεολογικό σύστημα στο οποίο θα εντάσσονταν όλες οι θρησκευτικές αντιλήψεις περί Θεότητας. Μια τέτοια προσπάθεια έγινε από τον Ησίοδο (και μολονότι η πιο γνωστή όχι η πιο βαθιά και επιτυχημένη) αλλά και από άλλους.
Αυτή την εποχή άρχισε να κυριαρχεί η αντίληψη ότι η Αρχή των Πάντων πρέπει να είναι Μία, Ένας Θεός, Άπειρος, Υπερβατικός, Άγνωστης Ουσίας και Πέρα από τον Κόσμο. Σιγά-σιγά ο Ζευς Ανυψώνεται σαν Μοναδικός Υπερβατικός Θεός. Ο Ζευς των θρησκευτικών κύκλων και των φιλοσόφων δεν έχει βέβαια καμία σχέση με τον Δία του Ομήρου και των ποιητών (άλλωστε η Ποίηση δεν είναι Θεολογία και οι σκοποί της είναι τελείως διαφορετικοί από εκείνους της θρησκευτικής διδασκαλία).
Ακόμα και ο Ζευς του Ησίοδου είναι ήδη μια ξεπερασμένη θεϊκή μορφή.
Παράλληλα με την Ανύψωση της Θεότητας σε ένα Υπερβατικό Υπερκόσμιο Επίπεδο συνεχίζεται η αντίληψη για ένα Γονιμοποιό Θεό που είναι σε Σχέση με την δημιουργία.
.
Ανάμεσα στον Κοσμικό Θεό και τον φυσικό κόσμο μεσολαβούν αναγκαστικά η Οργανωτική Δύναμη της Διάνοιας (η Νοερή Δύναμη) και το Δυναμούχο Πνεύμα, η Περιοχή των Ψυχικών Αιτιών και της Ζωοποιού Δραστηριότητας που εμψυχώνει τον κόσμο, που ενσωματώνεται στην υλική μορφή του κόσμου των αισθήσεων.

Τέτοιες λοιπόν θρησκευτικές συνθέσεις προσπαθούν να αφομοιώσουν όλη την ανθρώπινη μεταφυσική εμπειρία και να διατυπώσουν μια ενιαία θεωρία για το παν. Σε αυτή την σύνθεση ενσωματώνεται βεβαίως και ο άνθρωπος, που ταυτίζεται οντολογικά με το Παν (σαν μικρόκοσμος) και στο Σύνολό του και στα επιμέρους δομικά στοιχεία του που είναι ακριβώς αντίγραφα των κοσμικών.
Έτσι το Κοσμικό (Αιθέρας, Πνεύμα, Φως, Ύδωρ, Γη) Ουσιώνεται από το Θεϊκό (Άχρονο Χάος, Θεός, Νους, Ψυχή, Κόσμος) Συγχωνεύεται με το Ανθρώπινο (Καθαρή Ουσία, Είναι, νους, ψυχή, σώμα), Αναφέρεται στο Χώρο (Ουράνιος Κόσμος, Ενότητα, φωτεινός κόσμος του νου και των ιδεών, ψυχικός κόσμος, υλικός κόσμος), κι Εκφράζεται με φιλοσοφικούς όρους που έχουν πολλά συστήματα αναφοράς, πολλές αντιλήψεις και επίπεδα ανάγνωσης, και εξηγούν το Φαινόμενο της Ύπαρξης από το πιο εσωτερικό επίπεδο μέχρι το πιο εξωτερικό και από την γενικότερη αντίληψη μέχρι την πιο μερική και ιδιαίτερη.
Μια τέτοια Θρησκευτική Σύνθεση πραγματοποίησε ο Ορφέας, όπως θα δούμε πιο κάτω.

Ο αιώνας των θρησκευτικών μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα (29 αιώνες πριν) ήταν ένας αιώνας θρησκευτικής ζύμωσης των αντιλήψεων, των συμβόλων και των θεωριών για τον κόσμο. Έγινε μια προσπάθεια όχι μόνο να αφομοιωθεί η παγκόσμια θρησκευτική σκέψη αλλά και να δοθούν εσωτερικές και συγκεκριμένες περιγραφές του φαινομένου της ύπαρξης. Οι επίσημοι θεολόγοι και ποιητές στην Ελλάδα, στην Ιωνία (και λίγο αργότερα στη Μεγάλη Ελλάδα) εργάζονται σε συνθέσεις σύμφωνα με την πατροπαράδοτη γραμμή που ακολουθούν όσοι σχετίζονται με την κοσμική εξουσία.

Μιλάμε για Ποιητές σαν τον Όμηρο και Θρησκευτικούς Σχολιαστές σαν τον Ησίοδο που ασφαλώς υπήρξαν μεγάλες μορφές της παγκόσμιας διανόησης αλλά μένουν σε μια εξωτερική (μυθική) περιγραφή του κόσμου κι ο μελετητής χρειάζεται να πάει πέρα (κι από τις προθέσεις ίσως των Ποιητών και) το κείμενο για να βρει πίσω από την αλληγορική περιγραφή κάποια στοιχεία Αλήθειας.

Ο Ορφέας υπήρξε τελείως διαφορετικός άνθρωπος. Είναι σίγουρο ότι ανήκε σε βασιλική γενιά των Λειβήθρων, στους πρόποδες του Ολύμπου, και υπήρξε πρίγκηπας (σαν τον Άλλο Μεγάλο, τον Σιντάρτα Γκοτάμα, που ήταν πρίγκηπας σε ένα μικρό βασίλειο στο σημερινό Νεπάλ, στους πρόποδες των Ιμαλαΐων). Η σχέση του όμως με την κοσμική εξουσία του έδωσε απλά την δυνατότητα να μορφωθεί και να ακολουθήσει τον δικό του δρόμο, που δεν ήταν η βασιλεία αλλά η αφιέρωση στο Θείο και στα Ιερά Πράγματα (όπως κι ο Σιντάρτα που εγκατέλειψε το βασίλειό του για να γίνει Ασκητής, Φωτισμένος και Δάσκαλος).

Ο Ορφέας υπήρξε κατ’ αρχήν Μυστικιστής και μετά Θεολόγος και Μύστης και Διδάσκαλος. Αν δεν είχε Εσωτερική Έμπνευση, αν δεν είχε Βιώσει τον Άπειρο Θεό, το Χάος του Θεού, το Άχρονο της Ύπαρξης, δεν θα μπορούσε να παρακινηθεί να οργανώσει τις θρησκευτικές γνώσεις της εποχής του σε μια Ενιαία Σύνθεση, ούτε θα μπορούσε να περιγράψει (μέσα από την Μύηση και τα Μυστήρια) την Ανύψωση του ανθρώπου Ως το Θεό (τον Άχρονο Δία), κι ασφαλώς δεν θα γινόταν ποτέ ο Μεγάλος Ιερουργός που κατέχοντας το Εσωτερικό Βίωμα δεν περιφρόνησε την Εξωτερική Λατρεία, την Διδασκαλία και την Καθοδήγηση των ανθρώπων. Ο Ορφέας υπήρξε πάνω από όλα (όπως όλοι οι Μεγάλοι Μύστες, ο Λάο Τσε, ο Βούδας, ο Ιησούς αργότερα) Ένας Οδηγός των ανθρώπων. Κατά το Πρότυπο του Θεού του, του Βάκχου, που έμπαινε μπροστά στην Πομπή των μυημένων, κρατώντας πρώτος τον θύρσο.

Ας θυμηθούμε ότι στα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν ο Ίδιος ο Θεός, ο ΄Ιακχος, (η Μυστηριακή Μορφή του Διονύσου) που οδηγούσε την πομπή. Ο Ορφέας, σαν τον Θεό του, τον Βάκχο, ήταν ένας Οδηγός, ο Μύστης που πήγαινε μπροστά στον Ιερό Κύκλο των μυστών, για να φωτίσει τα Μυστήρια του Υπερπέραν, και να εξηγήσει με κάθε λεπτομέρεια τις διαδικασίες της πνευματικής εξέλιξης. Το ίδιο δεν έκανε πολλούς αιώνες μετά κι ο Ιησούς; Δεν ήταν Αυτός που οδηγούσε τους μαθητές του στα μυστήρια της Βασιλείας των Ουρανών;
.
Ασφαλώς ο Ορφέας είχε την ευκαιρία να αφιερώσει χρόνο και στην Μυστικιστική Έκστασή του και στην Θεολογική Ενατένισή του και να επεξεργαστεί τον Μυητικό Δρόμο που Οδηγεί στο Θεό, αλλά και να συγγράψει τον Ιερό Λόγο του και να αφιερωθεί στην Διδασκαλία που άρχισε σιγά-σιγά, με συζητήσεις με τους πιο κοντινούς φίλους του για να επεκταθεί αργότερα και σε άλλους ανθρώπους μακριά από την Πατρίδα του.
.
Αυτοί που θεωρούν τον Ορφέα (είτε λόγω ελλιπούς πληροφόρησης – που επιβλήθηκε στα χρόνια της Βυζαντινής σκλαβιάς – είτε λόγω ιδεολογικής εχθρότητας) μυθικό ή ανύπαρκτο πρόσωπο (παρ’ όλες τις μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων και των ιστορικών στοιχείων) ασφαλώς είναι προκατειλημμένοι και αντιμετωπίζουν με δυσπιστία αυτά που λέμε εδώ. Αλλά είναι θέμα λογικής.

Δηλαδή γιατί στην Μακρινή Κίνα, την ίδια περίπου εποχή εμφανίζονται διδασκαλίες κι εξηγήσεις του κόσμου ανάλογες, γιατί στην Μακρινή Ινδία εμφανίζονται οι διδάσκαλοι των Ουπανισάδ που μιλούν με αφηρημένο τρόπο για την ύπαρξη (Βράχμαν, Άτμαν, μάνας, πράνα, ακάσα…) και γιατί λίγο αργότερα (από την εποχή του Ορφέα) θα εμφανιστούν Μεγάλοι Έλληνες Φιλόσοφοι, σαν τον Πυθαγόρα, τον Παρμενίδη, τον Ηράκλειτο, τον Πλάτωνα, που θα μιλήσουν με φιλοσοφικούς (αφηρημένους) όρους για την ύπαρξη, αλλά αποκλείεται δύο αιώνες πριν τον Πυθαγόρα να υπήρξε ένας εξίσου σοφός άνθρωπος που μίλησε για τον Θεό και την ύπαρξη; (Δηλαδή δύο μόλις αιώνες πριν τον Πυθαγόρα οι Έλληνες ήταν ηλίθιοι ειδωλολάτρες και η θρησκεία τους ήταν το θέατρο σκιών του Ομήρου; Πρέπει να είσαι παρανοϊκός, διεστραμμένος για να διδάσκεις τέτοια Ελληνική Ιστορία… και δυστυχώς αυτό κάνουν δυο χιλιετηρίδες τώρα, το ηλίθιο κράτος και οι θλιβεροί συνοδοιπόροι του).
.
Ο Ορφέας και η Ορφική Σκέψη αποτελούν την Πηγή της (Πραγματικής) Ελληνικής Θρησκείας και της Φιλοσοφικής Σκέψης. Αν διαγράψουμε από την Ιστορία τον Ορφέα μένει χωρίς θεμέλια όλη η μετέπειτα ελληνική σκέψη. Δεν μπορεί να εξηγηθεί ούτε η Διονυσιακή Λατρεία της Κλασσικής Αθήνας, ούτε η φιλοσοφική γλώσσα του Πυθαγόρα (για τον Μεγάλο Ορφικό θα αφιερώσουμε στο μέλλον ιδιαίτερο εκτεταμένο άρθρο), ούτε οι φιλοσοφικές ιδέες του Πλάτωνα, ούτε ο Παγκόσμιος Λόγος των Στωικών, ούτε το Ένα του Πλωτίνου, τίποτα… Συνεπώς όχι μόνο τα ιστορικά στοιχεία (και οι αναφορές σημαντικών εκπροσώπων της ελληνικής σκέψης, σαν τον Πλάτωνα και ον Αριστοτέλη) είναι επαρκή για να θεωρούμε τον Ορφέα ένα Αληθινό Πρόσωπο, ένα Ζωντανό Διδάσκαλο, Πραγματικό Άνθρωπο κι όχι μυθική μορφή, αλλά και όλη η ιδεολογική ανάπτυξη της ελληνικής σκέψης παραπέμπει σε ένα μοναδικό πρόσωπο, μαρτυράει για ένα και μοναδικό άνθρωπο: τον Ορφέα.

Τι ήταν όμως αυτό που Βίωσε ο Ορφέας; Λογικά, θα πρέπει να είχε μια Αποκάλυψη της Πραγματικότητας, όπως την περιέγραφαν αιώνες πριν μέσα στη παγκόσμια θρησκευτική παράδοση: Μια Εμπειρία του Άχρονου… Όπως ο Βούδας ή ο Ιησούς αργότερα.

Ασφαλώς, εδώ και χιλιετηρίδες, η πιο μυστική αντίληψη του Θεού είναι αυτή στην οποία η Αντίληψη στέκει ανήμπορη χωρίς να μπορεί να επέμβει, χωρίς να μπορεί να κινηθεί, να συλλάβει, να εξηγήσει: η Αντίληψη του Ανοιχτού Χάους. Όχι απλά του Αγνώστου (αντίληψη που διατηρεί μια ελπίδα γνώσης), αλλά του Αδύνατου να Γνωρισθεί, η Πλήρης Παραίτηση της Αντίληψης. Το Χάος δεν μπορεί ποτέ να μπει στην τάξη της Αντίληψης. Καθώς πρόκειται για εκστατική, εσωτερική βιωματική εμπειρία, είναι κάτι που δίνεται έτσι όπως είναι, είναι πραγματικό, ακόμα κι αν δεν μπορείς να το συλλάβεις ή να πεις κάτι γι’ αυτό. Έτσι η Άμορφη Μορφή με την Οποία Βίωσε ο Ορφέας το Θείον ήταν Αυτή του Ανοιχτού και Ζωντανού Χάους (του Μηδενός, της Ανυπαρξίας, που είναι όμως Πλήρης Ύπαρξη, της Απουσίας Χαρακτηριστικών μέσα στην Αντίληψη). (Αυτή η Αντίληψη του Χάους αποτελεί την Αφετηρία και σε άλλες εκστατικές εμπειρίες, και σε άλλα θεολογικά συστήματα, ή θεωρίες για την ύπαρξη και τον κόσμο, όπως του Ησίοδου…).
Αυτή η Αντίληψη του Χάους (μέσα στην Εμπειρία του Ορφέα) με την Απροσδιοριστία και την Αδυναμία Οργάνωσης, Απορροφά Μέσα της όλες τις Αντιλήψεις του Θείου, αντιλήψεις που τείνουν να υπερβούν τον εαυτό τους και να βυθιστούν στο Μηδέν, στο Άγνωστο, στο Άπειρο, στο Αιώνιο (όλες οι αντιλήψεις). Έτσι με το Χάος Ταυτίζεται ο Άχρονος Θεός. Είναι σαν την Μαύρη Τρύπα, Χωρίς Κέντρο, Χωρίς Όρια, που Απορροφά τα πάντα. Αυτός Είναι ο Άχρονος Ζευς.
.
Ταυτόχρονα όμως Αυτό το Απύθμενο Μηδέν Αποτελεί την πιο Πλήρη Ύπαρξη, Ένα Ήλιο Ουσίας που Ξεχύνεται προς την Δημιουργία. Η Αυτοσυνειδησία του Χάους, του Μηδενός Μετουσιώνεται σε Ένα. Αυτός είναι ο Φάνης, ο Δημιουργός Θεός, ο Έρωτας των Ύμνων, ο Ζαγρέας (του Τελετουργικού Μύθου), ο Διόνυσος της Λατρείας, ο Βάκχος των Μυστηρίων. Είναι το Παγκόσμιο Πνεύμα, ο Ζωοδότης Αέρας που Γεννιέται από τον Ανύπαρκτο σχεδόν Αιθέρα, με την συγκεκριμενοποίηση, με το κατακάθισμα και την προοδευτική εξέλιξη της Αντίληψης προς το Συγκεκριμένο. Σε Αυτή την Μορφή του Παγκοσμίου Πνεύματος, του Έρωτα των Ύμνων, της Αρχικής Παγκόσμιας Δύναμης θα συγκεντρωθούν όλες οι Αντιλήψεις της Ύπαρξης. Είναι η Αρχή και το Τέλος, η Πηγή και η Ουσία, το Αληθινό Είναι, το Στήριγμα των Κόσμων, όλα έγιναν μέσω Αυτού. Είναι ο Παγκόσμιος Λόγος των μετέπειτα φιλοσόφων, από τον Ηράκλειτο και τους Στωικούς, μέχρι τους χριστιανούς φιλοσόφους. Αυτός ο Θεός Λόγος είναι το Πρότυπο του Χριστού – Λόγου πολλούς αιώνες μετά.
. .
Είναι φυσικό μια Αντίληψη του Ενός να συγκεντρώνει και να αφομοιώνει, σαν Καθαρό Είναι, όλες τις αντιλήψεις της ύπαρξης. Έτσι το Θείο Εμφανίζεται να έχει όχι Μία αλλά Πολλές Όψεις. Στην Μορφή του Θεού θα Αφομοιωθούν όλες οι Θεϊκές Μορφές. Είναι ο Γιός του Άχρονου Θεού, είναι ο Δημιουργός, είναι ο Γονιμοποιός, είναι ο Οδηγός, είναι ο Λυτρωτής. Είναι η Ουσία των όντων και κάθε ον ξεχωριστά (με την μορφή του προσωπείου του Θεού). Είναι ο Ήλιος της Φύσης, τα Ηλιοστάσια σαν Υπέρβαση του Χρόνου και οι Ισημερίες σαν Ισορροπία μεταξύ Φωτός και Σκότους. Είναι η Ζωή, τα Ζώα, ο Ταύρος και το Ελάφι, τα Φυτά, ο Κισσός, κι η Άμπελος, κι ο Οίνος. Είναι η ίδια η ζωή, κι οι Γιορτές, κι η κάθε μέρα της ζωής κι οι εμπειρίες, η ζωή κι ο θάνατος…

Όλα Αναφέρονται σε Αυτόν, τον Ένα Θεό. Τι σημασία έχει πως θα Τον Ονομάσουμε; Είναι η Δύναμη της Δημιουργίας, ο Παντοτινός Έρωτας, είναι ο Κοσμικός Ζαγρέας της Μυστηριακής Λατρείας, είναι το Πνεύμα της Φύσης, ο Γονιμοποιός Διόνυσος, είναι ο Μύστης Βάκχος, είναι ο Τελετουργικός Ίακχος των Μυστηρίων, είναι πάντα ο Ένας, Αυτός που Προήλθε από το Μεταφυσικό Μηδέν, το Απύθμενο Χάος του Θεού, η Εικόνα του Αοράτου.
.
Όταν το Ένα (που Αποτελεί Συγκεκριμενοποίηση του Μηδενός, Ανάδυση της Ουσίας από το Μηδέν) Συνειδητοποιεί τον Εαυτό του στα Πλαίσια του Μηδενός τότε Αναδύεται η Αντίληψη του Πέρατος, του περιορισμού και του πεπερασμένου. Αυτή ακριβώς η αντίληψη του πεπερασμένου είναι που δημιουργεί την δυνατότητα της πολλαπλότητας και αποτελεί ταυτόχρονα την πραγμάτωσή της. Έτσι το Ένα Αντανακλάται μέσα στην Ίδια την Ουσία Του άπειρες φορές. Το Ένα Είναι Ένα, Είναι όλα, και κάθε τι ιδιαίτερο είναι Ολόκληρο το Ένα. Αυτό το Ολογραφικό Σύμπαν είναι ο Κόσμος του Κοσμικού Πυρός, του Φωτός, ο Φωτεινός Κόσμος του Νου, ο Αιώνιος Κόσμος των Ιδεών και της πολλαπλότητας.
.
Κάθε Αντίληψη – Ιδέα αποτελεί ένα πυρήνα ύπαρξης, ένα δυναμικό παράγοντα που μπορεί να δράσει ελεύθερα μέσα στο μηδέν (αλλά όχι στο Πρωταρχικό Μηδέν, παρά μόνο στην φτωχή εικόνα του μέσα στην δημιουργία και στην εξέλιξη). Έτσι από την Ιδέα δημιουργείται το δυναμούχο πνεύμα, η Ψυχή, η Μυστική Φύση, η Ζωοποιός Αιτία, το Ύδωρ της Ζωής, που αποτελεί (το ενδιάμεσο μεταξύ Ιδέας και ύλης και) το Πρότυπο της φυσικής μορφής.
Η υλική μορφή δεν είναι τίποτα άλλο από την υλοποίηση (μέσω της ζωοποιού ψυχής) της Ιδέας, ξανά και ξανά στον κόσμο της υλικής πολλαπλότητας, που είναι ατελής και παροδικός, κι αυτός κι οι μορφές του.
.
Ο Ορφέας λειτούργησε, μετά την Αντίληψη του Ανοιχτού Χάους στο Κέντρο της Ύπαρξής του, μετά το Βίωμα της Θεϊκής Ουσίας, σαν Οραματιστής, βλέποντας να Ξεδιπλώνεται μπροστά του το Πανόραμα της Ύπαρξης. Άλλοι πριν από αυτόν είχαν ανοίξει τον Δρόμο, είχαν αναφερθεί στην Ουσία του Κόσμου, κι είχαν περιγράψει τα Σύμβολά του. Ο Ορφέας μπόρεσε όλα αυτά να τα Συνθέσει σε Μια Εικόνα, σε μια Ενιαία Θεωρία, βάζοντας έτσι τα Θεμέλια της Θεολογίας.
Κατανοώντας (ο Ορφέας) ότι η Σχέση της Ουσίας με τον Άνθρωπο είναι Δεδομένη (η Ίδια Ουσία) μπορούσε όχι μόνο να συμπεράνει την Εξέλιξη και τον Προορισμό του ανθρώπου αλλά και να βυθομετρήσει τις δυνατότητες του ανθρώπου, να στερεώσει τις Βαθμίδες που Οδηγούν στον Θεό, μέσω της Περισυλλογής και της Έκστασης και να περιγράψει με ακρίβεια την Οδό της Μύησης και την Μυητική Διαδικασία που μετουσιώνει τον άνθρωπο σε Θεό.
.
Η Ουσία και το Περιεχόμενο της Μύησης βρίσκονταν ήδη μέσα στο Μυητικό Βίωμα του Ορφέα, διαγράφονταν ήδη μέσα στο Θεολογικό Όραμά του και οι αντιλήψεις του για τις Μυητικές Βαθμίδες, τα Στάδια της Πνευματικής Εξέλιξης, καθορίζονταν ήδη από την περιγραφή του κόσμου(όπως την ταίριαξε ο Ορφέας μέσα στην αντίληψή του): Το Μεταφυσικό Μηδέν (το Ανοιχτό Χάος, το Άχρονο Θείον) Αγκαλιάζει τους τέσσερις κατώτερους κόσμους, τον Κόσμο του Ενός Παγκόσμιου Πνεύματος, τον Κόσμο του Φωτεινού Νου και των Ιδεών, τον Κόσμο της Ψυχής, και τον Φυσικό Κόσμο.
Το Μηδέν και η Κατώτερη Τετρακτύς (κατά τις περιγραφές τον Πυθαγορείων αργότερα) αποτελεί την Ιερή Πεντάδα της Ύπαρξης. Υπάρχει πλήρης αντιστοιχία στα Πέντε Στοιχεία(Αιθέρας, Πνεύμα, Πυρ, Ζωντανό Ύδωρ, Γη) που ανυψώνονται σε Σύμβολα μέσα στην μεταφυσική σκέψη. Η Ανύψωση Ως Τον Θεό δεν μπορεί παρά να έχει Πέντε Βαθμίδες που αντιστοιχούν στην κυριαρχία των κατώτερων στοιχείων του Όντος, και την Τελική Επίτευξη που είναι η Ανάδυσή του στο Άχρονο. Πέντε Βαθμίδες Μύησης παρέδωσε ο Ορφέας στα Μυστήριά του και Πέντε Βαθμίδες Μύησης γνώριζαν οι Μύστες της Ελευσίνας, αιώνες μετά τον Ορφέα, (κι όχι τρεις όπως εσφαλμένα, από έλλειψη στοιχείων κάποιων δήθεν μελετητών υποστηρίζεται). Πως είναι δυνατόν, όταν οι Κόσμοι είναι Πέντε, τα Στοιχεία του Όντος είναι Πέντε, η Εξέλιξη του ανθρώπου, η Μύηση, κι η Ανύψωση Ως Τον Θεό να μην έχει Πέντε Βαθμίδες;
.
Οποιοσδήποτε (ακόμα και ερασιτέχνης και επιπόλαιος) μελετητής των θρησκειών αντιλαμβάνεται αμέσως ότι η Μυητική Οδός του Ορφέα είναι ανάλογη με εκείνη των άλλων Μεγάλων Μυστών, του Λάο Τσε, του Βούδα, του Ιησού αργότερα. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Όλοι μιλάμε για την Ίδια Φύση, το Ίδιο Ον (τον άνθρωπο), την ίδια σύνθεση, την ίδια εξέλιξη του όντος. Κανείς δεν θα μπορούσε να πει κάτι διαφορετικό. Στην πραγματικότητα (για να μιλήσουμε για τις ανώτερες Βαθμίδες της Μύησης), η περισυλλογή του νου για την οποία μιλάει ο Ορφέας και που αναλύει διεξοδικά ο Πυθαγόρας κι ο Πλάτωνας αργότερα, δεν είναι παρά το Ντυάνα (τα τέσσερα κατώτερα Ντυάνα) του Βούδα. Κι η Έκσταση του Ορφέα που μας οδηγεί βαθμιαία στην Ενότητα του Είναι, περιγράφεται σαν τα Τέσσερα Σαμμαπάτι από τον Βούδα.

