哲学者および死んだメガ アレキサンダー匿名エチオピア テキスト、リスト、歴史家の al Tha アラビア物語の他の学者の理由 ' ālibī (961-1038 m ch。)
地球の表面に相談した後あなたに十分考慮されなかった, どのようにできるようになりましたこの狭いボックス内で満足しています。.
Οι άραβες ιστοριογράφοι της αββασιδικής περιόδου (750-1258 m ch。) φιλοτεχνούν την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στις «οικουµενικές» ή από κτίσεως κόσµου ιστορίες τους, αντλώντας υλικό από ποικίλες πηγές. Είναι πιθανό να άντλησαν πληροφορίες για τις ετερογενείς διηγήσεις τους από κάποιες χαµένες αραβικές µεταφράσεις της ιστορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως ο Βίος Αλεξάνδρου του Μακεδόνος και Πράξεις του Ψευδο-Καλλισθένη του 3ου µ.Χ αιώνα, µεσαιωνικά Περσικά (pahlavī) κείµενα των Βίων Βασιλέων, συριακά κείµενα, αλλά και ισλαµικές παραδόσεις, θρυλικές ιστορίες και σχόλια στο δέκατο όγδοο κεφάλαιο του Κορανίου.
Οι άραβες ιστοριογράφοι δεν ενδιαφέρονταν τόσο για το ιστορικό προφίλ του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά για διδακτικές διηγήσεις που απέδιδαν στον Αλέξανδρο τα χαρακτηριστικά του απεσταλµένου του Θεού και του προφήτη, του κατακτητή και κοσµοκράτορα, του στρατηγού και σοφού βασιλιά. Σ’ αυτές τις διηγήσεις εµπεριέχονται πολλά θρυλικά και επινοηµένα στοιχεία. Μια τέτοια διήγηση είναι και η διδακτική ιστορία εκφώνησης λόγων από φιλοσόφους και άλλους σοφούς µπροστά στο φέρετρο του νεκρού Αλεξάνδρου. Ήδη πριν από το τέλος του 10ου µ.Χ. 世紀, οι συλλογές των λόγων που εκφωνήθηκαν από φιλοσόφους µπροστά στον νεκρό Αλέξανδρο απαντούν και στη συριακή και αραβική γραµµατεία. Οι συλλογές αυτών των λόγων ποικίλλουν και υπηρετούν διαφορετικούς σκοπούς ανάλογα µε το ακροατήριο στο οποίο απευθύνονται. Σε γενικές γραµµές, υπηρετούν διδακτικούς σκοπούς.
Ενίοτε, το περιεχόµενό τους φαίνεται πως αντικατοπτρίζει την αρνητική κρίση που είχε ήδη εκφράσει η κυνική σχολή κατά την αρχαιότητα για τους κατακτητικούς πολέµους του µακεδόνα βασιλιά.1 Αναφορικά µε την αραβική γραµµατεία, πρέπει να αναφέρουµε πως οι σύντοµοι λόγοι που εκφωνούν οι φιλόσοφοι από όλο τον κόσµο µπροστά στο φέρετρο του Αλεξάνδρου αποτελούν µια διήγηση που απαντά στα ιστοριογραφικά αραβικά κείµενα των al-Ya‘qūbī ((I). 897 m ch。),2 Sa‘īd b. al-Bi ṭrīq ((I). 940 m ch。),3 al-Mas‘ūdī ((I). 955 m ch。)4 και al-Tha‘ālibī ((I). 1038 m ch。)5. .2 (al-Ya‘qūbī 1969, 162-163). 3 (Sa‘īd b. al-Bi ṭrīq 1906, 83-85).
余分です, αντίστοιχοι λόγοι φιλοσόφων απαντούν και στι εξής αιθιοπικές ιστορίες6: [1] στην αιθιοπική Ιστορία του θανάτου του Αλεξάνδρου του Μακεδόνος ανώνυµου συγγραφέα,7 [2] στην αιθιοπική µετάφραση της Ιστορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου από την «οικουµενική ιστορία» του άραβα συγγραφέα al-Makīn ((I). 1273-1274 m ch。),8 同様に [3] στην αιθιοπική µετάφραση της Ιστορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου του άραβα συγγραφέα Abū Shākir.9 Όπως αναφέρεται, οι αιθιοπικές ιστορίες προέρχονται από µεταφράσεις αραβικών κειµένων.
Οι ανωτέρω αναφερθέντες άραβες συγγραφείς συµπληρώνουν τις διηγήσεις των «οικουµενικών» τους ιστοριών αναφορικά µε τον θάνατο του Αλεξάνδρου µε τους λόγους που εκφωνούν οι φιλόσοφοι µπροστά στον νεκρό Αλέξανδρο.10 Εξετάζοντας όλες τις συλλογές των λόγων των φιλοσόφων, πρέπει να ειπωθεί πως δεν πρόκειται για µακροσκελείς λόγους, αλλά για σύντοµα διδακτικά αποφθέγµατα, τα οποία αποτελούν το τελευταίο µέρος των αφηγήσεων σχετικά µε τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Σκοπός της παρούσας µελέτης είναι η συγκριτική εξέταση των λόγων που εκφωνήθηκαν από τους φιλοσόφους µπροστά στο νεκρό σώµα του Αλεξάνδρου, όπως απαντούν [1] στην αιθιοπική σύντοµη διήγηση της Ιστορίας του θανάτου του Αλεξάνδρου του Μακεδόνος ανώνυµου συγγραφέα και [2] στη διήγηση του έργου Ghurar akhbār mulūk al-Furs wa-siyarihim («Βιογραφίες λαµπρών βασιλέων των Περσών») του αραβόφωνου ιστοριογράφου al-Tha‘ālibī ((I). 1038 m ch。).
Η αιθιοπική διήγηση του ανώνυµου συγγραφέα αναφέρεται µόνο στον θάνατο του Αλεξάνδρου και συνοδεύεται από τους λόγους των φιλοσόφων. Προέρχεται από ένα χειρόγραφο που σώζεται στο Βρετανικό Μουσείο.11 Οι λόγοι των φιλοσόφων στο αραβικό κείµενο του al-Tha‘ālibī βρίσκονται στο τέλος της µακροσκελούς παρουσίασης της δράσης και των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η σύγκριση του αραβικού µε το αιθιοπικό κείµενο αποσκοπεί να εντοπίσει τις οµοιότητες και τις αποκλίσεις στη µορφή και το περιεχόµενο των δύο κειµένων. Με τον τρόπο αυτό καθίσταται σαφής η εντύπωση που δίνουν τα ίδια τα κείµενα. Τόσο η αραβική διήγηση όσο και η αντίστοιχη του αιθοπικού έχουν το δικό τους ιδιαίτερο χαρακτήρα και τη δική τους αξία.