Κι όταν ο Ορφέας Αναδύεται μέσα από τον εικονικό κόσμο της δημιουργίας στο Αρχέγονο Χάος του Θεού, τι άλλο είναι αυτό από το Νιρβάνα του Βούδα; (το Αδημιούργητό του); Ακόμα, υπάρχει πλήρης αντιστοιχία στις Μυητικές Βαθμίδες του Ορφέα και το Σύστημα του Πανταζάλι. Η περισυλλογή του νου είναι το σαμπράτζνατα σαμάντι και η Έκσταση είναι ακριβώς το Ασαμπράτζνατα Σαμάντι. Το Άχρονο του Ορφέα είναι το Καϊβαλγία του Πανταζάλι. Ακόμα, οι χριστιανοί μυστικοί, ξεκινώντας από το Κήρυγμα του Ιησού που Βίωνε την Παρουσία του Θεού, και τον Ιωάννη, και μετά τον Ωριγένη και τον Ευάγριο κι άλλους πατέρες, διαμόρφωσαν ανάλογο σύστημα πνευματικής προσευχής με αντίστοιχες βαθμίδες πνευματικής εξέλιξης…

Η Μύηση, με την γενική έννοια του όρου, είναι μια πανάρχαια διαδικασία (πιο σωστά διαδικασίες) που σκοπό έχει να εισάγει τους νέους (ή οποιονδήποτε άλλον) σε μια νέα, πρακτική, κοινωνική, ψυχολογική, η πνευματική πραγματικότητα. Η Μύηση από την εφηβεία στην ωριμότητα, η μύηση στο κυνήγι (ή στο επάγγελμα) είναι πανάρχαια. Δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί η όποια γνώση αλλιώς. Η είσοδος σε μια θρησκευτική ομάδα (Θίασοι στην Αρχαία Ελλάδα)με συγκεκριμένη κοσμοθεωρία και δραστηριότητα είναι μια μύηση.

Η φοίτηση στις Αρχαίες Σχολές, σαν την Ακαδημία του Πλάτωνα είναι επίσης μια μύηση. Ακόμα και σήμερα η φοίτηση στα σχολεία είναι μια μύηση (σε μια κατακομματιασμένη γνώση όμως, χωρίς πραγματικό προσανατολισμό).
Η Μύηση, πέρα από τα όποια θεωρητικά στοιχεία έχει (αναγκαστικά), είναι κυρίως μια πρακτική δραστηριότητα που πρέπει να πραγματοποιηθεί και να έχει συγκεκριμένα αποτελέσματα αλλιώς δεν μπορεί να προχωρήσει σε ανώτερα επίπεδα. Η Καθαρά Θρησκευτική Μύηση είναι Εσωτερική ενατένιση της ίδιας μας της Ουσίας, που συνδέεται στα Χαρακτηριστικά της με την Ίδια την Ουσία Του Παντός, της Φύσης, του Κόσμου.

Για να φτάσουμε όμως σε αυτή την Πλήρη Αντίληψη της Πραγματικότητας χρειάζεται να περάσουμε από κάποια διαδικασία (αν και στα ανώτερα στρώματα της Ενατένισης κάθε διαδικασία σταματά φαινομενικά κι εισερχόμαστε σε μια Αδιαφοροποίητη Ροή της Αντίληψης). Μια τέτοια πραγματική βιωματική πορεία που μεταμορφώνει τη συνείδηση και την αντίληψη και την δραστηριότητά μας, έχει μια συγκεκριμένη εξέλιξη, διακεκριμένα στάδια και προσδιορισμένες υπαρξιακές καταστάσεις (ξεκινώντας από την απλή συνειδητοποίηση μέσα στον χώρο της ύπαρξης και φτάνοντας με την διεύρυνση της συνείδησης μέχρι το σημείο να Διαλυόμαστε μέσα στο Άπειρο, να Γινόμαστε Αυτό.

Η Μύηση σαν Πορεία μέσα από τις διάφορες πνευματικές βαθμίδες συνδέεται όπως είναι φυσικό με την ίδια την Σύνθεση του Όντος, με τον άνθρωπο, με την σύνθεσή του. Με αυτή την έννοια η Μύηση δεν είναι παρά πρακτική εφαρμογή του Μυστικού Βιώματος και του Θεολογικού Οράματος που είναι συνέπειά του.
Ο Ορφέας, έχοντας ο ίδιος Βιώσει το Αρχέγονο Χάος, την Άχρονη Θεότητα, την Πηγή των Πάντων (που οι άνθρωποι στην εποχή του ονόμαζαν Δία, Αυτός που Ήταν, Είναι και Θα Είναι) κι έχοντας κατανοήσει όλη την Διαδικασία της Δημιουργίας μέσω της Θεϊκής Δράσης (που οι άνθρωποι ονομάζουν Θεό και Γιό Του Θεού, Διόνυσο) κι έχοντας εξερευνήσει βιωματικά τους κόσμους κι έχοντας εξαντλήσει κάθε στοχασμό για την ανθρώπινη οντότητα και την εξέλιξή της, ήθελε (όπως όλοι οι Μεγάλοι Διδάσκαλοι) να Μεταδώσει αυτή τη Βιωματική Αλήθεια στους άλλους ανθρώπους, να Μυήσει τον άνθρωπο στην Πραγματικότητα που Βίωνε αυτός ο ίδιος, που είναι το απόσταγμα όλης της θρησκευτικής παράδοσης της εποχής του. Γιατί ο Ορφέας (όπως όλοι οι Μεγάλοι Μύστες) ήταν όχι ένας Πρωτοπόρος αλλά ένας Μεταρρυθμιστής. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ανθρωπότητα προχωρά σαν σύνολο, σαν είδος, όχι σαν άτομα, ή σαν κοπάδι (αυτοί που έχουν αυτή την τελευταία εντύπωση είναι εχθροί του ανθρώπου).
Στην Ορφική Αντίληψη υπήρχαν Πέντε Μυήσεις που αντιστοιχούν στους Πέντε Κόσμους ή στα Πέντε Στοιχεία του Όντος, ή στις Πέντε Λειτουργίες της ανθρώπινης ύπαρξης (Θεότητα, Είναι, Νους, Ψυχή, Σώμα).Όταν ο Ορφέας αποφάσισε να μιλήσει για τον Κόσμο της Θεότητας, δεν το έκανε ούτε θεωρητικά μιλώντας δημόσια (δεν λέγονται αυτά τα πράγματα έτσι), ούτε μαζικά. Εμπιστεύτηκε στην αρχή λίγους ανθρώπους και σιγά-σιγά οργάνωσε τον κύκλο των μυημένων, καθόρισε τις τυπικές διαδικασίες και τις Μυήσεις, τον Χώρο, τον Χρόνο, τις Δραστηριότητες.

Η Μύηση στην Ορφική Θεολογία, ή στην Λατρεία της Αληθινής Θεότητας, ή στην Λατρεία του Διονύσου (όπως κι αν το πούμε είναι το ίδιο) γινόταν από τον ίδιο τον Διδάσκαλο και με παρουσία συνήθως κι άλλων Μυημένων. Ο Μυημένος έμπαινε στον Κύκλο των Μυημένων όπου όλοι ήταν ίσοι κι ο Διδάσκαλος ξεχώριζε τελείως φυσικά με το πραγματικό μεγαλείο, σαν πατέρας και καθοδηγητής κι όχι σαν εξουσιαστής, επιβαλλόταν με την Σοφία του κι όχι με αυθαίρετο ή βίαιο τρόπο (όπως οι κοσμικοί άρχοντες).
.
Στην Μύηση μεταδίδονταν, πέρα από την Αλήθεια και πρακτικές οδηγίες που έχουν να κάνουν με την διαχείριση της ανθρώπινης ύπαρξης στα διάφορα επίπεδα εκδήλωσης της. Οι πρακτικές οδηγίες δεν αφορούσαν απλά τις εξωτερικές δραστηριότητες, αλλά κυρίως τις εσωτερικές λειτουργίες που τις προκαλούσαν και προπάντων την διαδικασία να απελευθερωθεί η Πραγματική Οντότητα, η Συνείδηση από όλες αυτές τις δραστηριότητες (σωματικές, ψυχικές, νοητικές, πνευματικές), να λύσει τελείως τα τετραπλά δεσμά στους κόσμους και στα διάφορα επίπεδα των κόσμων και να Ανυψωθεί Ως την Θεότητα. Λεπτομερή έκθεση αυτών των πρακτικών οδηγιών θα δώσουμε πιο κάτω (σε επόμενο άρθρο) όταν θα μιλήσουμε για την Ορφική Μύηση.

Είναι σίγουρο πως η διαδικασία της Μύησης περιλάμβανε και ιερουργίες και τελετουργίες, χρήση της Μουσικής (που έχει ένα βαθύ μεταφυσικό νόημα), ύμνους προς τον Θεό, αφιερώματα κι εξωτερικές πράξεις, αλλά ποτέ δεν εξαντλειόταν σε όλα αυτά. Καθώς πρόκειται για μια Πρακτική Διαδικασία Προσωπικής Ανάπτυξης (που Οδηγεί στην υπέρβαση του εαυτού στο τέλος της) ο Μύστης έπρεπε να Βιώσει την Αλήθεια και να αποδείξει έμπρακτα τον βαθμό επίτευξής του με την Κατανόησή του και την Δραστηριότητά του. Έπρεπε κάποιος να επιβάλει με την Γνώση του και την Εμπειρία του την παρουσία του μέσα στον Κύκλο των Μυστών, αλλιώς δεν μπορούσε να σταθεί. Ήταν μια δύσκολη υπόθεση αλλά μέσα στις ανθρώπινες δυνατότητες.
.
Επίσης ο Χρόνος της Μύησης (και της κάθε Μυητικής Βαθμίδας ιδιαίτερα) δεν ήταν αυθαίρετος ούτε τυχαίος. Καθώς η Θεϊκή Δημιουργία θεωρείτο Κύκλος (αφού όλα ξεκινούν Από τον Άχρονο Θεό κι όλα Καταλήγουν Εδώ, στο τέλος της εξέλιξής τους) ο Ορφέας έβλεπε (όπως πολλοί άλλοι πριν από αυτόν και πολλοί σύγχρονοί του) ένα Σύμβολο της Θεϊκής Δημιουργίας στον Ετήσιο Κύκλο της Φύσης (υπήρχε μια Ιερή Αντιστοιχία, όχι ταύτιση) και «ταύτιζε» σημαντικές Φάσεις της Δημιουργίας με Χρονικές Στιγμές στον Ετήσιο Κύκλο.
.
Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο (όταν ο Ήλιος στην φαινομενική του κίνηση στην εκλειπτική βρίσκεται στο πιο χαμηλό σημείο και ρίχνει τις ακτίνες του κάθετα στον Τροπικό του Αιγόκερω, σε απόσταση 23° 26′ 22″ νότια, στις 22 Δεκεμβρίου του χριστιανικού ημερολογίου – μιλώντας βέβαια για το Βόρειο Ημισφαίριο τη Γης, γιατί στο Νότιο Ημισφαίριο τα πράγματα γίνονται αντίστροφα) είναι (για τους Ορφικούς) η Πιο Ιερή Στιγμή του Χρόνου, το Α και το Ω, όπου ο Χρόνος διαλύεται στο Τίποτα και Ξαναγεννιέται για να αρχίσει τον Κύκλο του.

Έτσι αυτή η Χρονική Στιγμή συνδέθηκε με το Άχρονο και με τον Ζαγρέα (που είναι η Εικόνα Του) κι εκφράστηκε αργότερα στην Δελφική Λατρεία με τις Τελετές του Χειμώνα. Η Χειμερινή Περίοδος ανήκε στον Διόνυσο τον Δημιουργό (που είναι ο Χειμωνιάτικος Ήλιος, ενώ η Θερινή Περίοδος είναι του Απόλλωνα, του Χορηγού της Ζωής (που είναι ο Θερινός Ήλιος). Για τον Ορφέα ο Διόνυσος κι ο Απόλλωνας είναι ο Ίδιος Θεός (μέσα στον Κύκλο της Δημιουργίας, και Συμβολίζεται από τον Ήλιο μέσα στον Ετήσιο Κύκλο της Φύσης).
Αυτό αποδεικνύεται, πέρα από τις μαρτυρίες Ορφικών και φιλοσόφων (σαν τον Αριστοτέλη) από την Δελφική Λατρεία όπου οι Δύο Θεοί Λατρεύονται σαν Όψεις Ενός Θεού, του Ίδιου Θεού. Έτσι σε όσους λένε ότι ο Ορφέας λάτρευε μόνο τον Διόνυσο ή μόνο τον Απόλλωνα απαντάμε ότι Διόνυσος κι Απόλλωνας είναι ο Ίδιος Θεός.
.
Μέσα σε αυτόν λοιπόν τον Ετήσιο Κύκλο της Φύσης που καθορίζεται από την κίνηση της γης γύρω από τον ήλιο και γύρω από τον εαυτό της οι πιο σημαντικές Στιγμές του Χρόνου είναι τα Ηλιοστάσια και οι Ισημερίες. Γνωρίζουμε βεβαίως (σήμερα) ότι το φαινόμενο των Εποχών οφείλεται στην κίνηση της γης γύρω από τον Ήλιο και στην κλίση του άξονα της γης. Αλλά ακόμα και σήμερα (κι έτσι θα είναι πάντα) αντιλαμβανόμαστε ότι εμείς είμαστε ακίνητοι στη γη κι ότι ο ήλιος κινείται γύρω από τη γη διαγράφοντας ένα πλήρη κύκλο στην διάρκεια ενός εικοσιτετράωρου.
.
Αυτή η κυκλική τροχιά είναι η εκλειπτική, που όμως δεν είναι σταθερή αλλά (λόγω της ετήσιας κίνησης της γης γύρω από τον ήλιο μετατοπίζεται κάθε μέρα του έτους από λίγο (σαν ένας νοητός κύκλος γύρω από την νοητή διάμετρο των ισημεριών ή αλλιώς μια διάμετρο που ενώνει δύο σημεία του γήινου ισημερινού που προεκτείνονται στην φαινομενική εκλειπτική).
Και για να το εξηγήσουμε πιο απλά και πιο αναλυτικά: Στις 22 Δεκεμβρίου του χριστιανικού ημερολογίου (για να καταλάβουν όσοι χρησιμοποιούν αυτό το ημερολόγιο) ο νοητός κύκλος της εκλειπτικής ή αλλιώς η περιφέρεια του νοητού δίσκου στον οποίο κινείται ο Ήλιος (δηλαδή ο δίσκος πάνω στον οποίο κινείται στην πραγματικότητα η γη) και ο δίσκος που ταυτίζεται με τον ισημερινό της γη, του οποίου η νοητή προέκταση είναι ο ουράνιος ισημερινός έχουν διαφορά 23° 26′ 22″ με την εκλειπτική να είναι χαμηλότερα του ισημερινού (νότια). Αυτή την Χρονική Στιγμή οι ακτίνες του Ήλιου πέφτουν κάθετα στον Τροπικό του Αιγόκερω (δηλαδή οι κάτοικοι του Τροπικού του Αιγόκερω βλέπουν τον Ήλιο το μεσημέρι κατακόρυφα από πάνω τους – στο Ζενίθ του Ουράνιου Θόλου)…

Κάθε μέρα που περνάει (λόγω της πραγματικής κίνησης της γης γύρω από τον ήλιο) ο νοητός κύκλος της εκλειπτικής ή ο δίσκος στην περιφέρεια του οποίου κινείται ο Ήλιος ανυψώνεται (προς το Βορά) και πλησιάζει τον Ισημερινό (τον πραγματικό της γης και την προέκτασή του τον ουράνιο ισημερινό στον Ουράνιο Θόλο). Ακριβώς στις 21,22 του Μάρτη του χριστιανικού ημερολογίου ο δίσκος της εκλειπτικής ταυτίζεται με τον δίσκο του Ισημερινού, δηλαδή η απόκλιση είναι 0°. Τότε ο Ήλιος φωτίζει εξίσου το Βόρειο και το Νότιο Ημισφαίριο της Γης κι έχουμε την Εαρινή Ισημερία (ίση μέρα ίση νύχτα). Αυτή την Χρονική στιγμή οι ακτίνες του Ήλιου πέφτουν κάθετα στον Ισημερινό (δηλαδή οι κάτοικοι του Ισημερινού βλέπουν τον Ήλιο το μεσημέρι κατακόρυφα από πάνω τους – στο Ζενίθ του Ουράνιου Θόλου)…

Στην συνέχεια ο δίσκος της εκλειπτικής (συνεχίζοντας προς το Βορά) υπερβαίνει τον Ισημερινό και φτάνει στο ανώτερο σημείο στις 22 του Ιουνίου του χριστιανικού ημερολογίου και οι δύο δίσκοι της εκλειπτικής και του Ισημερινού έχουν τώρα απόκλιση 23° 26′ 22″ με την εκλειπτική να είναι τώρα ψηλότερα του Ισημερινού (βόρεια). Αυτή την Χρονική Στιγμή οι ακτίνες του Ήλιου πέφτουν κάθετα στον Τροπικό του Καρκίνου (δηλαδή οι κάτοικοι του Τροπικού του Καρκίνου βλέπουν τον Ήλιο το μεσημέρι κατακόρυφα από πάνω τους – στο Ζενίθ του Ουράνιου Θόλου)…

Μετά ο δίσκος της Εκλειπτικής αρχίζει να χαμηλώνει προς τον Ισημερινό και στις 22 του Σεπτέμβρη του χριστιανικού ημερολογίου, όταν η απόκλιση γίνεται πάλι 0° οι δύο δίσκοι ταυτίζονται κι έχουμε την Φθινοπωρινή Ισημερία ). Αυτή την Χρονική στιγμή οι ακτίνες του Ήλιου πέφτουν πάλι κάθετα στον Ισημερινό (δηλαδή οι κάτοικοι του Ισημερινού βλέπουν ξανά τον Ήλιο το μεσημέρι κατακόρυφα από πάνω τους – στο Ζενίθ του Ουράνιου Θόλου)… Μετά ο δίσκος της Εκλειπτικής απομακρύνεται πάλι, χαμηλώνει για να φτάσει πάλι στο χαμηλότερο σημείο και στην μεγαλύτερη απόκλιση (νότια) στις 22 Δεκεμβρίου του χριστιανικού ημερολογίου…

Όλα αυτά που περιγράφουμε τα αντιλαμβάνεται ο κάτοικος του Βορείου Ημισφαιρίου. Στο Νότιο Ημισφαίριο τα πράγματα είναι ακριβώς αντίστροφα. Όσοι κατοικούν ανάμεσα στον Τροπικό του Καρκίνου και το Τροπικό του Αιγόκερω βλέπουν δύο φορές τον Ήλιο στο Ζενίθ του τόπου τους. Όσοι κατοικούν βόρια του Τροπικού του Καρκίνου και νότια του Τροπικού του Αιγόκερω δεν βλέπουν ποτέ τον Ήλιο στο Ζενίθ, αλλά τον βλέπουν τόσο πιο ψηλά (μια φορά το χρόνο, στο θέρος τους) όσο πιο κοντά είναι προς τον Ισημερινό. Όσο ανεβαίνουμε προς τους πόλους τα πράγματα αλλάζουν.

Στον Βόρειο Πόλο τον Χειμώνα, μετά τον Αρκτικό Κύκλο σε πλάτος 66° 33΄ 38΄΄, λόγω της κλίσης του άξονα της γης η περιοχή δεν φωτίζεται για έξη μήνες κι ακριβέστερα είναι σούρουπο και μόνο στο Χειμερινό Ηλιοστάσιο ο Ήλιος, στο Βόρειο Πόλο, χάνεται τελείως, (ενώ το αντίστροφο συμβαίνει στο Νότιο Πόλο μετά τον Ανταρκτικό Κύκλο, σε νότιο πλάτος 66° 33΄ 38΄΄, στον Νότιο Πόλο ). Μετά, το Θέρος (για το Βόρειο Ημισφαίριο (πάλι λόγω της κλίσης του άξονα της γης ) η περιοχή φωτίζεται για έξη μήνες (ενώ το αντίστροφο συμβαίνει στο Νότιο Πόλο).
Όλα αυτά που περιγράψαμε συμβαίνουν λόγω ακριβώς της κίνησης της γης γύρω από τον Ήλιο και λόγω της απόκλισης του άξονα της γης σε σχέση με τον δίσκο πάνω στον οποίο κινείται στην πραγματικότητα, ενώ οι κινήσεις του Ηλίου στην διάρκεια της Ημέρας και του Έτους είναι φαινομενικές. Παρ’ όλα αυτά αυτές οι κινήσεις έχουν μεγάλη σημασία για την ζωή των ανθρώπων, σε καθημερινή και ετήσια βάση, και γι’ αυτό χρησιμοποιήθηκαν όχι μόνο από τους απλούς ανθρώπους αλλά και από τους πνευματικούς και θρησκευτικούς ηγέτες, κυριολεκτικά και Συμβολικά.

Ο Ορφέας (και οι Ορφικοί) τοποθέτησαν λοιπόν γι’ αυτούς τους λόγους τις Μυήσεις σε σχέση με αυτές τις σημαντικές Χρονικές Στιγμές (Ηλιοστάσια και Ισημερίες):Η Περίοδος μετά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο είναι κατάλληλη για να δοθεί η Πρώτη Μύηση που αφορά την γέννηση, τον ερχομό στον κόσμο και την αίσθηση της ζωής. Η Πρώτη Μύηση αφορά (όπως είπαμε και πιο πάνω) όχι μόνο την ορθή διευθέτηση της εξωτερικής δραστηριότητας, αλλά κυρίως τον έλεγχο της λειτουργίας της Συνείδησης σε σχέση με το σώμα, που θα προετοιμάσει την Λύση των δεσμών με το σώμα. Τότε τοποθετούνται και οι Γιορτές της Άνοιξης.
Η Περίοδος μετά την Εαρινή Ισημερία είναι κατάλληλη για να δοθεί η Δεύτερη Μύηση που αφορά την διαχείριση των ψυχικών λειτουργιών (αλλά κυρίως πως συνδέεται η Ψυχή με το σώμα και πως ελέγχεται και λύεται αυτός ο δεσμός). Η παράδοση αυτή ακολουθείται ακόμα πολλούς αιώνες μετά στην Ελευσίνα (αφού την άνοιξη τελούνται τα Μυστήρια της Περσεφόνης στην Αθήνα με εποπτεία της Ελευσίνας).
.
Η Περίοδος μετά το Θερινό Ηλιοστάσιο που στέκει σαν σύμβολο απέναντι στο Χειμερινό Ηλιοστάσιο κι είναι η Ιερή Στιγμή της Πληρότητας της Φύσης, του ανθρώπου, της εξέλιξης, η Στιγμή που αρχίζει η Αιώνια Επιστροφή θεωρήθηκε κατάλληλη για να δοθεί η Τρίτη Μύηση που αφορά την Περισυλλογή του νου από τον κόσμο και την στροφή προς τα Έσω, προς τον Αόρατο Κόσμο της Θεότητας.
Η Περίοδος μετά την Φθινοπωρινή Ισημερία θεωρήθηκε ώριμη για να μυηθεί ο άνθρωπος στην Έκσταση, δηλαδή στην υπέρβαση της σκεπτοδιαδικασίας και στην διεύρυνση της Συνείδησης μέχρι τον Άπειρο Θεό. Οδηγός εδώ είναι ο Ίδιος ο Θεός με το Όνομα του Βάκχου. Αυτή την Περίοδο γίνονται κι αργότερα τον Δεκέμβριο οι Χειμερινές Γιορτές από τις μαινάδες του Παρνασσού.
.
Κοντά στο Χειμερινό Ηλιοστάσιο (κι ουσιαστικά έξω από την ροή του χρόνου) ο Ορφέας τοποθέτησε την πιο Ιερή Στιγμή στην εξέλιξη του ανθρώπου, την Ολοκληρωτική Απορρόφηση της οντότητας στο Θεό. Τότε δίνονταν η Πέμπτη Μύηση, αν και ελάχιστοι είναι ακόμα και σήμερα αυτοί που μπορούν να δεχτούν την Πλήρη Αποκάλυψη της Αλήθειας.΄
.
Έτσι σοφά τοποθετήθηκαν οι Πέντε Μυήσεις στην διάρκεια του Φυσικού Έτους και η εξέλιξη της φύσης συνδέθηκε με την εξέλιξη του ανθρώπου για να θυμίζει στον άνθρωπο ότι Προέρχεται από τον Θεό και στον Θεό Καταλήγει. Ταυτόχρονα καθιερώθηκαν κάποιες γιορτές που συνδέονται τόσο με τον Ετήσιο Κύκλο της Φύσης, όσο και με την εξέλιξη του ανθρώπου και τις Μυήσεις. Επίσης αφομοιώθηκαν Διονυσιακές Γιορτές, ακόμα και λαϊκές γιορτές που σχετίζονται με την ζωή των ανθρώπων.
.
Για το ουσιαστικό περιεχόμενο της Μύησης (ή των Πέντε Μυήσεων) θα μιλήσουμε αναλυτικά σε επόμενο άρθρο.
.
Σε Ιερουργικό και τελετουργικό επίπεδο κάθε θρησκευτική, μυητική, η ευχαριστήρια δραστηριότητα εκφράζεται σε πέντε επίπεδα:
Στο Θεό αντιστοιχεί και αναφέρεται το ουσιαστικό περιεχόμενο κάθε δραστηριότητας.
.
Στην Πνευματική Ενότητα αντιστοιχεί η Μουσική, που θεωρείται Θεϊκή Τέχνη. Η Μουσική είναι Αρμονία που συμπλέκει όχι ισότητες αλλά ανισότητες για να δημιουργήσει ένα στέρεο και ολοκληρωμένο σύνολο: μια Ενότητα. Ο Ορφέας όχι μόνο ήταν Μεγάλος Μουσικός αλλά χρησιμοποίησε επίσης την Μουσική στην Λατρεία και όχι μόνον.