Η παρουσία ορισµένων λόγων µόνο στο κείµενο του al- 4 (al-Mas‘ūdī 1863, 251 -257) 5 (al-Tha‘ālibī 1900, 450-455) 6 (ウォリス バッジ 1896, 導入, iii-iv) 7 (ウォリス バッジ 1896, 432-435) 8 (ウォリス バッジ 1896, 376-380) 9 (ウォリス バッジ 1896, 398-401 ) 10 (Νöldeke 1890, 47-48; Brock, 205-218; Strohmaier, 167; Bühler 1941) 11 (ウォリス バッジ 1896, 導入, iv) Tha‘ ālib ī και η πλήρης απουσία των από την αιθιοπική διήγηση του ανώνυµου συγγραφέα και το αντίστροφο εγείρει το ερώτηµα που αφορά στις πηγές των δύο κειµένων. Εξετάζοντας προσεκτικά τα δύο κείµενα, µπορούµε να κάνουµε τις εξής παρατηρήσεις: [1] Ο αριθµός των λόγων των φιλοσόφων και των άλλων σοφών µπροστά στο φέρετρο του νεκρού Αλεξάνδρου διαφοροποιείται στα δύο κείµενα.
Στην αιθιοπική διήγηση υπάρχουν είκοσι δύο λόγοι φιλοσόφων, συµπεριλαµβανοµένων των λόγων της Ρούσανακ (Ρωξάνης) και της Ολυµπιάδας.12 Ο al-Tha‘ālibī από την άλλη παραθέτει είκοσι έξι λόγους φιλοσόφων.13 Επίσης, παραθέτει και τα λόγια της Ολυµπιάδας και της Ρούσανακ (Ρωξάνης), του διαχειριστή των οικονοµικών, του υπεύθυνου του θησαυροφυλακίου, καθώς και του αρχιµάγειρα του Αλεξάνδρου.14 Η αριθµητική αυτή διαφορά µπορεί να ερµηνευτεί ποικιλοτρόπως, 例えば. οι συγγραφείς µας είχαν διαφορετικές πηγές, αλλά µπορεί να ενσωµάτωσαν λόγους και από άλλες διαφορετικές πηγές. [2] Η αιθιοπική διήγηση ονοµάζει – µε την ακόλουθη σειρά – επτά φιλοσόφους, παραθέτοντας το περιεχόµενο των λόγων τους. Πρόκειται για τον Αριστοτέλη, τον Αντίοχο, τον Φιλήµονα, プラトン, τον Διογένη, τον Τάρο (πιθανόν να εννοείται ο πλατωνικός φιλόσοφος Ταύρος) και τον Λίνο (ή Νίλο).15 Η διήγηση του al-Tha‘ālibī αποδίδει δέκα λόγους σε συγκεκριµένα πρόσωπα, δηλαδή στον Αριστοτέλη, プラトン, τον Πτολεµαίο, τον Διογένη, τον Δωρόθεο, τον Απολλώνιο τον Τυανέα (Balīnās), τον Toubīqā (κατά τον Zotenberg) ή Τυανέα (κατά τον Rosenthal), τον Δηµοκράτη (κατά τον Zotenberg) ή Δηµόκριτο (κατά τον Rosenthal), τον Σωκράτη και τον Φιλάγριο (κατά τον Zotenberg) ή Γρηγόριο (κατά τον Rosenthal).16 Είναι σαφές ότι δεν υπάρχει πλήρης ταύτιση ούτε στα ονόµατα ούτε στη σειρά µε την οποία παρουσιάζονται να εκφωνούν τον λόγο τους µπροστά στο νεκρό.
また, παρατηρούµε ότι και στα δύο κείµενα αναφέρονται ονόµατα φιλοσόφων που έζησαν προγενέστερα ή πολύ µεταγενέστερα από τον Μέγα Αλέξανδρο, 例えば. ο Σωκράτης ή ο Απολλώνιος Τυανεύς. Σηµειωτέον ότι πρώτος εκφωνεί λόγο ο Αριστοτέλης.
Αυτό ίσως δεν εκπλήσσει, εάν λάβουµε υπόψη ότι ο Αριστοτέλης ήταν ο δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά και το γεγονός ότι όλη η ελληνική αλλά και η αραβική γραµµατεία τονίζει τη στενή σχέση του Αριστοτέλη µε τον Αλέξανδρο. 12 (ウォリス バッジ 1896, 432-435) 13 (al-Tha‘ālibī 1900, 450-455) 14 (al-Tha‘ālibī 1900, 455) 15 (ウォリス バッジ 1896, 432-433) 16 (al-Tha‘ālibī 1900, 450-451; Rosenthal 1975, 121 -122) [3] Υπάρχουν διαφορές και στο περιεχόµενο των λόγων.
だから, συγκρίνοντας την αιθιοπική διήγηση µε την αντίστοιχη διήγηση του al-Tha‘ālibī προκύπτει ότι το περιεχόµενο των λόγων που οι φιλόσοφοι Αριστοτέλης και Πλάτωνας εκφωνούν µπροστά στον νεκρό Αλέξανδρο είναι διαφορετικό.
Συγκεκριµένα, στην αιθιοπική διήγηση ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι « Σ το βαθµό που πρέπει να υπάρχει ένα τέλος σ’ αυτόν τον κόσµο, ήταν καλύτερο για τον Αλέξανδρο να αφήσει [τον κόσµο] προτού [αφανιστεί]»,17 ενώ στο κείµενο του al-Tha‘ālibī αποδίδεται στον Αριστοτέλη η φράση «Αυτός που αιχµαλώτισε τους άλλους, είναι αιχµάλωτος, και αυτός που θανάτωσε τους βασιλείς, είναι νεκρός».18 Ο Πλάτωνας στην αιθιοπική διήγηση λέει «ああ, εσύ που έχεις χτυπηθεί από την επιθυµία να αποκτήσεις τα πλούτη των άλλων και που πραγµατικά τα συγκέντρωσες, τώρα κουβαλάς την αµαρτία και η χαρά που ήταν δική σου πήγε σ’ άλλους»,19 ενώ στη διήγηση του al-Tha‘ālibī ο ίδιος λέει «アレクサンダー, έχουµε συγκινηθεί από την ανάπαυσή σου».20 Διαφορετικό είναι επίσης το περιεχόµενο των λόγων του Διογένη τόσο στην αιθιοπική διήγηση όσο και στη διήγηση του al-Tha‘ālibī, δηλαδή ενώ στην αιθιοπική διήγηση ο Διογένης αναφωνεί ότι «Ο Αλέξανδρος έφυγε από µας µιλώντας και τώρα επέστρεψε άφωνος»,21 στη διήγηση του al-Tha‘ālibī ο Διογένης λέει «アレクサンダー, ο οποίος δεν σταµάτησε να κρύβει το χρυσό, αυτός τώρα εδώ είναι κρυµµένος µέσα στο χρυσό».22 [4] また, ορισµένοι λόγοι είναι επαινετικοί, ενώ άλλοι είναι επικριτικοί. Πράγµατι, εξετάζοντας το περιεχόµενο των λόγων, µπορούµε να κάνουµε ορισµένες οµαδοποιήσεις ανάµεσα στους λόγους που επαινούν τον Αλέξανδρο και στους λόγους που είναι επικριτικοί γι’ αυτόν.
Στην πρώτη κατηγορία, στους επαινετικούς λόγους για τον Αλέξανδρο, στην αιθιοπική διήγηση του ανώνυµου συγγραφέα εντάσσονται οι εξής λόγοι: (a)) ο λόγος του Φιλήµονα, ο οποίος είπε «Σήµερα πλησίασε το κακό, το οποίο ήταν µακριά και η ευτυχία που ήταν κοντά χάθηκε»,23 ((b)) ο λόγος του Τάρου (Ταύρου;), ο οποίος είπε «Σήµερα το ποίµνιο φροντίζει το βοσκό του»,24 同様に ((c)) οι λόγοι τριών άλλων προσώπων που δεν κατονοµάζονται: (γ.1) «Ο Αλέξανδρος µας είχε µεµφθεί όταν ήταν στη ζωή και τώρα στο θάνατό του µας διδάσκει σοφία», (γ.2) «アレクサンダー 17 (ウォリス バッジ 1896, 432) 18 (al-Tha‘ālibī 1900, 450) 19 (ウォリス バッジ 1896, 432) 20 (al-Tha‘ālibī 1900, 450) 21 (ウォリス バッジ 1896, 432) 22 (al-Tha‘ālibī 1900, 451) 23 (ウォリス バッジ 1896, 432) 24 (ウォリス バッジ 1896, 432) ποτέ δεν µας επέπληξε µε τα λόγια του τόσο πολύ όσο έκανε σήµερα µε τη σιωπή του» και (γ.3) «ああ, 人々, µην θρηνείτε τον Αλέξανδρο, αλλά κλάψτε για τους εαυτούς σας».25 Στο έργο του al-Tha‘ālibī, 哲学者 ((a)) Αριστοτέλης και ((b)) Πλάτωνας, όπως είδαµε παραπάνω, εκφράζουν τη συγκίνησή τους και τη συναισθηµατική τους φόρτιση για το θάνατο του Αλεξάνδρου.26 Παρόµοια, επαινετικοί λόγοι για τον Αλέξανδρο θα µπορούσαν να θεωρηθούν και οι εξής: ((c)) ο λόγος του φιλοσόφου Δηµοκράτη (κατά τον Zotenberg) ή Δηµόκριτου (κατά τον Rosenthal), ο οποίος αναφώνησε «Γιατί δεν απεχθάνεσαι αυτή τη στενή θέση, αφού ολόκληρος ο κόσµος δεν ήταν αρκετά ευρύς για σένα;»,27 同様に ((d)) ο λόγος του Σωκράτη, ο οποίος είπε: «Μιλούσες περισσότερο χθες, σήµερα, όµως, µας διδάσκεις περισσότερο».28 Φαίνεται πως οι εν λόγω αφορισµοί αποβλέπουν στο να τονίσουν τη σοφία του Αλεξάνδρου, την ανωτερότητά του, την εικόνα του ως ηγέτη και στρατηγού για το κατακτητικό του έργο.
Ο θετικά διακείµενος στον Αλέξανδρο λόγος του Φιλήµονα δικαιολογείται ίσως από το γεγονός ότι στην αραβική ιστοριογραφία, ο Φιλήµων παρουσιάζεται ως βεζίρης29 και σύµβουλος του Αλεξάνδρου. Στον αντίποδα, θα λέγαµε ότι και τα δύο κείµενα περιέχουν συγκριτικά περισσότερους λόγους για τον Αλέξανδρο, οι οποίοι έχουν έναν χαρακτήρα επικριτικό και ενίοτε περιεχόµενο ειρωνικό για τον µακεδόνα βασιλιά.
Στην αιθιοπική διήγηση του ανώνυµου συγγραφέα, οι λόγοι που µέµφονται τον Αλέξανδρο είναι οι εξής: ((a)) ο λόγος του Αριστοτέλη, ο οποίος είπε «Στο βαθµό που πρέπει να υπάρχει ένα τέλος σ’ αυτόν τον κόσµο, ήταν καλύτερο για τον Αλέξανδρο να αφήσει [τον κόσµο] προτού [αφανιστεί]»,30 ((b)) ο λόγος του Αντίοχου «Είναι η µοίρα µας να ταξιδεύουµε σ’ αυτόν τον δρόµο, µε τον οποίο φθάνουµε σ’ αυτό, το οποίο δεν χάνεται, και αφήνουµε πίσω αυτό που χάνεται»,31 ((c)) ο λόγος του Πλάτωνα «ああ, εσύ που έχεις χτυπηθεί από την επιθυµία να αποκτήσεις τα πλούτη των άλλων και που πραγµατικά τα συγκέντρωσες, τώρα κουβαλάς την αµαρτία και η χαρά που ήταν δική σου πήγε σ’ άλλους»,32 25 (ウォリス バッジ 1896, 433) 26 (al-Tha‘ālibī 1900, 450) 27 (al-Tha‘ālibī 1900, 451; Rosenthal 1975, 121) 28 (al-Tha‘ālibī 1900, 451) 29 (Zaman et al. 2002, 185; Frye 1975, 151 ) 30 (ウォリス バッジ 1896, 432) 31 (ウォリス バッジ 1896, 432) 32 (ウォリス バッジ 1896, 432) ((d)) ο λόγος του Διογένη « Ο Αλέξανδρος έφυγε από µας µιλώντας και τώρα επέστρεψε σε µας άφωνος»,33 ((e)) ο λόγος του Λίνου (ή Νίλου) «アレクサンダー, κατηγορήθηκες γιατί συγκέντρωσες τα πλούτη των άλλων, διότι χθες ήσουν το θησαυροφυλάκιο για το χρυσό και σήµερα εσύ ο ίδιος έχεις τοποθετηθεί µέσα σε χρυσό»,34 同様に ((f)) άλλοι δέκα λόγοι προσώπων, των οποίων τα ονόµατα δεν αναφέρονται.