Στο Νου αντιστοιχεί το άναμμα της Τελετουργικής Φωτιάς που Φανερώνει την Πραγματικότητα κι ο Ιερός Λόγος Που ονοματίζει τα πράγματα, (Η πιο υψηλή μορφή του Ιερού Λόγου είναι ο Ύμνος Προς Τον Θεό).
Στην Ψυχή αντιστοιχούν τα άνθη της προσφοράς. Τα άνθη είναι τα άνθη της ζωής, κάτι πολύτιμο, πραγματικά άνθη, καρποί, ζώο, ή κάτι άλλο.Τέλος στο Σώμα αντιστοιχούν τα «άδεια χέρια της προσευχής».

Αυτές είναι οι Πέντε Ιερές Προσφορές: Η Ουσία της Δραστηριότητας, η Μουσική, η Φωτιά και οι Ύμνοι, τα Άνθη, και η στάση ή η κίνηση της προσευχής. Βεβαίως ανάλογα το επίπεδο της Μύησης άλλαζε όχι μόνο το Ουσιαστικό περιεχόμενο της Δραστηριότητας αλλά και τα άλλα στοιχεία, η Μουσική κλπ. για να προσαρμοστούν στις συγκεκριμένες συνθήκες. Πάντως σε όλες τις Μυήσεις γινόταν χρήση αυτών των ιερών προσφορών, δεν υπήρχε ιερουργία ή τελετουργική πράξη που να μην είχε αυτά τα πέντε στοιχεία.

Στην Ακρόπολη των Λειβήθρων όπου υπήρχε Πανάρχαιος Ναός (γιατί πάντα οι άνθρωποι ήταν θρησκευόμενοι) ο Ορφέας (χρησιμοποιώντας τον Ναό που υπήρχε ή βελτιώνοντάς τον, δεν γνωρίζουμε ακριβώς) Εγκαθίδρυσε το Τελεστήριο των Μυστηρίων του. Μετά τον θάνατο του Ορφέα έγινε Ναός Λατρείας του, μέχρι την φυσική καταστροφή του πολύ αργότερα από πλημμύρα.

Η Ακρόπολη των Λειβήθρων στις παρυφές του Ολύμπου, σήμερα. Εδώ βρισκόταν πριν 29 αιώνες το Ιερό Τελεστήριο του Ορφέα, όπου Τελέσθηκαν για πρώτη φορά τα Ορφικά Μυστήρια. Η Πόλη των Λειβήθρων βρίσκονταν Β., ΒΔ. της Ακρόπολης.Το Περιεχόμενο της Μύησης (των Πέντε Μυήσεων) θα αναλυθεί, όπως είπαμε σε επόμενο άρθρο (Η Ορφική Μύηση).
.
Τα Ορφικά Μυστήρια όπως Καθιερώθηκαν από τον Ορφέα και διατηρήθηκαν μετά από μοναχικούς ορφικούς μύστες ή αργότερα σε Ορφικούς Θιάσους, μεταδόθηκαν σαν Ιερή Αποκάλυψη και επηρέασαν βαθιά τόσο την Δελφική Λατρεία όσο και την Ελευσίνια Θεολογία αλλά μολονότι η φήμη του Ορφέα σαν Μεγάλου Μύστη και Θεολόγου εξαπλωνόταν στην Ιστορία και στην κοινωνία των ανθρώπων, ποτέ δεν εξηγήθηκαν τόσο καλά όσο την εποχή που ζούσε ο Ορφέας πάνω στη γη. Από άποψη Περιεχομένου, Οργάνωσης και Πρακτικής Χρησιμότητας τα Ορφικά Μυστήρια είναι κάτι πολύ ανώτερο από όσα διατήρησαν και δίδαξαν μετά οι άνθρωποι.

Έτσι σιγά-σιγά η Γνώση διαλύθηκε μέσα στην Ιστορία μέχρι σήμερα, που ανιχνεύουμε τα ίχνη της (και πρέπει να κάνουμε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να Ανασυνθέσουμε τη Διδασκαλία του Ορφέα). Και μολονότι ο Ορφέας όχι μόνο υπήρξε Πραγματικό Πρόσωπο και Μεγάλος Διδάσκαλος που Δίδαξε και άφησε Ίχνη της Διδασκαλίας του, σήμερα, όταν μιλάμε για τον Ορφέα και την Διδασκαλία του πολλοί μας ακούνε με δυσπιστία κι ας λέμε λίγα σε σύγκριση με αυτά που έχουμε διερευνήσει και γνωρίζουμε, αφού τα έχουμε υποβάλει σε αυστηρό έλεγχο για να μην περάσουμε από την αντικειμενική ιστορία στον χώρο της φαντασίας και του μύθου.
Δυστυχώς οι σημερινοί Έλληνες μετά από τόσους αιώνες σκλαβιάς (στους Έλληνες Μακεδόνες, στους Ρωμαίους, στους Βυζαντινούς, στους Οθωμανούς, και σήμερα στους Ευρωπαίους Simian) έχουν χάσει κάθε επαφή με τις ιστορικές ρίζες τους, με την ιδεολογία των προγόνων τους και με την παλιά αντίληψη της Πραγματικότητας που είναι η Αιώνια Αλήθεια. Έχουν καταντήσει λαθρεπιβάτες της Ιστορίας.

Να σημειώσουμε τέλος, κλείνοντας το άρθρο, ότι κατά την Αντίληψη του Ορφέα ο Άχρονος Θεός που Γεννά τον Δημιουργό και την δημιουργία και τον άνθρωπο και την φύση, τα Αγκαλιάζει όλα και τα αποδέχεται όλα, και την Θεϊκή και την ανθρώπινη (προσωρινή) κατάσταση, Εντάσσοντάς τα όλα στον Κύκλο της Εξέλιξης.

Ο Ορφέας, αν και ανυψώθηκε Ως το Θείο Είναι (τον Θεό Διόνυσο) και το Άχρονο και Διεύρυνε την Αντίληψή του μέχρι το Άπειρο, δεν υπήρξε ποτέ ένας απομονωμένος μυστικιστής που απορρίπτει τον κόσμο. Το αντίθετο. Αποδέχεται την ζωή και τον κόσμο και μάλιστα τα τιμά. Πως όμως; Με Οδηγό την Ιερή Γνώση εντάσσει την ζωή μέσα στον Κύκλο της Θείας Εξέλιξης και την μετουσιώνει σε μια Πορεία από τον Θεό στην ζωή, στον κόσμο και πάλι πίσω στον Θεό.

Έτσι όλα βρίσκουν την θέση τους. Ο άνθρωπος οφείλει να ζήσει την ζωή με Γνώση και πάλι με Γνώση οφείλει, όταν έρθει η ώρα, να εγκαταλείψει την ζωή, για να Επιστρέψει στην Πηγή του. Ο Ορφέας δεν υπήρξε ποτέ εχθρός της ζωής και του κόσμου και του σώματος, όπως (εσφαλμένα) λένε μερικοί ανόητοι. Κι αν θεωρεί το σώμα τάφο της ψυχής (όπως δίδασκε κι ο Πυθαγόρας κι ο Πλάτωνας, αργότερα) αυτό γινόταν μόνο όταν ο άνθρωπος λησμονούσε τελείως την Θεϊκή Προέλευσή του και έχανε τον Αιώνιο Προορισμό του, που είναι να Επιστρέψει στο Θεό του.
.
Αυτός είναι ο λόγος (αυτή η αντίληψη) που ο Ορφέας όχι μόνο τιμούσε τον Ετήσιο Κύκλο της Φύσης και τα Ηλιοστάσια και τις Ισημερίες στα οποία βρήκε τα σημάδια της Θεϊκής Εξέλιξης αλλά και αποδεχόταν πλήρως την εξωτερική Διονυσιακή Λατρεία σαν ένα ακόμα τρόπο προσέγγισης του Θεού και Καθόρισε Γιορτές του Χειμώνα, της Άνοιξης, του Θέρους και του Φθινοπώρου, Γιορτές που έγιναν μετά Πρότυπες που καθιερώθηκαν επίσημα στην Κλασσική Αθήνα.
.
Ο Ορφέας υπήρξε ένας Ολοκληρωμένος Άνθρωπος που Βίωνε όλες τις βαθμίδες εξέλιξης του ανθρώπου, κάθε χρόνο (μέσα στον ετήσιο κύκλο), σε όλη του την ζωή, διδάσκοντας τους ανθρώπους να ζουν κι αυτοί ολοκληρωτικά, ολόκληρη την διαδρομή, από τον Θεό (από την γέννηση)στην ολοκλήρωση στη ζωή μέσα στον κόσμο, κι από την ζωή στον κόσμο (μέσω της Μύησης) πίσω στον Θεό. Μόνο όταν ο άνθρωπος έκανε όλη την διαδρομή μπορούσε να είναι ολοκληρωμένος. Όπως και να έχει αυτοί που ακολουθούσαν αυτόν τον δρόμο της Εξέλιξης ήταν πιο πολλοί στην Αρχαία Εποχή παρά σήμερα στον «πολιτισμένο κόσμο».
.
Ο Ορφέας δεν λάτρευε μόνο τον Άχρονο Δία, δεν λάτρευε μόνο τον Ζαγρέα του Χειμώνα, αλλά και τον Διόνυσο της Άνοιξης και τον Απόλλωνα του Θέρους, και τον Βάκχο του Φθινοπώρου. Λάτρευε τον Θεό σε κάθε Όψη Του, ζούσε την ζωή σε κάθε εκδήλωσή της μέσα στο Φως της Γνώσης, πάνω στην Οδό της Αρετής, στην Αιώνια Κατοικία της Πλήρους Εκπλήρωσης κάθε Προορισμού.
Αυτός ήταν ο Ορφέας! Πώς να μην νοιώσεις όχι σεβασμό αλλά δέος, για ένα Τόσο Μεγάλο Άνθρωπο; Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να είμαστε ταπεινοί μαθητές του.
Κωνσταντίνος Προκοπίου

Αστρολάβος: Ένας υπολογιστής χιλιάδων ετών

Ο Αστρολάβος είναι ένα παμπάλαιο εργαλείο. Δημιουργήθηκε πριν από περισσότερα από 2000 χρόνια, όταν οι άνθρωποι πίστευαν ότι η γη είναι το κέντρο του σύμπαντος. Πολλοί ισχυρίζονται ότι είναι ο “πρώτος υπολογιστής” που υπήρξε ποτέ, γεγονός που, φυσικά, αμφισβητείται, κυρίως εξαιτίας του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Σε κάθε περίπτωσή όμως, οι αστρολάβοι είναι αντικείμενα μυστηρίου και ανυπέρβλητης ομορφιάς.

Σε τι χρησιμοποιούνταν, όμως, ένας αστρολάβος; Πρώτα απ’ όλα ήταν εργαλείο επίλυσης προβλημάτων. Υπολόγιζε, παραδείγματος, χάριν την ώρα μέσα στην ημέρα, σύμφωνα με τη θέση του ήλιου και των αστεριών στον ουρανό. Όπως και σε έναν υπολογιστή, λάμβανε δεδομένα ώστε να μπορεί κατόπιν να δώσει δεδομένα. Ένας αστρολάβος ήταν, συνήθως, κατασκευασμένος από χαλκό και είχε διάμετρο 15 εκατοστών – αν και υπήρχαν και αρκετά μεγαλύτεροι.

Στην πρόσοψη του αστρολάβου είναι «ζωγραφισμένος» ο ουρανός, με βάση τα 20 πιο φωτεινά αστέρια. Ένα από τα πρώτα ερωτήματα που είχαν να «απαντήσουν» οι αστρολάβοι για τη χρησιμότητά τους ήταν το εξής:  αν οι πρόγονοί μας πίστευαν πως το σύμπαν είχε στο κέντρο του τη γη, πώς μπορούσε κι έδινε σωστά στοιχεία ο αστρολάβος εφόσον, προφανώς, το ηλιακό μας σύστημα έχει στο κέντρο του τον ήλιο;

Κι όμως οι πρόγονοί μας γνώριζαν τα σχετικά μεγέθη με τη γη και τον ήλιο, αλλά και τις αποστάσεις μεταξύ τους. Σύμφωνα με όσα μπορούμε να δούμε με τα μάτια μας, δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε ένα ηλιοκεντρικό σύστημα ή ένα σύστημα που θα είχε στο κέντρο του τη γη, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα μαθηματικά.

Τα κινητά μέρη του αστρολάβου ρυθμίζονταν σε μία συγκεκριμένη ώρα και τότε, στην όψη του οργάνου, εμφανιζόταν ο χάρτης του ουρανού εκείνη την ώρα. Ποια η χρησιμότητα; Πολλά αστρονομικά προβλήματα μπορούσαν να λυθούν με έναν αστρολάβο. Από το τι ώρα είναι, όπως γράψαμε νωρίτερα, έως το πότε θα ανέτειλε ή θα έδυε ο ήλιος. Με τον αστρολάβο μπορούσε επίσης κάποιος να προσανατολιστεί. Για τους Μουσουλμάνους λόγιους, το όργανο αυτό ήταν πολύτιμο γιατί μπορούσαν να υπολογίσουν την κατεύθυνση στην οποία βρίσκεται η ιερή τους πόλη, η Μέκκα και να προσευχηθούν.

Η προέλευση του, όπως και άλλες επιστήμες, μας πηγαίνει πίσω στην κλασική Ελλάδα. Γνωρίζουμε πως ο Απολλώνιος μελέτησε την προβολή με τον αστρολάβο τουλάχιστον διακόσια χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού. Η θεωρία πίσω από το όργανο, αναπτύχθηκε ακόμα περισσότερο, αργότερα, από τον Ίππαρχο, ο οποίος γεννήθηκε στη Νίκαια της Μικράς Ασίας. Όλες οι μελέτες του Ιππάρχου – γύρω στο 180 π.Χ. – πραγματοποιήθηκαν στο νησί της Ρόδου όπου ζούσε και κατά το ίδιο χρονικό διάστημα βοήθησε στην ανάπτυξη της τριγωνομετρίας.

Πότε όμως η θεωρία του αστρολάβου έγινε πράξη; Πότε δηλαδή βρέθηκε ένας πραγματικός αστρολάβος σε ανθρώπινο χέρι; Η πρώτη αναφορά ενός οργάνου με το όνομα αστρολάβος γίνεται στα έργα του Μάρκου Βιτρούβιου Πόλλιο που πέθανε το 26 π.Χ. και περιέγραψε ένα ρολόι στην Αλεξάνδρεια, το οποίο είχε ένα περιστρεφόμενο πεδίο των αστεριών πίσω από ένα μεταλλικό πλαίσιο.

Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποια απόδειξη, ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (ο οποίος φέρεται να πέθανε το 168 μ.Χ.), σίγουρα άφησε να εννοηθεί στα γραπτά του (από τη βάση του στην Αλεξάνδρεια), ότι είχε στην κατοχή του ένα όργανο παρόμοιο με αυτά που αναγνωρίζουμε σήμερα, όπως τουλάχιστον φαίνεται από τις περιγραφές του για την γεωμετρία του συστήματος Γη-Ήλιος, το οποίο χρησιμοποιείται στον σχεδιασμό του αστρολάβου. Οι περισσότεροι ιστορικοί της επιστήμης της αστρονομίας βλέπουν την ημερομηνία 150 μ.Χ. ως μία ρεαλιστικά δίκαιη εκτίμηση για την κατασκευή του πρώτου αστρολάβου.

Οι καιροί αλλάζουν. Και πάλι, στην Αλεξάνδρεια, σχεδόν τρεις αιώνες μετά τον Πτολεμαίο, μία “παγανίστρια” γυναίκα μαθηματικός και φιλόσοφος, η Υπατία, θα κατηγορηθεί από την Χριστιανική κοινότητα της πόλης για σατανικά τελετουργικά που περιλαμβάνουν (μεταξύ άλλων) και αστρολάβους. Ο όχλος επιτέθηκε στην Υπατία, τη βίασε κι εν τέλει εκτελέστηκε το 415 μ.Χ. Ένας μαθητής της, ο Θέων της Αλεξάνδρειας, άφησε πίσω άφθονες σημειώσεις σχετικά με τη χρήση του αστρολάβου αλλά η χρήση του στη Δύση για σχεδόν χίλια χρόνια πλησιάζει στη λήξη της.

Δεν είναι περίεργο που μετά από το θάνατο της Υπατίας, η Ευρώπη έχασε τον αστρολάβο, μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όταν ολοταχώς προχωρούσε για την περίοδο της ιστορίας που ονομάζεται Μεσαίωνας. Μεγάλο μέρος από την  Ελληνιστική γνώση χάθηκε για τη Δυτική Ευρώπη, εφόσον, για τον τότε πληθυσμό, οτιδήποτε αφορούσε την σχετική τεχνολογία, θεωρούταν “παγανιστικό”. Ωστόσο, διατηρήθηκε και διατηρείται ζωντανή στον ισλαμικό κόσμο, όπου υπάρχουν πολλά στοιχεία από τη χρήση και την ανάπτυξή της.

Ο αστρολάβος και η τεχνολογία θα  επιστρέψουν στην Ευρώπη, μέσω των Αράβων της Ανδαλουσίας. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν πως χωρίς τους Ισλαμιστές της Ισπανίας,  η Αναγέννηση θα μπορούσε κάλλιστα να μην είχε συμβεί ποτέ. Είναι αλήθεια ότι οι ιδέες από τους al-Andalus είχαν εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη και κατά τον 12ο αιώνα, πολλοί δυτικοευρωπαίοι διανοούμενοι συγκεντρώνονταν σε μέρη όπως η Κόρδοβα, που θεωρούνταν ως το κέντρο της “χαμένης γνώσης“. Πολλά από τα παλιά ελληνικά κείμενα, που δεν βρίσκονταν πουθενά στην Ευρώπη, είχαν μεταφραστεί στα Αραβικά και διδάσκονταν σε αυτούς τους χώρους γνώσης και πάλι. Σε αυτά τα “εκπαιδευτικά κέντρα” οι δυτικοευρωπαίοι μετέφραζαν εκ νέου στα λατινικά και ο αστρολάβος ξαναέγινε γνωστός στο μεγαλύτερο μέρος του Δυτικού κόσμου.

Αν και ο αστρολάβος αντικαταστάθηκε από πιο ακριβή και εξειδικευμένο εξοπλισμό στα μέσα του 17ου αιώνα, χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα στην αστρονομία, ειδικά για εκπαιδευτικούς λόγους. Οι αστρολάβοι δεν είναι είναι αντικείμενα σεβασμού μόνο για την ιστορία τους, αλλά και για τις δυνατότητές τους. Πολύ περισσότερο όμως, οι αστρολάβοι εκτιμούνται σήμερα ως αρχαία όργανα της αστρονομίας για τη μαγεία και την ομορφιά τους.

Πηγές: Kuriositas, Wikipedia

http://www.digitallife.gr

Amphipolis.gr | H ακτινοβολία του Mαντείου των Δελφών

Ο ρόλος του Δελφικού Μαντείου στον αρχαίο κόσμο ήταν πολυδιάστατος. Από το τέλος του 9ου αι. π.Χ. τουλάχιστον, που εμφανίζονται οι πρώτες ενδείξεις της λατρείας του Απόλλωνος στους Δελφούς και της έναρξης της μαντικής διαδικασίας, μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ., που δόθηκε ο πολύ γνωστός, τελευταίος, συμβολικός ψευδοχρησμός στον αυτοκράτορα Ιουλιανό, για περισσότερο δηλαδή από 1.200 χρόνια, το δελφικό μαντείο εξέδιδε χρησμούς και σε ιδιώτες και σε πόλεις-κράτη, επηρεάζοντας, όσο κανένας άλλος θεσμός, ολόκληρη τη μικρή και τη μεγάλη αρχαία ελληνική ιστορία.

Η μεγάλη σημασία του μαντείου στον αρχαίο κόσμο μπορεί να γίνει κατανοητή από το γεγονός ότι από τους 615 δελφικούς χρησμούς που μας έχουν διασωθεί, οι 73, δηλαδή ποσοστό 12%, αναφέρονται στην ίδρυση αποικιών, οι 130, δηλαδή 21%, είναι πολιτικού περιεχομένου και οι 185, δηλαδή 31%, είναι δημόσιου θρησκευτικού περιεχομένου. Από το σύνολο των χρησμών, οι 388, δηλαδή το 64%, αφορούσαν θέματα άμεσα σχετιζόμενα με την πορεία της αρχαίας ελληνικής ιστορίας.

Φυσικά, η επιρροή επίκοιλλε από εποχή σε εποχή. Αρχικά, η ακτινοβολία ήταν περιορισμένη. Η μαντική λατρεία θα πρέπει να προϋπήρχε πριν ακόμη και από την «έλευση» του Απόλλωνος, και ίσως αυτό να υπήρξε η αφορμή για την οποία ο συγκεκριμένος θεός «εγκαταστάθηκε» στους Δελφούς. Η μαντική διαδικασία ελάμβανε χώρα μέσα σε κάποιο σπήλαιο (άντρον), είχε λαϊκό χαρακτήρα και δεν είχε τεθεί ακόμα υπό τον έλεγχο κάποιας κρατικής εξουσίας. Πάντως, έχουν βρεθεί πρώιμα αναθήματα στο ιερό, τα οποία, εκτός από την κυρίως Ελλάδα, προέρχονται και από πιο μακρινές περιοχές, όπως, π.χ., από την Κρήτη και την Κύπρο, και αποτελούν ενδείξεις για πρώιμη διασπορά της φήμης του μαντείου.

Μαντεία και αποικισμός

Η φήμη του μαντείου αναπτύχθηκε σημαντικά με τον ρόλο που έπαιξε κατά τον μεγάλο ελληνικό αποικισμό. Ήδη από τα μέσα του 8ου αι. η κατάκτηση των θαλάσσιων δρόμων, το εμπόριο, αλλά κυρίως τα μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν στις ελληνικές πόλεις μεταξύ αντιμαχόμενων αριστοκρατικών γενών, οδήγησαν στη δημιουργία αποικιών στα παράλια όλης της Μεσογείου. Για τον αποικισμό αυτόν και συγκεκριμένα για τις περιοχές που κατευθύνονταν οι άποικοι, για τους αρχηγούς της κάθε αποστολής, για τις πιθανότητες επιτυχίας του εγχειρήματος κ.ά. πάντα ρωτούσαν το μαντείο, η συμβολή του οποίου υπήρξε καθοριστική.

Βέβαια η άποψη ότι το μαντείο είχε γνώση της κατάστασης ακόμα και μακρινών περιοχών σε όλη τη Μεσόγειο και μπορούσε έτσι να κατευθύνει το κύμα του αποικισμού δεν γίνεται πλέον δεκτή από την έρευνα. Σήμερα πιστεύεται ότι όλη την προεργασία για την αποστολή μιας αποικίας την είχαν κάνει οι ίδιες οι ενδιαφερόμενες πόλεις-κράτη και είχαν θέσει τα στοιχεία αυτά εκ των προτέρων στη διάθεση των ιερέων. Με τον τρόπο αυτόν ο χρησμός ετίθετο υπό τη σκέπη του Απόλλωνος και, φυσικά, η απόφαση που κάλυπτε το θεϊκό κύρος γινόταν ευκολότερα δεκτή από όλους, βουλόμενους και μη. Eτσι, οι Δελφοί όχι μόνο έδωσαν διέξοδο στις ασφυκτικές πολιτικοκοινωνικές συνθήκες που είχαν δημιουργηθεί στην κυρίως Ελλάδα, αλλά δημιούργησαν και σημαντικούς δεσμούς με τις νέες αποικίες, αποτελώντας πόλο μεγάλης επιρροής σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο.

Μαντείο και διεθνείς σχέσεις

Κατά τον 7ο και 6ο π.Χ. αι., οπότε λαμβάνει χώρα η μεγαλύτερη οικονομική, κοινωνική και πολιτική ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων-κρατών, συνεχίζεται και εξελίσσεται ακόμη περισσότερο ο ρόλος των Δελφών και του μαντείου. Οι πληροφορίες του Ηροδότου για χρησμούς που δόθηκαν σε βασιλείς μη ελληνικών περιοχών, όπως ο Μίδας της Φρυγίας, ο Γύγης και ο Κροίσος της Λυδίας και ο Άμασις της Αιγύπτου, δείχνουν διεύρυνση της ακτινοβολίας του μαντείου σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Παρόλο δε που η αυθεντικότητα των συγκεκριμένων χρησμών έχει πολλαπλώς αμφισβητηθεί, η προσφορά πολύτιμων αναθημάτων των ηγεμόνων αυτών στους Δελφούς υποδηλώνει τουλάχιστον προσπάθεια προσεταιρισμού της θετικής γνώμης του μαντείου, αλλά και όλων των Ελλήνων στα πολιτικά τους σχέδια.