Πρόκειται για τα εξής αποφθέγµατα: (στ.1) «Αυτός που χαίρεται για τον θάνατό σου θα σε ακολουθήσει, όπως και εσύ ακολούθησες εκείνους για τον θάνατο των οποίων είχες χαρεί», (στ.2) «Χθες υπακούαµε στις διαταγές σου και δεν ήµασταν σε θέση να προφέρουµε µια λέξη µπροστά σου.Αλλά σήµερα µιλάµε µπροστά σου και δεν είσαι σε θέση ούτε να µας ακούσεις ούτε να απαντήσεις», (στ.3) «Αυτός ο άνθρωπος έσφαξε πλήθη στρατιωτών λόγω της αγάπης του για τον κόσµο και τώρα είναι νεκρός και άφησε τον κόσµο σε άλλους», (στ.4) «ああ, εσύ του οποίου η αγανάκτηση µαινόταν στο θάνατο, δεν µπορείς να δείξεις την οργή σου στο θάνατο;», (στ.5) «Αυτοί που ήταν ταλαίπωροι εξαιτίας σου, ήταν τροµοκρατηµένοι και φοβισµένοι, και τώρα οι ταλαίπωροι ανάµεσα σε εκείνους που σε φοβούνται, χαίρονται», (στ.6) «地球の表面に相談した後あなたに十分考慮されなかった, どのようにできるようになりましたこの狭いボックス内で満足しています。;», (στ.7) «Ο βασιλιάς και ο χωρικός είναι ίσοι στο θάνατο, αλλά ο θάνατος του χωρικού µέµφεται τους βασιλείς», (στ.8) «Προηγουµένως το όνοµά σου προξενούσε φόβο [στους ανθρώπους] και το βασίλειό σου ήταν περίφηµο και τώρα το όνοµά σου δεν υπολογίζεται και το βασίλειό σου ταπεινώθηκε», (στ.9) «Προηγουµένως µπορούσες να κάνεις και το καλό και το κακό, αλλά τώρα δεν έχεις τη δύναµη να κάνεις τίποτα από τα δυο και ο παντοδύναµος θεός δείχνει ευσπλαχνία σε εκείνον που έχει κάνει όλο το καλό» και (στ.10) «今日, έκανες τον εαυτό σου τροµερό και φοβερό, και τώρα δεν υπάρχει κανείς που να σε φοβάται».35 [5] 多分, είναι αξιοσηµείωτο το γεγονός ότι ο al-Tha‘ālibī αναφέρει και τα ονόµατα των φιλοσόφων για ορισµένους λόγους, οι οποίοι λόγοι εκφράζουν εχθρότητα, επικρίνοντας το αδιάκοπο κατακτητικό έργο του νεκρού Αλεξάνδρου.
Οι λόγοι αυτοί αποδίδονται ((a)) στον Πτολεµαίο, ο οποίος είπε «Δείτε πως το όνειρο εκείνου που κοιµάται διαλύθηκε και πως η σκιά των νεφών εξαφανίστηκε!»,36 ((b)) στον Διογένη «アレクサンダー, ο οποίος δεν σταµάτησε να 33 (ウォリス バッジ 1896, 432) 34 (ウォリス バッジ 1896, 433) 35 (ウォリス バッジ 1896, 433-434) 36 (al-Tha‘ālibī 1900, 450-451) κρύβει το χρυσό, τώρα εδώ είναι κρυµµένος µέσα στο χρυσό»,37 ((c)) στον Δωρόθεο «Πόσο πολύ οι άνθρωποι επιθυµούν αυτό το φέρετρο και πόσο λίγο επιθυµούν αυτό που βρίσκεται µέσα σ’ αυτό!»,38 ((d)) στον Απολλώνιο τον Τυανέα «Γιατί δεν µπορείς να κινήσεις κανένα από τα µέλη σου εσύ που ήσουν σε θέση να φέρεις µόνος την ευθύνη της διακυβέρνησης λαών και χωρών;»,39 ((e)) στον Toubīqā «Όλη αυτή η κυριαρχία του χθες δεν σου ταιριάζει, αφού σήµερα είσαι τόσο ταπεινωµένος»40 και ((f)) στον Φιλάγριο «Αυτό το λιοντάρι συνήθιζε να κυνηγάει λιοντάρια, αλλά τώρα το ίδιο έπεσε στα δίχτυα».41 [6] Επικριτικοί και ειρωνικοί για το νεκρόν Αλέξανδρο θεωρούνται επίσης οι ρήσεις δεκαέξι άλλων ανώνυµων σοφών στο κείµενο του al-Tha‘ālibī. Αυτοί οι λόγοι έχουν ως εξής: (私) «Καθένας θερίζει ό,τι σπέρνει. Τώρα θέρισε αυτό που έσπειρες», (ii) «Τα χρυσά στολίδια ταιριάζουν καλύτερα στους ζωντανούς παρά στους πεθαµένους», (iii) «Έχεις βρει ηρεµία και έχεις ανακουφιστεί από τις ενασχολήσεις αυτού του κόσµου.Δες τώρα πως θα βρεις ηρεµία από τους κινδύνους του επόµενου [κόσµου]», (iv) «Τι κέρδισες φονεύοντας τόσους πολλούς ανθρώπους, αφού τώρα έχεις πεθάνει τόσο ξαφνικά;», (v) «Δεν τολµούσαµε να µιλήσουµε κατά την παρουσία σου, τώρα δεν τολµάµε να σιωπήσουµε», (vi) «Πόσο περίπλοκος ήταν το ο στόχος των αγώνων σου και πόσο απλή είναι η κληρονοµιά σου τώρα», (vii) «Εν ζωή, προξένησες πολλά δάκρυα στους ανθρώπους, και τώρα τους προξενείς δάκρυα όντας πεθαµένος», (viii) «Δεν ήσουν ποτέ τόσο υποµονετικός µέσα στο λουτρό, όπως είσαι τώρα µέσα στο φέρετρο», (ix) «Σε αναζήτηση του φωτός της ζωής, τόλµησες να µπεις στα σκότη και δεν ήξερες ότι θα οδηγηθείς στα σκότη του φέρετρου», (x) «Συνήθιζες να κοιµάσαι τη νύχτα σε µια τοποθεσία και να παίρνεις έναν γρήγορο ύπνο το απόγευµα σε µια άλλη τοποθεσία. Γιατί τώρα περιορίζεις τον εαυτό σου να κοιµάται σε µια µοναδική τοποθεσία τη νύχτα και το απόγευµα;», (xi) «Όταν µπορούσες να δράσεις, εµείς δεν µπορούσαµε να µιλήσουµε. Τώρα που µπορούµε να µιλήσουµε, δεν µπορείς να δράσεις», (xii) «Ο άνεµος ξερίζωσε το ψηλό δέντρο. Ο βοσκός αναχώρησε και το κοπάδι διαλύθηκε», (xiii) «Ακολουθήστε έναν άλλο βασιλιά, διότι ο δικός µας αναχώρησε για ένα ταξίδι, το οποίο δεν έχει επιστροφή», (xiv) «Τώρα ξέρω ότι γεννήθηκες για να πεθάνεις και δηµιουργήθηκες για να καταστραφείς», (xv) «Έχεις διασχίσει τη γη στο µήκος και το πλάτος της µε τέτοιο τρόπο που την κατέχεις ολόκληρη και έφθασες στο τέλος µε το να έχεις χώρο µόνο τεσσάρων πήχεων», (xvi) 37 (al-Tha‘ālibī 1900, 451) 38 (al-Tha‘ālibī 1900, 451) 39 (al-Tha‘ālibī 1900, 451) 40 (al-Tha‘ālibī 1900, 451) 41 (al-Tha‘ālibī 1900, 451 -452) « この背の高い山を見てそのおばあちゃん, 落ち着いてこの野生の海, 落ちたこの上昇月!».42 Σχετικά µε τις παραπάνω παρατηρήσεις, ίσως πρέπει να επιστήσουµε την προσοχή στο γεγονός πως στην αιθιοπική διήγηση ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας εµφανίζονται να διάκεινται µέσω των λόγων τους εχθρικά προς τον Αλέξανδρο σ’ αντίθεση µε τους λόγους τους, όπως απαντούν στο κείµενο του al-Tha‘ālibī.