Η σύνδεση του ιερού με την αμφικτιονία των πόλεων της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδος, που έγινε τον 7ο ή τον 6ο αι. π.Χ., έδωσε τη δυνατότητα στους Δελφούς να αναδειχθούν και σε πανελλήνιο πολιτικό κέντρο. Έτσι, πολύ συχνά οι αντιμαχόμενοι κατέφευγαν στην Πυθία για την επίλυση των διαφορών τους, δίνοντας τη δυνατότητα στο μαντείο να παρεμβαίνει ως διαιτητής σε πολλές διαμάχες μεταξύ των πόλεων-κρατών, φαινόμενο που απαντάται για πρώτη φορά στην ιστορία του πολιτισμού. Επίσης, συχνά ρωτούσαν αν έπρεπε να ξεκινήσουν κάποια εκστρατεία, αν ήταν καλύτερο να συνάψουν ειρήνη, με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αποφύγουν τα δεινά ενός πολέμου ή μιας καταστροφικής θεομηνίας. Με τον τρόπο αυτόν το μαντείο κατόρθωσε να παίζει σπουδαίο ρόλο στην πολιτική σκηνή της αρχαίας Ελλάδος, κυρίως από τον 6ο έως τον 4ο αι. π.Χ.

Μαντείο και εσωτερική πολιτική

Κρίνοντας από τον μεγάλο αριθμό των χρησμών θρησκευτικού περιεχομένου, αντιλαμβανόμαστε πως ένας συνήθης τρόπος παρέμβασης του μαντείου σε εσωτερικά θέματα των πόλεων-κρατών ήταν και οι αποφάσεις που σχετίζονταν με την εγκαθίδρυση νέων λατρειών. Τις πολλές σχετικές ερωτήσεις προς την Πυθία τις προκαλούσαν συνήθως διάφορα καταστροφικά συμβάντα, όπως επιδημίες, ανομβρία, κακές χρονιές για σπαρτά και ζώα κ.λπ. Ο Απόλλων συμβούλευε τότε ποιους θεούς ή ήρωες να τιμήσουν, ποια παλιά ξεχασμένη λατρεία να επαναφέρουν, σε ποιον να απευθυνθούν για να τους καθάρει από το μίασμα που προκάλεσε το κακό.

Σημαντικότερος όμως υπήρξε ο ρόλος των μαντείων στη διαμόρφωση και εξέλιξη της νομοθεσίας και των πολιτευμάτων στις αρχαίες ελληνικές πόλεις-κράτη, με τη στήριξη που έδωσαν, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, σε καινοτομίες που σταδιακά οδήγησαν στην κατάκτηση της δημοκρατίας. Γνωρίζουμε ότι οι Δελφοί ρωτήθηκαν για την έγκριση της «ρήτρας του Λυκούργου», που έθεσε τις βάσεις του σπαρτιατικού πολιτεύματος, καθώς και για τους νόμους του Σόλωνος, που έφεραν τη συνδιαλλαγή μεταξύ των αντιμαχόμενων πολιτικών ομάδων στην Αθήνα του πρώιμου 6ου αι. π.Χ.

Ακόμη, το μαντείο συνέβαλε ξεκάθαρα στην εγκαθίδρυση της αθηναϊκής δημοκρατίας, προκαλώντας τη σπαρτιατική στρατιωτική συνδρομή προς την πλευρά του Κλεισθένους. Και αμέσως μετά, όταν ο Κλεισθένης προσπάθησε να ανακατανείμει το κοινωνικό σώμα με τη δημιουργία των δέκα νέων αθηναϊκών φυλών, μέτρο που ασφαλώς θα αντιμετώπιζε πολλές αντιδράσεις από την πλευρά των αριστοκρατών, χρησιμοποίησε και πάλι τη βοήθεια του μαντείου: Έστειλε στους Δελφούς κατάλογο με τα ονόματα 50 ή 100 μυθικών Αθηναίων ηρώων, για να διαλέξει η Πυθία δέκα, με τα οποία θα ονοματίζονταν οι νέες φυλές. Η θετική απάντηση του ιερατείου δήλωνε αυτομάτως και την αποδοχή της καινοτομίας από τον θεό, και με τον τρόπο αυτόν περιόριζε δραστικά τις οποιεσδήποτε πιθανές αντιδράσεις από τους θιγόμενους.

Στην ουσία, δηλαδή, οι πολιτικοί δεν ζητούσαν τίποτε άλλο παρά την επιδοκιμασία του Απόλλωνος στις αποφάσεις τους, οι οποίες με τον τρόπο αυτόν ετίθεντο υπό τη θεία σκέπη και είχαν έτσι μεγάλες πιθανότητες να εφαρμοστούν χωρίς ουσιαστικές αντιδράσεις. Το ότι το μαντείο είχε συνήθως θετική στάση απέναντι σε καινοτομικές προτάσεις οφειλόταν κυρίως σε στάθμιση των πολλών και ποικίλων παραγόντων που επηρέαζαν κάθε φορά την απόφασή του. Υπήρχε όμως και ένα άλλο κριτήριο, που, σταθερό πάντοτε, διείπε τις αποφάσεις του μαντείου των Δελφών:

Μαντείο και ηθική διδασκαλία

Μία από τις βασικές αρχές του μαντείου ήταν η σταθερή προσπάθεια να ημερέψει τα ήθη των ανθρώπων, και σε προσωπικό και σε συλλογικό επίπεδο. Και αυτό ήταν μία από τις σπουδαιότερες εκπολιτιστικές συμβολές του, που σταδιακά οδήγησε στην κατάκτηση από τους αρχαίους Έλληνες του ανθρωπισμού.

Σε προσωπικό επίπεδο, αυτό επετεύχθη με την επίμονη διδασκαλία του μαντείου ότι ο φόνος δεν ήταν ανάγκη να καθαρθεί και πάλι με το αίμα του φονιά αλλά και με άλλους, ηπιότερους και ανθρωπινότερους τρόπους, όπως η θυσία ενός ζώου, η υποβολή του δράστη σε κάποιες καθαρτήριες τελετές κ.λπ. Αν σκεφτούμε ότι οι κρητικές και μανιάτικες βεντέτες επιβίωναν μέχρι πολύ πρόσφατα, μπορούμε εύκολα να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος αυτής της ηθικής διδασκαλίας των Δελφών σε μια τόσο πρώιμη περίοδο.

Η αντίληψη αυτή για τον κατευνασμό των παθών, τον εξανθρωπισμό των ηθών και τον έλεγχο των βίαιων αντιδράσεων μετεξελίχθηκε σε δογματική αρχή όλης της διδασκαλίας του ιερού και αποτέλεσε θεμελιώδες στοιχείο στις αποφάσεις του. Γι’ αυτό όλοι οι χρησμοί διαπνέονται από ήμερο ανθρώπινο λόγο, που εκφράζει την ηθική απολλώνεια διδασκαλία. Αυτή δηλωνόταν συμπυκνωμένη στα ρητά που ήταν γραμμένα από τον 6ο ήδη αι. στους τοίχους του προνάου του ναού του Απόλλωνος και θεωρήθηκαν εκ των υστέρων ως αποφθέγματα των επτά σοφών. Τα γνωστότερα από αυτά ήταν το «μηδέν άγαν», δηλαδή να μη γίνεται τίποτε καθ’ υπερβολήν, και το «γνώθι σαυτόν», δηλαδή να προσπαθεί ο καθένας να γνωρίζει τον εαυτό του. Με το πρώτο ρητό, συμβούλευε ο θεός ανθρώπους και πολιτείες να θέτουν το μέτρον, δηλαδή τη μετριοπάθεια και τη σωφροσύνη, ως κριτήρια στις αποφάσεις τους, διδάσκοντάς τους να γνωρίζουν τα όρια που δεν πρέπει να υπερβούν στις αποφάσεις της ζωής, γιατί κινδύνευαν να γίνουν υβριστές. Και, φυσικά, ο καλύτερος τρόπος να μαθαίνει κανείς τα όριά του εμπεριέχεται στο δεύτερο ρητό, στην αυτογνωσία, που οδηγεί στη επίγνωση της προσωπικής ευθύνης και στην επιλογή της συνειδητής ζωής.

Στο κεντρικό, επομένως, σημείο της απολλώνειας διδασκαλίας, που εκφράζεται μέσω του μαντείου και των χρησμών, στέκονται δύο βασικότατες αντιλήψεις της αρχαίας ελληνικής σοφίας, το μέτρο και η αυτογνωσία, που, όχι τυχαία, αποτελούν ταυτοχρόνως και δύο από τις θεμελιώδεις αρχές σε όλη την πορεία του ανθρώπινου γένους.

Παρά τις πολυετείς έρευνες και τις χιλιάδες των σελίδων που έχουν γραφτεί για το θέμα, δεν είναι εύκολο να απαντήσει κανείς ξεκάθαρα για το τι ακριβώς γινόταν στους Δελφούς. Οι απόψεις των ερευνητών κυμαίνονται ανάμεσα σε δύο άκρα: Στο ένα βρίσκονται οι απόλυτοι πραγματιστές, που ισχυρίζονται ότι όλη η διαδικασία δεν ήταν παρά μια καλοστημένη επιχείρηση που εκμεταλλευόταν την άγνοια, την ευπιστία και την προκατάληψη των αρχαίων. Για να ισχύει αυτό, προϋποθέτει την καθολική βλακεία των Ελλήνων, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Χρ. Καρούζος, κάτι το οποίο δεν πιστοποιείται από άλλα φαινόμενα και δράσεις του αρχαίου κόσμου. Στο άλλο άκρο βρίσκονται οι οπαδοί του εσωτερισμού, που πιστεύουν ότι οι Πυθίες ήταν πραγματικά διάμεσα (μέντιουμ), που έχοντας τη δυνατότητα να επικοινωνούν με την «άλλη πλευρά», μπορούσαν και να προβλέπουν κατά κάποιο τρόπο το μέλλον. Η αλήθεια, όπως σε όλα τα πράγματα, θα πρέπει να βρισκόταν κάπου στη μέση. Και αυτήν θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε παρακάτω, αναφέροντας μια σειρά από δεδομένα, που θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του όποιος θα ήθελε να προσεγγίσει καλύτερα το φαινόμενο.

Ο αρχαίος κόσμος ζούσε σε μιαν ατμόσφαιρα δεισιδαιμονίας και είχε μεγάλη δίψα, ασχέτως μορφωτικού επιπέδου, για συγκεκριμένη καθοδήγηση είτε στα καθημερινά του προβλήματα είτε στις μεγάλες ιστορικές αποφάσεις. Στην αρχαία ελληνική θρησκεία δεν υπήρχαν ιερές γραφές, όπως, π.χ., η Βίβλος στον ιουδαϊσμό, όπου να είναι εκπεφρασμένη η βούληση του θείου και οι βασικές αρχές της ζωής των ανθρώπων. Οι ιερείς των ολυμπίων θεών δεν έδιναν συμβουλές ούτε άκουγαν εξομολογήσεις. Ήταν μόνον υπεύθυνοι για την τέλεση των θυσιών και των άλλων ιεροτελεστιών. Έτσι, οι πολιτείες ή τα άτομα αναζητούσαν συνεχώς καθοδήγηση από τους θεούς μέσω της μαντικής και, κατά συνέπειαν, τα μαντεία υπήρξαν οι φυσικοί δέκτες της αγωνίας και των ανθρώπων αλλά και των πόλεων – κρατών για βοήθεια.

Η Πυθία, η γυναίκα που αποτελούσε το διάμεσο μεταξύ του θεού και των πιστών, δεν ήταν τυχαία. Θα πρέπει να ήταν ένα υπερευαίσθητο πλάσμα, που είχε τη δυνατότητα να περιπίπτει σε κατάσταση καταληπτικής αλλοτρίωσης, όχι μόνο πιστεύοντας ότι επικοινωνεί με τον θεό αλλά πείθοντας και τους άλλους γι’ αυτό. Πιθανότατα οι πρώτες Πυθίες ή κάποια συγκεκριμένη γυναίκα των Δελφών να είχε το χάρισμα αυτό, γεγονός που δημιούργησε την πρώτη φήμη του μαντείου. άλλωστε, η επιλογή των Πυθιών από το ιερατείο θα πρέπει να σχετιζόταν με την πίστη και την αφοσίωσή τους στη λατρεία του Απόλλωνος, γι’ αυτό και γινόταν μόνο από τη γύρω περιοχή. Ο εκεί πληθυσμός θα πρέπει να διαβιούσε σε ατμόσφαιρα άκρου σεβασμού προς τον θεό. Η βεβαιότητα ότι ο Απόλλων θεωρούσε τη μελλοντική Πυθία εκλεκτή του ασφαλώς θα επηρέαζε την ψυχολογία ορισμένων γυναικών, καλλιεργώντας ένα είδος προδιάθεσης για την κατάκτηση του αξιώματος. Δεν είναι απίθανο ακόμη, για την επιλογή της νέας Πυθίας να ακολουθούσαν μια διαδικασία όπως αυτή που γίνεται για την επιλογή ενός θρησκευτικού ηγέτη, όπως π.χ. του νέου Δαλάι Λάμα στη θιβετιανή θρησκεία. Να επέλεγαν δηλαδή ένα μικρό κορίτσι, που να μεγάλωνε με την αναγκαία θεωρητική και πρακτική διδασκαλία, έτσι ώστε να μπορεί επάξια να αναλάβει υπηρεσία στον ναό, μόλις πέθαινε η προηγούμενη ιέρεια.

Το ιερατείο των Δελφών, που έκανε και την τελική καταγραφή και σύνθεση των χρησμών, αποτελούνταν από ικανούς και έμπειρους ανθρώπους. Ο Πλούταρχος, ιερέας στους Δελφούς τον 2ο μ.Χ. αι., που το επίπεδό του το γνωρίζουμε απευθείας από τα κείμενά του, δεν ήταν μεμονωμένη περίπτωση. Οι ιερείς θα πρέπει να κατείχαν ακόμη γνώσεις ψυχολογίας για τις προσωπικές υποθέσεις, ενώ για τους χρησμούς που αναφέρονταν σε μακρινές περιοχές (π.χ. αποικισμός) καθώς και για απαντήσεις σε διεθνή θέματα, θα πρέπει να γνώριζαν τη μυθολογία και ιστορία του κάθε τόπου, καθώς και τις γεωγραφικές, πολιτικές και κοινωνικές του συνθήκες. Πιθανότατα επίσης να ενημερώνονταν εκ των προτέρων από τους ενδιαφερομένους για θέματα που δεν γνώριζαν.

Σημαντικό ρόλο στη μαντική διαδικασία έπαιζαν και οι πρόξενοι. Αυτοί ήταν κάτοικοι των Δελφών και λειτουργούσαν ως αντιπρόσωποι συγκεκριμένων πόλεων, έχοντας ως καθήκον να καθοδηγούν τους προσκυνητές και να τους βοηθούν σε όλες τις φάσεις της μαντικής διαδικασίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κατά τον συγχρωτισμό τους στους Δελφούς οι ενδιαφερόμενοι θα ανακρίνονταν διακριτικά από τους προξένους, που θα μπορούσαν να αντλήσουν έτσι πληροφορίες για την κατάστασή τους, το πρόβλημα που τους απασχολούσε κ.λπ. Oλα αυτά θα διοχετεύονταν στους ιερείς, οι οποίοι ασφαλώς θα τις ελάμβαναν υπόψη τους κατά την τελική σύνταξη του χρησμού.

Οι χρησμοί ήταν συνήθως πάρα πολύ γενικοί και αμφίσημοι, αφήνοντας μεγάλα περιθώρια ερμηνείας τους. Οι ιερείς είχαν μακρά πείρα στην τέχνη της αόριστης, γριφώδους, αντιφατικής, ακόμα και πολυσήμαντης διατύπωσης των λόγων της Πυθίας. Συνήθως οι χρησμοί αυτοί είχαν ανάγκη περαιτέρω ερμηνείας, εργασία για την οποία οι χρησμολήπτες, μόλις επέστρεφαν στην πατρίδα τους, κατέφευγαν σε τοπικούς χρησμολόγους και εξηγητές.

Παράπονα των πιστών ότι ο θεός τούς παραπλάνησε με τα «σκοτεινά» και δυσερμήνευτα λόγια του, αναφέρονται πολλά από τους αρχαίους ιστορικούς. Αλλά στο τέλος ο θεός αποδεικνυόταν πάντοτε αληθινός, γιατί τελικά βρισκόταν μια διαφορετική ερμηνεία απ’ αυτήν που είχε αρχικά πιστέψει ο μαντευόμενος. Έτσι, το λάθος δεν το απέδιδαν ποτέ στον θεό, αλλά στους ανθρώπους που είχαν παρερμηνεύσει τα λόγια του. Αυτό μπορεί να μην ικανοποιούσε τελικά τον ενδιαφερόμενο αλλά ασφαλώς γινόταν πιστευτό από τον πολύ κόσμο.

Τέλος, ακόμα και αν, παρ’ όλ’ αυτά, οι χρησμοί αποδεικνύονταν λανθασμένοι, το ίδιο το ιερατείο ή οι τοπικοί χρησμολόγοι κυκλοφορούσαν ψευδοχρησμούς ή μυθικά γεγονότα με τα οποία προσπαθούσαν να δώσουν πειστική εξήγηση για τη μαντική απάντηση της Πυθίας. Πρόκειται για τους χρησμούς που έχουν ονομαστεί υστερομαντείες ή εκ των υστέρων προφητείες, φαινόμενο σύνηθες, αν κρίνουμε από την πληθώρα τους σε όλη την αρχαία γραμματεία.

Είναι πάντως αδιαμφισβήτητη και συνάγεται από όλες τις αρχαίες πηγές που αναφέρονται στο θέμα, τουλάχιστον κατά τους αρχαϊκούς και τους κλασικούς χρόνους, η βαρύτητα και το κύρος των χρησμών στη ζωή και των πολιτειών και των ανθρώπων, από τους πιο απλοϊκούς ώς τους πιο πεπαιδευμένους. Αυτό ήταν φυσικά απόρροια της βαθιάς πίστης τους στην παρουσία του θεού και στην αλήθεια των λόγων του. Η αντίληψη αυτή, καθώς και η πεποίθηση ότι οι άνθρωποι δεν κατανοούν εύκολα και αμέσως τη βούληση των θεών, ήταν που προστάτευαν το κύρος του μαντείου και σε στιγμές αστοχίας. Ο Ηράκλειτος μας δίνει και εδώ το κλειδί για να εξηγήσουμε αυτήν την ακλόνητη πίστη των αρχαίων στους χρησμούς του Απόλλωνος: «Ὁ ἄναξ οὐ τό μαντεῖον ἐστι τό ἐν Δελφοῖς, οὔτε λέγει οὔτε κρύπτει ἀλλά σημαίνει»/ Ο βασιλιάς που έχει το μαντείο του στους Δελφούς ούτε μιλάει καθαρά ούτε κρύβει· μόνο δείχνει σημάδια. Το πρόβλημα λοιπόν βρίσκεται, όπως και σε όλες τις εποχές, στο γεγονός ότι εκείνοι που πρέπει να κατανοήσουν τα θεϊκά σημάδια δεν είναι θεοί, αλλά άνθρωποι.

Πάνος Bαλαβάνης
Αν. καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

http://www.ekivolos.gr

Amphipolis.gr | Γιατί οι αρχαίοι έβαζαν νερό στο κρασί τους

Take-it / Pixabay

 

Οι πρόγονοί μας, γράφει ο Μ. Α. Τιβέριος, σπάνια έπιναν «άκρατον τον οίνον». Η μείξη του με νερό τους εξασφάλιζε, εκτός από την πνευματική διαύγεια και την ψύξη του ποτού

Συχνά, και ιδιαίτερα τώρα το καλοκαίρι, γίνομαι αποδέκτης ερωτημάτων σχετικών με το αν οι αρχαίοι Ελληνες είχαν υποκατάστατα των σημερινών ψυγείων και ακόμη αν είχαν τη δυνατότητα να ψύχουν τα διάφορα ποτά τους. Και στα δύο αυτά ερωτήματα η απάντηση είναι θετική. Ωστόσο ακόμη και η πιο σύντομη ανάπτυξή τους απαιτεί έκταση που ξεπερνά τον περιορισμένο χώρο μιας επιφυλλίδας.

Ετσι θα περιοριστώ στο δεύτερο ερώτημα, επιφυλασσόμενος σε μια άλλη, ελπίζω επίσης καλοκαιριάτικη, επιφυλλίδα να ασχοληθώ και με το πρώτο. Οπως είναι γνωστό, το κατ’ εξοχήν ποτό των αρχαίων Ελλήνων ήταν ο «θείος οίνος». Ανδρες, γυναίκες και παιδιά γεύονταν το ένθεο αυτό ποτό και ιδιαίτερα οι πρώτοι, που συνομιλούσαν και φλυαρούσαν ατέλειωτες ώρες κάθε μέρα στους ανδρώνες πίνοντας κρασί. Οι συμμετέχοντες στις κρασοκατανύξεις αυτές συνήθως δεν έχαναν τη διαύγεια του νου τους επειδή το κρασί που κατανάλωναν ήταν νερωμένο. Σπάνια, και για πολύ συγκεκριμένους σκοπούς, οι αρχαίοι Ελληνες έπιναν ανέρωτο κρασί, «άκρατον οίνον».

Η ανάμειξη του κρασιού με το νερό γινόταν μέσα σε μεγάλα ευρύστομα αγγεία, γνωστά ως κρατήρες, και η συνήθης αναλογία ήταν τρία μέρη νερού προς ένα οίνου. Αυτή την αναλογία προτείνει και ο Ησίοδος, ο ποιητής της υπαίθρου, δεν λείπουν ωστόσο γραπτές μαρτυρίες που κάνουν λόγο για μείξη με νερό σε μεγαλύτερη αναλογία. Αυτή ακριβώς η κυριαρχία του νερού ήταν που απέτρεπε πολλές δυσάρεστες καταστάσεις για τους πότες. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια που βάζει ο κωμικός ποιητής Αλέξις (4ος-3ος αι. π.Χ.) στο στόμα του Σόλωνα: «Ηδη από τα κάρα τον πουλάνε (τον οίνον) νερωμένο, όχι βέβαια για να κερδίσουν κάτι παραπάνω, αλλά γιατί προνοούν για τους αγοραστές, να έχουν μετά την οινοποσία το κεφάλι ελαφρύ» (μτφρ. Μ. Κοπιδάκη).

Το νερό που χρησιμοποιούσαν για το αραίωμα του κρασιού φρόντιζαν να προέρχεται από «σκιαράν παγάν» (πηγή), από «κρήνην αέναον και απόρρυτον» ή από «ψυχρόν φρέαρ». Ετσι μαζί με τη μείξη του κρασιού τους οι αρχαίοι πετύχαιναν συγχρόνως και την ψύξη του. Πολύ διαδεδομένη ήταν και η πρακτική να χρησιμοποιούν και νερό που προερχόταν από λιώσιμο χιονιού, το οποίο, ως γνωστόν, το συντηρούσαν ακόμη και το καλοκαίρι και το εμπορεύονταν. Ωστόσο είχαν εφεύρει και ιδιαίτερους τρόπους ψύξης του κρασιού. Γύρω στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. επινόησαν ένα αγγείο ειδικής κατασκευής που επέτρεπε την ψύξη του οίνου και τη διατήρησή του σε ψυχρή κατάσταση όσο αυτός βρισκόταν αποθηκευμένος σε μεγάλα στενόστομα αγγεία, στους αμφορείς, προτού μεταφερθεί στους κρατήρες. Πιο συγκεκριμένα κατασκεύασαν έναν ειδικό τύπο αμφορέα με κύριο γνώρισμα τα διπλά του τοιχώματα. Με τη βοήθεια των εσωτερικών τοιχωμάτων δημιουργούνταν ο κατ’ εξοχήν χώρος του αγγείου, μέσα στον οποίο έχυναν, από το στόμιό του, το κρασί. Ο χώρος που σχηματιζόταν από τα εξωτερικά τοιχώματα και περιέβαλλε τον εσωτερικό γέμιζε με τη βοήθεια μιας προχοής που βρισκόταν στο πάνω μέρος με ψυχρό νερό ή χιόνι. Ετσι πετύχαιναν τη μόνιμη ψύξη του κρασιού, αφού εύκολα μπορούσαν να ανανεώνουν το ψυκτικό μέσο, όταν αυτό έλιωνε και ζεσταινόταν, με φρέσκο. Διά μέσου μιας οπής που βρισκόταν στο κάτω μέρος του αγγείου απομάκρυναν το ζεστό νερό και στη συνέχεια, σφραγίζοντάς την, έριχναν στον εξωτερικό χώρο του φρέσκο χιόνι ή κρύο νερό. Τέτοια αγγεία, γνωστά στους αρχαιολόγους ως αμφορείς – ψυκτήρες, κατασκευάζονταν στο δεύτερο μισό του 6ου αι. π.Χ. στην Αθήνα, αλλά και σε ένα άλλο μέρος του αρχαίου ελληνικού κόσμου, πιθανόν στο Ρήγιο της Μεγάλης Ελλάδας, στη Ν. Ιταλία. Ανάλογες κατασκευαστικές λεπτομέρειες που πετύχαιναν την ψύξη του κρασιού και γενικότερα υγρών συναντούμε σποραδικά και σε άλλα οινοφόρα αγγεία των αρχαίων Ελλήνων, όπως π.χ. σε οινοχόες.