Τα λόγια του Διογένη απέναντι στον Αλέξανδρο φέρνουν στο µυαλό την επικριτική στάση που η κυνική σχολή είχε επιδείξει στους κατακτητικούς πολέµους του µακεδόνα βασιλιά. Από το περιεχόµενο των ως άνω αναφερθέντων λόγων µπορούµε να συµπεράνουµε πως στην αιθιοπική διήγηση ο Αλέξανδρος επικρίνεται και παρουσιάζεται από την πλειοψηφία των φιλοσόφων ως καταστροφέας, φιλάργυρος, ως το υποκείµενο που προκαλούσε τρόµο και φόβο, που θανάτωνε ανθρώπους, αλλά συνάµα προβάλλεται και τονίζεται η αδυναµία και η ταπείνωσή του µπροστά στον θάνατο, καθώς και η απώλεια της αίγλης και παντοδυναµίας του, ενώ ζούσε. Ακόµη, φαίνεται πως δεν τυγχάνει της ευσπλαχνίας του Θεού για το κακό που προκάλεσε. Παρόµοια, όµως, είναι και η εικόνα που σκιαγραφείται για τον Αλέξανδρο µέσα από τα λόγια των φιλοσόφων, όπως απαντούν στη διήγηση του al-Tha‘ālibī.
ここで, ο Αλέξανδρος παρουσιάζεται ως καταστροφέας, ως άνθρωπος που προξένησε πολλούς φόνους, κάνοντας τους ανθρώπους να χύσουν πολλά δάκρυα και να τον φοβούνται, ως ανυπόµονος, καθώς και ως ανήµπορος µπροστά στον θάνατο. Φαίνεται ότι όσα έκανε είναι µάταια, αφού και ο ίδιος δεν είναι αθάνατος και δεν πρόκειται να βρει ηρεµία για όλα όσα έκανε. Εντύπωση προκαλεί η ρήση του Πτολεµαίου για τον Αλέξανδρο, εάν λάβουµε υπόψη µας ότι ο Πτολεµαίος ήταν αυτός που µετέφερε το σώµα του Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο, αποβλέποντας να νοµιµοποιήσει την εξουσία του.43 Ο λόγος του Απολλώνιου του Τυανέα απηχεί ίσως µια νεοπυθαγόρεια και νεοπλατωνική θεώρηση για τον Αλέξανδρο. [7] Τόσο στην αιθιοπική διήγηση όσο και στη διήγηση του al-Tha‘ālibī, µετά τους λόγους των φιλοσόφων µπροστά στο φέρετρο του Αλεξάνδρου, τον λόγο παίρνουν η σύζυγος του Αλεξάνδρου, η Ρωξάνη, και η µητέρα του, η Ολυµπιάδα.
Οι θρηνητικοί λόγοι της Ολυµπιάδας, της µητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς και της Ρωξάνης, της συζύγου του, µπορούν να ιδωθούν ως παραδείγµατα λόγων ανατρεπτικών ως προς το δεσπόζον 42 (al-Tha‘ālibī 1900, 452-454) 43 (Berg, 387) ανδροκρατούµενο σύστηµα αξιών. Στην αιθιοπική διήγηση, η Ρωξάνη δεν κατονοµάζεται, απλά αναφέρεται ως «γυναίκα του Αλεξάνδρου και κόρη του Δαρείου».44 Αναφορικά µε τα λεγόµενα της γυναίκας του Αλεξάνδρου, στην αιθιοπική διήγηση διαβάζουµε ότι αυτή είπε: « Ω βασιλιά, που έκανες να χαθεί ο Δαρείος και που τον ταπείνωσες ως σκόνη, ποτέ δεν σκέφτηκα ότι ο θάνατος θα σε κατακτήσει».45 Αξίζει να σηµειώσουµε ότι στη διήγηση του al-Tha‘ālibī η γυναίκα του Αλεξάνδρου αποκαλείται Ρούσανακ. Η ίδια µιλάει µετά τη µητέρα του Αλεξάνδρου, την Ολυµπιάδα, 言っ: «Δεν ήξερα ότι αυτός που νίκησε τον πατέρα µου, θα νικηθεί».46 Αυτό που προκύπτει είναι ότι οι λόγοι και στις δύο διηγήσεις παρουσιάζουν οµοιότητες, εξυµνώντας τον Αλέξανδρο ως νικηφόρο κατακτητή.
Στην ανώνυµη αιθιοπική διήγηση, µετά το λόγο της γυναίκας του Αλεξάνδρου µπροστά στον νεκρό Αλέξανδρο, µιλάει η µητέρα του: «Εσείς τελειώσατε τα λόγια παρηγοριάς σε µένα για τον Αλέξανδρο, τον οποίο φοβόµουν και τώρα συνέβη να µην έχει µείνει σε µας ένας νικηφόρος βασιλιάς. Αυτός κατέκτησε τον κόσµο προτού κατακτήσει εσάς, γι’ αυτό αποδώστε δικαιοσύνη στους εαυτούς σας. Τώρα έχω αποδεχτεί τα λόγια της παρηγοριάς σας».47 Η ίδια τονίζει το κατακτητικό του έργο, αποκαλώντας τον «νικηφόρο βασιλιά», σηµειώνοντας ότι δεν υπάρχει άλλος που να του ταιριάζει αυτός ο χαρακτηρισµός. Προτρέπει τους φιλοσόφους να είναι δίκαιοι µε τους εαυτούς τους, υπονοώντας πιθανόν ότι έχουν σφάλλει στις κρίσεις τους για τον Αλέξανδρο βάσει όσων είπαν γι’ αυτόν.