Μέσα στο τρίτο τέταρτο του 6ου αι. π.Χ. αθηναίοι κεραμείς βρήκαν έναν άλλο τρόπο ψύξης κρασιού που εξυπηρετούσε καλύτερα τις ανάγκες των συμποσιαστών. Ο προηγούμενος, που μόλις περιγράψαμε, απαιτούσε τη γρήγορη κατανάλωση του κρασιού από τη στιγμή που αυτό περνούσε από τον αμφορέα – ψυκτήρα στον κρατήρα. Αν όμως ο ρυθμός κατανάλωσης ήταν αργός, τότε το κρασί μέσα στον κρατήρα θα έχανε τη δροσιά του. Ετσι δημιουργήθηκε η ανάγκη να εφευρεθεί ένας άλλος τρόπος που θα εξασφάλιζε μόνιμη ψύξη του κρασιού. Δηλαδή, όταν αυτό θα γέμιζε τα κρασοπότηρα των αρχαίων γλεντζέδων, γνωστά κυρίως ως κύλικες, θα έπρεπε να είναι ακόμη κρύο ή δροσερό. Επινοήθηκε έτσι ένα χαρακτηριστικό μανιταρόσχημο αγγείο, το οποίο, αφού το γέμιζαν με κρασί, το τοποθετούσαν μέσα στον κρατήρα που ήταν γεμάτος με κρύο νερό ή χιόνι. Πετύχαιναν δηλαδή έναν τρόπο ψύξης που θυμίζει αυτόν με τον οποίο σήμερα διατηρούμε κρύο ένα μπουκάλι σαμπάνιας ή κρασιού καθώς το τοποθετούμε μέσα σε δοχείο που περιέχει παγάκια. Το κρασί το αντλούσαν από το στενόστομο μανιταρόσχημο αγγείο, τον ψυκτήρα, όπως ονομαζόταν στην αρχαιότητα, με τη βοήθεια μιας κουτάλας που είχε μακριά λαβή. Το σκεύος αυτό οι αρχαίοι το ονόμαζαν αρύταινα ή κύαθο. Είναι πολύ πιθανό ότι το κρασί στους ψυκτήρες αυτούς ήταν ανέρωτο, οπότε το αραίωμά του γινόταν εκ των υστέρων, μέσα στα ίδια τα κρασοπότηρα, με κρύο νερό που έφερναν με ένα κανάτι, την αρχαία οινοχόη. Ετσι, εκτός από τη μείξη του κρασιού, πετύχαιναν συγχρόνως και την καλύτερη ψύξη του.

Οτι οι μανιταρόσχημοι ψυκτήρες, οι οποίοι με το ψηλό πόδι και το φουσκωτό σώμα τους «επέπλεαν» μέσα στο κρύο νερό (ή στο χιόνι) του κρατήρα, περιείχαν κρασί είναι σήμερα βέβαιο. Εκτός από ορισμένες σχετικές παραστάσεις, το μαρτυρούν και τρία ιδιόμορφα αγγεία που έγιναν σχετικά πρόσφατα γνωστά στην έρευνα. Πρόκειται ουσιαστικά για τρεις κρατήρες που στο εσωτερικό τους έχουν ενσωματωμένο έναν ψυκτήρα. Δηλαδή, κρατήρας και ψυκτήρας αποτελούν στις περιπτώσεις αυτές ένα ενιαίο κατασκευαστικά σύνολο και γι’ αυτό τα αγγεία αυτά τα αποκαλούμε κρατήρες – ψυκτήρες. Στο κάτω μέρος τους φέρουν προχοή, η παρουσία της οποίας δικαιολογείται μόνο αν δεχθούμε ότι διά μέσου αυτής απομακρυνόταν το ζεστό πια νερό του αγγείου, όταν ανανέωναν το ψυκτικό υλικό του. Επομένως το κρασί υποχρεωτικά πρέπει να βρισκόταν στον ψυκτήρα των αγγείων αυτών. Αλλωστε, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι τα αγγεία αυτά είχαν λειτουργία ανάλογη με αυτήν των αμφορέων – ψυκτήρων που είδαμε παραπάνω. Ο τρόπος ψύξης που μόλις περιγράψαμε ήταν σε χρήση για 80 περίπου χρόνια και πιο συγκεκριμένα από το 530 ως το 460/50 π.Χ.

Οπωσδήποτε οι κρατήρες – ψυκτήρες δεν φαίνεται να ήταν ιδιαίτερα συχνοί στην αρχαιότητα. Σποραδικά απαντώνται και σε άλλες εποχές, όπως π.χ. ένας που βρέθηκε στη μυκηναϊκή Τίρυνθα και χρονολογείται στον 13ο αι. π.Χ. Η σπανιότητά τους πρέπει να οφείλεται στο γεγονός ότι οι αρχαίοι προτιμούσαν λίγο περισσότερο το κόκκινο κρασί που δεν απαιτεί ιδιαίτερη ψύξη. Κυρίως όμως στο ότι, όπως ήδη είπαμε παραπάνω, το νερό με το οποίο αραίωναν το κρασί φρόντιζαν να είναι «παγωμένο» έτσι ώστε δεν απαιτούνταν καμία φροντίδα για περαιτέρω ψύξη του θείου αυτού ποτού.

Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

tovima

Σωκράτης: Ο «Χριστός» της Φιλοσοφίας

Πριν θέσουμε οποιοδήποτε ζήτημα προς συζήτηση, καλό θα ήταν να προσεγγίσουμε λίγο το αινιγματικό πρόσωπο του Σωκράτη. Ο εμβληματικός φιλόσοφος έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. στην Αθήνα του «Χρυσού Αιώνα», από την οποία σχεδόν ποτέ δεν μετακινήθηκε, εκτός εάν εξαιρέσουμε την υπηρεσία του σε μερικές πολεμικές εκστρατείες. Ήταν γιος του Σωφρονίσκου και της Φαιναρέτης, και για τη μητέρα του γνωρίζουμε πως ασκούσε το επάγγελμα της μαίας – χαρακτηριστικό που τον σημάδεψε έντονα στη ζωή του.

Ο παραλληλισμός με τον Χριστό είναι μία τοποθέτηση στην οποία μπορεί να προβεί κανείς αν παραθέσει τη ζωή τους δίπλα δίπλα. Και οι δύο δεν άφησαν τίποτα σε μορφή γραπτού πίσω τους, είχαν έναν κύκλο (νεαρών σε ηλικία) μαθητών, δεν δέχονταν αμοιβή για τη «διδασκαλία» τους (ο Σωκράτης δεν θα δέχονταν ποτέ τον χαρακτηρισμό του δασκάλου), οι ιδέες τους έθεσαν σε αμφισβήτηση τα πρότυπα σκέψης και τις πιο θεμελιώδεις αντιλήψεις της εποχής τους, και, φυσικά, καταδικάστηκαν στον θάνατο από τις κοινωνίες τους για κατηγορίες ανυπόστατες. 

Ένα άλλο ιδιαίτερο στοιχείο είναι η θέσπιση του Σωκράτη ως τη πιο θεμελιώδη μεταστροφή και διχοτόμηση στην ιστορία της φιλοσοφίας – όπως ορίζουμε χρονολογικά την ανθρώπινη ιστορία σε χρόνια προ και μετά Χριστού, έτσι μπορούμε να διαχωρίσουμε τη φιλοσοφία, ή μάλλον τους φιλοσόφους, σε προσωκρατικούς και μετασωκρατικούς, σε «φυσικούς» και «ανθρωπιστές». Το βάρος του φαινομένου του Σωκράτη προκάλεσε τη μετατόπιση του πυρήνα του προβληματισμού των στοχαστών – πριν εκείνον, οι φιλόσοφοι ασχολούνταν με τα φυσικά φαινόμενα, τον κόσμο, το σύμπαν, ενώ μετά από αυτόν επίκεντρο γίνεται ο άνθρωπος κι ο συσχετισμός του με την ύπαρξη. Μία αρκετά γνωστή θέση επί του ζητήματος είναι η εξής: 

«Ο Σωκράτης κατέβασε τη φιλοσοφία από τα άστρα στη Γη, και την έβαλε στα σπίτια των ανθρώπων»

Τελευταίο στοιχείο που θα παραθέσουμε πριν ξεκινήσουμε είναι να προσδιορίσουμε με ποιον Σωκράτη θα ασχοληθούμε. Ακούγεται οξύμωρο, όμως όχι απλώς δεν είναι, αλλά αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους προβληματισμούς στην ιστορία της φιλοσοφίας, γνωστό κι ως «Σωκρατικό Πρόβλημα». Όπως είναι φυσικό, όταν κάποιος δεν αφήνει γραπτά πίσω του, τα λόγια και τα διδάγματά του διαστρεβλώνονται και αλλοιώνονται από το πρίσμα σκέψης των ανθρώπων ή μαθητών που θα τον καταγράψουν στις σελίδες της ιστορίας. Για χάρη του Σωκράτη, αυτό το «χρέος» τέλεσε ο μαθητής του Πλάτωνας, ο οποίος τον όρισε ως πρωταγωνιστή και κεντρικό ομιλητή όλων των διαλόγων/έργων του. 

Κι εδώ τίθεται το ζήτημα. Αν πάρουμε από την αρχή ως το τέλος όλων των Πλατωνικών διαλόγων τον Σωκράτη και τον θεωρήσουμε ως ένα πρόσωπο, προφανώς θα έχουμε να κάνουμε με μία προσωπικότητα ολότελα σχιζοφρενική. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή στους πρώιμους διαλόγους, βρίσκουμε έναν Σωκράτη βυθισμένο μέσα στην ειλικρίνεια της άγνοιάς του, έναν στοχαστή που βυθίζει τους συνομιλητές του στο χάος του «Ἓν οἶδα ὅτι ουδὲν οἶδα», έναν δάσκαλο που αρνείται να διδάξει και που καλεί τους μαθητές του να βρούνε τη προσωπική τους αλήθεια. Στους μεταγενέστερους όμως διαλόγους, αντικρίζουμε έναν εντελώς διαφορετικό άνθρωπο – ο Σωκράτης πλέον χρησιμοποιεί την άγνοια ως τέχνασμα κι όπλο διαλεκτικής, επιβάλει και κυνηγά απόλυτες έννοιες και αιτιολογικούς ορισμούς. Έχουμε συνεπώς τον Σωκράτη της άγνοιας, και τον Σωκράτη των ορισμών και της αντικειμενικής αλήθειας (αυτόν που αφόρισε ο Νίτσε στο Λυκόφως των Ειδώλων).

Γιατί συμβαίνει αυτό; Μία πιθανή εξήγηση είναι πως ο Πλάτωνας στα πρώιμα έργα του δεν είχε προλάβει να θέσει τον δικό του τρόπο σκέψης και το προσωπικό του αξιακό σύστημα, με αποτέλεσμα να παραθέτει και να οδηγείται από τη σκέψη του δασκάλου του, από την οποία ήταν ακόμη έντονα επηρεασμένος. Και, ύστερα, όταν έφτασε στη σύλληψη του κόσμου των ιδεών, όταν όρισε την ιδανική Πολιτεία, τότε απλώς προσάρμοσε το πρόσωπο του Σωκράτη στα πιστεύω του, τον χρησιμοποίησε ως βάση για να στηρίξει τις δικές του πεποιθήσεις. 

Δεν θα το αναλύσουμε άλλο, και η αλήθεια είναι πως ήδη το κουράσαμε αρκετά. Όποιος ενδιαφέρεται περισσότερο για το Σωκρατικό Πρόβλημα, εξαιρετικό είναι το βιβλίο του François Roustang με τίτλο: «Το μυστικό του Σωκράτη για την αλλαγή της ζωής», που αναδεικνύει κυρίως τον Σωκράτη της άγνοιας, με τον οποίο και θα ασχοληθούμε στη συνέχεια αυτού του άρθρου.


Η ψυχαναλυτική διαδικασία σήμερα

Η ψυχανάλυση σήμερα, όπως εδραιώθηκε από στοχαστές όπως ο Φρόυντ και ο Γιουνγκ (οι οποίοι φυσικά επηρεάστηκαν από άλλους στοχαστές, όπως τον Ντοστογιέφσκι) ορίζεται ως μία διαδικασία αιτιολογικής ερμηνείας της ανθρώπινης ψυχής, η οποία αποσκοπεί στην εύρεση των βαθύτερων λόγων της σκέψης και της πράξης μας, με στόχο την ουσιαστική κατανόηση του εαυτού και, κατά συνέπεια, τη βελτίωση της ζωής μας μέσα από τη κάθαρση και την ενδογενή αντίληψη που προσφέρει. Με απλά λόγια: μιλάμε, αναλύουμε τις πράξεις μας, αντιλαμβανόμαστε γιατί πράττουμε όπως πράττουμε (και κατ’ επέκταση, γιατί δεν είμαστε ευτυχισμένοι), με στόχο να καταλάβουμε, να συνειδητοποιήσουμε το ά-λογο των κινήσεών μας, και να θέσουμε στη ζωή μας ένα νέο επίπεδο συνειδητότητας στο οποίο είμαστε πιο υγιής και απαλλαγμένοι -όσο το δυνατόν περισσότερο- από τα ψυχολογικά τραύματα και τις «σκιές» του παρελθόντος. 

Είναι, συνεπώς, μία διαδικασία στοχασμού πάνω στο «γιατί» – σε ένα «γιατί» προσωπικό και υποκειμενικό. Κατά κάποιο τρόπο φιλοσοφούμε, εκφράζουμε και αναλύουμε το «εγώ» μας, προσπαθώντας να το κατανοήσουμε και να το συνειδητοποιήσουμε. Είναι μία διαδικασία μακροχρόνια, επίπονη και δύσκολη, και όπως έλεγε ο Γιουνγκ: 

«Η συνειδητότητα δεν έρχεται δίχως πόνο» 

Αυτή τουλάχιστον είναι η θέση της πλειοψηφίας της ψυχανάλυσης σήμερα, η οποία όχι απλώς είναι ο πυρήνας του σύγχρονου δυτικού κόσμου, αλλά όπως έλεγε ο Osho: «Η θρησκεία του σημερινού ανθρώπου». Η πεποίθηση δηλαδή ότι κάτω από το εγώ κρύβεται μία άβυσσος ασυνείδητου, ότι την ανθρώπινη ύπαρξη μπορούμε και οφείλουμε να ερμηνεύσουμε αιτιολογικά. Ρίζες έχει αναμφίβολα στην Αριστοτελική σκέψη και, κυρίως, στο Χριστιανισμό. Κι εδώ θα ξεκινήσουμε τη κριτική της και θα εξηγήσουμε γιατί ο Σωκράτης της άγνοιας, ο -πιθανότατα- αυθεντικός Σωκράτης, θα έριχνε σφαλιάρα στον Φρόυντ και θα αφόριζε κάθετα τη διαδικασία της ψυχανάλυσης στο σύνολό της.

Πρώτο στοιχείο είναι ότι η ψυχαναλυτική διαδικασία θέτει εξορισμού τον άνθρωπο ως ασθενή – οποιοσδήποτε επιθυμεί σήμερα να παρακολουθήσει συνεδρίες ψυχανάλυσης, δεν μπορεί παρά να αποδεχθεί τον εαυτό του ως «ασθενή» και τον ψυχαναλυτή του ως «θεραπευτή», ή τουλάχιστον ως «γνώστη», κάτοχο μίας ανώτερης συνειδητότητας. Το πράγμα όμως δεν φτάνει ως εκεί, μιας και ένα από τα πιο κομβικά σημεία της διαδικασίας είναι η παραδοχή του «ασθενή» ότι όντως είναι άρρωστος, ότι όντως έχει πρόβλημα που πρέπει να λύσει. Ο άνθρωπος συνεπώς, εξαρχής εγκλωβίζεται στον ορισμό του «προβληματικού», εντάσσεται στο πλαίσιο της δυστυχίας ή -τουλάχιστον- της μη ευτυχίας΄ διαφορετικά, η διαδικασία καθίσταται άλογη. Όπως είπε ο Osho, που άθελά μου, έχει από ότι φαίνεται τη τιμητική του σε αυτό το άρθρο:

«Η ψυχανάλυση δεν έχει να πει τίποτα για τον ευτυχισμένο άνθρωπο»

Με ποια άλλη διαδικασία μπορούμε άραγε να συσχετίσουμε τη ψυχανάλυση; Μία εύλογη απάντηση είναι με τη χριστιανική εξομολόγηση. Οι ομοιότητες και οι συσχετισμοί ποικίλουν: 

α) Ο ορισμός «αμαρτωλού/ασθενή» ως «αμαρτωλό/δυστυχισμένο».

β) Ο «ιερέας/θεραπευτής», ο οποίος μπορεί να τον βοηθήσει να ερμηνεύσει το «θείο θέλημα/υποσυνείδητο» του. 

γ) Η «ευλογία/εξειδίκευση» του «ιερέα/θεραπευτή», που τον καθιστά υπεύθυνο και ικανό να ορίσει τα πλαίσια και την εξέλιξη της διαδικασίας (και, προφανώς, κατά πολλούς τρόπους, «ανώτερο» από τον «αμαρτωλό/ασθενή»).

δ) Η αιτιολογική προσέγγιση του «είναι» του «αμαρτωλού/ασθενή», με τη μορφή του «θείου θελήματος/υποσυνείδητου», η μη-κατανόηση του οποίου και η ανικανότητά του να πράξει με βάση αυτά, τον καθιστά δυστυχισμένο.

ε) Η ρίζα της δυστυχίας του «αμαρτωλού-θεραπευτή» στο παρελθόν του, και συγκεκριμένα στο «προπατορικό αμάρτημα/παιδικά τραύματα», για τα οποία δεν έχει τον παραμικρό λόγο αυτός καθαυτός.

Ενδεχομένως μπορούμε να βρούμε κι άλλα, δεν νομίζω όμως πως υπάρχει λόγος. Ίσως είναι τολμηρός ισχυρισμός, αλλά η συγκεκριμένη μορφή ψυχανάλυσης είναι κατά κάποιο τρόπο μία μεταμφιεσμένη εξομολόγηση χριστιανικού τύπου. Αυτό φυσικά δεν ισχύει για το σύνολο των ψυχαναλυτών, μιας και πάντα υπάρχουν αυτοί που αποκλίνουν από τον παραλογισμό της πλειοψηφίας της εκάστοτε τέχνης/τρόπου σκέψης – όπως και ο στάρετς Ζωσιμάς στο «Αδερφοί Καραμαζόφ» του Ντοστογιέφσκι, που ήταν κάθε άλλο παρά «συνηθισμένος» παπάς, μιας κι έδινε απλόχερα το χαμόγελο στους «αμαρτωλούς» και τους συμπεριφέρονταν σαν φυσιολογικούς ανθρώπους, κι όχι σαν υπανθρώπους που κρέμονται στο χείλος της κόλασης. 

Έχουμε λοιπόν αυτή τη μορφή ψυχανάλυσης, που εξορισμού γεννάει την αρρώστια του ανθρώπου για να έχει λόγο ύπαρξης και εφαρμογής – μία διαδικασία που δημιουργεί προβλήματα και «βαθιά ριζωμένα ψυχικά τραύματα» (που δεν είναι τίποτα άλλο από ολότελα επιφανειακές ασυναρτησίες) για να συντηρεί το «γίγνεσθαι» της ροής και της εξέλιξής της. Μία διαδικασία που βυθίζει τον άνθρωπο σε έναν βούρκο αναίτιας πολυπλοκότητας (που φυσικά εξυψώνεται ως «ουσιώδες βάθος») και που εξορκίζει την απλή σκέψη ως «επιφανειακή» και ως απόλυτα άχρηστη στην αναζήτηση της συνειδητότητας και της κατανόησης. Ένα σύστημα σκέψης που παράγει «λογικούς βλάκες», που είναι σε θέση να ξεδιπλώσουν μυριάδες αιτίων για τη δυστυχία τους, αλλά που δεν μπορούν να αφεθούν στην ευτυχία ούτε μία στιγμή.

Ενάντια όμως σε αυτή τη ψυχανάλυση, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον διάλογο του Σωκράτη.


Ο Σωκρατικός διάλογος, ή αλλιώς η ψυχανάλυση της ευτυχίας

«Ο Σωκράτης ήταν ο πρώτος θεραπευτής»
-François Roustang

Ο Σωκράτης ως «θεραπευτής» (πιθανώς, ούτε αυτόν τον ορισμό θα δέχονταν ο ίδιος) δεν έχει καμία σχέση με το σύγχρονο ψυχαναλυτή. Δεν ισχυρίζεται ότι ξέρει κάτι ή πως είναι ανώτερος από τον συνομιλητή του, σε οποιοδήποτε επίπεδο – κι αυτή είναι μία κατάθεση ειλικρινής και ουσιαστική. Αποδέχεται και τονίζει την άγνοιά του σε κάθε ευκαιρία. Ισχυρίζεται και όντως συζητάει και πράττει με την επίγνωση του ότι όντως δεν γνωρίζει απολύτως τίποτα, είτε μιλάμε για τη φυσική πραγματικότητα, είτε για την ύπαρξη του ανθρώπου. Ως εκ τούτου, είναι ανίκανος να επενδύσει νοηματικά πάνω σε οποιαδήποτε έννοια, παρά αρέσκεται μονάχα στο να ρωτάει. 

Ερωτήσεις, αλλεπάλληλες ερωτήσεις, αυτό έχει μονάχα να δώσει, κι αυτές λειτουργούν ως πολιορκητικοί κριοί στο αξιακό στερέωμα, τα πιστεύω και τα «ξέρω» του συνομιλητή του, κι όχι σαν αφορμές για να βρει αξίες ή να αντιληφθεί κάτι πέρα από την άγνοιά του. Δεν είναι δυνατή ούτε καν η αντιπαράθεση, μιας κι ο Σωκράτης αρνείται να στηριχθεί και να υποστηρίξει οποιαδήποτε θέση – με τη στάση του, το μόνο που πράττει είναι να αναδεικνύει το άλογο των θέσεων του συνομιλητή του. Το να προσπαθήσεις να έχεις αντιπαράθεση μαζί του, είναι σαν να προσπαθήσεις να αναγκάσεις το είδωλό σου στο καθρέφτη να μη σε ακολουθήσει. Ο συνομιλητής φτάνει σταδιακά μέσω του διαλόγου σε μία κατάσταση αληθινής άγνοιας (ή «νάρκωσης», όπως αναφέρει ο Μένων στον ομώνυμο διάλογο, χαρακτηρίζοντας τον Σωκράτη ως θαλάσσια νάρκη), ενώ ο ασθενής της σύγχρονης ψυχανάλυσης, με το πέρας της συνεδρίας, βρίσκεται σε μία κατάσταση ψεύτικης γνώσης. Ο Σωκράτης συντελεί στο να συνειδητοποιήσει ο συνομιλητής αυτά που δεν ξέρει, ενώ ο ψυχαναλυτής στο να νομίζει πως ξέρει κάτι. Η ροή σκέψης του εκκεντρικού αυτού φιλοσόφου είναι σαν το νερό του Ταοϊσμού, είναι ταυτόχρονα μαλακιά και σκληρή, υποδέχεται αλλά ταυτόχρονα εγκλωβίζει και εξουδετερώνει. 

«Αυτό το πράγμα ξεκίνησε να μου συμβαίνει από τότε που ήμουν παιδί, μια φωνή που ακούω μέσα μου, η οποία όταν ακούγεται, με αποτρέπει να κάνω κάποιες πράξεις, αλλά δεν μου υποβάλλει ποτέ τι να κάνω.»

Και, μιας και αναφέραμε το γνωστό δαιμόνιο του Σωκράτη, ας μείνουμε σε αυτό, αφού σε αυτό συγκεντρώνεται όλη η ουσία της διδασκαλίας του. Καταρχάς, να θέσουμε τη θεμελιώδη αντίθεσή του ως προς τη φωνή της ενοχικότητας του σύγχρονου ασθενή. Ο σύγχρονος άνθρωπος, ο ασθενής, ακούει συνεχώς μέσα του τι θα «έπρεπε» να κάνει – πώς θα μπορούσε να είναι πιο ικανός, πώς η ζωή του θα μπορούσε να είναι καλύτερη, πώς θα έχαιρε περισσότερης εκτίμησης από τους γύρω του, κα. Η ενδογενής φωνή του σύγχρονου ασθενή δεν κάνει τίποτα άλλο από το να τον πνίγει σε ένα τυφώνα ατελείωτων «θα», που με τη σειρά τους τον υποχρεώνουν να φαντάζεται και να επιθυμεί ιδεατές συνθήκες, και φυσικά, να αρνείται τη χειροπιαστή του πραγματικότητα. «Αν δεν είχε γίνει αυτό το ατύχημα, τώρα θα περπατούσα», «Αν δεν είχα χάσει το λεωφορείο, δεν θα είχα αργήσει», «Αν η μητέρα μου ήταν καλύτερη, θα ήμουν πιο υγιής», «Αν ήμουν πιο ενδιαφέρων, θα μπορούσα να έχω αυτόν/η για σύντροφο», αν, αν, αν. Αυτή είναι η εσωτερική φωνή του ανθρώπου σήμερα, ένας ακατάσχετος μονόλογος αλλεπάλληλων Αν.

Έζησα στην άκρη του γκρεμού
της παράνοιας, θέλοντας να γνωρίζω τα αίτια,
χτυπώντας σε μία πόρτα. Ανοίγει.
Χτυπούσα από μέσα.
-Ρουμί

Το δαιμόνιο του Σωκράτη όμως, είναι ολότελα διαφορετικό. Δεν αξιολογεί τη πραγματικότητα, δεν κρίνει καταστάσεις, δεν αναλύει σκέψεις, δεν κυνηγάει αίτια. Έχει μονάχα δύο λειτουργίες: αποδέχεται και καθοδηγεί. 

Αποδέχεται, επειδή δεν κρίνει. Και καθοδηγεί, επειδή «φωνάζει» όταν κάτι στέκεται εμπόδιο στα αληθινά «θέλω» του ανθρώπου. Αυτή η τόσο απλή και ουσιαστική καθοδήγηση είναι η ρίζα της πιο αληθινής ηθικής, της ηθικής που -ασχέτως πώς και γιατί- όλοι έχουμε μέσα μας. Αλλά ως ηθική φυσικά δεν ορίζουμε την «ηθική της ενοχής», τη «χριστιανική ηθική», αλλά την ηθική της χαράς, την ηθική του Ζαρατούστρα – την τάση μας να εναντιωνόμαστε απέναντι σε καθετί δεν αισθανόμαστε αυθεντικό, σε οτιδήποτε συγκρούεται με το «είναι» μας και εντός του οποίου δεν μπορούμε να είμαστε ο εαυτός μας.

Ο σύγχρονος ψυχαναλυτής ακούγοντας αυτά τα λόγια θα χαζογελάσει, θα μας κοιτάξει αφ’ υψηλού και θα πει πως όλα αυτά είναι σαχλαμάρες, ουτοπίες και εξιδανικευμένες αερολογίες. Κι όμως, πρέπει να έχουμε το θάρρος να τον κοιτάξουμε στα μάτια και να υποστηρίξουμε την αλήθεια μας. Επειδή όλοι μας, μα όλοι ανεξαιρέτως, ξέρουμε όταν κάτι απλώς δεν μας αρέσει. Όπως και Ξέρουμε όταν κάτι μας αρέσει, όταν κάτι είναι αυθεντικό για εμάς, όταν κάτι κάνει το «είναι» μας να χαίρεται. Αισθανόμαστε τη χαρά του να κάνουμε πράγματα που ουσιαστικά μας αρέσουν, και νιώθουμε τη δυσφορία να πράττουμε κάτι που απλώς δεν μας εκφράζει ως οντότητες. Κι αυτό το αίσθημα είναι χίλιες φορές πιο χειροπιαστό, αληθινό και ξεκάθαρο από όλες τις εκλογικευμένες «συνειδητοποιήσεις» που μπορούμε να φτάσουμε μέσω της υποτιθέμενης ανάλυσης του «υποσυνείδητου» εαυτού μας. 

Ξέρεις τι σου αρέσει, και τι δεν σου αρέσει – το αισθάνεσαι, είναι τόσο απλό. Αυτός είναι ο ψίθυρος του δαίμονα που προσπαθεί να ξυπνήσει μέσα στους συνομιλητές του ο Σωκράτης, ο οποίος πλέον δεν ακούγεται μέσα την ηχορύπανση που έχει δημιουργηθεί εντός του μυαλού τους. Χαμένοι μέσα στη πολυπλοκότητα και τη δυσλειτουργικότητα της σκέψης τους, οι άνθρωποι απλώς μπουρδουκλώνονται σε κάθε τους σκέψη, μπερδεύουν τα αισθήματα με τη λογική, προσπαθούν να δώσουν αξία μέσω λογικών διεργασιών – φτάσανε στο απόγειο της παράνοιας, θέλουν να ξέρουν γιατί (!) είναι χαρούμενοι για να επιτρέπουν στον εαυτό τους να είναι χαρούμενοι

«Εάν δεν πάρεις αυτό που θες, υποφέρεις. Εάν πάρεις αυτό που δεν θέλεις, υποφέρεις. Ακόμα κι αν πάρεις ακριβώς αυτό που θες, και πάλι υποφέρεις επειδή δεν μπορείς να το κρατήσεις για πάντα. Το μυαλό σου είναι η αιτία της δυσφορίας σου. Θέλει να είναι ελεύθερο από την αλλαγή. Ελεύθερο από τον πόνο, ελεύθερο από τις υποχρεώσεις απέναντι στο θάνατο και τη ζωή. Όμως η αλλαγή είναι ο νόμος και όλη η υποκρισία του κόσμου δεν αρκεί για να παραμορφωθεί αυτή η πραγματικότητα»

Μέσα από αυτά τα λόγια του Σωκράτη, μπορούμε να αντιληφθούμε την ουσία της άγνοιάς του. Ο Σωκράτης δεν ξέρει τίποτα, επειδή ζει σε μία πραγματικότητα του «γίγνεσθαι», επειδή αποδέχεται ολοκληρωτικά το -αιωνίως μεταβαλλόμενο- τώρα, απαλλαγμένος από τα φαντάσματα του παρελθόντος και τα πυροτεχνήματα του μέλλοντος. Μα αφού ξέρεις κάτι αυτή τη στιγμή, πώς γίνεται αυτή η γνώση να ισχύει την επόμενη στιγμή, που η ζωή η ίδια θα έχει αλλάξει; Δεν μπορείς να περάσεις το ίδιο ποτάμι δυο φορές, επειδή ούτε εσύ θα είσαι ο ίδιος, ούτε κι αυτό. Δεν θα βρεις ποτέ την ιδέα, τη κατάσταση ή τη συνειδητοποίηση που θα σου εξασφαλίσει για πάντα τη χαρά – τη χαρά πρέπει να τη κατακτάς και να της επιτρέπεις να μπει μέσα σου κάθε στιγμή. Απλώς «είσαι» και δεν υπάρχει λόγος να ήθελες να «είσαι» αλλιώς, επειδή δεν υπάρχει αυτό το αλλιώς. Κι αυτή δεν είναι η αιτία να κάτσεις στα αυγά σου, να μείνεις στάσιμος, αλλά η μεγαλύτερη αφορμή να «χορέψεις ανάμεσα στα αστέρια». Η ζωή σε βαφτίζει και σε αποκληρώνει σε κάθε σου βήμα, σου επιτρέπει να εξαγνιστείς και να αναγεννηθείς από τις στάχτες σου κάθε δευτερόλεπτο – ποιος ο λόγος να το φοβάσαι αυτό;

Αλλαγή και αποδοχή της αλλαγής – ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο γίγνεσθαι, μία ατελείωτη υπέρβαση δίχως στόχο. Σε αυτή τη διεργασία τελείται η μύηση στη τέχνη την ευτυχίας. 

Αυτό είναι το παράδοξο της ζωής και της ευτυχίας, και τη χαρά τη βρίσκεις μόνο στους παράλογους, κι όχι στους λογικούς. Γιατί, όπως είπε ο Καμύ: 

«Η προσπάθεια αυτή καθαυτή να φτάσει κανείς τα ύψη είναι αρκετή για να γεμίσει τη καρδιά του ανθρώπου. Θα πρέπει κανείς να φανταστεί τον Σίσυφο πραγματικά χαρούμενο»

http://kammenatetradia.com

Τι έτρωγε ο στρατός του Μέγα Αλέξανδρου για ενέργεια

Βότανα για αποθήκευση και επιβίωση

 Βότανα για αποθήκευση και επιβίωση

Τα παρακάτω βότανα είναι θρεπτικά όπως επίσης και θεραπευτικά και μπορούν να μας βοηθήσουν ως συμπυκνωμένες πηγές τροφίμων την εποχή που δεν υπάρχουν πολλά φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, ξηροί καρποί και σπόρια.

Extra
Πως επιβιώνεις με λίγο φαγητό, παίρνοντας βιταμίνες από ένα μόνο φυτό.
Τι δίνουμε για να πάρουν βάρος ασθενείς που δεν τρώνε.
Τι έτρωγε ο στρατός του Μέγα Αλέξανδρου για ενέργεια-Τι είναι 50 φορές πιο γλυκό από τη ζάχαρη και φυτρώνει στην Ελλάδα;
Τι χρησιμοποιούμε σε σοβαρές εξωτερικές πληγές και γάγγραινες.

Μηδική η ήμερος, τριφύλλι (Ελλοβόκαρπα ή Χεδρωπά)Medicago sativa, alfalfa (Leguminosae)

Μηδική (αραβικά ο «πατέρας των τροφίμων»
Περιέχει πρωτεΐνες, χλωροφύλλη, βιταμίνες Α, Β12, Κ, C, P, ασβέστιο, μαγνήσιο, φωσφόρο και κάλιο. Η υπόγεια ρίζα της μηδικής μπορεί να επεκταθεί βαθειά αρκετά μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, μαζεύοντας πολλά μεταλλικά στοιχεία από τα έγκατα της γης. Ένα φυτό με μικρότερη κοντότερη ρίζα δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Η μηδική μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμο ή συμπλήρωμα διατροφής. Περιέχει βασικές ορμόνες και ένζυμα που είναι απαραίτητα για να κρατήσουν σε λειτουργία την υπόφυση και τους αδένες των επινεφριδίων.
Υπάρχει μια ιστορία που έχουμε πει σε πολλές διαλέξεις και μαθήματα, για την οικογένεια, η οποία ήταν έγκλειστη σε στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Ευρώπης. Η συγκεκριμένη οικογένεια βρήκε τη δύναμη να τα καταφέρει μέχρι το τέλος του πολέμου, όπου απελευθερώθηκαν. Το κλειδί ήταν ένα φυτό τριφυλλιού που μεγάλωνε στη γωνία εντός της περίφραξης στην εσωτερική μεριά του φράχτη. Κάθε μέλος της οικογένειας έπαιρνε μυστικά μερικά φύλλα του φυτού κάθε μέρα … επιτρέποντας στο τριφύλλι να αναπληρώνει τα φύλλα του καθ ‘όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η οικογένεια λάμβανε τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά από το φυτό. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά δεν παρέχονταν από τα κακής ποιότητας και σπάνια συσσίτια. Η οικογένεια διατήρησε την υγεία τους, ενώ άλλοι γύρω τους πέθαιναν από υποσιτισμό.

Ασκόφυλλο, Φύκος το φυσκώδες (Φυκίδες) Fucus vesiculosus, Kelp ή Dulse (Fucaceae)

Βότανα για αποθήκευση και επιβίωση

Φύκια αποξηραμένα και τριμμένα σκόνη ή σε κόκκους 
Αυτά τα φυτά κατάγονται από τον ωκεανό (ιθαγενές στις ακτές του Βορείου Ατλαντικού και της Δυτικής μεσογείου). Περιέχουν επίσης απαραίτητη πρωτεΐνη, βιταμίνες (συμπεριλαμβανομένης της Β12), μέταλλα, συν περίπου 35 ιχνοστοιχεία που χρειάζεται ο οργανισμός για να λειτουργήσει καλά. Το οργανικό ιώδιο που παρέχεται από τα φύκια θα ξαναφτιάξει και θα φροντίσει το θυρεοειδή αδένα. Τα φύκια kelp έχουν μια αλμυρή γεύση, λόγου της υψηλής περιεκτικότητας τους σε κάλιο, έτσι θα δώσουν γεύση σε άλλα τρόφιμα ως ένα εξαιρετικό υποκατάστατο αλατιού, χωρίς τις αρνητικές συνέπειες του.
Γνωρίζουμε για ένα ζευγάρι που ζούσε σε μια παραλία μακριά από το “πολιτισμό”.
Όταν τα μανιτάρια και τα άλλα άγρια χόρτα ήταν λίγα και σπάνια στην ενδοχώρα, επιβίωναν με φρέσκια νωπά φύκια kelp που ξεβράζονταν από τη θάλασσα. Συχνά έκαναν σούπα φύκια kelp ή ποτό φυκιών kelp που γλύκαιναν με μέλι και με φρέσκο νερό.

Πτελέα η πυρόχρους, κοινός φτελιά (Ουλμίδες)-Ulmus Rubra, slippery elm (Ulmaceae)

Βότανα για αποθήκευση και επιβίωση

Σκόνη φτελιάς
Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και φυτική ζελατίνη. Κάποιος θα μπορούσε να αναπτυχτεί πολύ καλά με Φτελιά και μόνο. Έχουμε παρακολουθήσει αρκετές περιπτώσεις όπου μικρά παιδιά έχαναν βάρος γρήγορα και γίνονταν αδύνατα από κάποια αποδυναμωτική ασθένεια. Συχνά δεν μπορούν να κρατήσουν μέσα τους, κανένα κανονικό φαγητό. Όταν τοποθετήθηκαν σε χυλό Φτελιάς, ένα συνδυασμό σκόνη φτελιάς, νερό και μέλι φτιαγμένο σαν λεπτή πάστα, όχι μόνο επέζησαν, αλλά στην πραγματικότητα κέρδισαν το βάρος και ανέκτησαν την υγεία τους. Η γεύση είναι πάρα πολύ καλή επίσης. Είναι ευχάριστη, θρεπτική και σε «γεμίζει».

Βότανα για αποθήκευση και επιβίωση

Γλυκόριζα η λεία, ρεγολίτσα, αγλυκόρριζα (Χεδρωπά)-Glycyrrhiza Glabra, Liquorice (Leguminosae)

Βότανα για αποθήκευση και επιβίωση

Σκόνη ρίζας γλυκόριζας 
Τα επινεφρίδια χρειάζονται μία «δύναμη» κάθε 5 ώρες, για να διατηρήσουν την ενέργεια του σώματος. Εάν ένα γεύμα ή κάποια άλλη τροφή δεν είναι διαθέσιμη, η ρίζα της γλυκόριζας θα τροφοδοτήσει τα επινεφρίδια.

Βότανα για αποθήκευση και επιβίωση

Οι στρατιές του Μεγάλου Αλεξάνδρου μετέφεραν ρίζες γλυκόριζας στις μεγάλες πορείες της εκστρατείας τους, για να παίρνουν ενέργεια, δύναμη και αντοχή. Ένα πολύ ανώτερο τονωτικό ενέργειας, από την σημερινή μπάρα, ζάχαρης, σοκολάτας, καραμέλας που δίδονται για τους φτωχούς GI, από τον στρατό. Η γλυκόριζα σταματάει απίσεις τη πείνα και τη δίψα.
Μια κουταλιά της σούπας σκόνη ρίζας γλυκόριζας σε ένα λίτρο νερού (ανακινείται καλά) και λαμβανόμενη με γεμάτες γουλιές κατά τη διάρκεια της ημέρας, θα διατηρήσει την ενέργεια ενός ανθρώπου που χρειάζεται να μείνει σε εγρήγορση, σε ένα μεγάλο ταξίδι με αυτοκίνητο για παράδειγμα.
Το τσάι γλυκόριζας είναι ένα υπέροχο αναζωογονητικό pick-me-up!
Μια ομάδα γυναικών που εργάζονταν νυχτερινή βάρδια σε ένα γνωστό εργοστάσιο ραδιοφώνων φέρονταν νευρικά από τη καφεΐνη που έπαιρναν για να παραμείνουν ξύπνιες. Άλλαξαν σε δισκία γλυκόριζας και διαπίστωσαν ότι η ενέργεια τους μπορούσε να διατηρηθεί καθ ‘όλη τη νύχτα, χωρίς τις συνέπειες της καφεΐνης.
Η ρίζα γλυκόριζας είναι μια εξαιρετική επιλογή για ένα βότανο αποθήκευσης, έχει βρεθεί ακόμη και σε αιγυπτιακούς τάφους!

Σύμφυτο το φαρμακευτικό, στεκούλι, χοντρούτσικο (Βοραγινίδες)
Symphytum officinale, comfrey (Boraginaceae)

Βότανα για αποθήκευση και επιβίωση

Σκόνη ρίζας ή φύλλα σύμφυτου
Αυτό το βότανο είναι θρεπτικό, καθώς και φάρμακευτικό. Η σκόνη ρίζας ή τα φύλλα σύμφυτου, είναι μία ανυπέρβλητη τροφή. Το σύμφυτο περιέχει υψηλές ποσότητες πρωτεΐνης, καθώς και ασβέστιο. Η ρίζα ή τα φύλλα μπορεί να γίνουν ένα τσάι ή να προστεθούν σε πράσινους χυμούς. Αρκετοί λαοί γνωρίζουμε έχουν χρησιμοποιήσει την σκόνη ρίζας ως πυκνωτικό μέσο σε σούπες και στα βραστά τους: πολύ πιο πολύτιμο από αλεύρι ή άμυλο καλαμποκιού.

Αλθαία η φαρμακευτική, νερομολόχα (Μαλαχίδες)-Althaea officinalis, Marshmallow (Malvaceae)

Βότανα για αποθήκευση και επιβίωση

Ρίζα νερομολόχας
Αυτό είναι ένα ανεκτίμητο βότανο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν φυτική τροφή, καθώς και ως καταπραϋντικό λουτρό για την επούλωση των χειρότερων ανοιχτών πληγών, ιδιαίτερα της γάγγραινας. Η σκόνη ρίζας νερομολόχας μπορεί να ανασυσταθεί στη φυσική της κατάσταση και να χρησιμοποιηθεί ως ένα ποτό (ένα τσάι ή παχύτερο αν θέλετε) που μπορεί να κρατήσει κάποιον από την ασιτία. Είναι γεμάτη από φυτικές πρωτεΐνες. Ενισχύει επίσης τη ροή του γάλακτος της μητέρας.

Photos:Wikipedia.org-Πηγή: http://articles.herballegacy.com

– See more at: http://www.ftiaxno.gr/2013/06/botana-epibiosi.html#sthash.mwGe6ahE.dpuf