Σηµειωτέον ότι στον al-Tha‘ālibī, η µητέρα του Αλεξάνδρου, η οποία δεν κατονοµάζεται, εκφωνεί τον θρηνητικό της λόγο πρώτη κατά σειρά, 言っ: «Αγαπηµένε µου γιε, µπορούσα να περιµένω για σένα όταν ήµασταν τόσο µακριά ο ένας από τον άλλο, όσο η ανατολή από τη δύση. Τώρα που είσαι πιο κοντά σε µένα από ό,τι η σκιά µου, σταµάτησα να περιµένω».48 Ο λόγος δεν εµφανίζει κοινά στοιχεία µε τον αντίστοιχο λόγο που ενυπάρχει στην αιθιοπική διήγηση. Τα λόγια της Ολυµπιάδας αντανακλούν όλη την τρυφερότητα που µια µητέρα βγάζει στον γιο της. Η ίδια δεν έχει να ελπίζει κάτι τώρα που ο γιος της κείτεται µπροστά της νεκρός. [8] Μόνο στο κείµενο του al-Tha‘ālibī υπάρχουν τρεις πρόσθετοι λόγοι που εκφωνούνται µπροστά στο νεκρό Αλέξανδρο από τον διαχειριστή των οικονοµικών, τον υπεύθυνο του θησαυροφυλακίου του και τον αρχιµάγειρα. Ο διαχειριστής των οικονοµικών του λέει: «とともに 44 (ウォリス バッジ 1896, 434) 45 (ウォリス バッジ 1896, 434) 46 (al-Tha‘ālibī 1900, 454) 47 (ウォリス バッジ 1896, 434-435) 48 (al-Tha‘ālibī 1900, 454) διέταξες να συγκεντρώνω χρήµατα και τώρα παραδίνεις στους άλλους αυτά που συγκέντρωσα για σένα». Ο υπεύθυνος του θησαυροφυλακίου του λέει: «Να τα κλειδιά των θησαυροφυλακίων σου. Διέταξε έτσι ώστε να απαλλαγώ από αυτά, προτού θεωρηθώ υπεύθυνος για κάτι, το οποίο ανήκει σε σένα και το οποίο δεν πήρα». 終了, ο αρχιµάγειράς του λέει: «Τα ανάκλιντρα έχουν τοποθετηθεί στις θέσεις τους. Τα προσκέφαλα έχουν στρωθεί. Τα τραπέζια έχουν ετοιµαστεί, αλλά δεν βλέπω τον συµποσίαρχο».49 Οι λόγοι αυτοί εκφωνούνται µε την παραπάνω σειρά αµέσως µετά τον λόγο της Ρούσανακ.
Η επιλογή και προσθήκη των εν λόγω αφορισµών από τον alTha‘ālibī σκόπευε πιθανόν να διανθίσει την όλη διήγηση µε την επιλογή τριών αγαπηµένων προσώπων. Από το περιεχόµενο των λόγων κρίνουµε πως πρόκειται για λόγους προσώπων που είναι πιστά στον Αλέξανδρο και υπακούουν στις εντολές του, ακόµη και τώρα που ο ίδιος είναι πεθαµένος. Τα πρόσωπα αυτά φαίνεται πως περιβάλλουν τον Αλέξανδρο µε σεβασµό, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα και την υπεροχή του. [9] Θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι υπάρχουν ορισµένες παράλληλες ρήσεις ανάµεσα στο αιθιοπικό κείµενο για το θάνατο του Αλεξάνδρου και στο αντίστοιχο κείµενο του al-Tha‘ālibī. ((a)) Πρόκειται για τα λεγόµενα κάποιου φιλοσόφου που δεν κατονοµάζεται, ο οποίος είπε «Χθες υπακούαµε στις διαταγές σου και δεν ήµασταν σε θέση να προφέρουµε µια λέξη µπροστά σου. Αλλά σήµερα µιλάµε µπροστά σου και δεν είσαι σε θέση ούτε να µας ακούσεις ούτε να απαντήσεις» που απαντά στο αιθιοπικό κείµενο,50 και τη φράση «Δεν τολµούσαµε να µιλήσουµε κατά την παρουσία σου, τώρα δεν τολµάµε να σιωπήσουµε» που απαντά στον al-Tha‘ālibī.51 ((b)) また, ο λόγος που εκφωνεί ο Λίνος (ή Νίλος) στην αιθιοπική διήγηση, δηλαδή «Αλέξανδρε, κατηγορήθηκες γιατί συγκέντρωσες τα πλούτη των άλλων, διότι χθες ήσουν το θησαυροφυλάκιο για το χρυσό και σήµερα εσύ ο ίδιος έχεις τοποθετηθεί µέσα σε χρυσό»52 εµφανίζει οµοιότητες µε τον λόγο του Διογένη στο κείµενο του al-Tha‘ālibī «アレクサンダー, ο οποίος δεν σταµάτησε να κρύβει το χρυσό, τώρα εδώ είναι κρυµµένος µέσα στο χρυσό».53 ((c)) 余分です, ο λόγος που εκφωνεί ανώνυµος σοφός στο αιθιοπικό κείµενο, ο οποίος λέει χαρακτηριστικά «地球の表面に相談した後あなたに十分考慮されなかった, どのようにできるようになりましたこの狭いボックス内で満足しています。;»54 µοιάζει φραστικά µε τον 49 (al-Tha‘ālibī 1900, 454) 50 (ウォリス バッジ 1896, 433) 51 (al-Tha‘ālibī 1900, 452) 52 (ウォリス バッジ 1896, 433) 53 (al-Tha‘ālibī 1900, 451) 54 (ウォリス バッジ 1896, 434) λόγο του Δηµοκράτη (κατά τον Zotenberg) ή Δηµόκριτου (κατά τον Rosenthal), όπως απαντά στη διήγηση του al-Tha‘ālibī: « Γιατί δεν απεχθάνεσαι αυτή τη στενή θέση, αφού ολόκληρος ο κόσµος δεν ήταν αρκετά ευρύς για σένα;».55 Τα στοιχεία αυτά σε συνδυασµό µε την οµοιότητα στα λεγόµενα της Ρούσανακ, οδηγούν στο συµπέρασµα ότι στην περίπτωση του κειµένου του al-Tha‘ālibī, η σχέση µε την αιθιοπική παράδοση είναι ξεκάθαρη.
Εικάζουµε ότι ο ιστοριογράφος al-Tha‘ālibī ακολούθησε ένα ανεξάρτητο µεταφρασµένο στα Αραβικά συριακό κείµενο, το οποίο µεταφράστηκε στη συνέχεια στα Αιθιοπικά.