Amphipolis.gr | Αναζητώντας τον Μέγα Αλέξανδρο

Η αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη γράφει για τη διαρκή αναζήτηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου, για το πώς συνδέεται με την ευγενική εκδοχή της παγκοσμιοποίησης και για τα τρία επίπεδα του ψηφιακού μουσείου που είναι αφιερωμένο στον βασιλιά των Μακεδόνων
Αναζητώντας τον Μέγα Αλέξανδρο
Το «Φαινόμενο της Αμφίπολης» αξίζει να μελετηθεί σε βάθος, ωστόσο το προφανές συμπέρασμα είναι πως φθάνει η παραμικρή υπόνοια συσχέτισης – όσο ανιστόρητη και επιπόλαιη και αν είναι αυτή – ενός μνημείου με τον Μεγαλέξανδρο, με την οικογένεια ή το περιβάλλον του, για να καταστεί αυτό, προτού ακόμη αποκαλυφθεί, «μεγαλειώδες», «μοναδικό», «ανεπανάληπτο», «οικουμενικό»… άξιο ειδικής, απολύτως προνομιακής  «διαχείρισης». Και αυτό σε μια χώρα που αν κάτι δεν της λείπει, τούτο είναι αρχαία μνημεία με πραγματικά τεράστια καλλιτεχνική αξία και ιστορική σημασία…
Οσοι, βέβαια, ασχολήθηκαν ποτέ σοβαρά με το θέμα γνωρίζουν – οι αρχαίες πηγές είναι λαλίστατες στο σημείο αυτό – ότι το σώμα του Αλεξάνδρου, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στη Βαβυλώνα το 323 π.Χ., βαλσαμώθηκε και ύστερα από δύο χρόνια – τόσο κράτησε η ετοιμασία της πολυτελέστατης άμαξας και των υπόλοιπων απαραίτητων για την «κηδεία» – ξεκίνησε το ταξίδι για να επιστρέψει στις Αιγές, τη γη των προγόνων, όπου το απαράβατο έθιμο όριζε να θάβονται οι Τημενίδες βασιλείς των Μακεδόνων…
Η πομπή, που θύμιζε περισσότερο λιτανεία ιερής εικόνας παρά ξόδι, διέσχισε τη Μεσοποταμία και τη Συρία, αλλά δεν έφτασε ποτέ στη Μακεδονία… Ο Πτολεμαίος άρπαξε το Σώμα και έχτισε επάνω του ένα βασίλειο, ο Περδίκκας, προσπαθώντας να ανακτήσει Σώμα και εξουσία, σφαγιάστηκε και οι στρατιώτες του αποδεκατίστηκαν από τους κροκόδειλους στη λάσπη του Νείλου. Στην καρδιά της Αλεξάνδρειας, κοντά στα Ανάκτορα, το Μουσείο και τη Βιβλιοθήκη, μέσα από τον τάφο-ναό του, το Σώμα του Θεού Αλεξάνδρου, αντικείμενο προσκύνησης και λατρείας, εξασφάλισε για επτά αιώνες ευτυχία και ευημερία στην πόλη που ο ίδιος είχε χτίσει… Στο τέλος του 4ου αι. μ.Χ. οι χριστιανοί κατέστρεψαν το Σαραπείο. Τότε χάνονται και τα ίχνη του «Σώματος». Δεν αποκλείεται στην πυρά που έκαψε τον τάφο-ναό του Αλεξάνδρου προσανάμματα να ήταν αρχαία βιβλία της γειτονικής βιβλιοθήκης…
Οι ιστορίες συνωμοσίας με απαγωγές και αποκρύψεις του Σώματος είναι ίσως κατάλληλες για σενάρια χολιγουντιανών παραγωγών, αγνοούν ωστόσο παντελώς τη λογική και την ουσία των αρχαίων ταφικών εθίμων. Η κηδεία του νεκρού μέλους της είναι για κάθε αρχαία οικογένεια μια δημόσια πράξη που αποσκοπεί στη συγκινησιακή εδραίωση του status quo. Αυτό ισχύει φυσικά κατεξοχήν για την κηδεία του ηγεμόνα, εφόσον μέσα από τις προσφερόμενες σε αυτόν νεκρικές τιμές περνά η νομιμοποίηση του διαδόχου του… Θα πρέπει, λοιπόν, να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι ο ναός-τάφος του Μεγαλέξανδρου βρίσκεται θαμμένος κάτω από τα στρώματα αιώνων ζωής της Αλεξάνδρειας και αν ποτέ βρεθούν και αναγνωριστούν τα λείψανά του, ίσως να μην ανταποκρίνονται καθόλου στα όνειρά μας.
Ωστόσο, πέρα από ιδιοτέλειες, σκοπιμότητες και πολιτικές, πέρα από τη χρήση και την κατάχρηση της πληροφορίας, πέρα από τις ενεχόμενες ομάδες και τα όποια συμφέροντά τους, υπάρχουν εκατοντάδες και χιλιάδες άνθρωποι που παρακολουθούν με αγωνία τα ανασκαφικά ανακοινωθέντα της Αμφίπολης, προσδοκώντας ομολογημένα ή ανομολόγητα να είναι Εκείνος… Να ανοίξει ο τάφος και να βρεθεί ο Μεγαλέξανδρος… ως να μπορεί το «Σώμα» μέσα από το μνημείο να νικήσει για μία ακόμη φορά τον κατηραμένο όφιν των πολλαπλών δεινών που ταλανίζει την καθημερινότητά μας.
Ετσι, ο Αλέξανδρος εισβάλλει ξανά στη ζωή μας… Βέβαια, η αλήθεια είναι πως δεν είχε φύγει ποτέ… Εκατοντάδες εκατομμύρια αναφορές στις μηχανές αναζήτησης του Διαδικτύου, χιλιάδες βιβλία, εκατοντάδες ντοκιμαντέρ, ταινίες, έργα τέχνης και εκθέσεις ανά τον κόσμο μαρτυρούν ότι ο «ανίκητος» εξακολουθεί να γοητεύει και να συναρπάζει, παρέχοντας ένα απόλυτο πρότυπο. Ή, πιο πεζά, ότι το «Μέγας Αλέξανδρος» είναι ένα «brand name» υψηλής δυναμικής που μπορεί να εξυπηρετήσει διάφορες σκοπιμότητες…
Τη δεκαετία του ’90, ανάμεσα σε δύο μεγάλες περιοδικές εκθέσεις για τους Μακεδόνες και τον Μεγαλέξανδρο (Ρώμη 1995, Νέο Δελχί 1997) μου ζητήθηκε να ετοιμάσω μια πρόταση μεγάλης διεθνούς έκθεσης για τον Αλέξανδρο η οποία δεν έγινε ποτέ, αλλά η τεράστια δουλειά δεν πήγε χαμένη γιατί, μαζεύοντας το διάσπαρτο σε δεκάδες μουσεία υλικό, συνειδητοποίησα ότι στην πραγματικότητα καμιά συμβατική έκθεση αντικειμένων σε ένα μουσείο δεν μπορεί ποτέ να τον «χωρέσει». Από τη Μακεδονία στην Αίγυπτο, στη Βαβυλώνα και στην Ινδία, από τις παρυφές της Κίνας στη Ρώμη και στο Βυζάντιο, από τους Αραβες στην Αναγέννηση και στον Διαφωτισμό, από την ενωμένη Γερμανία του Βίσμαρκ στη νεαρή Ελλάδα της Μεγάλης Ιδέας, από το Μυθιστόρημα στο Κοράνι και στη Φυλλάδα, από τους Λυσίππειους ανδριάντες στις περσικές μινιατούρες, από το μπαρόκ στον ρομαντισμό και τη μοντέρνα τέχνη, ο Αλέξανδρος αιωρείται στο αχανές του χώρου και του χρόνου…
Ετσι, το 2000 γεννήθηκε η ιδέα ενός ψηφιακού μουσείου αφιερωμένου στη ζωντανή μνήμη του Μεγαλέξανδρου. Η ιδέα ωρίμασε και ύστερα από προσπάθειες δέκα χρόνων, το 2011, εντάχθηκε στο πρόγραμμα της Ψηφιακής Σύγκλισης και έγινε έργο ΕΣΠΑ το «Εικονικό Μουσείο Μέγας Αλέξανδρος: από τις Αιγές στην Οικουμένη» που υλοποιεί η ΙΖ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Ενα μεγάλο διεθνές επιστημονικό
συνέδριο με τίτλο «Discovering the World of Alexander the Great», στο οποίο παρουσιάστηκαν από τους κορυφαίους στον τομέα ερευνητές τα αποτελέσματα των πιο σημαντικών ανασκαφών και ερευνητικών προγραμμάτων, 3.500 σελίδες πρωτότυπων κειμένων και 12.000 καταχωρίσεις στη βάση δεδομένων είναι η μέχρι τώρα συγκομιδή της ομάδας εργασίας, ενώ ξεκινά σε συνεργασία με τον ανάδοχο, με κινηματογραφήσεις, φωτογραφίσεις, ψηφιακές αναπαραστάσεις κ.τ.λ., η παραγωγή των «ψηφιακών αντικειμένων» του μουσείου που θα ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριo του 2015.
Στόχος μας στην Ου-τοπία του Διαδικτύου να δημιουργηθεί ο τόπος του Αλεξάνδρου, η «χώρα του αχωρήτου»: Σε μια πρωτοποριακή σύλληψη, διαστάσεις απροσπέλαστες και ασύνδετες στον πραγματικό κόσμο με άξονα συνοχής τον Αλέξανδρο διασυνδέονται και κάνουν φανερή τη συνάφεια, δημιουργώντας έναν ψηφιακό Κόσμο, ένα «Μουσείο» με την πρωταρχική έννοια του όρου, ναό της γνώσης, της τέχνης και της μνήμης, αντάξιο του εμπνευστή και πρώτου πολίτη της Οικουμένης, ένα μουσείο που, εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις, μέσα από τη δημοκρατία του Διαδικτύου, θα φτάνει παντού και θα κάνει προσιτούς σε όλους τους «κρυμμένους θησαυρούς», ξεπερνώντας στον κυβερνοχώρο τις συχνά ανυπέρβλητες για τον φυσικό κόσμο δυσκολίες πρόσβασης.
Το ψηφιακό μουσείο αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα: Στο πρώτο, εκτυλίσσεται σε ένα διαδραστικό βίντεο η ξενάγηση στο σύνολο του μουσείου (με συνεχή εικόνα-δράση και αφήγηση, περιλαμβάνει όλα τα ψηφιακά εκθέματα εν περιλήψει, δίνοντας τον βασικό κορμό της πληροφόρησης σε πραγματικό χρόνο περίπου πέντε ωρών). Στο δεύτερο επίπεδο, όπου ο επισκέπτης πηγαίνει κατά βούληση, υπάρχουν πλήρως ανεπτυγμένα τα 304 ψηφιακά εκθέματα και όλα τα βίντεο-ντοκιμαντέρ. Στο τρίτο επίπεδο, βρίσκονται βιβλιοθήκες, κατάλογοι εικόνων και πραγματικών αντικειμένων, φωτογραφίες, σχέδια, λήμματα, κείμενα, πηγές, βιβλιογραφία, κάθε είδους πληροφορίες, σελίδες διαπιστευμένων χρηστών, όπου μπορούν να παρουσιάζουν αποτελέσματα έρευνας, ανασκαφών, άρθρα, ανακοινώσεις κ.τ.λ., διάφοροι σύνδεσμοι, fora συζητήσεων, διαδικτυακά παιχνίδια και εκπαιδευτικές δράσεις.
Το αισθητικά άρτιο περιβάλλον, η γλαφυρότητα της αφήγησης, η δύναμη των εικόνων, η γοητεία των μνημείων και των αναπαραστάσεων, συνδυασμένη με τις πολυάριθμες υπηρεσίες που θα εξασφαλίζουν πολυεπίπεδη πληροφόρηση αλλά και ψυχαγωγία, θα κάνουν το ψηφιακό μουσείο ιδανικό καταφύγιο για τον ταξιδιώτη του Διαδικτύου που αναζητά το ταξίδι στον χρόνο, την περιπέτεια της γνώσης, την επαφή με τους ήρωες που σφράγισαν τη μοίρα του κόσμου. Παράλληλα, η ενσωμάτωση και παράθεση του τεράστιου αρχαιολογικού και ιστορικού υλικού, των πηγών, των ευρημάτων και των νέων δεδομένων της επιστημονικής έρευνας εγγυώνται την εγκυρότητα της πληροφορίας και θα συντελέσουν στο να γίνει το ψηφιακό μουσείο ένας κρίσιμος άξονας για την προσέγγιση του θέματος τόσο από το ευρύ κοινό όσο και από τους ειδικούς.
Το περιεχόμενο αρθρώνεται σε επτά ενότητες-«αίθουσες»: πρώτη ενότητα είναι «Οι ρίζες», όπου παρουσιάζεται το πέρασμα της Μακεδονίας από τον μύθο στην Ιστορία με βάση τα ιδιαίτερα εντυπωσιακά και άγνωστα στο κοινό ευρήματα των τελευταίων χρόνων από τις Αιγές, την Αιανή, το Αρχοντικό κ.τ.λ. Δεύτερη «Η Μακεδονία του Φιλίππου Β΄», όπου περιγράφεται η μετάλλαξη του αρχαϊκού βασιλείου σε ριζοσπαστικό μοχλό αλλαγής του αρχαίου κόσμου κάτω από την εμπνευσμένη καθοδήγηση του μεγαλοφυούς βασιλιά. Η τρίτη ενότητα, «Αλέξανδρος ο Φιλίππου», είναι αφιερωμένη στην παιδεία και στα στοιχεία που διαμόρφωσαν την προσωπικότητα του νεαρού διαδόχου. Στην τέταρτη περιγράφεται η «Εκστρατεία της Ανατολής» που ξεκινάει από τις Αιγές το 334 π.Χ. και τελειώνει στη Βαβυλώνα το 323 π.Χ. Στην πέμπτη ενότητα, που έχει τον τίτλο «Ο πρώτος πολίτης της Οικουμένης», αναπτύσσονται η ιδεολογία και οι πολιτικές του Μεγαλέξανδρου, ενώ στην έκτη, που είναι η μεγαλύτερη και πιο εντυπωσιακή από όλες, περιγράφεται «Ο νέος κόσμος: Η ελληνιστική κοινή». Η τελευταία ενότητα λέγεται «Αθάνατος» και είναι αφιερωμένη στον μύθο του Αλεξάνδρου που φτάνει ως τις ημέρες μας.
Ως αρχιστράτηγος και εντολοδόχος όλων των Ελλήνων ο Αλέξανδρος εκστρατεύει εναντίον των Περσών, δίνοντας νέα διάσταση στην παλιά αντιπαράθεση Δύσης και Ανατολής. Εν τέλει, όμως, μέσα από την πολιτική του πράξη σαν Κοσμοκράτορας αίρει την αντίθεση και ετοιμάζει τον δρόμο που θα οδηγήσει στην πιο δημιουργική σύνθεση πολιτισμών που γνώρισε ποτέ ο κόσμος με τη δημιουργία της ελληνιστικής οικουμένης, της πιο ανοιχτής και ανεκτικής πολυεθνικής και πολυπολιτισμικής κοινωνίας της ανθρώπινης Ιστορίας.
Ανίκητος πολεμιστής και εμπνευσμένος οραματιστής, ο Αλέξανδρος αποδέχεται «τους άλλους» σε βαθμό που σκανδαλίζει τους δικούς του. Θυσιάζοντας στους θεούς τους, σεβόμενος τα ήθη και τιμώντας τις παραδόσεις τους, κατακτά την καρδιά των υπηκόων του και γίνεται ήρωας στους μύθους των λαών του κόσμου. Η γόνιμη σύνθεση των αντιθέτων, το όνειρο του Κοσμοκράτορα που ενέπνευσε τους γάμους των Σούσων και σφράγισε την κοσμοαντίληψη της πεφωτισμένης ελληνιστικής ηγεμονίας, σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ, κάνει τον εμπνευστή του πρόδρομο και πατέρα της παγκοσμιοποίησης στην πιο ευγενική εκδοχή της.
Χάρη στον Αλέξανδρο, ο ελληνικός πολιτισμός φτάνει ως την Απω Ανατολή και μετασχηματίζεται σε ελληνιστικό, η ελληνιστική κοινή γίνεται κοινό σημείο αναφοράς των λαών από την Ευρώπη ως την Αίγυπτο και την Ινδία. Μια νέα κοσμοαντίληψη γεννιέται με άξονα αναφοράς όχι μεμονωμένα έθνη, αλλά την Οικουμένη. Το ανεξάντλητο απόθεμα του ελληνιστικού πολιτισμού, διάσπαρτο σε τρεις ηπείρους, γίνεται αφετηρία διαλόγου, πηγή ιδεών και ιδεολογιών, μήτρα νέου κόσμου που γεννά αυτοκρατορίες, σφραγίζει την τέχνη, εξελίσσει την επιστήμη και διαμορφώνει τη σύγχρονη κοσμοαντίληψη.
Κέντρα εμπορίου και διαπολιτισμικών ανταλλαγών, οι ελληνιστικές πόλεις ορίζουν το δίκτυο των δρόμων του πολιτισμού και ο ίδιος ο Αλέξανδρος, ο μόνος ανίκητος, θεός κερασφόρος, στοιχειώνει τις περσικές μινιατούρες, παλεύει με στοιχειά και τέρατα για να αναληφθεί εν δόξη στους καθεδρικούς της Ευρώπης και να ξαναφανεί απτόητος στα φωτογραφικά παλίμψηστα του Αντι Γουόρχολ και στις επικές συγκρούσεις του Ολιβερ Στόουν, διατηρώντας πάντα την απαράμιλλη γοητεία του που ξεπερνά τα όρια του χώρου και του χρόνου.
Το εικονικό μουσείο θα φτάνει στους υπολογιστές και στα σπίτια όλων των χρηστών του Διαδικτύου, στα ελληνικά και τα αγγλικά. Φυσική του έδρα είναι το Μουσείο των Αιγών, ο μόνος τόπος όπου ανάμεσα στα κόκαλα του πατέρα και του γιου του – στηριγμένες εξ αρχής σε ισχυρότατα αποδεικτικά στοιχεία, οι ταυτίσεις εδραιώνονται όλο και περισσότερο με το πέρασμα του χρόνου και την εξέλιξη της έρευνας – βρίσκονται αυτούσια αντικείμενα που ο Αλέξανδρος είδε και άγγιξε και, κυρίως, οι δύο μοναδικές του εικόνες – ο καβαλάρης της τοιχογραφίας και το χρυσελεφάντινο κεφαλάκι – που ο ίδιος είδε και διασώθηκαν, μαρτυρίες πολύτιμες της μορφής του! l
**Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2014

Amphipolis.gr | Η Ερωτική μαντεία στην Αρχαία Ελλάδα

«Μ' αγαπάει - δεν μ' αγαπάει;»: Ερωτική μαντεία στην Αρχαία Ελλάδα
Στην ιστορία του έρωτα και των «από αρχαιοτάτων χρόνων» παιχνιδιών του, αναλαμβάνει να μυήσει τους επισκέπτες το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας. Έρωτας και μάγια…
Αντί να μαδούν μαργαρίτες, οι αρχαίοι Έλληνες -που ερωτεύονταν κι αυτοί πολύ- είχαν τα δικά τους μαντικά παιγνίδια του έρωτα.
Κι είχαν και τον Θεό τους να υμνούν. Τον ίδιο τον Έρωτα ως θεό, μικρό, στρουμπουλό, φτερωτό, κοιμώμενο, συνήθως μοναχικό, ενίοτε αγκαλιασμένο με την Ψυχή κι άλλοτε μόνο με τα βέλη του…
Κι είχαν κι αυτοί -μικροί και μεγάλοι- τα παιγνίδια τους, μέσω των οποίων επικαλούνταν τη
βοήθειά του- στα «ερωτικά μαντεία» της καθημερινότητάς τους, προτού θυσιαστούν στον βωμό του…
Ε, από εκεί και πέρα, τα πράγματα σοβάρευαν. Κι αν ο μικρός φτερωτός Θεός έπαιρνε πλέον τη φαρέτρα με τα βέλη του και έφευγε, αφήνοντάς τους ανίατους, το θύμα κατέφευγε και στους… δαίμονες τους χθόνιους προκειμένου να «δέσει» το ταίρι του…
«Παιγνίδια της αγάπης»
Στην ιστορία του έρωτα και των «από αρχαιοτάτων χρόνων» παιγνιδιών του, αναλαμβάνει να μυήσει μικρούς και μεγάλους το … «καθ ύλην αρμόδιο» (λόγω και της πληθώρας σχετικών ευρημάτων) Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας, με αφορμή την επικείμενη ημέρα των Ερωτευμένων.
Η αρχή γίνεται από σήμερα και θα επαναλαμβάνεται καθημερινά ως το τέλος του μήνα, με τους… μικρούς και τα «Παιγνίδια της αγάπης» (εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού, καθώς και Α΄ Γυμνασίου).
Πλαταγώνια, ύιγες, και μόρες για τους μικρούς…  Κότταβοι και κατάδεσμοι για τους μεγάλους…
«Μ' αγαπάει - δεν μ' αγαπάει;»: Ερωτική μαντεία στην Αρχαία Ελλάδα
Κόκκινες παπαρούνες και η ένταση του έρωτος
Κι αν σήμερα το λέμε… «μάδημα της μαργαρίτας», με το επαναλαμβανόμενο ερώτημα «Μ” αγαπά – δεν μ” αγαπά», μέχρις ότου τελειώσουν τα πέταλα…, οι αρχαίοι το έλεγαν πλαταγώνιο (συναντάται και ως «κουδουνίστρα», αλλά η ερωτική «μαντεία» το χρησιμοποίησε και ως ενδεικτικό της έντασης του πάθους…).
Εδώ, χρησιμοποιούνται τα πέταλα μιας παπαρούνας (κόκκινης), ο παίκτης σχηματίζει ένα κύκλο με τον αντίχειρα και τον δείκτη του αριστερού χεριού και τοποθετεί ένα πέταλο παπαρούνας. Χτυπά με το δεξί χέρι τον κύκλο και από την ένταση του ήχου που παράγεται «ακούγεται» και η ερωτική ένταση …
Ήταν και η ίυγξ (ή ίυγα)- δίσκος μεταλλικός ή χάλκινος με δύο τρύπες στο κέντρο, από τις οποίες περνά νήμα. Ο παίκτης κρατά χαλαρά το νήμα, το τεντώνει και το χαλαρώνει απότομα, μέχρι ο δίσκος να αρχίσει να περιστρέφεται και να παράγει ήχο. H ένταση του ήχου είναι αντίστοιχη με τη… ζητούμενη ένταση του έρωτα που νιώθει ο ή… η ποθούμενη.
Τα παιδιά παίζουν με τον Έρωτα
«Τα παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για τα παιχνίδια που έπαιζαν οι ερωτευμένοι για να περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους ή να προβλέψουν κατά πόσο τα πρόσωπα που είχαν στη σκέψη τους ανταποκρίνονταν στην αγάπη τους· από το αθώο πλαταγώνιο των παιδιών, την ίυγγα ή τον ρόμβο, τους αστραγάλους και τη μόρα (δακτύλων επάλλαξις), μέχρι τον κότταβο των ενηλίκων, κάποια από τα οποία παίζονταν μέχρι πρόσφατα και είναι μια καλή ευκαιρία να τα ξαναπαίξουμε», λέει ο αρχαιολόγος του αρχαιολογικού Μουσείου Πέλλας Νίκος Παππάς, ο οποίος ανέλαβε και την ξενάγηση των παιδιών στον… δύσκολο κόσμο των ερωτευμένων.
«Ετοιμάσαμε, μάλιστα, για τους ξεναγούμενους και σύγχρονες ξύλινες ύιγες για να παίζουν και να μαντεύουν μόνοι τους τα ερωτικά τους» λέει ο κ. Παππάς.
Κραταιά ως θάνατος αγάπη

Όσο για τους μεγάλους; Εδώ τα πράγματα είναι πιο… σκληρά, καθώς… «κραταιά ως θάνατος αγάπη». Είναι ο τίτλος της μίας – μοναδικής εκδήλωσης του Μουσείου, που απευθύνεται στους ενήλικες, θα πραγματοποιηθεί το απόγευμα του Σαββάτου 14 Φεβρουαρίου και η ξενάγηση θα γίνει σε όλα τα εκθέματα του Μουσείου.
Στην εκδήλωση για τους ενήλικες, το μοναδικό ίσως παιγνίδι είναι ο «κότταβος» (παιχνίδι επιδεξιότητας που έπαιζαν οι αρχαίοι Έλληνες στα νυχτερινά συμπόσια με πολύ κρασί…).
Πέλλα: Ένα από τα πιο «ερωτικά» μουσεία
Ως ένα από τα πλέον… «ερωτικά» μουσεία, όπως αυτό της Πέλλας (φιλοξενεί στις προθήκες του τα γνωστότερα ανά τον κόσμο αγαλματίδια του έρωτα, συμπλέγματα του Έρωτα και της Ψυχής, της θεάς Αφροδίτης, αλλά και πλήθος αγγείων – ακόμα και μήτρες αγγείων του 3ου και 4ου π.Χ αιώνα από την αρχαία Πέλλα, με εγχάρακτες επιγραφές – προτρεπτικές ερωτικών πράξεων) είναι ίσως το ιδανικότερο για να φιλοξενήσει τη διαχρονική γιορτή του Έρωτα.
«Η Αφροδίτη αποσανδαλίζουσα» – αγαλματίδιο που βρέθηκε σε τάφο της Πέλλας του 4ου αιώνα π.Χ., έρωτες, σειρές εκθεμάτων με το… ενημερωτικό σημείωμα «τα αγγεία απεικονίζουν σχήματα συνουσίας με προτρεπτικές των πράξεων επιγραφές» είναι μερικά μόνο από τα εκθέματά του.
 «Το γαρ πολύ του έρωτος γεννά παραφροσύνη…»
Το πρώτο μαρτυρημένο «μακεδονικό κείμενο» (σε γλώσσα δωρική – ελληνική) είναι η κατάρα εννέα στίχων που βρέθηκε εγχάρακτη σε μολύβδινο έλασμα (κατάδεσμο), τυλιγμένο στο δεξί χέρι νεκρής κατά την αποκάλυψη (το 1986) τάφου του 4ου π.Χ αιώνα από την περιοχή της αγοράς στην αρχαία Πέλλα.
Το εύρημα, που εκτίθεται σήμερα στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας, γράφει: (σε μετάφραση):
«Της Θετίμας και του Διονυσοφώντα τον επίσημο γάμο τον δένω με μάγια γραμμένα και όλων των άλλων γυναικών τον γάμο όσες είναι χήρες ή παρθένοι, ιδιαίτερα όμως της Θετίμας. Κι αποθέτω τα μάγια στον Μάκρωνα και στους δαίμονες. Και αν ποτέ εγώ ξεθάψω και ξετυλίξω και διαβάσω τούτα τα λόγια, τότε να παντρευτεί ο Διονυσοφών και όχι πριν. Γιατί δε θέλω να πάρει άλλη γυναίκα από εμένα, αλλά εγώ να γεράσω μαζί με τον Διονυσοφώντα και καμία άλλη. Σας ικετεύω δαίμονες λυπηθείτε τη Φίλα γιατί είμαι αβοήθητη και με έχουν εγκαταλείψει όλοι οι φίλοι. Φυλάξτε λοιπόν το γράμμα τούτο για να μην μου συμβούν αυτά και για να χαθεί κακώς η Θετίμα, εγώ όμως να γίνω ευτυχισμένη»
Μακριά από δαίμονες αλλά «Κραταιά ως θάνατος αγάπη» είναι και το θέμα της εκδήλωσης του Σαββάτου, που διοργανώνει το Μουσείο για τους ενήλικες επισκέπτες (η εκδήλωση αντλεί τον τίτλο της από το «Άσμα Ασμάτων« του Σολομώντα).
Οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα, μέσα από την εικόνα, τον αφηγηματικό και τον ποιητικό λόγο, την απαγγελία και την υποκριτική, να ταξιδέψουν στο παρελθόν, το οποίο μας δίδαξε την παντοδυναμία του έρωτα
Αφήγηση Νίκος Παππάς (Αρχαιολόγος)· Απαγγελία: Τάσος Παπαναστασίου (Ηθοποιός). Στα ενδιάμεσα κενά θα ακουστούν στίχοι και μουσική επώνυμων δημιουργών.
Πηγή: The TOC, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
ΠΗΓΗ =  http://maiandros.blog-spot.gr/2015/02/11/m-agapai-den-m-agapai-erotiki-mantia-stin-archea-ellada/#comment-4980

ΙΡΑΚ:ΤΟ ΙΣΛΑΜΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΤΕΣΤΡΕΨΕ ΚΑΙ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ Hatra ΠΟΛΗ ΤΟΥ 3ου ΑΙ.Π.Χ

Les djihadistes détruisent la ville historique de Hatra en Irak
Hatra, Irak, en 2002

To Iσλαμικό Κράτος συνέχισε το Σάββατο την καταστροφή της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς στο Ιράκ.Αυτήν τη φορά επιτέθηκε στην ιρακινή πόλη Hatra στο βορρά της χώρας ανέφερε ένας ιρακινός καθηγητής αρχαιολογίας.

Ο Hamed al-Jabouri Διευθυντής του Τμήματος Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Μοσούλης επιβεαίωσε ότι οι συμπαθούντες του Ισλαμικού Κράτους κατέστρεψαν τα αρχαία ερείπια και τα ευρήματα αντικείμενατςη πόλης. «Πρόκειται για ένα νέο έγκλημα που διέπραξε η Daech κατά της πολιτισμικής κληρονομιάς του Ιράκ» πρόσθεσε. «Είναι μια ανεπανόρθωτη απώλεια».Καμιά επίσημη αντίδραση σε αυτές τις νέες βεβηλώσεις που διαπράχθηκαν από την ISIS δεν υπήρξε.  

Η Hatra συγκαταλέγεται στην παγκόσμια πολιτισμική κληρονομιά της  Unesco και βρίσκεται  110 km ΒΔ της Μοσούλης.Η πόλη θεμελιώθηκε τον 3ο αι.π.Χ και φημίζεται για τους ναούς της.

Σύμφωνα με αξιωματούχους του Ιράκ αλλά και κατοίκους οι τρομοκράτες πραγματοποίησαν 2 εκρήξεις στον χώρο και έπειτα με μπουλντόζα συνέχισαν την καταστροφή. Ο ιρακινός υπουργός τουρισμούκαι αρχαιοτήτων στο Facebook, επιβεβαίωσε την επίθεση: «η αργή υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας στο Ιράκ εμψύχωσε τους τρομοκράτες για να διαπράξουν ένα ακόμη έγκλημα στις αρχαιότητες καταστρέφοντας και κλέβοντας στην  Hatra.»presstv

Αυτές οι νέες καταστροφές επέρχονται 2 μόλις ημέρες μετά την καταστροφή αρχαιολογικών χώρων και μνημείων στο Nimroud με μπουλντόζα.Η αρχαία ασσυριακή πόλη έχει ιστορια 3 χιλιετηρίδων. Η Unesco είχε χαρακτηρίσει αυτήν την ενέργεια ως  «έγκλημα πολέμου «. Τον τελευταίο μήνα βίντεο έδειξαν εικόνες όπου μέλη του Ισλαμικού Κράτους καταστρέφουν γλυπτά ασσυριακού πολιτισμού που χρονολογούνται εδώ και 2.600 έτη στο Μουσείο της Μοσούλης και ελληνιστικούς θησαυρούς.This file photo shows part of the remains of Hatra, an ancient city 110 kilometers southwest of Mosul in Iraq.

Το Ισλαμικό Κράτος προβαίνει σε αυστηρή ερμηνεία του ισλάμ σύμφωνα με την οποία τα λείψανα και οι αναπαραστάσεις εκλαμβάνονται ως ειδωλολατρεία και οφείλουν να καταστραφούν.Η λατρεία του ισλάμ είναι κατ΄εξοχήν ανεικονική. (Le Vif 07/03/15)

O Saeed Mumuzini, ένας εκπρόσωπος του Κουρδικού Δημοκρατικού κόμματος στην επαρχία της Νινευή, δήλωσε ότι η Isis έκλεψε αρχαία χρυσά και ασημένια νομίσματα που χρησιμοποιήθηκαν επί Ασσυρίων βασιλέων και φυλάσσονταν στη Hatra.

Η Hatra με δισχιλιετή ιστορία από την εποχή του βασιλείου των Σελευκιδών που ήλεγχε μεγάλος μέρος από την αυτοκρατορία του Μ. Αλεξάνδρου. Είναι διάσημη για τους περίτεχνους κι επιβλητικούς  κίονες του ναού της .(theguardian)

dimpenews.com

Amphipolis.gr | ΜΙΑ ΜΥΗΣΗ ΣΤΑ ΚΑΒΕΙΡΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ

 

μπορεί να πετύχει με το συναίσθημα. Η γνώση δεν αξίζει στα μάτια του Πλάτωνα αν δεν χορτάσει αυτή ολόκληρη η ψυχή. Αξίζει τότε περισσότερο από μια επιστήμη, γίνεται ένα άρωμα της ζωής.

Είναι σ’ αυτή την περίπτωση ένας ανώτερος άνθρωπος μέσα στον άνθρωπο, εκείνος που η προσωπικότητα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα ασθενικό αντίγραφο. Σ’ αυτόν τον ίδιο άνθρωπο γεννιέται ένα ον που τον ξεπερνά· ο αρχέγονος και υπέροχος άνθρωπος. Σ’ αυτό ακριβώς οφείλεται, το ότι στη φιλοσοφία του Πλάτωνα ενσωματώνεται το μυστικό των Μυστηρίων. Ο εκκλησιαστικός πατέρας και συγγραφέας Ιππόλυτος μας δίνει το ακόλουθο χωρίο:

«Ιδού το μέγα μυστικό των ιερέων της Σαμοθράκης (που είναι οι φύλακες μιας λατρείας, ορισμένης, των Καβειρίων Μυστηρίων), μυστικό που δεν είναι επιτετραμμένο να αποκαλύψουν αλλά που το γνωρίζουν οι μυημένοι».

Ας ταξιδέψουμε λοιπόν κι εμείς για λίγο, περνώντας από τους Μυστηριακούς ναούς της Σαμοθράκης. Ας επιχειρήσουμε να γίνουμε παρατηρητές αλλά και σύντροφοι των υποψηφίων και των μυστών στο ιερό τους έργο, και ας πάρουμε το μερίδιο μας από αυτή τη θεία συμμετοχή στην τέλεση των Καβειρίων Μυστηρίων.

Είναι νύχτα και βρισκόμαστε καθισμένοι, σιωπηλοί σε μια κατασκότεινη παραλία της Παλαιάπολης. Εννιά μέρες και εννιά νύχτες καμία φωτιά δεν έχει ανάψει στο νησί. Όλοι περιμένουν την ιερή φλόγα που θα έρθει με πλοίο από τη Δήλο. Ο Καβειριάρχης επικαλείται τις δυνάμεις των Καβείρων, τις δυνάμεις των εσωτερικών πυρών, και ο λαός επαναλαμβάνει με ιαχές. Μακριά, στο βάθος του πελάγου, ένα μικρό φως όλο και μεγαλώνει, πλησιάζοντας προς την ακτή. Η ιερή φλόγα στέλνει την αντανάκλαση της στην ήρεμη θάλασσα. Το πλοίο αράζει απαλά στο λιμάνι και ο ιεροφάντης παραλαμβάνει τη δάδα με το φως και μπαίνει επικεφαλής της πομπής που σχηματίζεται με προορισμό τα άδυτα του Ναού. Από αυτή τη δάδα θα αναφτεί το φως του βωμού στο Ναό, αλλά και όλες οι εστίες των σπιτιών. Η πομπή προχωράει αργά και με τελετουργική χάρη. Μπροστά ο Καβειριάρχης κρατώντας τη δάδα, πίσω τον ακολουθούν οι ιερείς, λίγο πιο πίσω ο υποψήφιος για μύηση και τέλος το πλήθος των κατοίκων του νησιού. Καθώς πλησιάζουν, η επιβλητική μορφή του Ναού προβάλλει στο φως της πανσελήνου.

Η πομπή σταματά πρώτα μπροστά σε μια κρήνη. Είναι η ώρα για τη σωματική κάθαρση. Μετά τον οδηγούν μπροστά από ένα στρογγυλό λάκκο σκεπασμένο με ένα ξύλινο κάλυμμα. Ο ιεροφάντης ανασύρει το κινητό σκέπαστρο και στο βάθος του εμφανίζεται ο ιερός Λίθος. Στα χέρια του υποψήφιου τοποθετούν τώρα μια κούπα με αγιασμένο νερό και εκείνος κάνοντας σπονδές πάνω σ’ αυτόν επικαλείται τη βοήθεια των μεγάλων Θεών στη δύσκολη δοκιμασία που ξεκινά. Σε λίγο θα αρχίσει η προετοιμασία για τον πρώτο βαθμό μύησης γι’ αυτό τον οδηγούν σε ένα μικρό δωμάτιο στα νότια του Ανακτόρου · την «Ιερή Οικία». Εδώ του φορούν πρώτα τη μαύρη χαρακτηριστική στολή που υποδηλώνει το σκοτάδι της άγνοιας που βρίσκεται ο μυούμενος. Μετά του δίνουν να κρατά το ιερό λυχνάρι με χαραγμένο επάνω του το μαγικό αρχικό γράμμα της λέξης Θεός και θάλασσα, το «Θ», που μέσα σε άλλους συμβολισμούς συμβολίζει την οριζόντια διάμετρο στον κύκλο σαν πρώτη εκδήλωση του Θείου.

Από εδώ ο μυούμενος έχοντας αναμμένο το λυχνάρι του από τη μία μόνο άκρη οδηγείται σιωπηλά και ρυθμικά στο Ανάκτορο από την ειδική πόρτα των υποψηφίων. Μπαίνοντας από άλλη είσοδο ήδη, μέσα στη μεγάλη αίθουσα βρίσκονται οι ανώτεροι και παλιοί μύστες· ανακτοτελεστές που καθισμένοι γύρο – γύρο σε πάγκους θα παρακολουθήσουν την τελετή. Εκεί μπροστά στην κεντρική είσοδο βρίσκεται το ξύλινο βάθρο όπου τελετουργικά ανεβαίνει και κάθεται ο υποψήφιος. Σε λίγο αρχίζουν γύρο του τελετουργικοί χοροί που είναι ικανοί να διώχνουν τα κακά πνεύματα. Οι χοροί είναι κυκλικοί και γίνονται με τους ήχους μουσικής και μυστηριακών τραγουδιών. Μια γλυκιά ζάλη τον συνεπαίρνει και απελευθερωμένος από κακές επιρροές είναι έτοιμος για την επόμενη δοκιμασία.

Έτσι από μια ανηφορική δίοδο τον οδηγούν στη βόρεια αίθουσα όπου θα του αποκαλυφθούν τα μυστικά σύμβολα που πρέπει να ερμηνεύσει και θα γίνουν οι τελετουργικές αναπαραστάσεις. Εδώ ο μυσταγωγός μεταφέρει τον δόκιμο στον υπερβατικό κόσμο των πνευμάτων και των Θεών. Του εξηγούν ότι η ψυχή του ήταν πνεύμα που αποσπάσθηκε από τους Θεούς, μπερδεύτηκε στην ύλη και αποπλανήθηκε. Για να ξαναβρεί τον δρόμο της και να ξαναπάρει τη θέση της χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια. Βλέπει μπροστά του σαν διαδικασία κάθαρσης να ξετυλίγεται το γνωστό μυητικό δράμα της αρπαγής της Αξιόκερσας – Περσεφόνης από τον Άδη – Αξιόκερσο και την αναζήτησή της από την μητέρα της Δήμητρα. Μαθαίνει να καταλαβαίνει τη βαθιά σημασία των συμβόλων του Πατέρα Ουρανού και της Μητέρας Γης όπως και των Ιθυφαλλικών αναπαραστάσεων του Ερμή – Κάδμιλου.

Ύστερα επιστρέφει από την αίθουσα του ανακτόρου στην «Ιερή Οικία». Εδώ του φορούν τον λευκό χιτώνα του μυημένου και του παραδίδουν ένα ντοκουμέντο που αποδεικνύει την εγγραφή του στον κατάλογο των μυστών που επίσης θα χαραχθεί στις στήλες του κτιρίου. Τώρα μπορεί να ανάψει το λυχνάρι του και από την άλλη άκρη, και τότε θα μπορεί να γίνει υποψήφιος στο δεύτερο βαθμό μύησης, την «Εποπτεία» και αφού ολοκληρωθεί κι αυτή θα το ανάψει και από το κέντρο, έτσι ώστε οι τρεις κάθετες φλόγες να σχηματίζουν ένα «Ε» πάνω στο επίπεδο του λυχναριού συμβολίζοντας τις τρεις βασικές εξελικτικές κατηγορίες των ανθρώπων. Η τελετή αυτή τελείται στο κτίριο που ονομάζεται «Ιερό» στα νότια του Ιερού χώρου, που στην πρόσοψη του ανάβουν πελώριοι πυρσοί.

Οι ιερείς παίρνουν θέσεις έξω από την αίθουσα και οδηγούν τον υποψήφιο μπροστά από τα σκαλιά του ναού όπου καίει ένας μεγάλος δαυλός. Ανεβαίνει σ’ ένα απ’ αυτά. Στο άλλο όρθιος και επιβλητικός βρίσκεται ο Κόης (*) που αυστηρά του ζητά να εξομολογηθεί τις αμαρτίες του, να απαλλαγεί από το βάρος τους ώστε να μπορέσει να ακούσει το λόγο του Θεού. Ο δόκιμος με σταθερή και χαμηλή φωνή του αποκαλύπτει τα βασικότερα αμαρτήματα του και του ζητά τη μεσιτεία του για την απάλειψη τους.

Μετά τη συγχώρεση και τον εξαγνισμό του από τον ιερέα οδηγείτε μπροστά στον άξιο μυσταγωγό. Ήρθε η ώρα που θα σφραγίσει την υπόλοιπη ζωή του μυούμενου. Ο ιεροφάντης τον οδηγεί για να περάσει την πρώτη δοκιμασία, τη δοκιμασία της φωτιάς. Ένας στενόμακρος διάδρομος ξανοίγεται μπροστά του. Δεξιά και αριστερά κατά μήκος του, βρίσκονται φλεγόμενες στήλες και αυτός περνάει μόνος ανάμεσα μέχρι να φτάσει στην άλλη άκρη. Η φωτιά θεωρείται ανέκαθεν σύμβολο εξαγνισμού καθώς και σύμβολο μια νέας αρχής για καινούργια ζωή. Τώρα έχοντας διαβεί το πύρινο πέρασμα, είναι έτοιμος να δεχθεί την κάθαρση του νερού. Λαμβάνει χώρα ένα τελετουργικό λουτρό εξαγνισμού. Το νερό είναι ένα άλλο στοιχείο που έχει περάσει στην καθημερινή συνείδηση της ανθρωπότητας σαν εσωτερικό καθαρτήριο σώματος και ψυχής.

Τώρα είναι έτοιμος να υποστεί τη μεγάλη δοκιμασία. Τον οδηγούν στο πίσω μέρος του κτιρίου για να δει με τα δικά του μάτια και να βιώσει μια ιερή και μυστικιστική αποκάλυψη, όπως δείχνει και η ίδια η λέξη «Εποπτεία» δηλαδή ανώτερη όραση. Κατά τη διάρκεια αυτού του δράματος ο μυούμενος συμπάσχει με τη θεότητα, ταυτίζεται μαζί της και έχει την εμπειρία της δράσης της. Από αυτή τη στιγμή ο υποψήφιος είναι ο Κάδμιλος, ο άνθρωπος που φονεύεται από τα αδέρφια του και μεταφέρεται στον Κάτω Κόσμο. Έτσι οδηγείται στο Ιερό Σπήλαιο του Ναού, όπου πρέπει να μείνει απομονωμένος. Θα τον βοηθήσουν να γυρίσει πίσω τα ίδια τα αδέρφια του μετά από μέρες και με τη βοήθεια του Ερμή θα τον επαναφέρουν στη ζωή. Μα δεν είναι πια ο ίδιος. Είναι ο αναγεννημένος Καδμίλος που γνωρίζει τον εαυτό του και επιστρέφει νικητής στον πάνω Κόσμο. Σε αυτό το σημείο ο μυσταγωγός μπαίνει στην αψίδα και ανεβαίνει πάνω στον Ιερό βράχο. Αποκαλύπτει και διδάσκει στον νέο Επόπτη τους μυστικούς τύπους και τα νέα σύμβολα του βαθμού του. Εκτελεί αόρατες τελετουργίες και συγχρόνως προσφέρει σπονδές στους Θεούς του Κάτω Κόσμου.

Μετά η κουστωδία των ιερέων μεταφέρει τον Επόπτη κάτω από την αψίδα και τον άμβωνα όπου καλυμμένη με ένα ξύλινο σκέπαστρο βρίσκεται η τελετουργική κρύπτη. Κατεβαίνει σιγά – σιγά στο εσωτερικό της ενώ συγχρόνως ακούει το ποδοβολητό του ιερού ζώου. Σε λίγο το χυμένο αίμα τον λούζει ολόκληρο και συνειδητοποιεί ότι ένα πραγματικό βάπτισμα αίματος και φωτιάς καθορίζει το νέο ξεκίνημά του. Από εκεί τον μεταφέρουν θριαμβευτικά στον ιερό θρόνο που βρίσκεται μπροστά στην μυστηριακή φωτιά του Ναού. Τον στεφανώνουν με ένα κλαδί ελιάς και του φορούν μια πορφυρή ζώνη. Αυτά είναι τα σύμβολα της μύησης του. Έχει γίνει γνώστης των μυστηρίων της ζωής και του θανάτου. Μια καινούργια ζωή φωτίζεται μπροστά του, όπως η ιερή φλόγα φωτίζει όλο το νησί.

Ξημέρωνε η ενάτη μέρα και ο λαός περίμενε με αγωνία το άγγελμα της ανάστασης του Καδμίλου. Όταν ο αρχιερέας έβγαινε έξω με την αναμμένη λαμπάδα που κρατούσε, όλος ο λαός με δέος γονυπετούσε να ακούσει από τα χείλη του το άγγελμα της επιστροφής κοντά τους του προ ολίγων ημερών φονευμένου μύστη. ʺ Ήλθε ξανά κοντά μας η ζωή, το φως και η σοφία ʺ ανήγγειλε ο αρχιερέας. Τότε όλοι με ανακούφιση φώναζαν: ʺ Σε σένα έχουμε τις ελπίδες μας. Είσαι για μας ο ΑΛΑΘΗΤΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΜΑΣ. Θα σε λατρεύουμε αιώνια ʺ. Έφτανε η ώρα της ανατολής του ανοιξιάτικου ήλιου και τα συγκεντρωθέντα πλήθη, περίμεναν να ενωθούν τα τέσσερα φώτα. Πρώτα οι τέσσερις ιεράρχες, οι αιώνιοι Κάβειροι. Ύστερα τα τέσσερα φώτα (Ήλιου, λαμπάδων, ψυχών και κάθε ΟΥΣΙΑΣ). Οι τέσσερις κοσμικές αρχές που διευθύνουν τα έξω σύμπαντα. Μαζί ενώνονταν οι τέσσερις ΑΡΕΤΕΣ και θα συναποτελούσαν το μυστήριο της ΘΕΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. Τέλος ο ήλιος πρόβαλε στον ορίζοντα. Οι νέοι μύστες με τις κόκκινες ταινίες στα οσφύα συνοδεύονταν από τους τέσσερις αρχιερείς που είχαν την κόκκινη ταινία πάνω στο κεφάλι τους και κρέμονταν οι άκρες της πίσω στον τράχηλο τους. Η τελευταία λέξη ήταν:

«ΑΙΩΝΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΣΕ ΛΑΤΡΕΥΟΥΜΕ»

Ας δούμε τις βασικές μυητικές διαδικασίες.

Υπάρχει περίοδος απόσυρσης και καθαρμού που κρατάει εννιά μερόνυχτα. Το 9 είναι ο αριθμός που αντιστοιχεί στη Σελήνη και η οποία με τη σειρά της και η οποία με τη σειρά της σχετίζεται με την κατώτερη φύση του ανθρώπου. Στο πέρας αυτής της περιόδου, έχει επιτευχθεί μια στοιχειώδης ευθυγράμμιση μεταξύ των κατωτέρων και των ανωτέρων όψεων. Τότε έρχεται το ιερό πλοίο με τη φλόγα από τη Δήλο, δηλαδή από τον τόπο του Ήλιου. Είναι η στιγμή που μπορεί να κατέλθει ο Θείος Σπινθήρας του πνεύματος, τότε είναι που μπορεί να επικοινωνήσει ο άνθρωπος με τις ανώτερες όψεις του εαυτού του. Το φως έρχεται να σκορπίσει τα σκοτάδια της νύχτας, δηλαδή της κατώτερης φύσης και ο λαός του νησιού κάνει μια καινούργια αρχή πανηγυρίζοντας. Στην τελετή της μύησης, ο υποψήφιος πρέπει να δοκιμαστεί σκληρά, γιατί θα του αποκαλυφτούν βαθιά μυστήρια. Ο Ιεροφάντης, αυτός που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε εσωτερικό οδηγό του ανθρώπου, τον καθοδηγεί για να περάσει τις καθαρτήριες δοκιμασίες. Η πρώτη είναι η διάβαση του πύρινου περάσματος, δηλαδή η κάθαρση μέσα από το στοιχείο της φωτιάς.

Από τα πιο υψηλά πνευματικά επίπεδα μέχρι τα πιο υλικά, η φωτιά θεωρείτο ανέκαθεν καθαρτήριο στοιχείο. Η πυρά είναι σύμβολο εξαγνισμού καθώς και σύμβολο μιας νέα αρχής για καινούργια ζωή. Χρησιμοποιήθηκε από τις περισσότερες, αν όχι όλες, μυστηριακές λατρείες του κόσμου. Οι αρχαίοι Πελασγοί συνήθιζαν να πηδάμε πάνω από αναμμένες φωτιές και να φωνάζουν “αφήνω πίσω τις αμαρτίες”. Αυτό θυμίζει και τις σημερινές γιορτές του Άγιου Ιωάννη. Ο μύθος της θεάς Δήμητρας λέει πως όταν ήταν φιλοξενούμενη από το βασιλιά της Ελευσίνας, την περίοδο που έψαχνε τη Περσεφόνη, θέλησε να κάνει αθάνατο το παιδί του βασιλιά περνώντας το σώμα του πάνω από φωτιά. Ο Απολλόδωρος επίσης λέει ότι συνηθιζόταν να περνάνε οι γονείς τα παιδιά τους πάνω από φωτιές για να τα εξαγνίσουν. Αυτή η εξαγνιστική όψη της φωτιάς διαστρεβλώθηκε από τους ιεροεξεταστές του Μεσαίωνα που τη χρησιμοποίησαν σαν κύριο μέσο εξόντωσης των “μάγων” και των “μαγισσών”, γιατί πίστευαν ότι έτσι απελευθερωνόταν η ψυχή από τις αμαρτίες.

Στην Ινδία είναι καθιερωμένο το κάψιμο του νεκρού σώματος για να απελευθερωθεί γρήγορα η εσωτερική ύπαρξη. Το ίδιο έκαναν και διάφορες φυλές ερυθροδέρμων της Αμερικής, για να πάνε οι ψυχές των νεκρών τους στα λιβάδια των ουρανών. Μα και στην εσωτερική διδασκαλία θεωρείται η πιο ορθή μέθοδος για την απελευθέρωση της Ατομικότητας, όπως αναφέρει και ο Δάσκαλος Θιβετανός σε ένα από τα βιβλία της Αλίκης Μπέιλη. Μετά από τη δοκιμασία της φωτιάς, ο υποψήφιος εξαγνίζεται με το στοιχείο του νερού, ακολουθώντας μια ιδιαίτερη τελετουργική διαδικασία. Το νερό είναι άλλο ένα στοιχείο που έχει περάσει στην καθημερινή συνείδηση της ανθρωπότητας σαν εσωτερικό καθαρτήριο. Πέρα από τον εσωτερικό καθαρμό του σώματος που προσφέρει, εξαγνίζει και τον εσωτερικό άνθρωπο, γιατί είναι στοιχείο που απορροφάει τις επιρροές εύκολα. Όλες σχεδόν οι ελληνικές λατρείες είχαν καθιερώσει τον εξαγνισμό με το νερό, και στις περιόδους των μυστηρίων γέμιζαν τα ποτάμια από πιστούς, κάτι που γίνεται ακόμα και σήμερα στο ιερό ποτάμι των Ινδών, τον Γάγγη. Ας μη ξεχνάμε βέβαια ότι και ένα από τα βασικότερα χριστιανικά μυστήρια, η βάπτιση, είναι ουσιαστικά ο καθαρμός του ανθρώπου από το προπατορικό αμάρτημα.

Μετά τη δεύτερη κάθαρση, ο μυούμενος, που τώρα ενσαρκώνει το ρόλο του Καδμίλου, φονεύεται από τα αδέρφια του και μεταφέρεται στον Κάτω Κόσμο, συμβολικά στο σπήλαιο του Ναού. Εδώ έχουμε το συμβολικό θάνατο της προσωπικότητας, που θυμίζει το φόνο του Όσιρη από τον αδερφό του Σετ. Είναι μια αλληγορική έκφραση του ταξιδιού του ανθρώπου στο θησαυροφυλάκιο της Εσωτερικής Ύπαρξης. Στον κόσμο που βρίσκονται θαμμένες όλες οι παλιές μνήμες του και εμπειρίες. Όλα τα απώτερα συναισθήματα και οι κρυμμένοι πόθοι τα χαμένα του ιδανικά. Εκεί ο υπό μύηση έρχεται σε επαφή με όλο αυτό τον κόσμο, με τον κόσμο που ψυχολογικά θα λέγαμε ότι αποτελεί το υποσυνείδητο του. Σύμφωνα με το μύθο, στον Κάτω Κόσμο ξαναβρίσκει τα αδέρφια του, τα οποία μάλιστα τον βοηθούν να απελευθερωθεί από το θάνατο και να επανέρθει στη ζωή σαν ένας αναστημένος ήρωας.

Τι κρύβεται πίσω από την ύπαρξη των αδερφών; Τι σημαίνουν οι πράξεις τους; Από τη μια σκοτώνουν τον Καδμίλο, ενώ από την άλλη τον βοηθούν να αναστηθεί. Αυτοί οι στενοί συγγενείς που σκοτώνουν και ανασταίνουν συνάμα, στην πραγματικότητα αποτελούν κάποιες όψεις του εαυτού του ίδιου του υπό μύηση. Στη συνειδητή του ζωή, το άτομο δεν έχει καταφέρει να εξισορροπήσει τις όψεις αυτές και να τις εναρμονίσει μέσα του. Έτσι, η ανισορροπία γίνεται αιτία θανάτου της προσωπικότητας. Μπαίνοντας, όμως, στον κόσμο του υποσυνείδητου, η συσσωρευμένη γνώση που αποκτά τον φέρνει σε μια εξισορροπητική σχέση με τον εαυτό του. Γνωρίζει τον εαυτό του. Και από εκείνη τη στιγμή γίνεται κύριος όλων των όψεων του και επιστρέφει νικητής στον Πάνω Κόσμο. Παίρνει τη θέση του λοιπόν στο χώρο των μυημένων και του αποκαλύπτονται τα σύμβολα της μύησης: το κλαδί της ελιάς και η πορφυρή ζώνη.

Η ελιά είναι από τα ιερά δέντρα της θεάς Αθηνάς και συμβολίζει τον υγιή νου και την εξύψωση του σε υψηλές συνειδησιακές καταστάσεις που αγγίζουν τη θεία ύπαρξη. Η στέψη με κλάδο ελιάς, φανερώνει ότι το άτομο διαθέτει σύνεση, λογική, εγκράτεια και επιθυμία για πιο υψηλές καταστάσεις συνείδησης. Η πορφυρή ζώνη υποδηλώνει ότι παρά την αναζήτηση του μυημένου για ανώτερες καταστάσεις ύπαρξης, δεν παύει ο ίδιος να βρίσκεται μέσα στον κόσμο της ύλης και πρέπει να δημιουργήσει ό,τι καλύτερο μπορεί σε αυτόν. Επιπρόσθετα, η πορφυρή ζώνη, συμβολίζει τη φλόγα της επιθυμίας του ατόμου για υπηρεσία και πρόσφορα στους συνανθρώπους του. Όταν ο άνθρωπος επιστρέφει μυημένος πια στον Πάνω Κόσμο, ολόκληρο το νησί έχει φωτιστεί από το φως της φλόγας της Δήλου. Επιστρέφει, δηλαδή, στον κόσμο της συνείδησης που έχει φωτιστεί τώρα από το πνευματικό φως και που του προσφέρει μια αναγεννημένη ζωή γνώσης και Σοφίας.

Έτσι μπορούμε να αποδώσουμε εσωτερικά το κεντρικό τυπικό των Καβειρίων μυστηρίων. Από μια άλλη εσωτερική σκοπιά, τα μυστήρια αυτά σχετίζονται με τις στοιχειακές δυνάμεις της γης και της φωτιάς σε μια αρμονική λειτουργία. Δείχνουν το μόχθο που πρέπει να καταβληθεί για την επίτευξη αποτελεσμάτων είτε υλικών είτε πνευματικών. Επομένως μπορούμε να πούμε πως υπήρχαν τρεις βαθμοί μύησης στα Καβείρια. Ο πρώτος αντιστοιχεί στο φόνο του Καδμίλου από τα αδέρφια του. Πρόκειται για το θάνατο της προσωπικότητας εξαιτίας της ανισορροπίας της. Ο δεύτερος αντιστοιχεί στο πέρασμα στον Κάτω Κόσμο, όπου μεταφέρεται ο νεκρός Καδμίλος και εκεί ανακαλύπτει τις χαμένες όψεις του, το λησμονημένο του εαυτό. Ο τρίτος και τελευταίος είναι η απελευθέρωση του, η ανάσταση και η σωτηρία του. Είναι το επίπεδο της αυτό-ανακάλυψης, όπου ο ήρωας, γνωρίζοντας τον εαυτό του, επανέρχεται στον υλικό κόσμο για να αρχίσει μια νέα δημιουργική ζωή.

Ιωάννης Παπανικολάου
(*) Ο μέγας ιεροεξεταστής.

(Πηγές: Τα Καβείρια Μυστήρια, Περικλής Ροδάκης – ΟΣαμοθράκη, KarlLehmann – Ιστορική επισκόπηση της νήσου Σαμοθράκης, Αχιλ. Σαμοθράκης – Τα Καβείρια Μυστήρια, Γιώργος Σιέττος – Τα αρχαία Ελληνικά Μυστήρια, Κ.Κουρτίδης – Τα μυστήρια των Καβείρων, Γ. Πλάνας (άρθρο) – Το κρυμμένο νόημα των αρχαίων Μυστηρίων, Φιλολ. σύλλογος «Ιάμβλιχος» – Σαμοθράκη, Ιστορία, Αρχαιολογία, Έφη Καλαμποκίδου)