ので, ένας αριθµός αυτών των λόγων σώζεται σε συριακό χειρόγραφο ανεξάρτητο από το µυθιστόρηµα.56 Θα πρέπει να παρατηρήσουµε ότι λόγοι φιλοσόφων και άλλων σοφών για τον νεκρό Μέγα Αλέξανδρο δεν απαντούν στη σωζόµενη συριακή µετάφραση του µυθιστορήµατος του Ψευδο-Καλλισθένη του 7ου µ.Χ. 世紀. それゆえ, η αιθιοπική ιστορία που έχει οµοιότητες µε τον al-Tha‘ālibī πρέπει να αντλεί από µια κοινή (αραβική) ソース. Δεν πρέπει, しかし, να αποκλείσουµε την πιθανότητα ότι οι άραβες ιστοριογράφοι, ή το αρχέτυπό τους, άντλησαν τη συγκεκριµένη διήγηση των λόγων των φιλοσόφων από άλλες αραβικές πηγές και πιο συγκεκριµένα από κάποιο έργο ίδιας θεµατικής που εντάχτηκε στην αραβική σοφιολογική γραµµατεία.
Ένα τέτοιο έργο ήταν τα «Αποφθέγµατα φιλοσόφων» (Nawādir al-Falāsifa) που µετέφρασε στα Αραβικά ο νεστοριανός γιατρός και µεταφραστής Ḥunayn ibn Is ḥāq ((I). 873 m ch。). Αυτό το βιβλίο περιέχει αποφθέγµατα και γνωµικά που αποδίδονται στους φιλοσόφους: Σωκράτη, Πλάτωνα, アリストテレス, Διογένη και άλλους.
Το τρίτο µέρος57 του βιβλίου αποτελείται από δώδεκα κεφάλαια που αναφέρονται στις τελευταίες µέρες, τον θάνατο και την κηδεία του Αλεξάνδρου. Το περιεχόµενο των περισσότερων σύντοµων λόγων των φιλοσόφων µπροστά στον νεκρό Αλέξανδρο στα υπό µελέτη κείµενα αναφέρεται στο νόηµα της ζωής και του θανάτου. Πρόκειται µάλλον για γνωµικά ή αποφθέγµατα, οι διάφορες µορφές των οποίων σχηµατίζουν ένα µικρό λογοτεχνικό έργο.58 Ίσως το υπόβαθρό τους προέρχεται από την ελληνική και συριακή χριστιανική παράδοση.
Τα αποφθέγµατα των φιλοσόφων είναι µια σηµαντική διήγηση για τη διάδοση της εικόνας του Αλεξάνδρου ως «φιλοσόφου».59 Το φιλοσοφικό µοτίβο είναι 55 (al-Tha‘ālibī 1900, 451) 56 (Brock, 205-209; Doufikar-Aerts 1999, 61 -75). 57 (Badawi 1985, 87 k. εξ.; Fahd, 30-31 ) 58 (Nöldeke 1890, 48) 59 (Bekkum, 225-226) ιδ ιαίτερα συχνό στη σοφιολογική γραµµατεία,60 δηλαδή στους αφορισµούς που οι φιλόσοφοι εκφωνούν διαδοχικά µπροστά στον νεκρό Αλέξανδρο.
Οι λόγοι των φιλοσόφων µπροστά στο φέρετρο του Αλεξάνδρου συγκρίνουν την αδυναµία απέναντι στο θάνατο µε την προηγούµενη δύναµη και µεγαλοπρέπεια, αναφέρονται στο πεπρωµένο, το εύθραυστο της φύσης του ανθρώπου και τη µαταιότητα των πράξεων και φιλοδοξιών σ’ αυτόν τον ποταπό κόσµο.61 Θα πρέπει να επισηµάνουµε ότι στο έργο Ghurar akhb ār mulūk al-Furs wa-siyarihim του al-Tha‘ālibī διακρίναµε ορισµένες διηγήσεις που εντάσσονται στη θεµατική της «σοφίας». Πρόκειται για τις εξής διηγήσεις που αναφέρονται: ((a)) στις εκστρατείες όπου ο Αλέξανδρος συνοδεύεται από φιλοσόφους και σοφούς, ((b)) στις συνοµιλίες του Αλεξάνδρου µε τους βραχµάνες σοφούς για καίρια φιλοσοφικά θέµατα, 例えば. το νόηµα της ζωής και το ερώτηµα της αθανασίας, ((c)) στη συνάντηση µε έναν Ινδό φιλόσοφο, µε τον οποίο συζήτησε για φιλοσοφικά θέµατα, ((d)) σε έναν µονόλογο για έναν φιλοσοφικό προβληµατισµό γύρω από το θάνατο και ((e)) γενικά στις παρατηρήσεις ότι ο Αλέξανδρος εκτιµούσε την φιλοσοφία και τους φιλοσόφους, επωφελούνταν από τα µαθήµατα του Αριστοτέλη, ενεργούσε σύµφωνα µε τις αρχές του και ακολουθούσε τις συµβουλές του.
Από τα παραπάνω, καθίσταται σαφές ότι η σχέση Αλεξάνδρου και φιλοσοφίας φαίνεται να λειτουργεί σε δύο επίπεδα στην αραβική παράδοση. Το ένα επίπεδο είναι το ιστορικό, το οποίο εστιάζει στη σχέση του Αλεξάνδρου µε τον δάσκαλό του Αριστοτέλη.
Το άλλο επίπεδο είναι το συµβολικό, όπου η ιδέα της φιλοσοφίας γενικεύεται και ο Αλέξανδρος επικρίνεται. Είναι εξάλλου γνωστό ότι στην κυνική παράδοση, ο Αλέξανδρος παρουσιάζεται ως αδύναµος και κακός χαρακτήρας.62 Επίσης, προτεραιότητα γενικά των αράβων συγγραφέων αποτελούσε η προώθηση µιας συγκεκριµένης ιδέας της φιλοσοφίας που τύχαινε να είναι σχετική µε το κατακτητικό έργο του µακεδόνα βασιλιά.
To αρχέτυπο των αποφθεγµάτων που εκφωνήθηκαν από τους φιλοσόφους µπροστά στον νεκρό Αλέξανδρο ταυτίστηκε από τον Grignaschi µε το επιστολικό µυθιστόρηµα. Ο ίδιος θεώρησε ότι η µελέτη του περιεχοµένου των αποφθεγµάτων αξίζει ιδιαίτερης προσοχής, γιατί αντικατοπτρίζει την αρνητική κρίση που η κυνική σχολή είχε αποδώσει στους κατακτητικούς πολέµους του µακεδόνα βασιλιά.63 60 (Gutas 1975; Gutas 49-86) 61 (Southgate, 281 ) 62 (Cary 1956, 80-98; Tarn, 41 -70) 63 (Grignaschi, 205) Συµπερασµατικά, οι λόγοι των φιλοσόφων και άλλων σοφών για τον Μέγα Αλέξανδρο τόσο στην αιθιοπική διήγηση όσο και στο αραβικό κείµενο του al-Tha‘ālibī αναφέρονται στο γεγονός ότι ο θάνατος είναι αναπόφευκτος, ακόµη και για τον µεγάλο κατακτητή και κοσµοκράτορα που απέκτησε όλα τα αγαθά και τους θησαυρούς της γης. Οι περισσότεροι εξ αυτών αναφέρονται στο νόηµα της ζωής και του θανάτου ή στην τύχη, στο εύθραυστο της ανθρώπινης φύσης, στη µαταιοδοξία των ανθρώπων και στην αδυναµία µπροστά στο θάνατο.
言い換えると, οι λόγοι που διασώζονται στα αναφερθέντα κείµενα έχουν χαρακτήρα ηθικό και ο σκοπός τους είναι διδακτικός. Το σύνολο αυτών των λόγων που εκφωνούνται προς τιµήν ενός µεγάλου στρατηλάτη φαίνεται πως δεν στοχεύει µόνο ανθρώπους της εξουσίας αλλά και το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό των εν λόγω συγγραφέων.
文献目録
- Badawi, Αbdurrahman: Ḥunain ibn Is ḥāq, Ādāb al-Falāsifa (Sentences des Philosophes). Éditions de l’Institut des Manuscrits Arabes 1985.
- Bekkum, Wout Jac. Van: “Alexander the Great in Medieval Hebrew Literature”. Journal of theWarburg and Courtauld Institutes 49 (1986): 218-226.
- Berg, Beverly: “An Early Source of the Alexander Romance”. ギリシャ語, Roman and Byzantine Studies 14 (1973): 381-387.
- Brock, Sebastian: “The Laments of the Philosophers over Alexander in Syriac”. Journal of Semitic Studies 15 (1970): 205-218.
- Bühler, Curt F.: The Dicts and Sayings of the Philosophers. オックスフォード大学出版局 1941.
- Cary, George: The Medieval Alexander. ケンブリッジ大学出版局 1956.
- Doufikar – Aerts, Faustina: “‘Les derniers jours d’Alexandre’ dans un roman populaire arabe: un miroir du roman syriaque du Pseudo-Callisthène”. で: C. Reynaud, Alexandre le Grand dans les littératures occidentales et proche orientales. Actes du Colloque 27-29 novembre 1997. パリ: Université Paris X-Nanterre 1999: 61-75.
- Fahd, Τoufic: “La version arabe du Roman d’Alexandre”. Graeco-Arabica 4 (1991): 25-31.
- Frye, Richard N.: The Golden Age ofPersia. Weidenfeld & Nicolson 1975.
- Grignaschi, Mario: “La figure d’Alexandre chez les Arabes et sa genèse”. Arabic sciences and Philosophy 3 (1993): 205-234.
- Gutas, Dimitri: Greek Wisdom Literature in Arabic Translation. A Study of the Graeco-Arabic Gnomologia. American Oriental Society 1975.
- Gutas, Dimitri: “Classical Arabic Wisdom Literature: Nature and Scope”. Journal of the American Oriental Society 101.1 (1981): 49-86.
- Al-Mas‘ūdī: Abū ’l- Ḥasan ‘Alī b. al- Ḥusayn: Murūj al-dhahab wa ma‘ādin al-jawhar. C. B. de Meynard and P. de Courteille (eds), Les prairies d’or. Volume 2. Imprimerie Impériale 1863.
- Nöldeke, Theodor: “Beiträge zur Geschichte des Alexanderromans”. で: Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, Philosophische-Historische Classe 38. Wien: F. Tempsky 1890: 1-56.
- Rosenthal, Franz: The Classical Heritage in Islam. Transl. by E. and J. Marmorstein. University of California Press 1975.
- Sa‘ īd b. al-Bi ṭrīq: Kitāb al-Ta’rīkh (Naím al-jawhar). L. Cheikho (ed。), Εutychii Patriarchae Alexandrini Annales, Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium 50 (Scriptores Arabici ser. 3 nos. 6). Volume 1. Peeters 1906.
- Southgate, Minoo S.: “Portrait of Alexander in Persian Alexander-Romances of the Islamic Era”. Journal of the American Oriental Society 97.3 (1977): 278-284.
- Strohmaier, Gotthard: “ Ḥunain ibn Is ḥāq: An Arab Scholar Translating into Syriac”. ARAM Periodical 3 (1991): 163-170.
- Tarn, William Woodthorpe: “Alexander, Cynics and Stoics”. American Journal of Philology 60 (1939): 41-70.
- Αl-Tha‘ālibī, Abū Man ṣūr ‘Abd al-Malik b. Mu ḥammad b. Ismā ʽ īl: Ghurar akhbār mulūk alFurs wa-siyarihim. H. Zotenberg (ed。), Histoire des Rois des Perses. Imprimerie nationale 1900.
- ウォリス バッジ, Ernest Alfred: The Life and Exploits of Alexander the Great, Being a Series of Translations of the Ethiopic Histories of Alexander by the Pseudo-Callisthenes and Other Writers. C. J. Clay and Sons 1896.
- Αl-Ya‘qūbī, Abū ’l-Abbās A ḥmad b. Abī Ya ʽ qūb b. Ja‘far b. Wahb b. Wā ḍi ḥ: Ta’rīkh. M. Th.Houtsma (ed。), Historiae. Volume 1. E. J. ブリル 1969.
- Zaman, Muhammad Qaim et al.: “Wazīr”. で: Encyclopaedia of Islam. Second Edition. Εd. By P. J. Bearman, Th. Bianquis, C. E. ボスワース, E. van Donzel and W. P. Heinrichs. Volume 11. ライデン: E. J. ブリル 2002: 185-197.
- Ζαµπάκη, Θεοδώρα: アレクサンダー: Η εικόνα του στην πρώιµη αραβική ιστοριογραφία. Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη α.ε. 2006
Θεοδώρα Ζαµπάκη, 博士. Ελληνοαραβικών Σπουδών, Φιλοσοφική Σχολή, Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων. Η παρούσα µελέτη αποτελεί αποτέλεσµα ευρύτερης έρευνας για την εικόνα του Μεγάλου Αλεξανδρου στη µεσαιωνική αραβική γραµµατεία. 電子メール: dzampaki@yahoo.gr 1 (Ζαµπάκη 2006, 1 33)
© 2015, Amphipolis.gr Copyright: Ολα τα δικαιώματα διατηρούνται. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του.